Greqia, vendi që i lejon njerëzit t’i shpëtojnë drejtësisë
Mbulimet, hetimet e dështuara dhe ndjesia e përgjithshme e mosndëshkimit kanë bërë që të bien këmbanat e alarmit.
Nga Nektaria Stamouli
Në vendin e famshëm të lindjes së demokracisë, ka një ndjesi që ajo po shkatërrohet.
Greqia ka përjetuar një sërë skandalesh që edhe pse janë shumë të ndryshme, i shtohen një ndjesie se drejtësia po rrënohet , dhe se ata që janë në pushtet nuk duan ta korrigjojnë. Ose më keq, janë fajtorë.
“Ka një ndjesi për një përpjekje sistematike dhe të bashkërenduar për të minimizuar disa incidente,” tha Andreas Pottakis, avokati i popullit i Greqisë, një zyrtar i pavarur që shqyrton keqadministrimin shtetëror. Kjo ngjall “dyshime për një tentativë mbulimi” dhe neglizhencë që “mund të përfshijë lidershipin politik”.
Tri raste të mëdha kanë testuar besimin e vendit në strukturat e tij gjyqësore gjatë dy viteve të fundit. Dy prej tyre janë të lidhura me fatkeqësitë: Një aksident treni në shkurt të vitit 2023 që vrau 57 persona dhe një mbytje anijesh në brigjet e Peloponezit të Greqisë verën e kaluar që la të mbytur qindra emigrantë aziatikë dhe afrikanë.
Tjetri është një skandal i përhapur spyware që ka përfshirë qeverinë e kryeministrit Kyriakos Mitsotakis. Javën e kaluar, një prokuror i gjykatës supreme nxori të pafajshëm politikanët, policinë dhe shërbimet e inteligjencës të vendit për keqbërje.
Të izoluara, këto mund të duken si lloji i incidenteve fatkeqe me të cilat çdo qeveri mund të duhet të përballet.
Por trajtimi i tyre ka ngritur pyetje shqetësuese. Partitë opozitare, grupet e viktimave dhe hetuesit e pavarur flasin për fshehje dhe pretendojnë se dëshmitarët vendimtarë janë bllokuar, dokumentet ligjore janë injoruar dhe viktimat janë lënë mënjanë. Hetimet parlamentare kanë bërë pak, por kanë turbulluar ujërat.
“Duke dhënë një përshtypje mashtruese të një demokracie që funksionon mirë, me komisionet hetimore parlamentare të paaftë për të kryer me efektivitet punën e tyre, ajo që po ndodh në të vërtetë ndonjëherë përbën një ndërhyrje të drejtpërdrejtë politike dhe neutralizimin e anëtarëve të mbikëqyrësve të pavarur”, tha Vas Panagiotopoulos, i cili mbulon Greqia për Reporterët pa Kufij (RSF), një organizatë jofitimprurëse që mbron liritë e shtypit.
Përtej shembujve më të mëdhenj, grekët e perceptojnë se standardet publike janë gërryer, ku sulmet verbale ndaj gazetarëve nga politikanë të rangut të lartë janë bërë të zakonshme, autoritetet e pavarura janë minuar, disa kthime të emigrantëve janë pretenduar, brutaliteti i policisë po rritet dhe shoqëria civile dhe pluralizmi i medias është nën kërcënim.
Sipas një sondazhi të kryer për Institutin Eteron për të shënuar 50-vjetorin e kthimit të Greqisë në demokraci, vetëm 29 për qind e njerëzve i besojnë gjyqësorit të vendit.
Në një intervistë me POLITICO, Mitsotakis mbrojti rekordin e vendit të tij. “Gjithmonë kam besuar se duhet të kemi besim në sistemin grek të drejtësisë”, tha kryeministri.
Këtu janë tri incidentet më të rëndësishme të fundit dhe pse ato janë të rëndësishme.
Përplasja e trenave
Natën e 22 shkurtit të vitit 2023, një përplasje trenash vrau 57 persona, shumë prej tyre studentë.
Teksa pluhuri u davarit në katastrofën më vdekjeprurëse hekurudhore në historinë greke, u ngritën shqetësime më të thella në lidhje me funksionimin e shtetit.
“Faji shkon deri në udhëheqjen dhe deri te njerëzit që ishin në vendngjarje,” tha Evan Vlachos, i cili humbi vëllanë e tij 34-vjeçar, Vaios. “Ti kërkon dikë që e ka bërë punën e tij siç duhet, për diçka që ka funksionuar, dhe ka një kolaps të plotë.”
Kritikët flasin për një mbulim, veçanërisht për keqmenaxhimin e nivelit të lartë, dhe korrupsionin në hekurudha.
Ky mbulim ndonjëherë merr një formë të mirëfilltë: në vendin e përplasjes u grumbulluan gurë, duke penguar ekspertët të hetonin vendin e ngjarjes, pasi u hoqën vagonët e shkatërruar.
