Lajmidites.com

Category: Shëndetësi

  • Virusi i ftohjes së zakonshme mund të rrisë ndjeshëm rrezikun e problemeve të rënda të zemrës, paralajmëron studimi

    Virusi i ftohjes së zakonshme mund të rrisë ndjeshëm rrezikun e problemeve të rënda të zemrës, paralajmëron studimi

    Infektimi me një virus të zakonshëm respirator në moshë të rritur mund të rrisë ndjeshëm rrezikun e zhvillimit të problemeve të zemrës, sugjeron një studim i ri alarmues.

    Virusi respirator sincicial (RSV), i cili mund të jetë vdekjeprurës për foshnjat dhe të moshuarit, shfaqet çdo vjeshtë në Britani të Madhe – njësoj si gripi. Ai përhapet përmes kollës dhe teshtimave dhe çdo vit shkakton rreth 30 mijë hospitalizime tek fëmijët dhe 18 mijë tek të rriturit, kryesisht për shkak të komplikacioneve të rënda si pneumonia dhe infeksionet e mushkërive. Vlerësohet gjithashtu se kontribuon në rreth 8 mijë vdekje të të rriturve çdo vit.

    Tani, shkencëtarët kanë zbuluar se infektimi me RSV mund të çojë edhe në komplikacione të rënda dhe potencialisht fatale të zemrës.

    Rreziku i zemrës rritet ndjeshëm pas infektimit me RSV

    Studiues danezë ndoqën mbi 17 mijë pacientë mbi moshën 45 vjeç dhe zbuluan se ata që u infektuan me RSV kishin një rrezik dukshëm më të lartë për të pësuar sulm në zemër, goditje në tru ose dështim të zemrës brenda një viti pas infektimit.

    Rreziku ishte edhe më i madh tek personat që kishin probleme të mëhershme kardiovaskulare, si tension i lartë i gjakut apo bllokim të arterieve.

    Ekspertët, të cilët e quajtën këtë kërkim “jashtëzakonisht të rëndësishëm”, thanë se gjetjet tregojnë edhe një herë seriozitetin e RSV te të moshuarit dhe u bënë thirrje personave të kualifikuar të përfitojnë vaksinën kundër RSV.

    Në artikullin e botuar në JAMA Network Open, shkencëtarët e Institutit Statens Serum në Kopenhagë shpjeguan se ndryshimet e vërejtura të rrezikut janë të ngjashme me ato që shihen pas gripit, duke theksuar barrën e madhe kardiovaskulare që mund të sjellë RSV.

    Rezultatet e studimit

    Në studim u krahasuan:

    8,747 të rritur të infektuar me RSV

    8,747 të rritur pa infeksion

    Mosha mesatare e pjesëmarrësve ishte 72 vjeç.

    Brenda një viti:

    665 nga të infektuarit me RSV pësuan një problem të zemrës

    257 nga grupi pa RSV patën probleme të ngjashme

    Pas analizimit të faktorëve shtesë, u zbulua se RSV rrit rrezikun e problemeve të zemrës me 4.7%.

    Rritja më e madhe e rrezikut u vërejt te:

    personat e shtruar në spital me RSV (6.6%)

    të moshuarit 85–94 vjeç (7.9%)

    personat me histori të sëmundjeve të zemrës (11.9%)

    pacientët me diabet (7.5%)

    Studiuesit theksuan se rreziku total është i ngjashëm me atë të gripit, i cili prej kohësh dihet se kontribuon në probleme kardiake.

    Pse përhapet kaq lehtë RSV?

    Virusi përhapet përmes pikëzave të mëdha respiratore dhe mund të mbijetojë në sipërfaqe deri në 7 orë. Fëmijët e vegjël mund të jenë ngjitës deri në tre javë, madje edhe pasi simptomat janë zhdukur.

    Këtë vit, ekspertët e shëndetësisë kanë paralajmëruar për rritje globale të rasteve, me Australi që raportoi një numër rekord infeksionesh.

    Vaksinat kundër RSV – efektive për të moshuarit dhe foshnjat

    Në Britani, vaksina kundër RSV ofrohet:

    për personat mbi 75 vjeç

    për gratë shtatzëna

    Sipas të dhënave të Agjencisë së Sigurisë Shëndetësore të Mbretërisë së Bashkuar (UKHSA):

    Vaksina në shtatzëni redukton me 72% shtrimet në spital të foshnjave për shkak të RSV.

