Henrik Ibsen, nga farmacist në majat e letërsisë botërore! Në vitin 1862, u internua në Itali ku ai shkroi tragjedinë “Marka”

Henrik Ibsen lindi më 20 mars 1828 në një qytet të vogël bregdetar, në Skien, në familjen e një armatori dhe tregtari të dëgjuar.

Por më 1836 i ati ra ekonomikisht. Prej 1844 deri më 1850 Ibsenit iu desh të punojë si ndihmës farmacist në qytetin Grimmstad. Po në këto vite fillon edhe aktiviteti i tij letrar. Veprimtaria e Ibsenit u zhvillua dhe u poq nën përshtypjet e ngjarjeve revolucionare të viteve 1848-1849 dhe të lëvizjes kombëtare çlirimtare norvegjeze.
Henrik Ibsen lindi më 20 mars 1828, në Skien, Norvegji. Në vitin 1862, ai u internua në Itali, ku ai shkroi tragjedinë Marka. Në 1868, Ibsen u transferua në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme “Shtëpi kukulle”. Në vitin 1890, ai shkroi Hedda Gabler, duke krijuar një nga personazhet më famëkeq të teatrit. Nga 1891, Ibsen ishte kthyer në Norvegji në një hero letrar. Ai vdiq më 23 maj 1906, në Oslo, Norvegji. Qe fëmijë, Henrik Ibsen ka treguar pak shenjat e gjeniut teatror. Ai u rrit në qytetin e vogël norvegjez bregdetar të Skien. Babai i tij ishte një tregtar i suksesshëm dhe nëna e tij pikturonte, luante në piano dhe shkonte në teatër. Vetë Ibsen shprehu interesin për t’u bërë një artist. Familja ishte në varfëri kur Ibsen ishte 8 vjeç për shkak të problemeve me biznesin e babait të tij.
Në moshën 15 vjeçare, Ibsen ndal shkollën dhe shkoi për të punuar. Ai fitoi një pozicion si një nxënës në një farmaci në Grimstad. Ibsen ka punuar atje për gjashtë vjet, duke përdorur kohën e tij të kufizuar të lirë për të shkruar poezi. Në vitin 1849, ai shkroi dramën e tij të parë “Catilina”, një dramë e shkruar në vargun model sipas një prej ndikimeve të tij të madh, “William Shakespeare”. Ibsen u zhvendos në Christiania (i njohur më vonë si Oslo) në vitin 1850 për t’u përgatitur për provimet universitare për të studiuar në Universitetin e Christiania. Ibsen la Norvegjinë në vitin 1862 dhe u vendos në Itali për një kohë. Atje ai shkroi “Brand”, një tragjedi me pesë akte në lidhje me një klerik. Dy vjet më vonë, Ibsen krijoi një nga kryeve prat e tij, “Për Gynt”, një vepër moderne e bazuar në heronjtë grekë të së kaluarës. Në 1868, Ibsen u zhvendos në Gjermani. Gjatë kohës së tij atje, ai e vendosi dramën e tij shoqërore “Shtyllat e shoqërisë” në skenë në Mynih. Shfaqja ndihmoi të fillojë karrierën e tij dhe u pasua shpejt me një nga veprat e tij më të famshme, “Shtëpi kukulle”.
Rreth kësaj kohe, ai u kthye në Romë. Vepra e tij e ardhshme, “Ghosts” 1881 nxiti edhe më shumë polemika duke trajtuar tema të tilla si incesti dhe sëmundje veneriane. Disa vjet më vonë, Ibsen u kthye në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme. Me Hedda Gabler (1890), Ibsen krijoi një nga personazhet më të njohur të teatrit. Hedda, vajza e një gjeneralit, është një e sapomartuar e cila e urren burrin e saj, por ende atë e shkatërron një ish-dashuri. Personazhi u quajt Hamlet, sipas figurës më të famshme tragjike Shekspirit. Në vitin 1891, Ibsen u kthye në Norvegji si një hero letrar. Ibsen vdiq më 23 maj 1906. Fjalët e tij të fundit ishin “Për të kundërtën!” në norvegjisht. Konsiderohet si një titan letrar. “Për Gynt”, “Shtëpi kukulle” dhe “Hedda Gabler” luhen gjerësisht edhe sot. Sipas KultPlus, ndryshe nga shumë shkrimtarë dhe poetë të tjerë, Ibsen kishte një martesë të gjatë dhe të lumtur me Suzannah Daae Thoresen. Çifti martohet në vitin 1858 dhe mirëpret fëmijën e tyre te vetëm, birin Sigurd, vitin e ardhshëm. Ibsen gjithashtu, kishte një djalë nga një marrëdhënie të mëparshme. Ai kishte lindur një fëmijë me një çupë në 1846 duke punuar si një nxënës. Ndërsa ai u siguroi përkrahje financiare, kurrë nuk e takoi djalin.
STILI I AUTORIT
Një ndër veprat më të njohura të shkrimtarit norvegjez, Henrik Ibsen është padyshim “Shtëpi kukulle”. Në këtë vepër trajtohet një temë shumë e mprehtë dhe njëkohësisht shumë delikate, ajo e marrëdhënieve familjare në familjen Helmer. Aty duket qartë që dashuria është dhe do të mbetet vetëm një e drejtë e shkruar në letër, por që është shumë e vështirë të realizohet në një rend shoqëror që ka për bazë kapitalin. Në shtjellimin e subjektit të kësaj dramë familjare Ibsen përdor me mjeshtëri të radhë artistike një stil unik, të thellë e depërtues në brendinë e botës së personazheve. Ai niset me bindje në trajtimin e njëkohshëm të dy anëve kundërshtuese të realitetit familjar, ne marrëdhëniet bashkëshortore, në hipokrizinë e këtyre marrëdhënieve që asnjëherë nuk mund të jenë të sinqerta në një shoqëri meskine, të kalbur e të korruptuar. Edhe pse në dukje kjo familje ka marrëdhënie të mira ku mbizotëron paqja e mirëkuptimi, në fakt bazat e kësaj familjeje janë kalbur dhe çdo gjë është fasadë, hipokrizi.
