Monumenti i kultit saksono-gjerman në Artanë (Nuovabarda, Nouvamonte) i njohur së paku nga shek. XIII-XIV!

Jahja Drancolli Monument i kultit në fjalë në lidhje me dokumentacionin, që doli nga konservimi i vitit 1955 zotëronte këto dimensione: 27,70 x 12, 60. Ndërsa, sipas argjipeshkvit të Tivarit Marin Bici, i cili kishte vizituar këtë në vitin 1610, monumenti në fjalë ka mundur ti zinte rreth 3000 besimtarë. Emri i tij, siç e ndeshim në dokumentet e kohës, Shën Mëria ose kisha sase (Santa Maria chiesa canonicale in Nouamonte), u bë i njohur në botë edhe sipas shërbimit aty të humanistit Martin Segoni (?-1485). ). Ajo që tërheqë më tepër vëmendjen këtu janë njoftimet nga dorëshkrimet të cilat zbulojnë vetëm fillimin dhe fundin e rrugëtimit të jetës së Segonit. Fillimi ndërlidhet me Artanën, ku lindi në shtëpinë e t’et, Gjon Segonit, dhe fundi...