Robotët revolucionarë biohibridë po vijnë. A jemi të përgatitur?

Në vitin 2014, studiuesit në Universitetin e Illinoisit krijuan një robot mikroskopik notues. Vetëm kjo arritje mund të mos ketë tërhequr shumë vëmendje. Por ajo që e dallonte ishte mënyra se si ata e ndërtuan krijimin e tyre: me qeliza të muskujve të zemrës që vijnë nga minjtë. Ky ishte një nga “robotët biohibridë” të parë.
Me perceptimet e formuara nga dekada të trillimeve shkencore, publiku i gjerë i ka parë prej kohësh robotët si entitete jobiologjike. Kockat e tyre janë metalike, zemrat e tyre janë bateri dhe muskujt e tyre janë motorë, pistonë dhe ingranazhe. Ato mund të jenë të mbështjella me lëkurë sintetike me pamje reale, por kjo është thjesht një mantel për brendësinë e tyre inorganike.
Tani, përparimet shkencore kanë treguar gjithnjë e më shumë se qeniet biologjike nuk lindin vetëm; ato mund të ndërtohen. Dy vjet pas notarëve biohibridë, studiuesit në Harvard zgjeruan idenë për të krijuar “kafshën” e parë biohibride – një rreze 16 milimetra të gjatë. Me një trup elastomeri, një skelet ari dhe muskuj të bërë nga qeliza miu, krijesa rrëshqiste nëpër ujë me një ritëm gjarpërues, por domethënës, i drejtuar dhe i fuqizuar nga drita.
Kohët e fundit, një ekip bëri një robot të vogël biohibrid që ecën me një ecje njerëzore. Një tjetër ndërtoi një dorë robotike që mund të ndiejë me rrjete nervore biologjike të integruara.
Ndërsa krijesat dhe makinat bashkohen së bashku në forma gjithnjë e më të avancuara, eticistët kanë filluar të marrin parasysh. Dr. Rafael Mestre nga Universiteti i Southampton-it, i specializuar në teknologjitë në zhvillim, kohët e fundit u bashkua me kolegë nga e gjithë bota për të menduar mbi degëzimet etike të robotëve biohibridë.
Botë biohibride
Në thelb, robotët biohibridë kombinojnë materiale të gjalla dhe sintetike. Ata mund të kenë qeliza muskulore si aktivizues, neurone si kontrollues motorikë dhe qeliza shqisore si sensorë të prekshëm, për shembull. Disa madje ndërtojnë mbi vetë organizmat e gjallë. Robotët biohibridë përfitojnë nga evolucioni milionavjeçar i sistemeve të gjalla për t’u dhënë robotëve përfitime të tilla si vetëshërimi, përshtatshmëria më e madhe dhe rezolucion superior i sensorëve.
Por a jemi gati për një botë të re të guximshme ku përzierja artificiale dhe biologjike mjegullon kufirin midis jetës dhe jojetës? Ky është një shqetësim etik që Mestre dhe bashkautorët e tij hetojnë me një skenar hipotetik. Imagjinoni një të ardhme, shkruajnë ata, ku “sistemet biohibride kanë evoluuar për të krijuar robotë me përmasa të plota që mund të ndërveprojnë me njerëzit dhe të kryejnë veprime komplekse në një mënyrë shumë organike, të ndihmuar nga indet muskulare dhe nyjat neuromuskulare. Çdo vit, ato bëhen më komplekse dhe lloje të ndryshme indesh shtohen në përzierje… Ndërsa kompleksiteti i tyre rritet, njerëzit pyesin veten nëse ndiejnë dhimbje dhe janë të ndjeshëm dhe si duhet të ndërveprojnë me to.
Midis këtyre bioboteve hipotetike, ku është pika ku ata janë më shumë një qenie e gjallë sesa një makinë? Versionet e hershme mund të fillojnë me vetëm disa pjesë biologjike, por përfundimisht “përmirësohen” për të përmbajtur më shumë inde sesa metal, pasi sistemet jo të gjalla ndërrohen me ato të gjalla. A do të kërkojnë një tru të gjallë për të merituar ndjeshmërinë tonë?
Kuptohet, ky skenar aktualisht është ende në sferën e fantashkencës. Por ka një tjetër që po i afrohet realitetit. Studiuesit parashikojnë ndërfaqe njeriu-kompjuter që “mundësojnë kontrollin e gjymtyrëve artificiale duke përdorur indin nervor ekzistues”.
Krahët robotikë biohibridë, që përdorin “muskuj aktualë dhe të adaptueshëm” të nxjerrë nga kafshët e gjalla, mund të mbërrijnë në të ardhmen e afërt. Organet biohibride gjithashtu mund të bëhen të disponueshme. Për më tepër, këto gjymtyrë dhe organe mund të tejkalojnë fare mirë aftësitë tona. Pacientët në nevojë të madhe për transplantime dhe proteza ka të ngjarë të përshëndesin përparime të tilla, por kostot e larta të teknologjisë së fundit mund të kufizojnë disponueshmërinë e saj për të pasurit.
