Lajmidites.com

Category: Kulturë

  • Prejardhja gjenetike e Fisit të Hotit

    Prejardhja gjenetike e Fisit të Hotit

    Hoti është një prej fiseve më të vjetra të veriut. Territori kryesor i Hotit shtrihet pjesërisht në Mal të Zi dhe pjesërisht në Shqipëri, por ka edhe fshatra Hot në troje të tjera shqiptare, dhe shumë familje të tjera të fisit Hot, të shpërndara në krahina të ndryshme. Hoti është një prej fiseve me gojëdhënat më të imtësishme rreth prejardhjes së tij, prandaj rezultatet gjenetike kanë interes jo vetëm për zbulimin e prejardhjes, por edhe për krahasimin me këto gojëdhëna të trashëguara në breza.

    Historia dhe gojëdhënat
    Ndër fiset e sotshme shqiptare, Hoti është fisi që shfaqet më herët në dokumentacionin historik mesjetar. Që në vitin 1330, shfaqet toponimi Malet e Hotit afër Plavës (aty është edhe sot fshati Hot), kurse në fillim të shek.XIV hotjanët dalin si aleatë të Venedikut në zonën rreth Liqenit të Shkodrës, kurse disa individë ishin tashmë pjesë e fisnikërisë. Në fund të shekullit XV, në kohën e pushtimit përfundimtar të trojeve shqiptare nga osmanët, Hoti ishte tashmë një fis i konsoliduar që përfshinte disa fshatra. Sipas traditës, Hoti ishte fis i parë në Malësi, në kuptimin që u printe fiseve malësore në luftë.

    Në Malësi të Madhe
    Çun Mula
    Sipas gojëdhënave, Hoti i Malësisë së Madhe është një fis me prejardhje të përbashkët, pra të gjitha vëllazëritë kryesore besojnë se rrjedhin nga një stërgjysh i përbashkët. I pari i fisit të Hotit mendohet të ketë qenë Gega, biri i Lazrit, i cili ishte i biri i Lazër Keqit të Keqë Prekës. Në disa raste thuhet se ky trung mashkullor mbërriti nga zona e Bosnjes. Një version i kësaj gojëdhëne i mbledhur në shekullin e 19 thotë se Lazri ishte vëlla me të parët e fiseve Triesh, Krasniqe, Mërkojeviç, Vasojeviç dhe Piper. Nga numërimi i brezave mendohet se Gegë Lazri jetoi para rreth 16 brezash. Martesat mes familjeve që rrjedhin nga pasardhësit e Gegës kanë qenë gjithmonë të ndaluara. Sot pasardhësit e Gegës gjenden përsëri në trojet ku ka qenë bajraku i Hotit në Malësi të Madhe, por edhe në Shkodër e në fushat përreth, po ashtu edhe në disa vendbanime në Mal të Zi, etj.

    Këtu hyjnë vëllazëritë kryesore nga djemtë e Gegës: Gjon, Pjetër, Junç dhe Lajq Gega. Në gojëdhënë përmenden edhe disa familje anase në zonën e Hotit, të cilat nuk mbahen si pjesë e këtij trungu mashkullor, prandaj martesat me këto familje janë lejuar. Mendohet se kur fisi i Hotit nguli në trojet e sotme, këto familje i gjetën aty, pra si banorë më të hershëm.

    Në treva të tjera
    Në treva të tjera, familje të fisit Hot ka në Plavë, në Malësi të Gjakovës (Tropojë), në Deçan, Drenicë, Llap e në shumë krahina të tjera në Kosovë. Po ashtu, fshatra me emrin Hot, Hotesh, ose forma të ngjashme, ka në disa krahina nga Dibra deri në Kumanovë. Ka edhe shumë familje nga treva të ndryshme që kanë ruajtur gojëdhëna për prejardhje nga Hoti.

    Hoti i Plavës, sipas traditës së vendit, rrjedh i gjithi nga një paraardhës. Edhe Berbati, një vëllazëri e madhe e Hotit në Tropojë, ruan gojëdhënën e prejardhjes nga Hoti i Plavës, ashtu si edhe disa familje hotjane nga zona Has-Rahovec në Kosovë. Edhe në Sanxhak të Novi Pazarit ka shumë familje hotjane, që edhe pse në shumë raste tashmë vetë-identifikohen si boshnjakë, e kanë ruajtur përkatësinë e tyre fisnore.  Kurse prejardhje nga Hoti në Malësi mendohet se kanë disa familje në Mirditë, Lurë, etj.

