Analiza e CNN/ A mund të mbijetojë NATO pa Shtetet e Bashkuara të Amerikës?

Evropa po shikon një realiteti të ri, ku Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë shtylla kurrizore e NATO-s, aleanca që ka garantuar sigurinë e kontinentit për gati 80 vjet.

Armiqësia publike e Presidentit Donald Trump ndaj Volodymyr Zelenskit të Ukrainës, gatishmëria e tij për të përqafuar Vladimir Putinin e Rusisë dhe komentet e fundit që hedhin dyshime nëse ai do të mbronte aleatët e NATO-s “nëse ata nuk paguajnë”, të gjitha i kanë detyruar liderët evropianë të fillojnë të mendojnë më parë të paimagjinueshmen, a është SHBA një partner i besueshëm i sigurisë në një kohë kur kontinenti po tronditet nga lufta?
Por NATO pa SHBA-në nuk është aspak e pafuqishme, me më shumë se një milion trupa dhe armatime moderne në dispozicion nga 31 vendet e tjera në aleancë. Ajo gjithashtu ka pasurinë dhe njohuritë teknologjike për të mbrojtur veten pa SHBA, thonë analistët.
SHBA dhe Gjermania janë kontribuuesit më të mëdhenj në buxhetin ushtarak të NATO-s, buxhetin civil dhe programin e investimeve të sigurisë, me pothuajse 16% secila, të ndjekura nga MB me 11% dhe Franca me 10%. Analistët thonë se nuk do t’i duhej shumë Evropës për të kompensuar humbjen e kontributit të Uashingtonit.
Nëse vendet evropiane bashkohen dhe blejnë pajisjet e duhura, Evropa “mund të përbëjë një pengesë serioze konvencionale dhe … bërthamore” për Rusinë, tha Ben Schreer, drejtor ekzekutiv për Evropë i Institutit Ndërkombëtar për Studime Strategjike (IISS), në një telefonatë në Zoom me CNN dhe gazetarë të tjerë në fund të shkurtit.
“E vetme Evropa ka një kapacitet për të grumbulluar burimet që do t’i nevojiten për të mbrojtur veten, është vetëm një çështje nëse (është) e gatshme ta bëjë këtë,” tha Schreer.
Dhe kjo është pyetja kryesore. Për më shumë se 75 vjet dhe administratat e 14 presidentëve të ndryshëm të SHBA-së, përfshirë administratën e parë të Trump, SHBA-ja ka qenë baza që e ka mbajtur të bashkuar aleancën.
Gjatë Luftës së Ftohtë, trupat amerikane në kontinent ishin atje si një pengesë ndaj çdo ambicie sovjetike për të zgjeruar aleancën e Traktatit të Varshavës dhe përfundimisht panë fundin e saj kur Muri i Berlinit ra në vitin 1989. Fushatat e NATO-s në Ballkan në vitet 1990 u kryen me trupa dhe fuqi ajrore amerikane. Dhe, derisa administrata e dytë Trump mori detyrën më 20 janar, Uashingtoni drejtoi ndihmën për Ukrainën.
Ato dekada të solidaritetit transatlantik mund të kenë marrë fund ditët e fundit, thonë analistët.
Shpërthimi në Zyrën Ovale të Trump me Zelensky, pas së cilës ai ndaloi ndihmën e SHBA-së për Kievin, “ndjehej si një këputje më e thellë, jo vetëm me Ukrainën, por me strategjinë e SHBA-së për ‘botën e lirë’ nga Truman deri në Reagan”, tha në uebsajtin e Këshillit Dan Fried, një anëtar i lartë në Këshillin Atlantik dhe ish-ndihmës sekretar i shtetit për Evropën.
John Lough, një ish-zyrtar i NATO-s, i cili tani është bashkëpunëtor në institutin Chatham House në Londër, sheh një ndarje edhe më të thellë në aleancë.
“Thjesht ndjen se Shtetet e Bashkuara e shohin Evropën më shumë si një konkurrente, një rivale, sesa një aleate”, tha Lough për CNN, duke shtuar se për shkak të kësaj, angazhimi i Uashingtonit për të mbrojtur aleatët e NATO-s është disi në dyshim.