Kjo ndodhi pasi familjet e viktimave ende shpresonin të gjenin eshtrat e tyre.
Nuk dihet ende se kush e ka dhënë këtë urdhër, edhe pse familjarët e viktimave thonë se e dinë identitetin e ministrit dhe do të dëshmojnë në gjykatë.
Nikos Plakias, i cili humbi dy vajza në aksident, gjeti disa nga pjesët e trupit të tyre tetë muaj më vonë në një zonë të veçantë ku ishin zhvendosur mbeturinat dhe rrënojat.
“Ata nxitonin të ndryshonin tablonë thjesht për të ndryshuar opinionin publik, për ta bërë çështjen të dukej e mbyllur sa më shpejt të jetë e mundur,” tha Vlachos, duke ia atribuuar afrimit të zgjedhjeve kombëtare, duke shtuar se për një kërkim të duhur ekspertët do të duhej të shkonin atje për muaj të tërë.
Disa nga detajet e njohura sot u zbuluan vetëm pas përpjekjeve të mëdha të familjeve me mbështetjen e ekspertëve të pavarur.
Një kontejner treni që mungonte nga vendi i aksidentit, për shembull, u gjet 16 muaj më vonë në një parcelë private. Askush nuk e ka pranuar se e di si përfundoi atje.
U ngrit një hetim parlamentar, por në vend që të përqendrohej te aksidenti, ai është shpërqendruar nga historia e sistemit hekurudhor grek.
Qeveria, ndërkohë, hodhi poshtë dosjen e çështjes së prokurorit europian që kërkonte veprime kundër dy ish-ministrave të transportit. Christos Spirtzis, nga partia e majtë Syriza, dyshohej për shkelje të detyrës, ndërsa Konstantinos Karamanlis i partisë së qendrës së djathtë, Demokracia e Re e Mitsotakis, dyshohej për shpërdorim fondesh.
Bazuar në ligjin grek, vetëm parlamenti i vendit mund të hetojë sjellje të pahijshme të supozuara nga ish-ministrat; zyra e prokurorit të BE-së thotë se rregulli bie ndesh me ligjin e BE-së dhe e ka ngritur këtë çështje me Komisionin Europian. Si reagim, Mitsotakis ka akuzuar prokuroren europiane Laura Kövesi për ndërhyrje në një çështje në vazhdim dhe tejkalim të kompetencave të saj.
Në intervistën e tij në POLITICO, Mitsotakis tha se sistemi i drejtësisë kishte vepruar me shpejtësi në këtë rast dhe se qeveria e tij kishte bërë përpjekje të konsiderueshme për të siguruar marrjen e vendimeve.
“Përveç kësaj, ka edhe kufizime kushtetuese,” tha ai. “Pra, jemi në kufirin e asaj që kushtetuta jonë na lejon të bëjmë.”
Mediat greke kanë zbuluar se bisedat mes makinistit dhe komandantit të stacionit nga nata e aksidentit janë kombinuar dhe i janë ofruar mediave pro-qeveritare për të krijuar përshtypjen se aksidenti ishte tërësisht për shkak të gabimit njerëzor.
Familjet i kanë bërë apel organeve europiane për të hedhur dritë mbi rastin.
“Krimi në Tempe demonstron në mënyrën më të keqe korrupsionin në hekurudha si pjesë e një sistemi më të përgjithshëm korruptiv,” i tha Parlamentit Europian Maria Karystianou, kreu i shoqatës së familjeve.
Skandali i spyware-ëve
Skandali i spiunazhit i Greqisë, i quajtur “Predatorgate”, shpërtheu në verën e vitit 2022 kur Nikos Androulakis, kreu i partisë social-demokrate të opozitës PASOK, zbuloi spyware të paligjshëm në telefonin e tij në një tentativë përgjimi. Më pas u zbulua se ai gjithashtu ishte monitoruar nga agjencia shtetërore e spiunazhit.
Që atëherë, saga është shndërruar në një thriller spiunazhi, në të cilin Predator, një formë shumë invazive spyware, u zbulua në dhjetëra telefona që u përkisnin ministrave, shefave ushtarakë, gazetarëve dhe njerëzve të biznesit. Ai përfshinte gjithashtu eksportin e paligjshëm të programeve kompjuterike në regjimet diktatoriale.
Dy vjet më vonë, autoritetet gjyqësore i pastruan të gjithë zyrtarët shtetërorë dhe shërbimet shtetërore nga keqbërjet në atë që partitë opozitare e quajtën “një ditë turpi”.
Një raport nga një zëvendësprokuror konfirmoi se nga 116 objektivat e spyware, 28 numra telefoni ishin nën mbikëqyrjen e ligjshme të shtetit në kohën e tentativës për piratim. Por Gjykata e Lartë e hodhi poshtë gjetjen si një “rastësi” dhe dosjet që përmbanin materialin e vëzhgimit në fjalë u shkatërruan.
