Herët e fundit që Ukraina dhe Rusia ranë dakord për një marrëveshje armëpushimi, çfarë shkoi keq?

“Propozimi i armëpushimit i paraqitur nga SHBA të martën dhe i pranuar nga Ukraina është pjesë e një plani për t’i dhënë fund këtij konflikti në një mënyrë të qëndrueshme”, deklaroi Sekretari amerikan i Shtetit, Marco Rubio.
Është një premtim i mbushur me rrezik për Ukrainën.

Herën e fundit që nënshkroi një marrëveshje paqeje me Rusinë, 10 vjet më parë, ajo solli vetëm dhunë sporadike, mosbesim në rritje dhe përfundimisht luftë në shkallë të gjerë.
“Unë i thashë presidentit (Donald) Trump për këtë”, tha presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky.
“Nëse mund ta bëni Putinin që t’i japë fund luftës, kjo është e mrekullueshme. Por dije se ai mund të mashtrojë. Ai më mashtroi kështu. Pas armëpushimit të Minskut”, shtoi ai.
Bëhet e ditur se Marrëveshjet e Minskut – e para e nënshkruar në shtator 2014 dhe e dyta e njohur si Minsk II vetëm pesë muaj më vonë – u krijuan për t’i dhënë fund një konflikti të përgjakshëm midis forcave të Kievit dhe separatistëve të mbështetur nga Rusia në Donetsk dhe Luhansk, në rajonin lindor të Ukrainës, Donbas.
Vladimir Putin i Rusisë dhe udhëheqësi i atëhershëm i Ukrainës, Petro Poroshenko ishin nënshkrues, së bashku me OSBE-në.
Por, marrëveshjet nuk u zbatuan kurrë plotësisht dhe dhuna u ndez periodikisht në shtatë vitet që pasuan.
Tani, ndërsa Ukraina dhe aleatët e saj përpiqen të krijojnë një rrugë tjetër drejt paqes, ekspertët paralajmërojnë se dështimet e Minskut shërbejnë si një paralajmërim për paqebërësit e sotëm dhe se rreziqet e përsëritjes së historisë janë të qarta.
Forcimi ushtarak i Ukrainës është kritik
Në vitin 2015, ndihma ushtarake perëndimore për Ukrainën ishte minimale dhe kryesisht e kufizuar në furnizime jo-vdekjeprurëse, megjithëse administrata e Obamas furnizoi pajisje ushtarake mbrojtëse.
“Kriza nuk mund të zgjidhet me mjete ushtarake”, tha kancelarja gjermane e atëhershme Angela Merkel, në një fjalim në Konferencën e Sigurisë së Mynihut 2015, e cila përkoi me bisedimet për Minsk II.
Vlerësimi i saj për këto përpjekje diplomatike ishte i prerë: “Është e paqartë nëse ato do të kenë sukses”.
Nuk ndihmoi që të dyja marrëveshjet e Minskut u nënshkruan menjëherë pas ose gjatë humbjeve të mëdha ushtarake për Ukrainën.
Marrëveshja e parë pasoi atë që besohet të jetë episodi më vdekjeprurës i konfliktit në Donbas, në Ilovaisk.
Në fund të gushtit 2014, qindra trupa ukrainase u vranë ndërsa u përpoqën të largoheshin nga qyteti për të shmangur rrethimin, shkruan CNN, përcjell Telegrafi.
Gjashtë muaj më vonë, Minsk II u nënshkrua ndërsa luftimet e ashpra u zhvilluan për një qytet tjetër të Donetsk, Debaltseve.
Ajo betejë vazhdoi për disa ditë përtej afatit fillestar të armëpushimit.
“Në thelb qëllimi kryesor, si për Francën dhe Gjermaninë, por edhe për ukrainasit, ishte t’i jepnin fund luftimeve”, tha Marie Dumoulin, diplomate në ambasadën franceze në Berlin në atë kohë.
“Rusia përmes përfaqësuesve të saj, por edhe drejtpërdrejt, ishte në një pozicion shumë më të fortë në fushën e betejës, dhe kështu mund të rriste intensitetin e luftimeve për të ushtruar presion shtesë mbi negociatat”, shtoi ajo.
Nga një perspektivë ushtarake, ushtria e sotme e Ukrainës, e mbështetur nga Perëndimi, është pothuajse tjetër nga forcat e pafinancuara dhe të papajisura që u përballën me separatistët e mbështetur nga Rusia në 2014.
E megjithatë, ndërsa Ukraina “pranon” një propozim të përkohshëm armëpushimi, ajo përballet me një sfidë të dyfishtë.
Së pari, Rusia, muajt e fundit ka ecur përpara në frontin lindor (megjithëse me një kosto të madhe për personelin dhe pajisjet) dhe ka shkaktuar sulme ajrore pothuajse të përditshme në qytetet e Ukrainës.
Dhe së dyti, SHBA-ja, mbështetësi më i madh i Ukrainës, tani ka ndaluar ndihmën thelbësore ushtarake, në përgjigje të një mosmarrëveshjeje publike midis Zelenskyt dhe Trumpit.
Ndihma tani është rikthyer, por ndërprerja e ka lënë Ukrainën me dëme të mëdha.
“Kjo e bën situatën e Ukrainës tani shumë të pasigurt”, tha Sabine Fischer, bashkëpunëtore e lartë në Institutin Gjerman për Çështjet Ndërkombëtare dhe të Sigurisë.