    Tek të moshuarit, vaksina është 82% efektive në parandalimin e hospitalizimeve.

    RSV mbetet një nga shkaqet kryesore të vdekjeve tek foshnjat: 20–30 fëmijë humbin jetën çdo dimër nga ky virus.

    Foshnjat me rrezik të lartë mund të marrin vaksinat nirsevimab, që tashmë zëvendëson pesë injeksione mujore me një dozë të vetme. 

  • Përparim në mjekësi: Terapia e re përmbys kancerin e gjakut tek disa pacientë

    Përparim në mjekësi: Terapia e re përmbys kancerin e gjakut tek disa pacientë

    Trajtimi përfshin modifikimin e saktë të ADN-së në qelizat e bardha të gjakut për t’i transformuar ato në një “ilaç të gjallë” që lufton kancerin.
    Vajza e parë që do të trajtohet mbetet pa sëmundje dhe tani planifikon të bëhet shkencëtare e përfshirë në kërkimin e kancerit.
    Tani, tetë fëmijë të tjerë dhe dy të rritur që vuajnë nga leuçemia limfoblastike akute e qelizave T i janë nënshtruar këtij trajtimi dhe pothuajse dy të tretat (64 përqind) e pacientëve janë në remision.
    Limfocitet T supozohet të jenë rojet e trupit, duke gjetur dhe shkatërruar kërcënimet, por në këtë formë të leuçemisë ato dalin jashtë kontrollit.
    Për ata që morën pjesë në provë, kimioterapia dhe transplantet e palcës së kockave kishin dështuar. Përveç ilaçit eksperimental, e vetmja mundësi e mbetur ishte t’ua bënte ditët e fundit më të lehta, raporton BBC.

  • Studim psikologjik: Pse fjalët pozitive na nguliten më shpejt në mendje?

    Studim psikologjik: Pse fjalët pozitive na nguliten më shpejt në mendje?

    Fjalët që tingëllojnë këndshëm janë më të lehta për t’u mbajtur mend, sipas një studimi nga Universiteti i Vjenës.
    Fjalë të sajuara si “clisious”, “smanious” dhe “drikious” iu prezantuan rreth njëqind folësve të anglishtes për të shqyrtuar se si vetëm tingulli, i pavarur nga kuptimi, ndikon në perceptimin e fjalëve.
    Ata gjithashtu shqyrtuan nëse këndshmëria e tingujve ndikon në lehtësinë e të mësuarit të fjalëve.
    Pjesëmarrësit panë fjalë të ndryshme të rreme që ishin hartuar për të qenë “të bukura”, “neutrale” ose “të pabukura”.
    Së pari, atyre iu kërkua t’i mësonin dhe t’i mësonin përmendësh fjalët, më vonë t’i kujtonin dhe së fundmi t’i vlerësonin sa të bukura ishin.
    “Ne zbuluam se fjalët që pjesëmarrësit i mbanin mend më mirë ishin gjithashtu ato që ata i vlerësuan si më të bukurat”, tha udhëheqësja e studimit Teresa Metzinger.
    Rezultatet tregojnë një marrëdhënie të ngushtë midis paharrueshmërisë dhe eufonisë – ose bukurisë së tingullit.
    “Mbetet për t’u parë nëse i kujtojmë gjërat më mirë sepse i gjejmë të bukura, apo nëse i gjejmë të bukura sepse mund t’i kujtojmë më mirë”, tha profesori në Universitetin e Vjenës, studimi i të cilit u botua në revistën PLOS One.
    Lidhja midis perceptimit estetik dhe aftësisë për të mësuar gjuhë mund të ndikojë në të mësuarit e gjuhëve të huaja, strategjitë e marketingut dhe ndryshimin gjuhësor ndër breza.
    “Disa modele tingujsh mund të vazhdojnë në gjuhë sepse tingëllojnë këndshëm, ndërsa të tjerë mund të zhduken sepse i gjejmë më pak tërheqës”, tha Metzinger.