“Ka një zhgënjim të madh në lidhje me hetimin gjyqësor, veçanërisht kur kuptuam se sa prova zbuloi hetimi gazetaresk që vërtetonin lidhjen midis shërbimit të spiunazhit, zyrës së kryeministrit dhe Predatorit u injoruan,” tha Eliza Triantafyllou, një reportere për investigimin e faqes ueb Inside Story.
“Pyetja që lind është se kush do t’i mbrojë në fund gazetarët grekë nga një shtet që i konsideron ata një rrezik kombëtar dhe i monitoron me çdo metodë të disponueshme vetëm se bëjnë punën e tyre?” pyeti ajo.
Triantafyllou dhe kolegu i saj Tasos Talloglou zbuluan se ishin vënë nën vëzhgim fizik gjatë raportimit të skandalit.
Ministri i Shëndetësisë Adonis Georgiadis, i cili u vu në shënjestër 11 herë nga Predator, doli në rrjetet sociale për t’i thënë gazetarit Thanasis Koukakis, një viktimë e spyware-ëve që ishte gjithashtu nën mbikëqyrjen e shtetit, dhe të mos fiksohej më.
“Thonë se edhe unë isha nën vëzhgim”, tha ai. “Edhe? As nuk u djersita. Ky obsesion po bëhet i lodhshëm në mënyrë monotone.”
Komentet e tij u dënuan nga ekspertët ligjorë si “idiotësi institucionale” dhe “sjellje që i nënshtrohet sjelljes kriminale”.
Mitsotakis tha se kishte marrë masa.
“Ne ndryshuam ligjin me një sistem të madh, të ndryshëm,” tha ai për POLITICO. “Unë do të shkoja aq larg sa të thosha, ndoshta edhe në dëm të aftësive tona të sigurisë kombëtare. Por kjo është mënyra se si gjërat duhet të ndodhin. Kur ke problem, duhet të jesh shumë më i rreptë për sa i përket procedurave”.
Fundosja e varkës së emigrantëve
Në qershor të vitit 2023, një peshkatore nga Libia u përmbys në brigjet e Greqisë me rreth 750 emigrantë në të; 104 u shpëtuan dhe 82 trupa u rikuperuan. Pjesa tjetër supozohej e humbur.
Ka kaluar një vit dhe organizatat ndërkombëtare vënë në dukje se roli i autoriteteve greke ende nuk është hetuar siç duhet.
Të mbijetuarit kanë dëshmuar se roja bregdetare greke e kishte lidhur me peshkatoren kur ajo ishte ende vertikalisht dhe ka tentuar ta tërhiqte, duke e bërë të lëkundej. Autoritetet e mohojnë me forcë këtë.
I mbijetuari Ahmad Alkimani, 25 vjeç, nga Siria, tha se peshkatores iu hodh një litar.
“Ndjeva një tronditje,” tha ai. “Ndaloi shpejt sepse litari u këput. E lidhën shpejt dhe me forcë të madhe filluan të na tërhiqnin dhe anija u anua majtas.
“Njerëzit filluan të bërtasin, por ata vazhduan të tërhiqeshin, këtë herë në të djathtë, derisa u përmbys.”
Zyrtarët e rojës bregdetare, duke përfshirë zëvendësadmiralin Georgios Alexandrakis, janë thirrur për të dëshmuar si të dyshuar, raportoi POLITICO në qershor.
“Duke pasur parasysh refuzimin e rojës bregdetare greke për të kryer një hetim të brendshëm, vendimi që avokati i popullit të hetonte çështjen nuk ishte më një opsion, ishte një detyrë,” tha avokati i popullit Pottakis.
Frontex, agjencia e rojës bregdetare të BE-së, ka thënë se nuk ka marrë asnjë përgjigje nga Greqia pasi ofroi të dërgonte një aeroplan për të monitoruar peshkatoren e mbingarkuar. Oficeri i të drejtave themelore të Frontex-it, Jonas Grimheden rekomandoi pezullimin e përkohshëm të aktiviteteve të agjencisë në Greqi.
Familjet e viktimave dhe të mbijetuarve po ndërmarrin veprime ligjore kundër kujtdo në Greqi që konsiderohet përgjegjës për mbytjen e anijes.
“Ata janë bllokuar në një proces të gjatë ligjor, por duan të ecin përpara,” tha Maria Papamina, avokate e Këshillit Grek për Refugjatët, një nga tri organizatat që ofrojnë ndihmë ligjore për të mbijetuarit. Ata po vuajnë nga pasojat psikologjike të aksidentit dhe në të njëjtën kohë duhet të gjejnë një mënyrë për të mbështetur financiarisht familjet që kanë lënë pas./Politico – Syri.net
Burimi