    Rezultatet gjenetike
    Deri tani, në projekt janë mbledhur 23 rezultate nga familje të fisit Hot. Nga këto, 10 janë nga zona e Malësisë së Madhe (në të dy anët e kufirit), kurse 12 rezultate janë nga treva të tjera. Harta e mëposhtme përmbledh rezultatet:

    Rezultatet e fisit Hot
     
    Në Malësinë e Madhe
    Linja kryesore e Hotit në Malësi të Madhe
    Nga këto rezultate del qartë se familjet që në traditën e tyre rrjedhin nga Gegë Lazri, edhe pse u takojnë vëllazërive të ndryshme, kanë një stërgjysh të përbashkët. Linja e tyre atërore është J2b-L283>Y21878>FT125046>FT124983. Kjo linjë ka prejardhje ilire, dhe linja të afërta me të janë gjetur në skelete ilire nga Kukësi (shek.6 p.e.s.) dhe nga Mali i Zi (shek.11 p.e.s.). Përhapja e sotshme duket se ka nisur në Antikitetin e vonë, diku në hapësirën e dikurshme ilire. Përveç se në Hot, ky trung mashkullor gjendet edhe në Grizhë dhe Hoten, në familje me prejardhje nga Hoti, po ashtu edhe në një familje të vetme (sipas traditës anase) në Triesh, dhe një familje të vetme në Bogë. Rezultatet e tjera më të afërta janë në Kukës, Kaçanik dhe Elbasan, si dhe një rezultat nga Sllovenia. Rezultatet gjenetike nuk mbështesin lëvizje të kësaj vije atërore nga Bosnja, sidomos në Mesjetën e vonë, si pretendohet në disa raste. Nisur nga rezultatet e afërta në Malësi, mund të hamendësojmë se kjo linjë ndodhej pak a shumë në të njëjtën hapësirë në shekujt e fundit të Mesjetës.

    Nga ana tjetër, familjet anase kanë linja të ndryshme atërore. Dy janë E-V13>CTS9320>FT17132 dhe kanë një lidhje të afërt me Kelmendin, një është E-V13>FGC11450>Y140828, kurse një familje e asimiluar në serbe/malazeze që pretendon prejardhje nga Hoti i takon vijës atërore R1b-Z2705>FT49932 dhe lidhet me disa familje në Triesh, Grudë dhe fisin Piper.

    Në treva të tjera
    Hoti i Plavës i takon vijës atërore J2b-L283>PH1751>Y290702, pra linjë e ndryshme nga Hoti i Malësisë së Madhe, pavarësisht të njëjtit haplogrup. Edhe në Hotin e Plavës, me shumë gjasë, pjesa dërrmuese e familjeve janë të një trungu mashkullor, pasi dy familje nga dy vëllazëri të ndryshme kanë të njëjtin rezultat. Lidhjet më të afërta janë nga  Edhe kjo linjë ka prejardhje nga fiset ilire, me gjasë nga diku zonën mes Dibrës, Matit dhe Pukës që në Epokën e Bronzit.
    Mes familjeve që sipas gojëdhënave rrjedhin nga Hoti i Plavës, janë testuar Berbati në Malësinë e Gjakovës dhe një familje hotjane nga Krusha e Madhe. Linja atërore e familjeve të Berbatit është R1b-Z2705>Y32147>Y133384, me prejardhje nga pjesa veriore e trevave shqiptare, dhe me gjasë prej shekujsh në zonën kufitare Shqipëri-Kosovë. Kurse familja nga Rahoveci ka vijën atërore R1b-PF7563>Y168201 që duhet të jetë në Ballkan prej fillimit të Epokës së Bronzit dhe në Kosovë të paktën nga Mesjeta e hershme. Pra, asnjera nga këto familje nuk lidhet me Hotin e Plavës. Në fakt, Berbati ka lidhje relativisht të afërta me rezultate të fisit Thaç-Elshan, kurse familja nga Rahoveci me fisin Shalë.
    Përveç këtyre rezultateve kemi edhe shumë familje të tjera të Hotit që në përgjithësi kanë linja të ndryshme nga njëra-tjetra, psh: J2b-L283>PH1751* afër Deçanit, E-V13>PH2180 në Drenicë, R1b-L51 në Llap, E-V22>L1250 në Kamenicë, T-L70>CTS8489 nga Prishtina, L-M22>FGC36845, etj. Deri tani, asnjë nga familjet hotjane në Kosovë nuk ka lidhje në vijë atërore me as Hotin në Malësinë e Madhe, as me Hotin e Plavës. Edhe në Mirditë e Dibër, familjet që pretendojnë prejardhje nga Hoti kanë rezultate të ndryshme nga fisi i Hotit në Malësi. Të vetmet përputhje gjenetike jashtë Malësisë janë nga Sanxhaku, ku ka edhe familje që rrjedhin nga Hoti i Malësisë së Madhe, edhe të tjera që e kanë prejardhjen nga Hoti i Plavës.
    Gojëdhënat sipas rezultateve të ADN-së
    Rezultatet tregojnë se gojëdhënat e trashëguara brez pas brezi, në rastin e fisit Hot, janë të sakta deri në një pikë të caktuar. Gojëdhëna tregon saktë se të gjitha vëllazëritë e Hotit në Malësi janë të një gjaku, me përjashtim të familjeve anase. Rezultatet e vërtetojnë këtë pjesë të gojëdhënës, pasi vetëm anasit kanë vijë atërore të ndryshme nga shumica e fisit. Edhe në Hot të Plavës, gojëdhëna për prejardhjen e përbashkët të familjeve të fshatit vërtetohet nga testet.
    Përtej kësaj, pretendimet e tjera nga gojëdhënat, janë përgjithësisht të pavërteta. Lidhja e supozuar e Hotit me Trieshin, Krasniqen, Vasojeviçin, Piperin dhe Mërkojeviçin nuk qëndron, pasi secili prej këtyre fiseve ka një trung kryesor mashkullor të ndryshëm nga të tjerët. Asnjë nga vëllazëritë e Hotit në Malësi, përfshirë edhe anasit, edhe Hotin e Plavës, edhe Berbatin, nuk lidhet më së afërmi me fiset e përmendura në këtë gojëdhënë. Në fakt, edhe dokumentat historike hedhin poshtë të paktën përcaktimin kohor të gojëdhënës, e cila pretendon se Lazër Keqi, vëllai i Ban Keqit, jetoi para rreth 16 brezash (pra afërsisht shek. 16), por që në 1330 shfaqet toponimi “Kasollja e Ban Keqit”. Pra, Ban Keqi me siguri ka jetuar të paktën 200-300 vjet përpara të parit të fisit të Hotit, sipas numërimit të brezave.
    Ftojmë shqiptarët e çdo treve të bëjnë nga një test të vijës mashkullore, që prejardhja e fisit të tyre por edhe e shqiptarëve në përgjithësi të njihet edhe më thellësisht. /Rrenjet.com

