Lajmidites.com

Tag: shqipe

  • Hapja e shkollë së parë shqipe, Historiani: Sulltanin e bindi Sami Frashëri

    Hapja e shkollë së parë shqipe, Historiani: Sulltanin e bindi Sami Frashëri

    7 Marsi është një ditë e veçantë për arsimin shqiptar, pasi simbolizon hapjen e shkollës së parë shqipe më 1887 në Korçë.

    Kjo ngjarje shënoi një kthesë të rëndësishme në historinë e kombit, duke i hapur rrugën përhapjes së gjuhës shqipe dhe forcimit të identitetit kombëtar.

    Në emisionin “Mirëmëngjes Shqipëri” në RTSH 1, historiani Melsi Labi tregoi për historikun dhe rëndësinë e kësaj date.
    “Ka një përmbledhje faktesh që vijnë që nga Lidhja e Prizrenit, me rilindësit dhe patriotët shqiptarë, rreth 41 bejlerë të kohës. Midis tyre, një nga më kryesorët ishte Abdyl Frashëri, i cili ishte edhe zyrtar i lartë në administratën e Perandorisë Osmane. Pas kërkesës së tij, sulltani miratoi mëvetësinë e katër vilajeteve të kohës nën suazën apo mbrojtjen e Perandorisë Osmane. Kjo i dha shtysë të gjithë rilindësve, ndër më kryesorët edhe gjeniut të letrave turke dhe shqiptare, Sami Frashëri, apo Shemsedin Sami, siç e njohin turqit.

    Si një nga shkrimtarët, zyrtarët më të lartë në pjesën e përfaqësimit kulturor dhe të integrimit të kulturës osmane me atë europiane, ai kontribuoi si në pjesën e ngritjes kulturore të popullit turk, edhe atij shqiptar. Ai ia doli që të marrë nga zyra e sulltanit, fermanin për hapjen e shkollës së parë shqipe. Për këtë u ngarkua Pandeli Sotiri dhe u dërgua në Korçë, ku më më 7 mars 1887 u hap edhe shkolla e parë shqipe. Pandeli Sotiri qëndroi rreth 1 vit drejtor i saj. Mbas shkollës së parë shqipe, më 15 tetor 1891, Gjerasim dhe Sevasti Qirjazi hapën shkollën apo mësonjëtoren e parë të vajzave, baza e së cilës ishte përsëri gjuha shqipe,” tregoi historiani.
    Hapja e shkollës e parë shqipe hasi në sfida të shumta.
    “Kultura, arsimi, ka gjithmonë goditjen parësore për sa i përket ngritjes intelektuale dhe vetëdijes të të gjithëve, të popullit shqiptar. Në kontekstin e kohës kishim jashtë mase represion për sa i përket përdorimit të gjuhës shqipe. Ishte e ndaluar në disa institucione: në kisha, në xhami e rajone të veçanta, megjithëse ishin lëshuar fermanët nga padishahu apo sulltani i kohës.

    Në kontekstin gjeopolitik të kohës duhej të përballeshin me një dialog pragmatist për interesa shqiptare me sulltanin Abdyl Hamitin dhe vetë drejtuesin e Perandorisë. Përveçse bagazhit duhet të kishe një guxim shumë të madh, pasi e dimë që rreptësisht në ato kohëra gjuha dhe identiteti shqiptar ishin të ndaluara jo vetëm nga Perandoria, por edhe Kisha,” theksoi profesori.
    Mësonjëtorja e parë ka pasur ndikim të madh në zhvillimin e arsimit deri në ditët e sotme dhe disa figura kanë spikatur në këtë rrugëtim.

    “Kemi Naum Veqilharxhin, babain e abetares së sotme, Pandeli Sotirin, vëllezërit Frashëri, Vaso Pashën, rilindësit e tjerë, që nga Asdreni, Çajupi dhe deri te luftëtarët e pavarësisë të viteve 1912, që e ndihmuan edhe me pushkë, edhe me penë, zgjimin e vetëdijes kombëtare, e cila më pas do të çonte në pavarësinë kombëtare,” tha Dr. Labi.

     

  • Emil Lafe: Me rastin e Ditës së Gjuhës Shqipe

    Emil Lafe: Me rastin e Ditës së Gjuhës Shqipe

    Genc Leka

    Genc Leka: 23 mars 1941 – 17 korrik 1977Genc Leka – një pasion për gjuhën shqipe i vrarë mizorishtDuke rilexuar librin Genc Leka, Vepra. Botimet “Almera”. Tiranë, 2009, 558 f.

    Nga Emil Lafe

    Njeriu dhe koha

    Nuk e kam njohur kurrë nga afër Genc Lekën, por emrin ia kisha dëgjuar si një nga bashkëpunëtorët më të zellshëm e më premtues të Institutit të Historisë e të Gjuhësisë, i cili në vitin 1972 u nda në dy institute të veçanta: Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë dhe Instituti i Historisë. Këto dy institute kanë pasur një aktiv të gjerë bashkëpunëtorësh, që gjurmonin, mblidhnin e studionin fjalët e shprehjet popullore, doket e zakonet në krahinat e ndryshme letërsinë gojore, elemente të kulturës shpirtërore, e materiale të popullit, kujtime e dëshmi ngjarjesh historike, Herë pas here këta bashkëpunëtorë vinin në Institut, me ndonjë çantë të vjetër, ku mbanin fletoret e tyre të shënimeve dhe gjithçka tjetër, hynin nëpër zyrat me druajtjen e zakonshme që të pushton kur e di që aty është Olimpi i shkencës albanologjike me Perënditë e tij, siç na janë dukur neve të gjithëve profesorët tanë të Universitetit, që na morën më pas për dore në hapat tanë të parë në të përpjetat e rrugës e rrugës së kërkimit shkencor.

