Category: Politikë

Në një intervistë ekskluzive për revistën më të famshme në botë të arkitekturës, “Dezeen”, kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama shpjegon pse po i kushton kaq shumë vëmendje arkitekturës. 
Vendi i vogël ballkanik është aktualisht një qendër befasuese e arkitekturës së shquar – me projekte të mëdha që po realizohen nga studio të mëdha ndërkombëtare, përfshirë MVRDV, BIG dhe “Ricardo Bofill Taller de Arquitectura”. 
“Një festival arkitekture është më i rëndësishëm se një samit politik” 
Duke folur për “Dezeen” nga zyra e tij në Tiranë, Rama shprehu besimin e tij në fuqinë e arkitekturës për të bërë ndryshime pozitive në Shqipëri. 
“Unë besoj shumë te arkitektura dhe te fuqia e saj për të ndikuar në mënyrën se si jetojmë”, tha ai. 
“Mendoj se për një vend si Shqipëria, arkitektura e mirë është një prani frymëzuese, është një burim energjie shtesë për shoqërinë dhe për mënyrën se si e parashikojmë të ardhmen tonë”, shton ai. 
Pak si e çuditshme për një udhëheqës botëror, Rama ka një interes të veçantë për arkitekturën. Ai zbulon se është një lexues i rregullt i “Dezeen”, duke e përdorur atë për të zbuluar arkitektët që punojnë aktualisht në Shqipëri, dhe së fundmi ka qenë organizator i edicionit të parë të festivalit të arkitekturës “Bread & Heart” në Tiranë. 
“Për mua, një festival arkitekture është më i rëndësishëm sesa një samit politik. Është një festë e diçkaje që ka të bëjë absolutisht me gjithçka tjetër”, thotë ai. 
Rama tha se kontribuoi në festival sepse beson se arkitektët duhet të kenë një rol më të madh në zhvillimin e qyteteve dhe vendeve, duke shprehur keqardhje për ndikimin në rënie të profesionit në nivelet më të larta të politikës. 
“Arkitektura, e cila ka qenë shumë e rëndësishme në jetën e botës për shekuj me radhë, nuk ka më vendin që kishte më parë në punët e vendeve, në punët e udhëheqësve të vendeve”, tha Rama. 
“Kjo është për të ardhur keq, sepse arkitektura mund të ndihmojë shumë. Nëse nuk është e mirë, arkitektura mund të ndikojë keq”, shton ai. 
“Për mijëra vjet, arkitektët ishin në të njëjtën hapësirë me mbretërit dhe sundimtarët e tjerë, kështu që ishte pjesë e gjithë idesë së ndërtimit ose zhvillimit të një vendi – të punoje me arkitektët, t’i dëgjoje ata, t’i kuptoje ata”, thekson Rama. 
“U trondita kur pashë Piramidën në Luvër” 
Rama ka qenë kryeministër i Shqipërisë për 13 vitet e fundit dhe më parë ishte kryetar bashkie i Tiranës. Ai nisi transformimin e vazhdueshëm të qytetit gjatë kohës së tij si kryetar bashkie me prishjen e shumë ndërtimeve informale. 
Kjo periudhë, së bashku me përvojën e tij në zbulimin e arkitekturës ndërkombëtare, pas rënies së komunizmit në Shqipëri në vitin 1990, pati një ndikim të madh në pikëpamjen e tij për arkitekturën. 
“Duke qenë kryetar bashkie dhe duke kaluar nëpër një periudhë shumë, shumë të tmerrshme të qytetit, duke prishur më shumë se 10 000 ndërtesa të paligjshme dhe duke u përpjekur të kuptoja se çfarë të bëja me pjesën tjetër, kuptova se arkitektura e mirë mund të ndryshonte drejtimin në shumë mënyra”, tha ai. 
“Jo vetëm mënyrën se si ndërtojmë, por edhe mënyrën se si mendojmë për jetën tonë të përbashkët, vendin tonë të përbashkët dhe të ardhmen në vendin tonë të përbashkët. U rrita dhe praktikisht gjysma e jetës sime kaloi nën një regjim që na izolonte nga pjesa tjetër e botës, ku arkitektura ishte thjesht funksionalizëm”, vazhdon Rama. 
“Dhe pastaj pashë botën dhe u trondita, për shembull, shumë kur pashë Piramidën në Luvër – këtë bashkëjetesë të dy epokave krejtësisht të ndryshme dhe arkitektëve të ndryshëm, dhe mënyrave të ndryshme të të kuptuarit të arkitekturës në një hapësirë”, shton ai. 
Disa ndërtesa të larta janë aktualisht në ndërtim e sipër në kryeqytetin shqiptar, të projektuara nga disa nga studiot më të njohura të arkitekturës në botë, duke përfshirë MVRDV, “Stefano Boeri Architetti”, OMA dhe “Ricardo Bofill Taller de Arquitectura”. 
Rama dëshiron të sigurojë që arkitektura e krijuar në valën aktuale të zhvillimit të jetë unike për Shqipërinë. 
“Kur bëhet fjalë për identitetin, ne përpiqemi t’u themi atyre se duam ndërtesa që lidhen me territorin”, tha ai. 
“Nuk duam arkitekturën gjenerike apo arkitekturën globale, nuk duam të kemi ndërtesa të bukura që i përkasin thjesht botës dhe aspak neve. Duam ndërtesa që na përkasin neve dhe botës”, vazhdoi ai. 
