Karnavalet e Shkodrës, një traditë e hershme simfonie ngjyrash, larmie maskash dhe grotesku alegorik therës

Albert Vataj
Dje ka mbyllur siparin një nga shfaqjet më spektakolare të artit. Me djegien e dordolecit në qendër të qytetit të Shkodrës, ka përfunduar aktin e fundit Karnavalet. Për një javë rresht Shkodra u bë kryeqendër e festimeve, ku larmia që vjen me këtë manifestim sjell me vete gjithë format shprehëse, si tregues i nevojës për të komunikuar përmes këtij shpirti, si përmes një zëri që shpesh e mbyt zhurma e vërshimit të jetës.

Gjithë ky spektakël, kjo hare, ky teatralitet, kjo lojë, shpaloi festën e karnavaleve si një shpërthim dritash dhe ngjyrash, këngësh dhe kërcimesh. Vërshoi qytetit ky karvan hareje, duke trokitur në dyer shtëpish dhe në zemra besimtarësh, për t’u qerasur me petulla e shpenguar në gazmim.

Ndoshta jo gjithçka që përfaqëson dhe personifikon karnevalet u përmbush në “Karnavalet e Shkodrës”, sepse sarkazma dhe grotesku, përqeshja dhe tallja, fshikullimi dhe denoncimi, ndëshkimi simbolik i të këqijave, veseve dhe abuzimeve, nuk para gjejnë dakordësi në të sotmen e demokratizimit të komunikimit dhe dashamirësinë e përfshirjes në mundësinë për ta çliruar të sotmen nga bartjet.

Siç dihet, karakteristikat e kremtimit të karnavalit e marrin origjinën e tyre nga festat e lashta evropiane, të tilla si Dionisia Greke (Anthesteria) ose Saturnalia Romake. Gjatë këtyre festave diktohej një çlirim i përkohshëm nga detyrimet dhe hierarkitë shoqërore, për t’i hapur rrugë përmbysjes së rendit, shakave e deri në shthurjen. Prandaj, nga pikëpamja historike dhe fetare, karnavalet përfaqësonin një periudhë festimi, por mbi të gjitha ripërtëritjeje simbolike, gjatë së cilës kaosi zëvendësoi rendin e vendosur, i cili, megjithatë, pasi mbaroi periudha festive, rishfaqet si mundësi e re e përtëritjes, purifikimit dhe devocionit.

Karnavalet e Shkodrës janë një nga traditat më të spikatura dhe më të gjalla të qytetit, një ritual i trashëguar ndër shekuj, ku arti, ironia, maskat, dhe ngjyrat bashkohen në një festë të papërsëritshme. Ky manifestim shkon përtej kornizës së një parade të zakonshme festive; ai është një reflektim i shpirtit të lirë shkodran, i humorit therës dhe i dëshirës për të sfiduar konvencionet shoqërore përmes satirës dhe alegorisë.Shkodra, si një qytet me një traditë të pasur kulturore dhe me një theks të veçantë në artin e të satirizuarit dhe humorit, e ka ngritur këtë festë në një formë të veçantë arti popullor.Maskat dhe kostumet nuk janë vetëm dekorime të sipërfaqshme; ato përfaqësojnë figura arketipale të shoqërisë, që nga burokratët groteskë e deri te hipokritët e përditshmërisë. Në këtë karnaval, qyteti shndërrohet në një skenë të madhe ku aktorët janë vetë qytetarët, dhe loja e maskave është një mjet për të shprehur atë që zakonisht nuk thuhet me fjalë dhe s’druhet të shprehet me një gjuhë të fuqishme alegorie grotesku.Një nga elementët më karakteristikë të karnavaleve shkodrane është krijimi i maskave, të cilat ruajnë një stil unik dhe janë një amalgamë e ndikimeve veneciane dhe motiveve vendase. Ky trashëgimi lidhet ngushtë me historinë e qytetit si një pikë kontakti kulturash, ku arti ka lulëzuar përmes një ndërthurjeje të finesës evropiane me humorin popullor.

Një nga figurat më të njohura të karnavaleve është “Dordoleci”, një personazh grotesk që mishëron të keqen dhe hipokrizinë e shoqërisë. Tradicionalisht, Dordoleci digjet në fund të festës, si një akt simbolik i pastrimit dhe shpresës për një fillim të ri.Ajo që e bën këtë festë të veçantë është gjuha e shpotisë dhe ironisë që përshkon çdo element të saj. Në një qytet ku humori është pjesë e ADN-së kulturore, karnavalet shërbejnë si një pasqyrë ku shoqëria qesh me vetveten, denoncon padrejtësitë dhe sfidon autoritetin në mënyrën më artistike të mundshme. Nuk është rastësi që Shkodra, e njohur për teatrot, estradën dhe publicistikën e saj satirike, e ka bërë këtë festë një manifestim të sofistikuar të mendimit kritik të veshur me petkun e argëtimit.Edhe pse në dekadat e fundit, karnavalet e Shkodrës kanë kaluar periudha të vështira, përpjekjet për t’i ruajtur dhe zhvilluar ato vazhdojnë. Sot, ato mbeten një testament i shpirtit të palëkundur të qytetit, një festë që nuk është thjesht një ngjarje sezonale, por një shfaqje e fuqisë krijuese të një qyteti që di të qeshë, të sfidojë dhe të jetojë artin në çdo aspekt të jetës së tij.Shkodra, përmes karnavaleve të saj, nuk i mbulon realitetet me maska – përkundrazi, i zbulon ato përmes denoncimit.
Burimi