  • Një trajtim i ri pionerues përmbys kancerin e pashërueshëm të gjakut tek disa pacientë

    Një trajtim i ri pionerues përmbys kancerin e pashërueshëm të gjakut tek disa pacientë

    Trajtimi përfshin modifikimin e saktë të ADN-së në qelizat e bardha të gjakut për t’i transformuar ato në një “ilaç të gjallë” që lufton kancerin.

    Vajza e parë që do të trajtohet mbetet pa sëmundje dhe tani planifikon të bëhet shkencëtare e përfshirë në kërkimin e kancerit .

    Tani, tetë fëmijë të tjerë dhe dy të rritur që vuajnë nga leuçemia limfoblastike akute e qelizave T i janë nënshtruar këtij trajtimi dhe pothuajse dy të tretat (64 përqind) e pacientëve janë në remision.

    Limfocitet T supozohet të jenë rojet e trupit, duke gjetur dhe shkatërruar kërcënimet, por në këtë formë të leuçemisë ato dalin jashtë kontrollit.

    Për ata që morën pjesë në provë, kimioterapia dhe transplantet e palcës së kockave kishin dështuar. Përveç ilaçit eksperimental, e vetmja mundësi e mbetur ishte t’ua bënte ditët e fundit më të lehta, raporton BBC .

  • Metoda e lashtë që lufton pagjumësinë, ideale për ata mbi 50 vjeç

    Metoda e lashtë që lufton pagjumësinë, ideale për ata mbi 50 vjeç

    Gjumi i mirë konsiderohet thelbësor për shëndet të mirë fizik dhe mendor, sidomos me kalimin e moshës.

    Megjithatë, pagjumësia kronike vazhdon të shqetësojë njerëzit e moshës së mesme dhe të moshuarit, duke ndikuar në përditshmërinë, humorin dhe cilësinë e jetës së tyre. Vit pas viti, rritet gjithnjë e më shumë interesi për metoda natyrale dhe alternative që mund të përmirësojnë gjumin.

    Në këtë drejtim, Tai Chi, një formë e thjeshtë ushtrimesh që kombinon lëvizje të ngadalta, frymëmarrje dhe përqendrim duket se ofron një zgjidhje efektive dhe të përballueshme. Sipas një studimi të fundit shkencor nga Hong Kongu, Tai Chi mund të japë përfitime të ngjashme me terapinë përmes bisedës për personat që vuajnë nga pagjumësia kronike.

    Pagjumësia kronike është një nga çrregullimet më të përhapura të gjumit te këto grupmosha dhe lidhet me rrezik të shtuar të sëmundjeve kardiovaskulare, çrregullimeve mendore dhe dobësimit të funksioneve konjitive (Të menduarit logjik apo memoria).

    Shkencëtarët krahasuan Tai Chi-n me terapinë njohëse tek 200 persona mbi 50 vjeç që vuanin nga pagjumësia kronike. Pjesëmarrësit në Kinë ndoqën mësime të Tai Chi-t në grup, 1 orë, dy herë në javë, për 3 muaj.

    Në fund të 3 muajve, terapia rezultoi më efektive. Megjithatë, 1 vit më vonë efektet afatgjata ishin mbresëlënëse: përmirësimet në gjumin e atyre që praktikonin Tai Chi ishin pothuajse të njëjta me ato të grupit që mori psikoterapi. Pjesëmarrësit që ushtruan Tai Chi shënuan gjithashtu përmirësime të dukshme jo vetëm në gjumë, por edhe në cilësinë e jetës, shëndetin mendor dhe gjendjen fizike. Vlen të theksohet se gjatë studimit nuk u raportuan efekte anësore.

    Autorët e studimit pranojnë se këto rezultate pozitive mund të lidhen edhe me faktin që shumë pjesëmarrës vazhduan të ushtrojnë Tai Chi edhe pas përfundimit të ndërhyrjes. Ata nënvizojnë se nevojiten kërkime të mëtejshme për të parë nëse këto përfitime vlejnë edhe në vende të tjera me profile demografike të ndryshme.

    Tai Chi mund të jetë një zgjidhje e sigurt, e lirë dhe natyrale për menaxhimin afatgjatë të pagjumësisë kronike. Pak lëvizje e qetë dhe frymëmarrje e duhur mund të jenë çelësi për një gjumë më të mirë dhe më cilësor.

