Si po e dëmton trurin e fëmijëve zhurma e qyteteve

Nga Olivia Howitt, BBC
Në një klasë në Nju Jork, nivelet e zhurmës ishin aq të larta saqë mësuesja duhej të bërtiste që të dëgjohej. Klasa gjendej pranë një metroje në binarë të ngritura, e cila kalonte nga Shkolla Publike 98 në Manhatan rreth 15 herë në ditë, duke shkaktuar ndërprerje konstante në procesin mësimor.
Për shumë vite, njerëzit janë ankuar për nivelet e zhurmës te Shkolla Publike 98, dhe në vitin 1975, Arline Bronzaft, profesoreshë e asociuar e psikologjisë te Kolegji ‘Herbert H. Lehman’ i Universitetit të Qytetit të Nju Jorkut, publikoi një studim duke ekzaminuar ndikimin e zhurmës në aftësinë e fëmijëve për të lexuar. Ajo zbuloi se nxënësit që u ulën në anën e zhurmshme të ndërtesës së shkollës, ngjitur me binarët, kishin performancë të dobët në testet e leximit në krahasim me ata në anën e qetë të ndërtesës. Pikët mesatare të leximit të klasave në anën e zhurmshme ishin tre ose katër muaj mbrapa atyre të studentëve në anën e qetë.
Si rezultat i zbulimeve të Bronzaft, Autoriteti i Tranzitit instaloi mbulesa gome në binarë për të zvogëluar zhurmën, dhe Bordi i Edukimit i pajisi klasat me materiale zhurmë-thithëse për të krijuar një mjedis më të mirë mësimi.
Ndotja akustike është një problem global në rritje. Ndërkohë që popullatat rriten, rriten gjithashtu dhe nivelet e zhurmës të cilat formojnë peizazhin zanor urban. KE-ja ka lajmëruar se ndotja akustike urbane po bëhet një “kërcënim global dhe publik i shëndetit”, e cila çon në 12,000 vdekje të parakohshme çdo vit në Bashkimin Europian, dhe e cila prek rreth 100 milionë amerikanë.
Zhurma mjedisore, sidomos zhurma e trafikut rrugor dhe gjithashtu zhurma e avionëve, është një nga faktorët mjedisorë më dëmtues për shëndetin, pas ndotjes së ajrit. Kjo lloj zhurme është zbuluar se rrit stresin kronik dhe shkakton probleme me gjumin dhe tension të lartë gjaku. Zhurma dhe bezdia e zhurmës janë lidhur me probleme të shëndetit mendor si depresioni ose ankthi, dhe ekspozimi ndaj zhurmës është lidhur me një rrezik më të madh të diabetit. Zhurma e lartë nga burimet si muzika nga kufjet, motorët dhe gjithashtu pastruesit e gjetheve, mund të çojë gjatë kohës në tringëllimë veshësh dhe humbje dëgjimi.
Të përcaktuar si tinguj të padëshiruar ose të bezdisshëm, ndotja akustike nga rritja e trafikut dhe shkollat e mbushura me njerëz, mund të ketë një ndikim të dëmshëm në shëndetin ose zhvillimin e bebeve ose fëmijëve. Kjo është veçanërisht e vërtetë për fëmijët nga mjedise të ulëta socio-ekonomike, të cilët janë të ekspozuar ndaj niveleve më të larta të zhurmës mjedisore.
Nga Buenos Aires në Barcelonë, qytetet kanë filluar të paraqesin masa për të trajtuar ndotjen akustike, për të mbrojtur shëndetin e fëmijëve, dhe për t’u dhënë prioritet këmbësorëve duke përmirësuar hapësirat e gjelbra në qytet, duke reduktuar limitet e shpejtësisë dhe duke prezantuar matësit e tingullit.
Rrugë shurdhuese
Në SHBA dhe Bashkimin Europian, trafiku rrugor, hekurudhor dhe ai i avionëve janë burimet kryesore të ndotjes akustike.
Një studim i vitit 2022 zbuloi se zhurma e trafikut e përjetuar nga fëmijët e shkollës fillore në Barcelonë, Spanjë, e ngadalësonte memorien e punës dhe hapësirën e vëmendjes së tyre, të cilat konsiderohen të domosdoshme për shumë aspekte të mësimit si zgjidhja e problemeve, logjikimi, matematika dhe të kuptuarit e gjuhës.