  • “Atje ku kishte fillimet liria”/ Bashkëbisedim me protagonistët e ngjarjeve kundër diktaturës komuniste në Shqipëri

    “Atje ku kishte fillimet liria”/ Bashkëbisedim me protagonistët e ngjarjeve kundër diktaturës komuniste në Shqipëri

    “Në koncertin e madh të lirisë që përjetoi e gjithë bota lindore ish-komuniste, shqiptarët marrin pjesë me aktet e tyre, me aktet e njerëzve të thjeshtë”.

    Në Godinën Liria, aty ku 35 vite nisi revolta e studentëve kundër diktaturës komuniste, studiuesi Preç Zogaj mblodhi një bashkëbisedim protagonistët e ngjarjeve të viteve 90-92, të cilët ai i përmend me emra në librin e tij “Fillimet”.
    Goditjen e parë, regjimi e mori në Shkodrën antikomuniste, me rrëzimin e bustit të Stalinit në 14 janar 1990.
    Gjergj Livadhi, organizator i revoltës së janarit 1990 në Shkodër tha: “Lëvizëm lagje më lagje për të thënë për të thënë se në orën 15:00 në datën 14, ka demonstratë. Nuk ishte çështja vetëm për rrëzimin e bustit të Stalinit, çështja ishte më e thellë, do të flitej për ekonominë. Atë kryengritje e bëri populli i Shkodrës, u dënua 10 veta dhe arrestuan 630 të tjerë”.
    Beteja vijoi në Kavajën, që e kishte filluar dhe vazhduar vetëm kryengritjen e saj. Protesta e parë më e fuqishme antikomuniste në vend nisi në 25 mars gjatë ndeshjes Besa-Partizani.
    Rexhep Rugeja, organizator i revoltës së parë masive antikomuniste në vend u shpreh: “Unë nuk prita minutat e fundit, u ngrita mbi hekurat rrethues të fushës, hodha veprën e Enverit dhe me dy gishtat lart shpërtheva me të gjithë fuqinë e shpirtit ‘Liri demokraci’, ‘Enver, Hitler’, ‘Poshtë diktatura komuniste’”.
    Ndërkohë, pas hapjes së ambasadave më 2 korrik 1990, ishte pikërisht ikja e Kadaresë, me 24 tetor të po atij viti, që do trondiste themelet e regjimit komunist dhe do të përshpejtonte nisjen e lëvizjes demokratike studentore.
    “Me lajmin për arratisjen e Ismail Kadaresë, ne brohoritëm të tërë pa zë, u kuptua që shenjat e lirisë sapo ishin dhënë”, tha Vera Bekteshi.
    Hapi vendimtar u ndërmor nga një grup studentësh dhe pedagogësh në 8 dhjetor 1990, që u bënë iniciatorë të protestive që çuan në përmbysjen e regjimit.
    Arben Demeti, protagonist i ngjarjeve të dhjetorit – Ishte një grup i jashtëzakonshëm, shumë i mirë, që arriti të bëjë një mrekulli në atë kohë. Përmbysi partinë e punës.
    “Erdhëm nga dashuria, erdhëm nga dhimbja, erdhëm nga patriotizmi për të ndryshuar atë realitet që nuk e pranonim në esencën njerëzore. Dhe të hënën, djali im, Egini, që ishte në vitin e parë në gjimnaz, u çua të shkonte në shkollë pa çantë, u kuptua që do vinte në Qytetin Studenti. Aty e kuptova që fëmija u bë burrë”, u shpreh Neritan Ceka.
    Lëvizja Studentore u udhëhoq nga Azem Hajdari që la pas familjen drejt një misioni atdhetar, vendosjen e pluralizmit politik.
    Fatmira Hajdari, e veja e Azem Hajdarit tha: “Më thotë mua ‘ne bashkë do të ndahemi, i kam hyrë një rruge tjetër dhe nuk e di si do më marrë, për mirë apo për keq’. Iku për Tiranë, prisja lajmin a është gjallë apo vdekur. Me këtë ankth kam ndenjur derisa ka ndërruar jetë Azemi, e prisja me sy hapur derisa të vinte në shtëpi. Njeriu që i shpëtoi pesë atentateve, Azemi ka qenë. Edhe në çastet e fundit, ka thënë për mua mos kërkoni gjak, sepse ‘gjaku im është i Partisë Demokratike, është i themeleve të demokracisë’”.
    Si dëshmitar dhe si autori i librit që hedh dritë mbi dy vitet që sollën demokracinë, Preç Zogaj theksoi se brezat duhet ta dinë se Shqipëria e bëri vërtetë betejën e saj për liri dhe demokraci dhe protagonistët e kësaj beteje duhet të brendësohen në kujtesën tonë të përbashkët.