E ardhmja biohibride
Dr. Arthur Caplan, dr. William F. dhe Virginia Connolly Mitty, profesor i Bioetikës dhe kreu themelues i Divizionit të Etikës Mjekësore në Departamentin e Shëndetit të Popullsisë në Shkollën e Mjekësisë NYU Grossman në qytetin e Nju Jorkut, ranë dakord se kostoja dhe aksesi mund të jenë një çështje kyçe etike me gjymtyrët biohibride futuriste dhe organeve, siç është me çdo përparim të rëndësishëm mjekësor.
“Unë mendoj se kjo është një çështje thelbësore e drejtësisë – më mirë ta trajtojmë tani,” i tha ai Big Think në një intervistë. “Kjo është teknologji e komplikuar; sigurisht që në fillim do të jetë  kushtueshëm. Dyshoj se do të jetë i disponueshëm kudo, përveç vendeve të pasura. Dhe brenda vendeve të pasura, ka një shans shumë të mirë që së pari do të shkojë te të pasurit.”
Caplan sugjeron që studiuesit që studiojnë robotikën e avancuar biohibride mund të bëjnë dispozita për të siguruar akses të ndryshëm në teknologji.
“Për shembull, kjo mund të ndikojë se kush zgjidhni ta studioni këtë,” tha ai. “Ju dëshironi të keni një grup të pasur dhe të larmishëm lëndësh, kështu që nëse teknologjia funksionon, ju nuk e keni testuar atë vetëm te burrat e bardhë 40-vjeçarë të pasur,” tha ai.
Caplan identifikoi çështje të tjera të mprehta etike me kërkimin e gjymtyrëve dhe organeve biohibride. Së pari, ekipet që testojnë teknologjinë te njerëzit duhet të kryejnë ndërhyrjet e tyre në qendrat më të mira të transplantit dhe të sigurojnë që subjektet të jenë të informuar siç duhet për rreziqet, të cilat mund të përfshijnë vdekjen.
Së dyti, këta studiues duhet të kenë një plan për atë që ndodh nëse gjymtyra ose organi biohibrid dështon. “Nëse pacientët ngecin brenda tyre një nga këto, atëherë çfarë? A është kjo ajo që ne e quajmë ‘urë drejt askund’?” ka thënë Caplan.
Së treti, Caplan vuri në dukje se është një pyetje legjitime nëse ndjekja e organeve biohibride është një përdorim i vlefshëm i burimeve të kufizuara kërkimore.
“Pa dyshim që ka shumë njerëz që mund të përfitojnë nga një organ bioartificial, qoftë ky zëvendësim i veshkave, zëvendësim i muskujve ose zëvendësim i lidhjes. Por do të duhet pak kohë për të arritur atje dhe për t’u siguruar që funksionon me njëfarë qëndrueshmërie dhe qëndrueshmërie. Kjo është një përpjekje mjaft e madhe kërkimore.”
Pra, shtrohet pyetja: A do të përdoreshin më mirë ato burime të shpenzuara në robotikën biohibride për të zbutur problemet që mund t’i bëjnë njerëzit të kenë nevojë për to, si diabeti dhe obeziteti? A është më e mençur të parandalosh sëmundjen përmes ndërhyrjeve të provuara dhe të testuara sesa të përqendrohesh në një kurë të largët dhe të ndezur?
Caplan theksoi se kërkimi në organet biohibride është ende shumë në fazat paraprake. Në të kaluarën, ka pasur shumë fokus në krijimin e veshkave sintetike. Këto marrin formën e qelizave të veshkave të vendosura në bioreaktorë të implantueshëm.
Filozofikisht, robotët biohibridë e bëjnë të qartë diçka që shumë shkencëtarë dhe mendimtarë kanë dyshuar: njerëzit dhe krijesat e tjera të gjalla janë me të vërtetë makina, në kuptimin përkatës, megjithëse me pjesë organike dhe jo inorganike.
“Robotët biohibridë shërbejnë si një platformë për të kuptuar vetë jetën”, shkruan Mestre dhe bashkautorët e tij. “Zhvillimi i komponentëve për këta robotë, të tillë si aktivizuesit e muskujve, qarqet neuronale si sensorë, apo kryqëzimet neuro-muskulare për të formuar robotë inteligjentë, kërkon një eksplorim më të thellë të qelizave dhe sjelljes së tyre përtej platformave tradicionale të pjatave laboratorike. Çdo robot biohibrid shfaqet në një “qenie” që imiton “zhvillimin in vitro”.
Me mësimet nga robotika biohibride, shkencëtarët një ditë mund të ndërtonin edhe një qenie komplekse të gjallë nga e para. Por, për t’i bërë robotët biohibridë një histori suksesi dhe jo një tragjedi, koha për të marrë parasysh pasojat është tani. Mestre dhe ekipi i tij rekomanduan që të përgatitemi./ Big Think – Syri.net
Burimi