Studimi testoi 2,700 fëmijë me moshën 7 deri 10 vjeç në 38 shkolla në Barcelonë, Spanjë, 4 herë në vit. Kërkuesit matën zhurmën e jashtme, në pika specifike brenda çdo klase, duke e përsëritur procesin 6 muaj më vonë në mënyrë që të përcaktojnë nivelin bazë të ndotjes akustike. Gjatë vitit, skuadra performoi teste konjitive online në mënyrë që të rrisnin memorien afatshkurtër dhe vëmendjen çdo tre muaj.
Studimi i Barcelonës, i cili ishte ndërtuar në studime të mëparshme, zbuloi se nivelet e zhurmës të krijuara nga trafiku rrugor, hekurudhor dhe i avionëve mund të ketë një ndikim negativ në funksionin njohës së fëmijës gjatë fazave të rëndësishme të zhvillimit të trurit. Zhurmat e padëshiruara në klasë mund të shkaktojnë që një fëmijë të përjetojë përgjigje të shumta negative, si pafuqishmëri për të mësuar – motivim i ulët për të mësuar për shkak të mungesës së kontrollit në mjedisin e tyre – dhe vëmendje të dëmtuar.
Studimi i Barcelonës ishte i pari që do të hetonte ndikimin e ekspozimit te luhatja e zhurmës. Kërkuesit zbuluan se luhatjet e papritura të zhurmës, nga trafiku jashtë klasës, si tingujt e makinave ose rrotullimi i motorit, kanë më shumë mundësi që të shpërqendrojnë fëmijët, dhe t’i bëjnë ata të humbasin informacion të rëndësishëm, edhe në një nivel zhurme më të ulët se mesatarja.
Maria Foraster, autorja kryesore e studimit, kërkuese në epidemiologji dhe eksperte në zhurmën dhe shëndetin, thotë se kërkuesit vendosën të fokusoheshin në luhatjet e zhurmës pasi këtu nuk ka udhëzime ndërkombëtare të cilat e masin këtë.
Organizata Botërore e Shëndetit rekomandon më pak se 35 decibelë zhurmë në klasa në mënyrë që të sigurohet një gjendje e mirë mësimore. Më shumë se gjysma e popullatës së Barcelonës është e ekspozuar te nivele zhurme më të larta se 65 decibel rreth orës 8 të mëngjesit deri në orën 10 të natës.
“Udhëzimet nuk [përmendin] luhatjet dhe majat. Sa herë që ka një majë zhurme, ajo është një shpërqendrim, i cili mund të prekë [hapësirën] e kujtesës dhe memorien e punës,” thotë Foraster.
Një studim tjetër nga Foraster ka zbuluar se ekspozimi i tepërt te zhurma mjedisore mund të ndërhyjë me maturimin funksional të trurit dëgjimor të fëmijëve, i cili proceson informacionin dëgjimor.
Një studim i 2019 nga Universiteti i Birkbek në Londër, i cili analizoi impaktin e zhurmës në klasa, zbuloi se fëmijët mes 5-11 vjeç janë sidomos të pambrojtur nga zhurma nëse kanë vëmendje selektive të ulët – domethënë, aftësinë për të kontrolluar nxitjet dhe për të menduar para se të reagosh.
“Nëse një fëmijë ka memorie të ulët pune dhe nëse vëmendja e tyre selektive ose kontrolli i tyre frenues nuk është i mirë, atëherë ata do të jenë më shumë të shpërqendruar nga zhurma rreth tyre,” thotë Natasha Kirkham, bashkëautore e studimit dhe profesoreshë në psikologjinë e zhvillimit në Universitetin e Birkbek në Londër.
“Kur këtu ka shumë zhurmë rreth fëmijëve në shkollë fillore, ne e dimë që ata performojnë shumë më keq [akademikisht],” thotë ajo.
Ndotja akustike është më keq në zona më të varfra. Një studim nga 2023 zbuloi se fëmijët të cilët ndjekin shkollat në Teksas me ekspozimin më të lartë te zhurma rrugore kishin më shumë gjasa të ishin të zinj, hispanikë ose të përshtatshëm për drekë falas ose të reduktuar.
Ekspozimi ndaj zhurmës gjithashtu me faktorë të tjerë që vijnë nga të ndjekurit “një shkollë me burime të ulëta në një zonë me burime të ulëta, mund të ketë një efekt vërtet goditës në mësim,” thotë Kirkham.