    Top Channel

  • Gërmimet me buldozer në Finiq/ Reagon Forumi për Mbrojtjen e Trashëgimisë Kulturore: Në asnjë sit arkeologjik nuk mund të futen mjete të tilla

    Gërmimet me buldozer në Finiq/ Reagon Forumi për Mbrojtjen e Trashëgimisë Kulturore: Në asnjë sit arkeologjik nuk mund të futen mjete të tilla

    Forumi për Mbrojtjen e Trashëgimisë Kulturore ka reaguar ashpër pasi disa buldozerë u filmuan duke gërmuar mbi rrënoja antike në Finiq.

    Sipas forumit, në asnjë sit arkeologjik të kësaj rëndësie nuk mund të futen mjete të tilla të cilat dëmtojnë rëndë shtresat kulturore dhe arkeologjike
    “Si përgjigje për interesin e lartë të mediave mbi çështjen e Parkut të Finiqit, Ministria e Kulturës ka lëshuar një deklaratë shtypi duke treguar se punimet me eskavator në Akropolin e Finiqit janë të autorizuara nga ajo vetë.
    Ndërkohë media prezente në sitin arkeologjik nuk gjeti asnjë arkeolog apo restaurator.Ndërkohë sipas Ministrisë së Kulturës këto punime kryhen nga firma “JOGI shpk”.Me një kërkim shumë të thjeshtë në faqet e administratës mund të vërtetohet se firma “JOGI shpk” nuk ka asnjë përvojë të ngjashme në restaurimin e mureve antike të një rëndësie ndërkombëtare si Finiqi.E dyta, këto punime të autorizuara nga Ministria e Kulturës nuk janë të paraqitura në sitin e IKTK-së, website ku botohen të gjitha vendimet e këtij institucioni.
    E treta, në asnjë sit arkeologjik të kësaj rëndësie nuk mund të futen mjete të tilla të cilat dëmtojnë rëndë shtresat kulturore dhe arkeologjike. E fundit, a ka mbetur kush në Ministrinë e Kulturës që të kuptojë nga këto koncepte teknike?”-thuhet në reagim.

    Top Channel

  • Gërmimet me buldozer në Parkun Arkeologjik në Finiq/ Akreologu: Skandal! TCH zbardh vendimin, Ministria: Është restaurim

    Gërmimet me buldozer në Parkun Arkeologjik në Finiq/ Akreologu: Skandal! TCH zbardh vendimin, Ministria: Është restaurim

    Filmimet e turistëve të huaj në udhëtimet e tyre në sajtet aerologjike të Shqipërisë në parkun e qytetit antik në Finiq kanë ngjallur debat.

