‘Tenderi është shkatërrimtari’, Neritan Ceka për katastrofën e trashëgimisë kulturore
Gjatë emisionit “Odeon”, arkeologu dhe historiani Neritan Ceka ngriti alarmin për gjendjen e monumenteve kulturore në Shqipëri, veçanërisht për ato të periudhës post-bizantine, të cilat janë duke u zhdukur çdo ditë për shkak të mungesës së kujdesit dhe menaxhimit të dobët. “Sot kemi vetëm gjysmat e tyre,” tha Ceka, duke iu referuar monumenteve që kanë mbijetuar nga komunizmi, por që sot janë lënë në mëshirë të fatit. Ai theksoi se banesat popullore, kishat e Myzeqesë dhe vlerat artistike të mjeshtërve të famshëm shqiptarë si Onufri, vëllezërit Katro dhe Shpataraku, janë duke u zhdukur për shkak të mungesës së restaurimit dhe mirëmbajtjes. “Tenderi është shkatërrimtari,” tha Ceka, duke kritikuar sistemin aktual që vendos procesin e restaurimit në dorë të interesave private, në vend që të krijojë një mekanizëm të qëndrueshëm dhe të kujdesshëm për mirëmbajtjen e monumenteve.
Sipas tij, një çati që hapet për të riparuar bie sërish, sepse nuk ka kujdes të vazhdueshëm për monumentet. Ai sugjeroi që me pak fonde të ndaheshin kujdestarë lokalë për të ruajtur dhe mirëmbajtur këto monumente, duke shmangur ciklin e shkatërrimit dhe tenderimeve të përsëritura. Ceka gjithashtu vuri në dukje mungesën e një inventari të përditësuar për monumentet dhe propozoi që Ministria e Kulturës të krijojë një grup pune për të dokumentuar gjendjen e monumenteve në terren. “Kemi një Ministri me 100 vetë vetëm në Institutin e Monumenteve, dhe nuk krijon një grup pune 4-5 vetë që të dalin e të shohin në terren,” theksoi ai, duke iu referuar nevojës për një raport të plotë për qeverinë dhe UNESCO-n mbi gjendjen aktuale të trashëgimisë.
Në retrospektivë, Ceka lavdëroi përpjekjet e brezit të mëparshëm të arkeologëve dhe restauratorëve, të cilët me sakrifica të mëdha dhe nën rrezikun e represionit komunist arritën të ruajnë një pjesë të konsiderueshme të trashëgimisë. Ai përmendi emra si Leka Meksi, Gani Strazimiri dhe Emin Riza, duke vlerësuar punën e tyre të palodhur për dokumentimin dhe mbrojtjen e monumenteve. Kritika e tij ishte e drejtpërdrejtë: “Ky është sistemi më shkatërrimtar që kemi sot, shumë më shkatërrimtar se sa ai që bëri komunizmi.” Në fund, Ceka kërkoi më shumë respekt për trashëgiminë kulturore dhe për brezat e mëparshëm që luftuan për ruajtjen e saj. Ai dha një shembull personal për të ilustruar vendosmërinë e tij në mbrojtjen e vlerave kulturore, duke përmendur rastin kur si drejtor i Muzeut të Elbasanit arriti të shpëtojë kambanoren e kishës së qytetit nga rrënimi. Mesazhi i Cekës ishte i qartë: trashëgimia kulturore shqiptare është një pasuri e pazëvendësueshme dhe çdo ditë që kalon pa ndërhyrje të qëndrueshme, ajo shkon drejt zhdukjes.
Burimi