Lidhja ndërmjet zhurmës dhe stresit mund të ketë pasoja jetëgjata, thonë studimet
“Nëse ndihesh i nxitur në mënyrë konstante nga tingulli, kjo mund të rris reagimin e kortizolit të lidhur me stresin dhe gjatë kohës mund të ketë efekte të dëmshme në shëndetin emocional dhe fizik nga fëmijëria në moshën madhore,” thotë Iroise Dumontheill, profesoreshë e neuroshkencës te Universiteti i Birkbek në Londër.
Ekspozimi i vazhdueshëm ndaj zhurmës mund të ketë efekte afatgjata me sistemin nervor qendror dhe trurin, duke e rritur rrezikun e sëmundjeve të zemrës, goditjes në tru, demencë, dhe rënie njohëse.
“Kështu, potencialisht, ekspozimi ndaj zhurmës në fëmijëri mund të prek sistemin nervor dhe shëndetin mendor në moshë madhore,” thotë Dumontheill.
Zona pa makina
Mënyra më e mirë për të mbrojtur fëmijët nga zhurma e tepërt është duke reduktuar trafikun rreth shkollave, thotë Foraster. Dizajn më i mirë urban, si të ndarit shkollat nga rrugët e zëna dhe të shtuarit parqe dhe zona të jeshilta rreth zonave shkollore gjithashtu mundet të përmirësojë mjedisin mësimor për fëmijët, thotë ajo.
Barcelona po përpiqet ta bëjë këtë duke i futur shkollat në “superblloqe”, të cilat janë lagje të vogla të mbyllura përmes trafikut dhe të mbushura me zona jeshile ku njerëzit mund të bëjnë ushtrime ose të mblidhen së bashku.
I prezantuar së pari në 1993, ky koncept dizajni urban ka si qëllim reduktimin e ndotjes së ajrit dhe ndotjes akustike, duke iu dhënë prioritet çiklistëve dhe këmbësorët në vend të makinave dhe këndeve të lojërave dhe pemëve në vend të parkimeve.
Superblloqet janë treguar se reduktojnë zhurmën dhe ndotjen e ajrit në lagjet e banimit në Barcelona. Krijimi i superbllokut San Antoni i ka ulur nivelet mesatare të zhurmës gjatë ditës me 3,5 decibel, një reduktim 5.2%, sipas të dhënave të grumbulluara gjatë kohës nga sensorët dhe sonometrat dhe të mbledhura në një raport të vitit 2021. Gjithashtu, ajo ndihmoi me uljen e ndotjes së ajrit.
“Superblloqet sigurisht ndihmojnë me uljen e ndotjes së ajrit dhe ekspozimin ndaj zhurmës,” thotë Foraster. “Ato ndihmojnë me uljen e trafikut të përgjithshëm duke e bërë përdorjen e makinave më pak tërheqëse dhe duke promovuar një qytet më të ecshëm.”
Barcelona planifikon të krijojë 503 superblloqe nga 2030-ta si pjesë e planit të saj të lëvizjes urbane, i cili synon të konvertojë një në tre rrugë në hapësira të gjelbërta dhe pa trafik, dhe të sigurojë që 80% të të gjitha udhëtimeve në qytet të jenë pa makina dhe të ndodhin në këmbë, me transport publik ose me biçikletë. Qytete rreth botës po ndjekin shembullin e Barcelonës duke krijuar superblloqe, duke futur Buenos Aires, Viena, Los Angeles dhe Bogota.
Shkollat dhe qytetet më të qeta mund të kenë dhe një benefit tjetër: fëmijë më të gëzuar. Kirkham tregon se zhurma nuk prek vetëm se si mësojnë fëmijët  – ajo mund të prekë gjithashtu si ata ndihen.
Një studim i mësimit në shtëpi i kryer nga Kirkham gjatë pandemisë së Covid-19, zbuloi se adoleshentët nga shtëpi më të zhurmshme, të cilët shpenzuan kohë në klasa më të zhurmshme, iu dukej në përgjithësi më e bezdisshme zhurma. “Nuk është vetëm se zhurma është shpërqendruese, aty ka një komponent emocional. Fëmijët irritohen,” thotë ajo.
 
Burimi