Fukushima! 14 vjet nga “makthi” i trefishtë që ndryshoi Japoninë përgjithmonë dhe zhvendosi boshtin e Tokës me 10 centimetra

Më 11 mars 2011, në orën 14:46 me orën lokale, një tërmet gjigant me magnitudë 9 ballë të shkallës Rihter goditi 130 kilometra në lindje të Sendait, në ishullin Honshu, Japoni.

Ndikimi më i fuqishëm i Enceladus i regjistruar ndonjëherë në Japoni, cunami vdekjeprurës që shkaktoi dhe fatkeqësia pasuese në termocentralin bërthamor të Fukushimës që kontaminoi tokën dhe detin me rrezatim, ndryshuan përgjithmonë fytyrën e Japonisë moderne.
Përafërsisht 19.500 njerëz humbën jetën në tërmetin dhe cunamin që pasoi, qindra mijëra njerëz u larguan nga shtëpitë e tyre dhe u shkaktuan dëme të mëdha materiale. Një zonë e shtratit të detit u zhvendos deri në 20 metra horizontalisht, Japonia u zhvendos disa metra në lindje, ndërsa vija bregdetare lokale u tërhoq për gjysmë metër si pasojë e “fatkeqësisë natyrore”. Cunami shkaktoi përmbytje masive dhe dëme të pallogaritshme në portet dhe qytetet bregdetare, me mbi një milion ndërtesa të shkatërruara ose pjesërisht të shembur.

“Qytetet fantazmë” të Fukushimës
Tërmeti shkaktoi valë cunami mbi dhjetë metra të larta, të cilat goditën termocentralin bërthamor Fukushima Daiichi, duke shkaktuar shembjen e tre reaktorëve. Aksidenti shkaktoi një rrjedhje radioaktiviteti, duke detyruar më shumë se 160,000 njerëz që jetonin aty pranë të largoheshin nga shtëpitë e tyre dhe duke i kthyer komunitete të tëra në qytete fantazmë .
Shumica e të zhvendosurve ende jetojnë në kampe ose banesa sociale. Shumë prej tyre vuajnë nga stresi post-traumatik, sëmundjet e tiroides po shfaqen me ritme në rritje tek fëmijët, ndërkohë që Ministria e Shëndetësisë e vendit konfirmoi zyrtarisht për herë të parë se te punonjësit e centralit bërthamor të dëmtuar u zbuluan raste të leukemisë.
Pavarësisht rrezikut të infeksionit, shumë prej tyre janë nxitur të ‘ripushtojnë’ shtëpitë e tyre ndërsa qeveria përgatitet të “ngrijë” përfitimet e strehimit. Aktivistët e dënojnë direktivën e Tokios si një “shkelje të së drejtës së njerëzve të zhvendosur për të jetuar në një mjedis të sigurt” dhe u bëjnë thirrje autoriteteve ta revokojnë atë derisa niveli i radioaktivitetit të ulet nën kufirin maksimal të vendosur nga ekspertët.
Deri atëherë, shenja e vetme e jetës në Fukushima ishin mijëra derrat e egër, që deri vonë endeshin të pashqetësuar në peizazhin e fatkeqësisë, siç u bë e ditur përmes një serie fotografish. Kur njerëzit u larguan, kafshët u shumuan me një ritëm astronomik dhe askush nuk di si t’i shpëtojë, pasi ato janë me rreze radioaktive dhe të papërshtatshme për konsum.
Autoritetet kanë hequr sipërfaqen e tokës radioaktive nga zona dhe të korrat kanë rifilluar, por derrat e egër ende po pushtojnë fushat pa pengesa dhe po shkaktojnë dëme me vlerë mijëra euro në vit, shkruante gazeta Yomiuri. Gjuetarët po përpiqen ta kufizojnë problemin duke trefishuar numrin e derrave të egër “toksikë” që vrasin çdo vit nga 3 në 13 mijë kafshë, por megjithatë mijëra kilogramë mish duhen asgjësuar disi, ku zgjidhja e duhur është djegia e kafshëve në ambiente speciale që parandalojnë rrjedhjen e tymit radioaktiv.
Skena të ngjashme kishin ndodhur në Çernobil. Edhe sot, shumë derra të egër në Gjermani, Austri dhe Francë, mijëra kilometra larg vendit të fatkeqësisë në Ukrainë, konfiskohen çdo vit për shkak të përqendrimeve të rrezikshme të cezium-137.
Katërmbëdhjetë vjet më vonë, “Toka e Diellit që po lind” ende po përpiqet të gjejë bazat e saj, të shërojë plagët dhe të nisë një debat publik objektiv dhe të qetë për të ardhmen e energjisë bërthamore nën hijen e makthit më të madh bërthamor, pas katastrofës së Çernobilit.
Një nga dhimbjet më të mëdha të kokës mbetet pastrimi i termocentralit bërthamor të Fukushimës, i cili llogaritet të zgjasë të paktën 4 dekada. Deri më sot, çmontimi i reaktorëve fatal është vonuar ndjeshëm nga një sërë gabimesh dhe problemesh dramatike, me rrezatim të lartë që ndërlikon operacionet e pastrimit.