    Disa buldozerë u filmuan duke gërmuar mbi rrënoja antike dhe fillimisht u mendua se ishin jenë kërkues thesaresh që po shkatërronin sitin kulturor.
    Top Channel investigoi dhe zbuloi se pas gërmimeve të kryera ditët e fundit në Parkun Antik të Finiqit, nuk qëndrojnë thesarkërkues, siç denoncuan fillimisht turistët, por punonjës të shtetit, të cilët po gërmonin në mes të parkut arkeologjik me mjete të rënda.
    Në këtë zonë të mbrojtur ka nisur projekti “Restaurimi dhe konsolidimi i murit rrethues”, me një vendim të datës 25 korrik 2025 të Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, pas kërkesës së bërë nga Instituti Kombëtar i Regjistrimit të Trashëgimisë Kulturore. Institucioni përgjegjës për zbatimin e punimeve është Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Vlorë.
    Pikëpyetjet janë të mëdha, jo për faktin që është dhënë leje për restaurimin e murit rrethues të sitit arkeologjik, por për mënyrën se si po kryhen këto ndërhyrje. Lejimi i mjeteve të rënda në zemër të parkut antik rrezikon seriozisht integritetin e sitit, duke cenuar shtresat arkeologjike të ekspozuara dhe strukturat antike që janë zbuluar me kujdes ndër vite.
    Situata problematike u përforcua edhe më shumë nga fakti se rruga që të çon drejt sitit arkeologjik ishte totalisht e bllokuar. Ekipi i Top Channel eci për afro 30 minuta në këmbë, për të mbërritur në vendin e punimeve dhe për të parë nga afër situatën. Në terren u panë relike të hapura e të ekspozuara në shesh, ndërsa mjetet e rënda ishin pozicionuar pikërisht në mes të parkut, aty ku arkeologët shqiptarë dhe të huaj kanë punuar për gati një dekadë vetëm me mjete dore, për të shmangur çdo dëmtim të sitit.
    Ndërkohë, Bashkia e Finiqit dhe instancat e tjera vendore deklaruan për Top Channel se nuk kishin asnjë dijeni për ndonjë ndërhyrje të tillë të nisur në parkun antik.
    Por a rrezikon kjo mënyrë ndërhyrjeje punën gati 10-vjeçare të arkeologëve? Përgjigjja është e qartë sipas arkeologut Halil Shabani, i cili e cilëson këtë praktikë si të patolerueshme, duke theksuar se metoda të tilla nuk zbatohen në asnjë vend ku respektohen standardet e konservimit dhe restaurimit arkeologjik.
    Edhe ministri Blendi Gonxhe ka reaguar ndaj pretendimeve të turistëve, duke theksuar se në Finiq po zhvillohen punime të miratuara restaurimi, të cilat po kryhen sipas standardeve dhe procedurave ligjore.
    Gonxhe sqaron se “Konsideruar peshën e rëndë të gurëve ciklopikë të rrëzuar, në raste të tilla, përdoren mjete të specializuara ngritëse me kapacitet deri në 4.8 ton, plotësisht në përputhje me normat dhe kriteret e VKM nr. 1099/2020. Pikërisht këto mjete dhe veprimtari janë keqinterpretuar si gërmime të paligjshme, ndërkohë që ato janë pjesë e procesit të dokumentuar të restaurimit”.

    Top Channel

  • Gërmimet në Parkun Arkeologjik në Finiq për të kërkuar flori? Bie poshtë denoncimi i turistëve, ja si qëndron e vërteta

    Gërmimet në Parkun Arkeologjik në Finiq për të kërkuar flori? Bie poshtë denoncimi i turistëve, ja si qëndron e vërteta

    Top Channel investigoi dhe zbuloi se pas gërmimeve të kryera ditët e fundit në Parkun Antik të Finiqit, nuk qëndrojnë thesarkërkues, siç denoncuan fillimisht turistët, por punonjës të shtetit, të cilët po gërmonin në mes të parkut arkeologjik me mjete të rënda.