Është një frakturë që Lough e sheh si të pa riparueshme.
“Sapo filloni të humbisni një pjesë të atij angazhimi, ju në mënyrë efektive i humbisni të gjitha,” tha Lough.
Disa njerëz në qarqet evropiane kanë filluar të pyesin nëse Uashingtoni duhet të përshkruhet “në një farë mënyre si armik”, tha ai.
Por disa analistë thonë se një NATO pa SHBA nuk është një ide e keqe.
“Sapo aleatët e SHBA-së të binden se nuk mund të besojnë më në aftësitë e SHBA-së për t’i mbrojtur ata kur të shtyhet shtytja, ata do të nxitojnë të rikthejnë ngadalësinë dhe të punojnë drejt rritjes së aftësive të tyre”, shkroi Moritz Graefrath, një student postdoktoral në sigurinë dhe politikën e jashtme në William & Mary’s Global Research Institutes vitin e kaluar në War on the Global Rock Institutes.
“Është në këtë kuptim që ndoshta në mënyrë kundërintuitive, një tërheqje e forcave amerikane do të krijojë një Evropë edhe më të fortë, jo më të dobët”, shkroi Graefrath.
Kryeministri i Polonisë, anëtare të NATO-s, Donald Tusk, mendon se ky proces ka nisur tashmë.
“Evropa në tërësi është vërtet e aftë të fitojë çdo konfrontim ushtarak, financiar, ekonomik me Rusinë, ne jemi thjesht më të fortë”, tha ai përpara një samiti të Bashkimit Evropian këtë javë. “Ne thjesht duhej të fillonim të besojmë në të. Dhe sot duket se po ndodh.”
Çfarë ka Europa?
Në koncept, një ushtri evropiane mund të jetë e frikshme.
Turqia ka forcat më të mëdha të armatosura të NATO-s pas Shteteve të Bashkuara, me 355,200 personel aktiv ushtarak, sipas Bilancit Ushtarak 2025, të hartuar nga IISS. Pasohet nga Franca (202.200), Gjermania (179.850), Polonia (164.100), Italia (161.850), Mbretëria e Bashkuar (141.100), Greqia (132.000) dhe Spanja (122.200).
Turqia ka gjithashtu personelin më të madh të ushtrisë, i cili përbëhet nga shumica e trupave tokësore të vijës së parë, me 260,200, Franca (113,800), Italia (94,000), Greqia (93,000), Polonia (90,600) Britania e Madhe (78,800), Spanja (70,200, sipas raportit IISS, 506), dhe Gjermania (6,506).
Në të kundërt, kishte rreth 80,000 trupa amerikane të caktuar ose të dislokuar në baza në vendet e NATO-s që nga qershori 2024, thotë një raport i korrikut 2024 nga Shërbimi Kërkimor i Kongresit (CRS).
Shumica e këtyre trupave amerikane janë në Gjermani (35,000), Itali (12,000) dhe MB (10,000), thotë CRS.
Disa nga vendet më të mëdha të NATO-s kanë gjithashtu armë të barabarta ose shumë herë më të mira se ato që ka Rusia.
Merrni për shembull transportuesit e avionëve. Ndërsa Rusia ka një aeroplanmbajtëse të vetme, të vjetëruar, vetëm Britania e Madhe ka dy transportues modernë të aftë për të lëshuar avionë luftarakë F-35B. Franca, Italia dhe Spanja aeroplanmbajtëse fushore ose anije amfibe të afta për të lëshuar avionë luftarakë, sipas Bilancit Ushtarak.
Përveç SHBA-së, Franca dhe Britania e Madhe mbajnë forca bërthamore, me të dyja vendosjen e nëndetëseve me raketa balistike.
Aleatët e NATO-s, përveç SHBA-së, kanë mes tyre rreth 2000 avionë luftarakë dhe sulmues tokësorë, me dhjetëra avionë të rinj F-35, të përfshirë në këtë numër.