“Ukraina nga këndvështrimi i administratës Trump është bërë një pengesë për këtë normalizim që ata duan për marrëdhëniet e tyre me Rusinë”, shtoi ajo.
Nuk ka marrëveshje të shpejtë
Ekspertët bien dakord se marrëveshjet e Minskut u përpiluan me nxitim ndërsa dhuna u përshkallëzua.
Johannes Regenbrecht, ish-nëpunës civil gjerman i cili ishte i përfshirë në negociata, theksoi në një letër të fundit se aleatët e Ukrainës kishin arritur në pikën ku ata shqetësoheshin se lejimi i Rusisë të vazhdonte pa kontroll “do të kishte rezultuar në shkëputjen de fakto të Ukrainës lindore nën kontrollin e Moskës”.
Me një vështrim prapa, thonë ekspertët, dokumenti që rezultoi la shumë paqartësi kur ishte fjala për zbatimin e marrëveshjes.
Çështja më e mprehtë ishte se si të lidheshin dispozitat ushtarake (armëpushimi dhe tërheqja e armëve), me ato politike (zgjedhjet lokale dhe një “regjim special” në zonat e kontrolluara nga separatistët).
“Ukraina po thoshte, ne kemi nevojë për siguri në fillim dhe pastaj mund të zbatojmë dispozitat politike. Rusia po thoshte, pasi të zbatohen dispozitat politike, separatistët do të jenë të kënaqur dhe do të ndalojnë së luftuari”, tha Dumoulin.
Dhe kjo mosmarrëveshje fillestare ishte një shenjë e hershme e asaj që Dumoulin dhe ekspertë të tjerë e shohin si qëllimin përfundimtar të Moskës për të përdorur dispozitat politike të Minskut për të fituar kontroll më të madh mbi Ukrainën.
Fischer argumenton se dëshira e Trumpit për t’i dhënë fund luftës shpejt sugjeron që SHBA-ja jo vetëm që mund të jetë në rrezik për të arritur një marrëveshje me nxitim, por në fakt mund të jetë e gatshme të vendos për diçka që nuk ofron zgjidhje afatgjata.
“Marrëveshjet gjithëpërfshirëse të armëpushimit nuk negociohen shpejt, ato janë shumë të ndërlikuara. Dhe nuk mendoj se kjo është ajo që synon administrata Trump”, tha Fischer.
Kujdes nga “tregimet e rreme”
Në fund, çështja më e madhe me marrëveshjet e Minskut, veçanërisht Minsk II, nuk ishte ajo që ishte në tekst, por ajo që nuk ishte.
Nuk përmendet asnjë fjalë “Rusia” në të gjithë tekstin, pavarësisht nga provat e qarta se Rusia po armatoste separatistët dhe po dërgonte përforcime nga ushtria ruse.
Dështimi i marrëveshjeve të Minskut nuk lë asnjë dyshim për rreziqet e përjetësimit të gënjeshtrave të tilla.
Në atë kohë, trillimi se Rusia nuk ishte një agresore apo palë në konflikt, së bashku me presionin e pamjaftueshëm ndaj Moskës në formën e sanksioneve ose ofrimit të furnizimeve vdekjeprurëse ushtarake për Ukrainën, në fund të fundit nënkuptonte se Minsk nuk e trajtoi kurrë shkakun rrënjësor të konfliktit.
“Kontradikta themelore e Minskut”, shkroi Regenbrecht, “ishte se Putini kërkoi t’i jepte fund Ukrainës si një komb i pavarur”.
Ndryshe, nuk ka asnjë provë se ky pozicion ka ndryshuar.
Në fjalimin e tij më 21 shkurt 2022, tri ditë para fillimit të agresionit, Putin e përshkroi Ukrainën si “një pjesë të patjetërsueshme të historisë, kulturës dhe hapësirës shpirtërore të Rusisë”.
Në janar të këtij viti, një nga ndihmësit e tij më të afërt, Nikolai Patrushev, tha se nuk mund të përjashtonte “që Ukraina do të pushojë së ekzistuari fare në vitin e ardhshëm”. /Telegrafi/“Të gjithë e dinin se Rusia ishte e përfshirë, por për hir të negociatave, kjo nuk u njoh”, tha Dumoulin.
“Marrëveshjet bazoheshin në trillimin se lufta ishte midis separatistëve në Donetsk dhe Luhansk dhe Kiev, dhe se në fund të fundit ishte një konflikt i brendshëm”, shtoi ajo.
Nuk ka asnjë paralele të drejtpërdrejtë sot, por ekziston, thonë ekspertët, një rrezik që Moska tani po përdor narrativën e rreme se Zelensky është i paligjshëm sepse ai dështoi në mbajtjen e zgjedhjeve – ligji ukrainas thotë qartë se zgjedhjet nuk mund të mbahen gjatë luftës – për ta riemërtuar luftën si diçka që duhet të zgjidhet brenda në Ukrainë dhe në fund të sjellë ndryshimin e regjimit.
Dhe akoma më shqetësuese për Ukrainën është se SHBA ka mbajtur një linjë të ngjashme, me Trumpin që muajin e kaluar e etiketoi Zelenskyn “një diktator pa zgjedhje”, megjithëse më pas u duk se distancohej nga ajo deklaratë.
Burimi