Japonia kthehet në energjinë bërthamore
Me kujtimet e katastrofës së Fukushimës ende të freskëta, Japonia po kthehet sërish te energjia bërthamore ndërsa përpiqet të arrijë objektivat e emetimeve dhe të rrisë sigurinë e saj energjetike. Në një projekt plan strategjik energjetik që do të miratohet nga kabineti këtë muaj, Ministria e Tregtisë dhe Industrisë theksoi se po braktis përpjekjet për të reduktuar mbështetjen e Japonisë në energjinë bërthamore pas katastrofës së Fukushimës.
Dokumenti hoqi një referencë për “zvogëlimin e mbështetjes” në energjinë bërthamore që ishte shfaqur në tre planet e mëparshme dhe në vend të kësaj bëri thirrje për “maksimizimin” e energjisë bërthamore, e cila do të përbënte rreth 20% të prodhimit total të energjisë në vitin 2040, bazuar në supozimin se 30 reaktorë do të ishin plotësisht funksionalë deri atëherë.
Plani kërkon një pjesë midis 40% dhe 50% për burimet e rinovueshme të energjisë, krahasuar me pak më pak se një e treta në vitin 2023, dhe një reduktim të energjisë me qymyr nga 70% aktuale në 30-40%. Përpjekjet për të rindezur reaktorët kanë rënë që kur termocentrali u godit nga cunami, teksa aktivistët e klimës e quajtën të kushtueshëm dhe të rrezikshëm.
“Qeveria japoneze nuk duhet të investojë paratë e saj në centralet bërthamore”, thotë Eileen Smith, drejtoreshë ekzekutive e grupit Green Action me bazë në Kioto.
“Shumë termocentrale bërthamore janë të vjetra dhe teknologjia që përdorin është edhe më e vjetër. Kostoja e rinovimit është e lartë, kështu që edhe funksionimi i objekteve ekzistuese nuk është më i qëndrueshëm komercialisht.”
Reaktorët e vjetëruar, ata që janë të paktën 40 vjeçar, përbëjnë 40% të atyre që operojnë në mbarë botën, por vetëm 20% në Japoni, sipas një studimi të fundit nga Yomiuri Shimbun. Në të kundërt, në SHBA, 64 nga 94 reaktorët e vendit, 68% e totalit, do të funksionojnë për të paktën 40 vjet deri në fund të vitit.
Por ndryshe nga shumë vende të tjera që përdorin energjinë bërthamore, Japonia është e ndjeshme ndaj tërmeteve të fuqishme dhe cunamit të llojit që shkatërruan objektet e Fukushimës.
“Tërmetet janë rreziku më i madh dhe mund të godasin reaktorët e vjetër ose të rinj,” thotë Smith. “Sa më shumë reaktorë të keni në punë, aq më i madh është rreziku. Është kaq e thjeshtë. Riparimi do të nënkuptonte shpenzimin e shumave të mëdha parash për të gjithë këta reaktorë të vjetër, kur qeveria mund të investonte paratë e saj në burimet e rinovueshme të energjisë.
Zyrtarët thonë se reaktorët do të duhet të rifillojnë nëse Japonia dëshiron të përmbushë një rritje të pritshme të kërkesës për energji, pjesërisht për shkak të qendrave të të dhënave të lidhura me inteligjencën artificiale dhe fabrikave gjysmëpërçuese, si dhe për të arritur emetimet neto zero të karbonit deri në mesin e shekullit.
Megjithatë, aktivistët thonë se planet e qeverisë për t’iu përmbajtur reaktorëve të vjetëruar do ta linin Japoninë vulnerabël ndaj një aksidenti tjetër të madh.