    Duhet theksuar se kjo metodë daton mijëra vjet më parë në Kinë dhe është zhvilluar fillimisht si një formë e artit luftarak. Me kalimin e kohës, Tai Chi u transformua edhe në një praktikë për mirëqenie dhe shëndet.

  • Trupit tuaj i mungon vitamina C, zbuloni 4 shenjat që e tregojnë këtë

    Trupit tuaj i mungon vitamina C, zbuloni 4 shenjat që e tregojnë këtë

    Mendoni se po merrni mjaftueshëm vitaminë C? Edhe pse mungesa serioze e kësaj vitamine është e rrallë sot, shumë njerëz ende nuk konsumojnë sasitë e rekomanduara ditore.
    Deri në 41% e të rriturve nuk konsumojnë mjaftueshëm vitaminë C për shëndet optimal. Trupi juaj mund të dërgojë sinjale delikate shumë kohë para se të lindë një problem serioz.
    Marrja e rekomanduar ditore për gratë e rritura është 75 mg, dhe për burrat 90 mg. Grupe të tilla si duhanpirësit, njerëzit që konsumojnë alkool në mënyrë të tepruar, të moshuarit dhe ata me konsum të kufizuar të frutave dhe perimeve janë veçanërisht në rrezik. Nutricionistët paralajmërojnë për katër shenja të cilave duhet t’u kushtoni vëmendje.
    1. Nyje të lënduara
    Marrja e ulët e vitaminës C mund të shkaktojë dhimbje dhe ënjtje të kyçeve për shkak të dobësimit të formimit të kolagjenit. Vitamina C është thelbësore për sintezën e kolagjenit, një proteinë që i mban të forta kërcet dhe indet lidhëse. Mungesa e kësaj vitamine mund të rrisë inflamacionin dhe dhimbjen.
    2. Mavijosje e lehtë
    Nëse vini re se ju shfaqen mavijosje më shpesh se më parë, madje edhe nga goditje të lehta, kjo mund të jetë shenjë e mungesës së vitaminës C. Ajo mbështet procesin e shërimit dhe mbron indet nga dëmtimi, kështu që mungesa e saj mund të ngadalësojë rigjenerimin e lëkurës.
    3. Irritueshmëri dhe humor i keq
    Vitamina C merr pjesë në prodhimin e neurotransmetuesve si serotonina, dopamina dhe noradrenalina. Mungesa e saj mund të çojë në çrregullime të humorit dhe të rrisë rrezikun e depresionit. Nëse vuani nga humori i ulët për një kohë të gjatë, konsultohuni me një profesionist.
    4. Lëkurë e ashpër dhe me gunga
    Nivelet e ulëta të vitaminës C mund të shkaktojnë grumbullimin e keratinës në folikulat e flokëve, duke çuar në një gjendje të njohur si hiperkeratozë ose “lëkurë pule”. Lëkura mund të bëhet e thatë dhe e ashpër, veçanërisht në duar dhe këmbë.
    Si të merrni më shumë vitaminë C?
    Mënyra më e mirë është të rrisni konsumin e frutave dhe perimeve. Synoni të hani pesë racione në ditë, agrumet, manaferrat, pjeprat, domatet, specat dhe brokoli janë burime veçanërisht të pasura.
    Shtoni lëng limoni në supa, gjellë ose sallata. Shtoni manaferrat në smoothie dhe bollgur.
    Një meze e lehtë me speca të gjallë, një filxhan speca të kuq përmban rreth 142 mg vitaminë C. Edhe pse mungesa serioze e vitaminës C është e rrallë, është e rëndësishme të dëgjoni sinjalet që po ju dërgon trupi juaj.
    Në shumicën e rasteve, një dietë e larmishme e pasur me fruta dhe perime është e mjaftueshme.

  • 7 ushqime që janë më të shëndetshme kur hahen të ftohta

    7 ushqime që janë më të shëndetshme kur hahen të ftohta

    Lajm i mirë për këdo që bën meal–prep: të gatuash një herë dhe të hash disa herë nuk është vetëm kursim kohe mund të jetë edhe më e shëndetshme nga sa mendon.

