Pse Trump kërkon të rimarrë Kanalin e Panamasë?
Presidenti amerikan, Donald Trump nuk e ka përjashtuar mundësinë e përdorimit të ushtrisë për të rimarrë kontrollin e rrugës ujore prej 51 miljesh që lidh dy oqeane.
Pra, pse presidenti i ri i SHBA-së është kaq i interesuar në këtë kanal që lidh qytetin e Colón, nëpërmjet liqenit Gatún, me Gjirin e Panamasë?
Kur dhe pse u ndërtua kanali?
Kanali lidh oqeanin Atlantik dhe Paqësor, duke lejuar transportin tregtar për të shmangur rrugët e rrezikshme rreth majës së Amerikës së Jugut dhe duke shkurtuar kohën e lundrimit midis bregut lindor dhe perëndimor të Amerikës me disa javë, sipas The Times.
Një përpjekje franceze për të lidhur dy oqeanet u braktis në 1889 dhe në 1904, Shtetet e Bashkuara morën përsipër ndërtimin e kanalit.
Përfundoi në vitin 1913, një nga triumfet më të mëdha inxhinierike të shekullit të 20-të. Më 15 gusht 1914, kanali u hap për trafikun, me anijen amerikane të mallrave dhe pasagjerëve SS Ancon anija e parë që kaloi.
Kostoja? Në dollarë dhe jetë
Projekti ishte projekti më i shtrenjtë i infrastrukturës i ndërmarrë ndonjëherë nga Shtetet e Bashkuara, duke kushtuar 375 milionë dollarë. Kjo përfshinte 10 milionë dollarë të paguara për Panamanë dhe 40 milionë dollarë të paguara për kompaninë franceze që kishte filluar ndërtimin.
Në vitin 2016 përfundoi zgjerimi i kanalit, me një kosto prej 5.25 miliardë dollarësh. Gjysma u financua nga Autoriteti i Kanalit të Panamasë dhe gjysma tjetër nga konsorciumet bankare ndërkombëtare.
Në fjalimin e tij, Trump tha se SHBA humbën 38,000 jetë në ndërtimin e kanalit, të cilin ai e përshkroi si një “dhuratë të pamend” për Panamanë.
Të dhënat sugjerojnë se në fakt 20,000 njerëz vdiqën në ndërtimin e ndërprerë të kanalit origjinal francez, kryesisht nga sëmundjet. 5609 të tjerë janë regjistruar të kenë vdekur duke punuar në kanalin amerikan. Nga këta, 4,500 ishin punëtorë me ngjyrë, kryesisht xhamajkanë dhe barbadozë. Më pak se 400 ishin të bardhë. Shkalla e përgjithshme e vdekjeve prej 408 për 1000 punëtorë e bën atë një nga projektet më vdekjeprurëse të ndërtimit në historinë moderne.
Pse Trump e dëshiron atë përsëri?
Kanali i Panamasë lëviz ngarkesë me vlerë rreth 270 miliardë dollarë në vit, rreth 5 për qind e të gjithë tregtisë detare globale. Përdoruesi kryesor i tij është SHBA-ja, e ndjekur nga Kina, Japonia dhe Koreja e Jugut: 70 për qind e ngarkesave që kalojnë nëpër të kanë origjinën ose destinacionin e saj si SHBA.
SHBA e kontrolloi kanalin deri në vitin 1999, kur ai iu transferua qeverisë panameze në një marrëveshje të nënshkruar nga presidenti Carter në 1977. Trump tha në fjalimin e tij se “qëllimi i marrëveshjes sonë dhe fryma e traktatit tonë është shkelur totalisht”.
Presidenti i ri përsëriti gjithashtu pretendimin e tij se Kina po “operon” kanalin . Dy porte në secilin skaj të kanalit janë në pronësi të një kompanie nga Hong Kongu, por vetë kanali dhe trafiku i tij menaxhohen vetëm nga një autoritet panamez.
Kushtet e thatësirës vitin e kaluar shkaktuan uljen e nivelit të ujit në kanal, duke e bërë të vështirë kalimin e anijeve të mëdha dhe duke ndikuar në përdorim. Megjithatë, rritja e tarifave do të thotë se të ardhurat nga taksat po rriten.
Si funksionon kanali?
Rruga ujore përdor një sistem bravash që funksionojnë si ashensorë, duke i sjellë anijet nga niveli i detit në secilën anë në nivelin e liqenit Gatun, 85 metra mbi nivelin e detit, dhe më pas i kthejnë ato në nivelin e detit në anën tjetër.
Shumica e trafikut përmes kanalit lëviz midis bregut lindor të Shteteve të Bashkuara dhe Lindjes së Largët. Rruga e dytë tregtare më e ngarkuar është midis Evropës dhe bregut perëndimor të SHBA-së dhe Kanadasë. Vendet fqinje të Amerikës Qendrore dhe Jugore janë gjithashtu shumë të varura nga kanali.
Koha mesatare e tranzitit përmes Kanalit të Panamasë është nga tetë deri në dhjetë orë. Nëse kanali do të mbyllej, anijet do të duhej të merrnin një rrugë detare shumë më të gjatë dhe më të rrezikshme përmes Kepit Horn.
Burimi
