Fara alternative për një bujqësi më të qëndrueshme dhe etike!

Jo-ekspertët ndoshta nuk e dinë këtë, por pothuajse të gjitha farat e përdorura zakonisht në bujqësi mbrohen nga një ose më shumë patenta. Të drejtat mbahen nga një pjesë e vogël shumëkombëshe kimike si Monsanto (grupi Bayer), Corteva (grupi DuPont), ChemChina (grupi Syngenta) të cilat me kalimin e viteve kanë zhvilluar fara që janë më rezistente ndaj sëmundjeve, me produktivitet më të lartë ose që të lulëzojnë madje në kushte më pak se ideale klimatike.
Këto fara, nga një këndvështrim i caktuar, janë të krahasueshme me sistemet operative të kompjuterëve dhe smartfonëve, të kontrolluar nga 2 ose 3 kompani të mëdha si Apple, Microsoft dhe Google. Farat janë një biznes kolosal që vlen më shumë se 60 miliardë dollarë në shkallë globale. Prandaj, shumica e fermerëve nuk zotërojnë farat që mbjellin, por vetëm të drejtat për t’i përdorur ato. Në praktikë është sikur farat janë marrë me qira.
Nga pikëpamja praktike, kjo situatë krijon më shumë se disa probleme: gjigantët bujqësorë janë kompani, objektivi i të cilave është të maksimizojnë fitimin dhe jo çështjet sociale si biodiversiteti, lufta kundër urisë apo mbrojtja e fermerëve të vegjël.
Për këtë arsye, duke filluar nga viti 2012, një ekip ekspertësh të bioinxhinierisë dhe bujqësisë së qëndrueshme krijuan OSSI – Open Source Seed Initiative, e cila synon të zhvillojë fara alternative ndaj atyre të grupeve të mëdha, të aksesueshme lirisht dhe me cilësi të lartë. Më shumë se 50 prodhues amerikanë të farave i janë bashkuar nismës, të specializuar në përzgjedhjen e varieteteve të bimëve të afta të lulëzojnë në kushtet specifike klimatike dhe mjedisore të pjesëve të ndryshme të vendit. Puna e tyre mbrohet ligjërisht nga organizata, në mënyrë që të shmangen përvetësimet e papërshtatshme nga subjektet private.
Por me burim të hapur ose open source nuk do të thotë “falas”: prodhuesit e farës paguhen duke u shitur farat e tyre fermerëve, të cilët megjithatë në këtë rast fitojnë të drejtën të përdorin farat dhe derivatet sipas dëshirës. Gjithashtu, mundësisht, për t’i përmirësuar ato me përzgjedhje të tjera dhe kalime të tjera. Ashtu si me softuerin me burim të hapur (open source software).
Po sepse ndryshe nga farat e prodhuara nga grupe të mëdha industriale, të cilat në shumë raste i japin jetë frutave sterile në mënyrë që të detyrojnë fermerët të blejnë farat çdo vit, farat me burim të hapur janë pjellore. Një pjesë e të korrave më pas mund të lihet mënjanë dhe të përdoret për mbjelljen e vitit të ardhshëm, ashtu siç bënë gjyshërit tanë.
Me pak fjalë, farat me burim të hapur duket se janë të destinuara të japin një kontribut në biodiversitetin dhe bujqësinë e qëndrueshme: kjo është arsyeja pse organizata të ndryshme jofitimprurëse po shfaqen në të gjitha kontinentet, objektivi i të cilave është të zhvillojnë dhe shpërndajnë fara të pa-patentuara dhe me cilësi shumë të lartë.
Edel Strazimiri / SCAN
Burimi