    Në këtë zonë të mbrojtur ka nisur projekti “Restaurimi dhe konsolidimi i murit rrethues”, me një vendim të datës 25 korrik 2025 të Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, pas kërkesës së bërë nga Instituti Kombëtar i Regjistrimit të Trashëgimisë Kulturore. Institucioni përgjegjës për zbatimin e punimeve është Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Vlorë.
    Pikëpyetjet janë të mëdha, jo për faktin që është dhënë leje për restaurimin e murit rrethues të sitit arkeologjik, por për mënyrën se si po kryhen këto ndërhyrje. Lejimi i mjeteve të rënda në zemër të parkut antik rrezikon seriozisht integritetin e sitit, duke cenuar shtresat arkeologjike të ekspozuara dhe strukturat antike që janë zbuluar me kujdes ndër vite.
    Situata problematike u përforcua edhe më shumë nga fakti se rruga që të çon drejt sitit arkeologjik ishte totalisht e bllokuar. Ekipi i Top Channel eci për afro 30 minuta në këmbë, për të mbërritur në vendin e punimeve dhe për të parë nga afër situatën. Në terren u panë relike të hapura e të ekspozuara në shesh, ndërsa mjetet e rënda ishin pozicionuar pikërisht në mes të parkut, aty ku arkeologët shqiptarë dhe të huaj kanë punuar për gati një dekadë vetëm me mjete dore, për të shmangur çdo dëmtim të sitit.
    Ndërkohë, Bashkia e Finiqit dhe instancat e tjera vendore deklaruan për Top Channel se nuk kishin asnjë dijeni për ndonjë ndërhyrje të tillë të nisur në parkun antik.
    Por a rrezikon kjo mënyrë ndërhyrjeje punën gati 10-vjeçare të arkeologëve? Përgjigjja është e qartë sipas arkeologut Halil Shabani, i cili e cilëson këtë praktikë si të patolerueshme, duke theksuar se metoda të tilla nuk zbatohen në asnjë vend ku respektohen standardet e konservimit dhe restaurimit arkeologjik.

    Top Channel

  • Rikthehet  “Il trovatore” në TKOB, në skenë pas një mungese të gjatë, edhe tenori i njohur Josif Gjipali

    Rikthehet  “Il trovatore” në TKOB, në skenë pas një mungese të gjatë, edhe tenori i njohur Josif Gjipali

    Nga sonte, për tre net me radhë, skena e Teatrit Kombëtar të Operas dhe Baletit rikthen dramën e një prej kryeveprave më të mëdha të repertorit botëror “ Il trovatore” të Giuseppe Verdit. Ndërthurja e dashurisë, xhelozisë dhe hakmarrjes, e bën edhe më  tragjike historinë e Manricos dhe Leonorën.
    Kjo shfaqje , e cila prej premierës së saj e ka patur në vitin 1853, në Tiranë risjell një nga emrat më njohur të skenës operistike, tenorin me famë ndërkombëtar Josif Gjipali, që vjen nën petkun e personazhit të Manricos.
    Dhe për Enkelejda Shkozën,  e cila karrierën e saj e ka të zhvendosur në Itali, interpretimi përpara publikut shqiptar i shton emocionet e mbi të gjitha edhe përgjegjësinë.

    E vendosur në Spanjën e trazuar të shekullit të 15-të, me linjën muzikore të fuqishme të Verdit, me ariet e njohura dhe me tensionin dramatik të historisë, “Il Trovatore” pritet të sjellë një nga ngjarjet më të rëndësishme të sezonit artistik të Tkob./vizionplus.tv

  • Librat e saj frymëzuan filmin ikonik, shkrimtarja ndahet nga jeta në moshën 55-vjeçare

    Librat e saj frymëzuan filmin ikonik, shkrimtarja ndahet nga jeta në moshën 55-vjeçare

    Sophie Kinsella, shkrimtarja e librave “Shopaholic”, ka ndërruar jetë në moshën 55-vjeçare.

    Autorja, emri i vërtetë i së cilës ishte Madeleine Sophie Wickham, vuante nga një formë agresive e kancerit në tru me të cilën u diagnostikua në vitin 2022.

    Familja e saj e dha lajmin përmes një deklarate në rrjetet sociale.

    “Me zemër të thyer njoftojmë ndarjen nga jeta të Sophie sonë të dashur (e njohur ndryshe si Maddy, Mami). Ajo ndërroi jetë në paqe, ditët e saj të fundit ishin të mbushura me dashuritë e saj të vërteta: familja, muzika, ngrohtësia, Krishtlindja dhe gëzimi. Ne s’mund ta përfytyrojmë si do të jetë jeta pa rrezatimin dhe dashurinë e saj për jetën. Pavarësisht sëmundjes që ajo e duroi me kurajë të paimagjinueshme, Sophie e quante veten të bekuar që kishte miq e familje të mrekullueshme dhe sukses të jashtëzakonshëm në karrierën si shkrimtare. Ajo nuk merrte asgjë për të mirëqenë dhe ishte gjithnjë mirënjohëse për dashurinë që mori”, përmbyll deklarata duke theksuar mungesën e saj.

    Kinsella e ndau lajmin me fansat në prill të vitit të shkuar. Ajo shkroi se ishte diagnostikuar me “glioblastomë, një trajtë e kancerit agresiv të trurit”, por shtoi se kishte “kryer ndërhyrje të suksesshme dhe radioterapi e kimioterapi, të cilat vijonin.”