“Plakja në termocentralet bërthamore është një çështje jashtëzakonisht komplekse që ka potencialin të vërë në dyshim sigurinë dhe integritetin e një reaktori bërthamor”, thotë Hisayo Takada nga Greenpeace Japan.
Shkrirja e trefishtë në Fukushima tronditi besimin e Japonisë në energjinë bërthamore. Para katastrofës, funksiononin 54 reaktorë, të cilët siguronin rreth 30% të energjisë elektrike të vendit. Vetëm 14 reaktorë janë rifilluar, ndërsa të tjerët janë duke u çaktivizuar ose në pritje të lejes për t’u rikthyer në punë. Mbyllja e reaktorëve pas Fukushimës e detyroi Japoninë të mbështetet më shumë në lëndët djegëse fosile të importuara. Tani është importuesi i dytë më i madh i gazit natyror të lëngshëm në botë pas Kinës dhe importuesi i tretë më i madh i qymyrit.
Në 14 vjet që nga ajo kohë, ndërmarrjet kanë rifilluar 14 reaktorë, duke përfshirë një në zonën e shkatërruar nga cunami i vitit 2011, pavarësisht kundërshtimit nga banorët vendas. Që nga qershori i këtij viti, centralet bërthamore mund të qëndrojnë në funksion përtej kufirit të mëparshëm 60-vjeçar, me kusht që t’i nënshtrohen përmirësimeve të sigurisë.

Tragjedia në shifra
Tërmeti me magnitudë 9.0 ishte i katërti më i madhi në historinë e regjistruar dhe më i madhi që ka goditur ndonjëherë Japoninë.
-Më shumë se 170 tërmete me magnitudë 7 ose më shumë janë regjistruar në Japoni
-Mbi 19,000 të vdekur dhe 2,500 të zhdukur nga tragjedia
-Më shumë se 470,000 njerëz u urdhëruan të largoheshin nga shtëpitë e tyre.
-1.5 milion ton mbeturina notuan larg brigjeve të Japonisë, disa duke përfunduar përgjatë bregut perëndimor të Amerikës së Veriut.
-Mbeturinat varionin nga topat e futbollit dhe frigoriferët e deri te portet lundruese, madje edhe një motoçikletë Harley-Davidson e gjetur brenda një kamioni që u shpërtheu në British Columbia.
-12,000 punëtorë u ekspozuan ndaj niveleve të rrezatimit mbi kufijtë maksimalë
-Dëmet i kaluan 235 miliardë dollarë, duke e bërë tragjedinë e Fukushimës fatkeqësinë më të kushtueshme ndonjëherë.
-80% e substancave radioaktive të Fukushimës përfunduan në det
-Boshti i Tokës u zhvendos me 10 centimetra për shkak të tërmetit
-9500 pasgoditje të dukshme u regjistruan pas tërmetit fillestar.

Top Channel
Burimi