Forcat tokësore përfshijnë tanke moderne, duke përfshirë Leopardët gjermanë dhe sfiduesit britanikë, njësi të dhuruara të të cilave tani po shërbejnë në ushtrinë ukrainase. Vendet evropiane të NATO-s mund të nxjerrin raketa të fuqishme lundrimi, si SCALP/Storm Shadow franko-britanike , e cila e ka provuar veten edhe në fushën e betejës ukrainase.
Raporti Military Balance 2025 thekson se Evropa po ndërmerr hapa për të përmirësuar forcat e saj ushtarake pa ndihmën e SHBA. Në vitin 2024, gjashtë vende evropiane u bashkuan në një projekt për zhvillimin e raketave të lundrimit të lëshuara nga toka, bënë lëvizje për të rritur kapacitetin e prodhimit të municioneve dhe për të diversifikuar bazën e tyre furnizuese, duke parë vende si Brazili, Izraeli dhe Koreja e Jugut si burime të reja për pajisje ushtarake.
Analistët thonë se edhe nëse SHBA do të tërhiqej plotësisht nga Evropa, do të linte pas infrastrukturës së rëndësishme.
SHBA ka 31 baza të përhershme në Evropë, sipas Shërbimit të Kërkimeve të Kongresit – objekte detare, ajrore, tokësore dhe komandimi dhe kontrolli që do të ishin në dispozicion të vendeve ku ndodhen nëse SHBA do të largoheshin.
Dhe Graefrath vë në dukje, se infrastruktura nuk do të humbiste për Uashingtonin nëse ka keqardhje pas një tërheqjeje të mundshme të SHBA.
“Ajo e lë pjesën më të madhe të infrastrukturës ushtarake të SHBA-së të paprekur për një periudhë të gjatë (duke siguruar) që Shtetet e Bashkuara të ruajnë aftësinë për të bërë një kthim ushtarak nëse Evropa nuk do të përgjigjet siç ishte parashikuar”, shkroi ai.
Çfarë vjen më pas?
Disa shpresojnë se biseda për një tërheqje të SHBA-së nga NATO është thjesht një gënjeshtër e Trump që synon t’i shtyjë aleatët të kollitet dhe të shpenzojnë më shumë për mbrojtjen.
Ata thonë se bota, dhe një tjetër aleancë kyçe e SHBA-së, kanë qenë këtu më parë, gjatë administratës së parë të Trump, kur ai thuhet se i kërkoi Pentagonit të shikonte opsionet për tërheqjen e trupave amerikane të vendosura në Korenë e Jugut si mbrojtje kundër Koresë së Veriut të armatosur me armë bërthamore.
Kjo erdhi ndërsa Trump përgatitej për takime me diktatorin e Koresë së Veriut, Kim Jong Un, në të cilat ai shpresonte ta bindte Kim-in të angazhohej për të hequr dorë nga arsenali i tij bërthamor.
Një burim i afërt me Shtëpinë e Bardhë i tha CNN në atë kohë se një tërheqje e trupave amerikane shihej si diçka që mund të ndodhte në të ardhmen, por “jo shumë kohë pasi armët bërthamore (të Koresë së Veriut) të jenë zhdukur në mënyrë të verifikueshme”.
Por Kim hodhi poshtë të gjitha lutjet që ai të hiqte dorë nga programi i tij i armëve bërthamore.
Takimi Trump-Kim “u shit si një sukses i madh, pavarësisht se nuk ishte”, tha Schreer.
Më pas, SHBA u kthyen në “biznesin si zakonisht” në Gadishullin Korean, tha Schreer. SHBA, me dhjetëra mijëra trupa në Korenë e Jugut – i mbajti ata atje. Stërvitjet dypalëshe me forcat e Seulit rifilluan, luftanijet amerikane vizituan portet e Koresë së Jugut dhe bombarduesit e Forcave Ajrore të SHBA fluturuan mbi rajon.
E njëjta gjë mund të ndodhë në Evropë nëse Trump nuk merr atë që dëshiron nga Putini, thonë analistët. NATO mund të vazhdojë, me kërcënimet e fundit për t’u larguar vetëm një përplasje e vogël në rrugë.
“Nëse Putini përpiqet ta dënojë Donaldin shumë, edhe Donald Trump mund ta kuptojë këtë”, tha Schreer.
 

Top Channel
Burimi