    Librat e saj janë përkthyer në më shumë se 40 gjuhë të botës dhe janë shitur më shumë se 50 milionë kopje në 60 vende.

    Personazhi kryesor, Becky Bloomwood, një gazetare e varur pas blerjeve, ia doli të vinte në ekranin e madh në përshtatjen e “Confessions of a Shopaholic”, një film tashmë ikonik. Roli luhet nga aktorja australiane Isla Fisher.

    Libri i saj i fundit “What Does It Feel Like?”, i shkruar pas operacionit dhe i botuar vitin e shkuar,u frymëzua nga përjetimi i kancerit.

    ObserverKult

    Lexo edhe:

    PETRO MARKO: NUK SHKOVA NË KOSOVË. KJO ËSHTË DHIMBJA IME!

  • Nëse keni pyetur ndonjëherë/ Këto janë 10 qytetet më të vjetra të botës

    Nëse keni pyetur ndonjëherë/ Këto janë 10 qytetet më të vjetra të botës

    Shkencëtarët kanë qenë vazhdimisht duke debatuar dhe duke kërkuar për një përgjigje të vetme, mbi pyetjen se cili qytet është më i vjetri në botë.

    Një zgjidhje unike është e vështirë për t’u gjetur, ndër të tjera, për shkak të humbjes së dëshmive arkeologjike dhe kalimit të kohës.

    Edhe pse nuk është vendosur se cili qytet është më i vjetri, janë disa që po shqyrtohen dhe më shumë triumfon Jericho në Palestinë.

    Suza, Iran

    Qyteti antik i Suzës filloi si një vendbanim i vogël në 7000 p.e.s dhe u shndërrua në një zonë urbane në 4200 p.e.s.

    Në vitin 324 para Krishtit, ishte vendi ku Aleksandri i Madh organizoi martesën e më shumë se 10,000 maqedonasve dhe persëve në një përpjekje për të bashkuar kulturat.

    Argos, Greqi

    Argos mendohet se ka qenë i banuar vazhdimisht që nga viti 5000 para Krishtit.

    Thuhet se Argos ishte një qendër kulturore në Greqinë e lashtë dhe gërmimet moderne kanë çuar në zbulimin e tempujve, teatrove dhe qeramikës antike.

    Fayum, Egjipt

    Në kohët e lashta, Fayum ishte një oaz i madh në Egjipt, i njohur për tokat pjellore dhe afërsinë me lumin Nil.

    Njerëzit ishin të pranishëm në rajon diku para vitit 7200 para Krishtit, dhe komuniteti i parë bujqësor u krijua rreth vitit 5200 para Krishtit.

    Sidon, Liban

    Sidon, është një qytet port rreth 40 kilometra larg Bejrutit. Ai ishte i banuar rreth vitit 4000 para Krishtit.

    Thuhet se Sidoni ishte një nga vendet e para që prodhoi ngjyrën vjollcë, e cila ishte aq e shtrenjtë dhe unike sa u bë një simbol i familjes mbretërore.

    Plovdiv, Bullgari

    Mbetjet e vendbanimeve njerëzore në Plovdiv datojnë në vitet 7000 para Krishtit. Romakët aneksuan Plovdivin në vitin 46 pas Krishtit dhe ndërtuan rrugë, kulla dhe ujësjellës në qytet.

    Shumë nga rrënojat e lashta që qëndrojnë ende në qytet datojnë në atë periudhë.

    Athinë, Greqi

    Dëshmitë e banimit njerëzor në Athinë datojnë deri në 5000 vjet para Krishtit.

    Gjatë Epokës së Artë të Athinës, qyteti ishte shtëpia e mendimtarëve dhe shkrimtarëve të mëdhenj, duke përfshirë Sokratin dhe Hipokratin.

    Byblos, Liban

    Byblos, një qytet port në bregdetin e Detit Mesdhe, ka qenë i banuar vazhdimisht që të paktën 5000 para Krishtit.

    Papirusi ishte një nga artikujt kryesorë të tregtisë së qytetit në kohët e lashta, kështu që grekët e morën emrin e qytetit si fjalë për libër.

    Jericho, Bregu Perëndimor

    Jericho, një qytet në Territorin Palestinez, është një pretendent i fortë për vendbanimin më të vjetër në botë.

    Ai daton afërsisht në vitin 9000 para Krishtit. Është gjithashtu shtëpia e murit mbrojtës më të vjetër të njohur në botë – Muri i Jerikos – i cili ishte rreth 3.6 metra i lartë.

    Bejrut, Liban

    Gërmimet në vitet 1990 zbuluan prova të qytetërimit 5000 vjeçar, që datojnë qytetin, tani kryeqyteti i Libanit, rreth vitit 3000 para Krishtit.