    Shkencërisht është vërtetuar që kur disa ushqime gatuhen, ftohen dhe pastaj hahen (të ftohta ose të ngrohura lehtë), ato ndryshojnë strukturë dhe i bëjnë më shumë mirë zorrëve, sheqerit në gjak dhe ndjesisë së ngopjes.

    Çfarë është “resistant starch”?
    Kur orizi, pasta, patatet apo tërshëra ftohen pas gatimit, një pjesë e niseshtesë së tyre kthehet në të ashtuquajturën “resistant starch”, fibra që:

    -nuk tretet si karbohidratet e zakonshme,
    -arrin deri në zorrën e trashë, ku fermentohet,
    -prodhon acide yndyrore me zinxhir të shkurtër (si butyrate), që konsiderohen “ar” për shëndetin e murit të zorrëve,
    -vepron si prebiotik, duke ushqyer bakteret e mira të zorrëve,
    -lidhet me sheqer më stabil në gjak dhe ndjesi më të gjatë ngopjeje.

    Ja 7 ushqimet që, sipas studimeve, bëhen edhe më interesante për shëndetin kur i lëmë të ftohen.

    #1 Orizi i bardhë
    Studime të ndryshme tregojnë se orizi i gatuar dhe më pas i ftohur plotësisht në frigorifer ka më shumë resistant starch se orizi sapo i zier.

    Pas rreth 12 orësh në frigorifer, përqindja e kësaj niseshteje të “rezistuar” rritet ndjeshëm dhe është parë që ul majat e sheqerit në gjak krahasuar me orizin e ngrohtë, të freskët.#2 Pasta
    E njëjta magji ndodh edhe me makaronat.

    Kur i lë të ftohen për rreth 24 orë në frigorifer dhe pastaj i ngroh butë, tretshmëria e niseshtesë ngadalësohet. Kjo do të thotë që karbohidratet lirohen më avash dhe rritja e sheqerit në gjak pas vaktit është më e moderuar sesa me makarona të sapo gatuara.#3 Tërshëra
    Tërshëra është tashmë “ylli” i mëngjesit: e pasur me beta–glukane, të lidhura me:

    -rregullim më të mirë të sheqerit,
    -ulje të kolesterolit,
    -mikrobiomë më të qëndrueshme.
    Kur tërshëra gatuhet dhe më pas ftohet plotësisht, një pjesë e niseshtesë kthehet në resistant starch e tipit 3, që prodhon butyrate në zorrë.#4 Patatet
    Patatet janë kampionë të resistant starch.

    Në një studim nga University of Surrey u pa që patatet e ftohura plotësisht mund të ulin rritjen e sheqerit menjëherë pas vaktit deri në 40% krahasuar me patatet e nxehta.

    Lajm i mirë: nuk është se duhet t’i hash domosdoshmërisht krejt të ftohta. Edhe kur i ngroh lehtë (p.sh. 60–90 sekonda në mikrovalë), një pjesë e mirë e këtij efekti ruhet.#5 Perimet jeshile
    Tek perimet jeshile, efekti i ftohjes lidhet më shumë me vitaminat dhe polifenolët se me niseshtenë.

    Studiuesit kanë parë që:

    -kur perimet jeshile si bishtajat, brokoli, bizelet sheqerore blançohet (zihen pak dhe futen menjëherë në ujë me akull),
    -humbja e vitaminës C dhe polifenolëve mund të reduktohet deri në 25%.
    Kjo nuk do të thotë që çdo perime e ngrirë është më e shëndetshme – perimet e palara e të pa–blanchuara përpara ngrirjes mund të humbasin shumë antioksidantë.

    #6 Domatet
    Domatet janë burim kyç i likopenit, një antioksidant i lidhur me mbrojtjen e qelizave dhe efekte anti–inflamatore.

    Kur ngrohen (p.sh. në salcë) lirojnë më shumë likopen.
    Kur salca e domates lihet pastaj të ftohet ngadalë, një pjesë e likopenit ndryshon formë në një variant më lehtësisht të përthithshëm për trupin (proces që quhet izomerizim).

    #7 Elbi (barley)
    Elbi është një tjetër drith me shumë potencial nëse e fut në lojën “gatuaj & ftoh”.