“Nuk duam yje që bien nga qielli dhe bëhen monumente. Duam histori dashurie midis arkitektëve dhe Shqipërisë. Ka ndërtesa në Shqipëri që nuk mund t’i imagjinoni në Romë apo Paris”, vijon ai. 
Disa nga ndërtesat në zhvillim i referohen shumë drejtpërdrejt vendit, siç është ajo e quajtur “Skënderbeu”, e cila është bazuar në kokën e heroit kombëtar të Shqipërisë, dhe “Downtown One Tirana”, e cila paraqet një hartë të pikseluar të vendit në fasadën e saj. 
Rama duket i impresionuar nga mënyra se si arkitektët ndërkombëtarë kanë përqafuar idenë e krijimit të ndërtesave interesante që janë të frymëzuara nga Shqipëria dhe historia e saj e kohëve të fundit, e shënuar nga rënia e komunizmit në një ekonomi shumë të pakontrolluar gjatë viteve 1990. 
“Vendi ka ndryshuar nga një vend shumë i izoluar, i organizuar brutalisht, pa liri dhe me një arkitekturë krejtësisht lineare, ultrafunksionaliste, aspak të hapur ndaj krijimtarisë, në një vend që papritmas u bë platforma e ndërhyrjeve të paligjshme kudo”, thotë ai. 
“Dhe ky është materiali me të cilin punojnë arkitektët ndërkombëtarë, kështu që u takon atyre merita. Pra, arkitektura e gjallë – siç e quajtët ju – del nga kjo. Dhe po, ne duhet të jemi të lumtur që ka ndërtesa në Shqipëri që nga njëra anë janë të përshtatshme për botimin tuaj, dhe nga ana tjetër nuk mund t’i imagjinoni në Romë, Paris apo Amsterdam”, shton ai. 
“Tirana nuk është Dubai i ri” 
Sipas Ramës, atij i është dashur t’u shpjegojë drejtpërdrejt zhvilluesve dhe arkitektëve se çfarë po përpiqet të arrijë duke zhvilluar Tiranën. Ai përshkroi një këshillë të dhënë një arkitekti të shquar. 
“E pashë ndërtesën dhe thashë, ‘dëgjo, është një ndërtesë e bukur, por ka një problem, nuk mund të ndërtohet këtu – duhet të ndërtohet në Dubai’”, tha Rama. 
“Dhe djali tha, ‘por Tirana është Dubai i ri?’ Unë thashë, ‘jo, Tirana nuk është Dubai i ri. Tirana është Tirana’”, vazhdoi ai. 
“I thashë arkitektit ejani dhe flisni me malin, dëgjoni lumin, përpiquni të kuptoni se çfarë po ju pëshpërit toka, shikoni pemët, shikoni njerëzit, hani diçka, pini diçka dhe le të shohim se çfarë do të ndodhë – pra ky është fryma”, shton Rama. 
Zhvillimi i shpejtë dhe ndërtesat e shumta me pamje të pazakontë në Tiranë kanë tërhequr vëmendje negative. 
Por, Rama e hedh poshtë këtë si “budallallëk”. 
“Meqenëse ndikimi është shumë i fortë, ka shumë budallallëqe në mediat kryesore ndërkombëtare, duke pyetur se çfarë fshihet pas kësaj, si janë ndërtuar, pastrim parash, kriminalitet – të gjitha këto gjëra të çmendura”, tha ai. 
“Dhe kjo është e dhimbshme, sepse ndikimi është shumë i fortë. Këta njerëz që bëjnë këto komente janë prodhues kokoshkash. Ata thjesht bëjnë kokoshka për njerëzit që shkojnë në film, dhe një ditë më pas ajo që mbetet është filmi, jo kokoshkat. Nuk ka rëndësi, sepse kokoshkat gëlltiten dhe treten, ndërsa ndërtesat do të jenë aty përjetësisht, shpresoj. Pra, kujt i interesojnë kokoshkat?”, pyet Rama. 
“Pas 10 vitesh do të kemi yllin tonë” 
Rama është qartësisht krenar për numrin e arkitektëve me famë ndërkombëtare që punojnë aktualisht në vendin e tij. Ai i përshkruan ata si “ushtria e madhe e Shqipërisë”. 
“Ne kemi një pjesë të madhe të ajkës së arkitektëve të sotëm, dhe është vërtet shumë prekëse, është emocionale, është vërtet e fortë të shohësh emra që na afrohen – emra që, deri jo shumë vite më parë, nuk do ta imagjinonim kurrë t’i shihnim përreth”, tha ai. 
“Ata duan të punojnë me ne dhe duan të jenë pjesë e kësaj përvoje. Ata duan të jenë pjesë e asaj që ne tani e kemi pagëzuar ushtria e madhe e Shqipërisë. Pra, ne kemi një ushtri, një ushtri mendjesh të mëdha, punëtorësh të palodhur, me kaq shumë përvojë”, thekson Rama. 
Ai beson se kaq shumë arkitektë ndërkombëtarë që punojnë në vend do të ndikojnë në brezin e ardhshëm të arkitektëve të lindur në Shqipëri dhe do të çojnë në lindjen e një ylli shqiptar të arkitekturës. 
“Mendoj se kemi universitetin më të madh të arkitekturës në natyrë, sepse të gjithë arkitektët vendas, arkitektët e rinj, ata punojnë me këta djem, ata kanë këto përvoja”, thotë ai. 
“Pra, unë besoj se pas 10 vitesh do të kemi yllin tonë. Do të kemi Bjarken [Ingels] tonë pas 10 vitesh. Pse jo?’’. ATSH