    Bejruti ishte shtëpia e shkollës juridike më të shquar në Perandorinë Romake përpara se të shkatërrohej nga një tërmet në vitin 551 pas Krishtit.

    Aleppo, Siri

    Megjithëse mosha e saktë e Alepos nuk dihet, një tempull antik i zbuluar në qytet daton rreth vitit 3000 para Krishtit.

    Sipas vlerësimeve, Alepo daton në vitet 5000 para Krishtit. Sot, qyteti është shkatërruar nga një luftë e zgjatur. Të paktën 30 përqind e qendrës historike është shkatërruar.

    Po në Shqipëri?

    Qytetet më të vjetra të Shqipërisë janë Butrinti, Apolonia, Dyrrahu (Durrësi) dhe Orikumi. Këto qytetet janë themeluar që në shekujt VII-VI p.e.s. në tokat ilire.

    Durrësi është mbi 3 mijë vjet qytet, kurse Berati afro 2 500 vjeçar.

    ObserverKult

    Lexo edhe:

    KY ËSHTË QYTETI MË I VJETËR I BANUAR NË BOTË

    Qyteti më i vjetër i banuar në botë është Damasku, kryeqyteti i Sirisë. Ai është një qytet me një histori të gjatë. Daton në epokën aramaike. Rreth 5000 vjet më parë.

    Damasku ishte një nga qendrat më të rëndësishme të botës antike. Ishte si kryeqyteti i Mbretërisë së Aramaias. Dhe më pas i shtetit romak.

    Pavarësisht historisë së tij të lashtë, Damasku është ende një qytet i gjallë. Me një kulturë dhe traditë të pasur.

    Tekstin e plotë mund ta lexoni KËTU:

    ObserverKult

  • Orhan Pamuk: Kështu dua të më kujtojnë…

    Orhan Pamuk: Kështu dua të më kujtojnë…

    Nga Orhan PamukIm at ishte një ëndërrimtar që donte të bëhej poet. Nëna ishte më me këmbë në tokë. Ajo më thoshte: “Biri im i shtrenjtë, nëse vërtet do të bëhesh romancier, nuk do të kesh para. Më mirë të bëhesh arkitekt.” Në moshën 22-vjeçare i thashë nënës: “Nuk dua të bëhem piktor. Unë do të jem shkrimtar.” Dhe e vrava piktorin brenda meje. Në fund, mendoj se u bëra një romancier që shkruan sikur pikturon.Çfarë është karakteri njerëzor? Kjo është në fund të fundit tema e të gjithë letërsisë.Një shkrimtar me qëllime të mira, një njeri i denjë që shkroi disa libra të mirë dhe bëri art… Kështu dua të më kujtojnë.“Marrë nga faqja në Facebook e Granit Zelës

    ObserverKult

    Lexo edhe:

    ORHAN PAMUK: SHKRUAJ SEPSE MË PËLQEN FAMA DHE INTERESI QË KJO MË SJELL…

  • Fuqia e njerëzve të qetë, në një botë që nuk pushon se foluri

    Fuqia e njerëzve të qetë, në një botë që nuk pushon se foluri

    Shpesh mendojmë se të bësh zhurmë do të thotë të jesh i fortë, por nejrëzit e heshtur kanë një lloj të veçantë pushteti. Janë ata që vëzhgojnë, thellohen, dëgjojnë para se të flasin.

    Mjeshtra të vëzhgimit

    Tipat introvertë kanë një sy zhbirilues për detajet. Ata vënë re gjëra që të tjerëve u shpëtojnë, gjë që i bën të kenë një aftësi të madhe në zgjidhje problemesh. Por i bën edhe miq që të ndihmojnë me ide.

    Fuqia e “kohës së heshtur”

    Tipat introvertë rimbushen me energji duke kaluar kohë vetëm. Nuk ka të bëjë me të qënit antisocialë, ka të bëjë me faktin që i japin kohë pushim mendjes së tyre, për t’u rikthyer të rifreskuar.

    Introvertët në veprim!

    Mos bëni gabim të nënvlerësoni fuqinë e tyre! Ata mund të jenë shkrimtarë, shkencëtarë, liderë të suksesshëm – pikërisht prej aftësisë për t’u thelluar në mendime.

    Superfuqi në komunikim

    Edhe pse të heshtur, ata mund të jenë komunikues të shkëlqyer. Ata shpesh herë shprehin mendime të thella përmes të shkruarit, apo bisedave të fokusuara.

    Qetësia si forcë

    Të jesh i qetë është forcë, jo dobësi. Eshtë një perspektivë unike. Nuk është rastësi që personazhe si Einstein, Tolkien apo Gates janë tipa introvertë. 

    ObserverKult

    lexo edhe:

    Artan Fuga: Ja si mund t’i zbulojmë diplomat e doktoraturat false!