Zonja Helmer përpiqet të jetë e lumtur me familjen e saj të ëndërruar, por idealja e këtyre ëndrrave është shumë larg pasi ajo vetë, krejt natyrshëm e fut veten në një batak të pakutimtë që shemb çdo gjë, dhe vetë lumturinë e saj. Mënyra se si Ibsen e portretizon Noren, personazhin qendror të veprës ka përdorur një stil I cili bën që lexuesi, spektatori të jenë vazhdimisht dyshues, të kenë besim të lëkundur tek sjelljet e pazakonta e disa raste dhe dramatike të personazheve. Dashuria e Norës për familjen, bashkëshortin dhe fëmijët duket si marrëdhënie e shtirur, jo e sinqertë për me tepër e mbuluar nga hije dyshimi. Hyrja në borxh e saj gjoja në të mirë të të shoqit, falsifikimi i kambialeve janë padyshim një tregues tjetër se këto marrëdhënie nuk janë ndërtuar mbi baza të shëndosha, por të fshehta dhe gënjeshtra.
Shkrimtari zbulon hapur në karakterin e personazheve të tij se poshtërsia, gënjeshtra, hileja janë burim i imoralitetit të një shoqërie të tërë e jo vetëm i personazheve të veçantë. Edukata e rëndomtë që u përcillet fëmijëve nga prindërit është një dhuratë e ulët, e dëmshme e nënave të këqija, të cilat duke u nisur gjoja nga hijeshia apo pastërtia e tyre morale ndikojnë negativisht në edukimin e fëmijëve. Tek tipizimi i figurës së të atit Helmer, përsëri Ibseni me një metodë përshkruese elegante paraqet dukshëm karakterin dhe pendimin e njeriut parimor, reagimin e menjëhershëm ndaj pabesisë dhe gënjeshtrës duke bërë që krenaria e Norës të humbasë aq shpejt dhe pendesa, ndjenja e fajit të mbulojë krejt qenien e saj. Tani nuk ka më iluzione e shpresime pa vlere. Nora e kupton se ajo nuk është asgjë veçse një grua mendjelehte, një injorante dhe nënë e rrezikshme. Të gjitha vlerat e saj tashmë ishin tkurrur aq shumë sa ajo s’kishte më personalitet në familje, ajo s’ishte veçse një kukull brenda në familjes. Ajo ishte kthyer në një lodër dhe nuk ka force e as të drejtë morale të dalë para burrit dhe fëmijëve të saj. Ajo largohet me bindjen për të mos u kthyer më derisa të fitojë përgjegjësinë mbi vete si nënë dhe bashkëshorte.
Krijimtaria e Henrik Ibsenit ka luajtur një rol shumë të madh në zhvillimin e dramaturgjisë dhe të teatrit europian në pjesën e fundit të shekullit XIX. Ai ka qenë dramaturgu më i madh i Europës Perëndimore në fund të këtij shekulli, duke pasqyruar më mirë se kushdo tjetër traditat realiste në dramaturgji. Bazat demokratike të krijimtarisë së Ibsenit shpjegojnë kushtet shoqërore në të cilat zhvillohen heronjtë e tij, tregojnë rrënjët historike “të karakterit dhe të shpirtit të iniciativës”, që janë tipare të rëndësishme për shumë personazhe të dramave të tij – për patrioten e flaktë zonjën Ingra të Ostrogotit, për mbretin Gokon, për Brandin e pamposhtur, për Norën e ndershme dhe kryengritëse, për doktor Stokmanin, njeri i guximshëm dhe i patronditur, për zonjën Alving, e cila di të gjejë në veten e saj forcat e nevojshme për t’u ngritur mbi moralin e kohës, mbi iluzionet dhe gënjeshtrat që kanë sunduar për vite me radhë në jetën e saj.
Henrik Ibsen lindi më 20 mars 1828 në një qytet të vogël bregdetar, në Skien, në familjen e një armatori dhe tregtari të dëgjuar. Por më 1836 i ati ra ekonomikisht. Prej 1844 deri më 1850 Ibsenit iu desh të punojë si ndihmës farmacist në qytetin Grimmstad. Po në këto vite fillon edhe aktiviteti i tij letrar. Veprimtaria e Ibsenit u zhvillua dhe u poq nën përshtypjet e ngjarjeve revolucionare të viteve 1848-1849 dhe të lëvizjes kombëtare çlirimtare norvegjeze.
Më 1849 shkroi dramën e parë, “Katilinën”,ku gjejnë shprehje ndjenjat e tij kryengritëse. Gjatë viteve që erdhën më pas, ai shkroi vepra kryesisht të frymëzuara nga e kaluara e atdheut dhe nga folklori. Prej vitit 1851 deri më 1857,punoi si udhëheqës letrar dhe regjisor në teatrin kombëtar të Begenit, ndërsa më 1858 vajti në kryeqytet, në Kristiana (sot Oslo) dhe punoi si drejtues i teatrit kombëtar norvegjez. Puna si regjisor i dha mundësi të njihet me ligjet e skenës dhe të zotërojë me përsosmëri teknikën e dramaturgjisë.
/Gazeta Panorama

NDIQE LIVE “PANORAMA TV”

© Panorama.al
Burimi