Çfarë është Projektligji për Territoret e Pushtuara të Irlandës dhe pse mund të rishqyrtohet?

Sekretari i Taoisit irlandez, Simon Harris, ka thënë se qeveria e tij do të marrë “këshilla zyrtare” javën e ardhshme nga prokurorja e përgjithshme Rossa Fanning që mund të ringjallë një projekt-ligj që nxjerr jashtë ligjit tregtinë me vendbanimet izraelite në Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin Lindor.
Projektligji për Territoret e Okupuara u paraqit për herë të parë në vitin 2018 nga senatori Frances Black, përpara se të shpërthente lufta në Gaza dhe Liban. 
Ai synon ta bëjë shkelje në Irlandë importimin, përpjekjen për të importuar ose ndihmuar një person tjetër në importimin e mallrave të bëra në vendbanimet izraelite, të cilat konsiderohen të paligjshme sipas ligjit ndërkombëtar nga OKB-ja dhe shumica e shteteve.
Pavarësisht marrjes së mbështetjes së gjerë ndërpartiake, përparimi i projekt-ligjit ka ngecur për shkak të shqetësimeve se ai ka shkelur ligjin e tregtisë së BE-së – me Irlandën që ka frikë se do të penalizohet nga Brukseli.
Por sipas Dublinit, një opinion këshillimor i korrikut nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (ICJ) me bazë në Hagë ofron baza ligjore për të ringjallur projektligjin.
Opinioni i Gjykatës, i cili nuk ka fuqi detyruese, thotë se shtetet janë të detyruara “të mos japin ndihmë ose ndihmë” që mund të ruajnë pushtimin e territoreve palestineze nga Izraeli.
“Opinioni këshillimor i GJND-së është një ndryshim i lojës për sa i përket kontekstit, sepse tani vendos një detyrim mbi vendet që të bëjnë gjithçka që munden për të ndihmuar në përfundimin e pushtimit të paligjshëm të paligjshëm,” u tha Taoiseach gazetarëve në Bruksel të mërkurën.
“Do të doja ta bëja këtë në nivel të BE-së, por pavarësisht nga pozicioni i BE-së, nuk do të injoroj detyrimin që besoj se tani ekziston mbi Irlandën për të vepruar,” shtoi ai.
A mund të ringjallet dhe të miratohet projektligji?
Si dhoma e ulët e legjislaturës, Dáil, dhe senati, Seanad, e kanë miratuar projektligjin, por jo qeveria.
Koalicioni aktual i qeverisë është i formuar nga Fianna Fáil (Rinovo Evropën) dhe të Gjelbrit, të cilët e mbështetën projektligjin në vitin 2018 dhe Fine Gael (EPP), e cila më parë e votoi kundër projektligjit.
Por Harris, udhëheqësi i Taoiseach dhe Fine Gael, ka lënë të kuptohet fuqishëm se ai shpreson të injektojë një shtysë të re në projektligj.
“Ne duam të shohim nëse tani është e mundur të ecim përpara në drejtim të kufizimeve tregtare, në drejtim të territoreve të pushtuara palestineze”, tha ai të mërkurën.
Harris ka shprehur gjithashtu një vullnet të qartë për të pezulluar në mënyrë të njëanshme tregtinë me Izraelin pa mbështetjen e Brukselit.
“Irlanda (…) nuk do të presë që të gjithë në Evropë të lëvizin për këtë çështje,” tha ai.
A mund ta ndjekin shembullin edhe vendet e tjera të BE-së?
Marrëveshja tregtare BE-Izrael, e njohur edhe si Marrëveshja e Asociimit, nuk zbatohet për produktet me origjinë nga territoret e okupuara. 
Kjo do të thotë se mallrat izraelite të prodhuara në Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin Lindor janë të përjashtuara nga tarifat preferenciale. Mallrat me origjinë nga vendbanimet gjithashtu duhet të jenë të etiketuara qartë në deklaratat doganore.
Euronews i kërkoi Komisionit Evropian të japë detaje të mëtejshme mbi vlerën e produkteve me origjinë nga vendbanimet që arrijnë në tregun e BE-së. Ajo tha në një deklaratë: “Tregtia me vendbanimet nuk përfshihet në shifrat e tregtisë së BE-së me Izraelin”.
“BE nuk i njeh vendbanimet ilegale të Izraelit si pjesë të territorit të Izraelit. Prandaj, importuesit e BE-së nuk duhet ta deklarojnë Izraelin si vend të origjinës nëse mallrat importohen nga vendbanimet,” shtohet deklarata.
Irlanda dhe Spanja kanë kryesuar thirrjet që Brukseli të përdorë levën e tij ekonomike për të ushtruar presion diplomatik mbi Izraelin, duke rishikuar Marrëveshjen e Asociimit dhe duke kufizuar më tej tregtinë me Izraelin.
Marrëveshja e Asociimit përfshin një klauzolë që i bën marrëdhëniet BE-Izrael “të bazuara në respektimin e të drejtave të njeriut dhe parimeve demokratike”, që do të thotë se mund të pezullohet nëse vendet e BE-së bien dakord unanimisht se operacionet e Izraelit në Gaza dhe Liban shkelin të drejtat themelore.
Bashkimi Evropian është partneri kryesor tregtar i Izraelit, duke zënë 28.8% të tregtisë së tij në mallra në vitin 2022.
Udhëheqësit e BE ranë dakord të mbajnë një këshill të posaçëm për të diskutuar atë marrëveshje në maj. Ndërsa Izraeli ka rënë dakord në parim për të marrë pjesë në atë këshill, ai ka hedhur poshtë sugjerimin e kryediplomatit Josep Borrell se takimi duhet të thirret në mënyrë specifike për të trajtuar respektimin e të drejtave të njeriut nga Izraeli në Gaza.
“Kam frikë se Këshilli i Asociimit nuk do të zhvillohet përpara këshillit të ardhshëm të punëve të jashtme,” tha Borrell këtë javë, në shenjë se bisedimet midis të dyja palëve mbi marrëveshjet e këshillit janë ende në bllokim. Këshilli i ardhshëm i punëve të jashtme është planifikuar të zhvillohet në mes të nëntorit.
Kryeministri i përkohshëm i Belgjikës, Alexander de Croo, ka bërë thirrje për një ndalim të BE-së për produktet izraelite me origjinë nga territoret e pushtuara palestineze dhe ndalimi tashmë është miratuar nga Këshilli i Qytetit të Brukselit.
Norvegjia, jo një vend anëtar i BE-së, ka këshilluar bizneset e saj kundër tregtisë me vendbanimet izraelite në përgjigje të luftës në Gaza./ Euronews – Syri.Nt
Burimi