    Ashtu si tërshëra dhe patatet, kur:

    -gatuhet,
    -ftohet,
    ai formon resistant starch, që lidhet me:

    -rregullim më të mirë të sheqerit në gjak,
    -ndjesi më të gjatë ngopjeje,
    -rritje të baktereve që prodhojnë butyrate në zorrë.
    Përveç kësaj, elbi është i pasur me beta–glukane, që në studime kanë treguar efekte pozitive në profilin e yndyrnave në gjak dhe në markerët e inflamacionit.

  • Marinimi i mishit zvogëlon rrezikun e kancerit, ja si duhet të veproni

    Marinimi i mishit zvogëlon rrezikun e kancerit, ja si duhet të veproni

    Mënyra se si e gatuani mishin është e lidhur me kancerin, sipas gastroenterologes së Harvardit dhe kolumnistes së “Pyet një Doktor” në Washington Post, Dr. Trisha Pasricha, e cila promovon marinimin, qoftë mish viçi, pule apo peshku.
    Sipas mjekut, marinimi i mishit edhe për një orë para gatimit mund të zvogëlojë ndjeshëm komponimet kancerogjene deri në 88%.
    Siç shpjegon ai, marinadat funksionojnë duke krijuar një shtresë mbrojtëse antioksiduese, duke parandaluar formimin e këtyre komponimeve, duke e bërë gatimin e mishrave më të shëndetshëm.

  • Shenjat e hershme të problemeve me mushkëritë që duhet t’i njihni

    Shenjat e hershme të problemeve me mushkëritë që duhet t’i njihni

    Mushkëritë luajnë një rol të jashtëzakonshëm në trupin e njeriut, duke mundësuar shkëmbimin e gazrave të domosdoshëm për jetën. Ato e mundësojnë pranimin e oksigjenit dhe lirimin e dioksidit të karbonit, duke mbajtur kështu trupin në funksion. Megjithatë, me shpërthimin e pandemisë së COVID-19, që sulmon drejtpërdrejt mushkëritë, është e rëndësishme të kuptojmë shenjat e hershme të problemeve me mushkëritë.

    Ekspertët theksojnë disa simptoma kyçe që mund të sinjalizojnë një problem serioz me mushkëritë. Dy nga shenjat më të zakonshme janë vështirësitë në frymëmarrje dhe kollitja e vazhdueshme. Nëse ndjeni ndonjëherë që po humbisni frymëmarrjen, apo po kolliteni pa pushim, duhet të bëni kujdes dhe të kërkoni këshillën e një mjeku.

    Një tjetër simptomë që mund të tregojë një problem me mushkëritë është lëshimi i tingujve të pazakontë gjatë frymëmarrjes. Kjo mund të nënkuptojë se ka një bllokim në rrugët e frymëmarrjes, që po pengon normalitetin e procesit të ajrosjes së trupit.

    Një shenjë më e rëndësishme dhe më serioze është kollitja me gjak, e cila mund të jetë një indikator për një gjendje shumë më të rëndë të mushkërive. Nëse hasni në ndonjë nga këto simptoma, ekspertët rekomandojnë që të konsultoheni sa më shpejt me një mjek dhe të kryeni analizat e nevojshme për të parandaluar ndonjë pasojë më të rëndë.

    Mushkëritë janë jetike për shëndetin tuaj, dhe kujdesi i hershëm mund të shpëtojë jetë.

  • Marinimi i mishit zvogëlon rrezikun e kancerit! Si duhet të veproni

    Marinimi i mishit zvogëlon rrezikun e kancerit! Si duhet të veproni

    Mënyra se si e gatuani mishin është e lidhur me kancerin, sipas gastroenterologes së Harvardit dhe kolumnistes së “Pyet një Doktor” në Washington Post, Dr. Trisha Pasricha, e cila promovon marinimin, qoftë mish viçi, pule apo peshku.

    Sipas mjekut, marinimi i mishit edhe për një orë para gatimit mund të zvogëlojë ndjeshëm komponimet kancerogjene deri në 88%.

    Siç shpjegon ai, marinadat funksionojnë duke krijuar një shtresë mbrojtëse antioksiduese, duke parandaluar formimin e këtyre komponimeve, duke e bërë gatimin e mishrave më të shëndetshëm.