A rrezikon vaji i ullirit të bëhet një artikull luksi? Kushtet klimatike po ndikojnë në prodhim

Ka pasur një shtytje të madhe në Spanjë dhe në mbarë Europën për uljen e TVSH-së në zero për vajin e ullirit. Ekonomistët në vendin iberik besojnë se kjo do të ndikojë në arkën publike, ndërsa prodhuesit theksojnë se nxehtësia ka shkatërruar prodhimin me rezultat që pavarësisht uljes së TVSH-së, çmimet mbeten në nivele shumë të larta pasi kërkesa është rritur, por oferta është ulur ndjeshëm. Shumat e paguara nga konsumatorët janë trefishuar nga viti 2021. Ulja e TVSH-së është një nxitje financiare për disa, por çelësi mbetet që fshati të kapërcejë thatësirën dhe të përmirësojë të korrat.
Çmimet e vajit të ullirit janë 130% më të larta se dy vjet më parë, sipas shifrave të fundit nga Ministria Spanjolle e Bujqësisë, Peshkimit dhe Ushqimit. Pavarësisht reshjeve të muajve të fundit dhe rimëkëmbjes së parashikuar të prodhimit, të dhënat për këtë vit tregojnë se produkti do të vazhdojë të shtrenjtohet edhe në muajt në vijim dhe megjithëse ulja e TVSH-së në 0% për këtë ushqim do të lehtësojë xhepat e konsumatorëve, në afat të gjatë vetëm përmirësimi i yield-eve do t’i japë fund sasive në rritje.
Fermerët thonë se valët e të nxehtit të dy viteve të fundit, me temperatura mbi 35 gradë në pranverë, i penguan pemët e ullirit të kenë një periudhë të freskët për të lulëzuar dhe për të prodhuar fruta për kulturat e reja. Kjo shkaktoi përgjysmimin e prodhimit dhe një rritje të paprecedentë të çmimit si në tregun vendor ashtu edhe në atë ndërkombëtar.
Nga janari 2021 deri në maj të këtij viti, ‘ari i gjelbër’ është bërë më i shtrenjtë me pothuajse 199% në Spanjë, sipas të dhënave nga Instituti Kombëtar i Statistikave, pra janë trefishuar. Në Europë, vlera e tij nuk ka reshtur së rrituri gjatë tre viteve të fundit, me luhatjet nga viti në vit që kaluan 50% në më shumë se një rast.
Komisioni Europian vlerëson se prodhimi total i vajit të ullirit në BE do të arrijë në 1.49 milion ton në fushatën aktuale, që përfaqëson një rritje prej 7% krahasuar me sezonin e kaluar. Megjithatë, shifra është 28% nën mesataren pesëvjeçare dhe produkti në ruajtje ka përgjysmuar shifrën e tij të zakonshme – dikur rreth 500.000 ton, duke reflektuar rendimentet e dobëta të dy viteve të fundit.
Spanja, e cila prodhon rreth gjysmën e vajit të ullirit në botë, është vendi që ka parë rënien më të madhe të prodhimit për shkak të thatësirës dhe rritjes së inputeve bujqësore si plehrat. Shifrat e fundit të qershorit nga Këshilli Ndërkombëtar i Vajit të Ullirit – IOC – tregojnë se çmimet e vajit të rafinuar ishin 727 euro për 100 kg, 32.5% më të larta se në fushatën e një viti më parë.
Si prodhuesi më i madh në botë, furnizimi i Spanjës është thelbësor për industrinë dhe ndikon në çmimet e tregut. Në vitin 2023, tregu i vajit ekstra të virgjër humbi 23.8% të volumit të blerjeve në krahasim me një vit më parë. Një shenjë që për shumë familje, blerja e këtij produkti është kthyer në një luks./scan
Burimi