    Në kohën kur Genc Leka filloi bashkëpunimin me Institutin e Historisë e të Gjuhësisë deh deri në fundin e tij tragjik e të dhimbshëm, i jepej rëndësi e madhe masivizimit të shkencës dhe krijimit të bërthamave shkencore në rrethe. Në raportet e analizave vjetore të punës masivizimi i shkencës zinte një vend të veçantë, vlerësohej puna e bashkëpunëtorëve, përmendeshin më të dalluarit dhe shtroheshin detyra për t’i shtuar radhët e tyre dhe për të ngritur në një nivel më të lartë kualifikimin e tyre shkencor. Zhvilloheshin edhe aktive ose analiza të veçanta për masivizimin e shkencës. Në këto raste kisha dëgjuar edhe emrin e Genc Lekës si njëri ndër bashkëpunëtorët e dalluar të Institutit tonë. Por vetëm më 2009 pata rastin të njoh punën e tij dhe vetë autorin përmes kësaj pune të kryer me përkushtim mallëngjyes për gjuhën shqipe si thelbi shpirtëror i Shqiptarësisë, si shprehje simbolike e kombit dhe e atdheut. Duke punuar për ta përgatitur për botim atë pasuri të mrekullueshme që Genci pati mbledhur për dymbëdhjetë vjet, siç shkruan edhe vetë, nga mendja dhe zemrat e njerëzve me të cilët jetoi e punoi, të cilëve u njohu mençurinë e zemërgjerësinë, herë-herë më janë përlotur sytë kur e përfytyroja përpara togës së pushkatimit atë natë të 17 korrikut 1977. Bashkë me Genc Lekën dhe Vilson Blloshmin (1948–1977) ishte vrarë edhe besimi, që na pëlqente t’ia ushqenim vetes, se atdheu ynë po ecte në rrugë të mbarë. Dënimi dhe pushkatimi i dy djemve të Bërzeshtës në lulen e rinisë nuk u popullarizua, nuk u organizuan mbledhje “për të demaskuar dhe dënuar veprimtarinë sabotuese të një grupi armiqësor”, nuk u kërkua “të solidarizoheshim” me “dënimin e tyre të merituar” dhe të ishim vigjilentë. Ngjarja megjithatë u mor vesh dhe u përhap mbytur-mbytur , një fjalë sot, një fjalë nesër. Nuk kishte asnjë fakt të besueshëm për “fajin” e tyre. U mor vesh se ata ishin viktima krejt të pafajshme të çmendurisë së luftës së klasave, që kishte pushtuar trurin e shtetit. Truri i shtetit kishte mprehur shpatën. Shpata e tij qëndronte pezull kudo, mjerë kujt i binte mbi krye. Jeta, sa vinte, bëhej më pa shije. Atmosferë inkuizicioni.

    Kur lexon fjalët dhe shprehjet që Genc Leka ka mbledhur nga ata njerëz të mirë e të thjeshtë, me të cilët punoi dhe ndjeu gëzimin e punës, kur lexon letërkëmbimin e tij me prof. Androkli Kostallarin, të shfaqet përpara një djalë i ri i mençur e shumë i edukuar, i mbrujtur me pasionin e mësuesisë dhe me dashurinë për gjuhën shqipe nga mësuesit e tij të përkushtuar në të mirënjohurën shkollë pedagogjike të Elbasanit, vijuese e traditave të shkollës Normale të Luigj Gurakuqit, Aleksandër Xhuvanit dhe një vargu arsimtarësh të virtytshëm e atdhetarë. Të shfaqet përpara një djalosh plot shpresa e dëshira të larta, që përpiqet të mësojë e të mësojë sa më shumë, që krahas punës së mësuesit e ndien si detyrë të tijën të bëjë diçka me vlerë për gjuhën shqipe, të vërë edhe ai disa gurë, qoftë edhe të vegjël e të palatuar mirë, pranë atyre gurëve të patundshëm të mjeshtërve të mëdhenj të gjuhës shqipe. Dhe Genci nuk bëri pak. Fjalët e mbledhura prej tij pasuruan jo vetëm Kartotekën e Leksikut të Shqipes (KLSH – fatkeqësisht sot e pashfrytëzueshme), por edhe “Fjalorin e gjuhës së sotme shqipe” (FGjSSh 1980), për të cilin kam pasur edhe unë nderin të punoj si njëri nga katërmbëdhjetë hartuesit e tij. Duke kaluar nëpër duar mijëra e mijëra skeda, kam kuptuar atëherë sa e dobishme dhe e pazëvendësueshme ka qenë puna e mbledhësve të fjalës së popullit, puna e Genc Lekës dhe e shokëve të tij. Në letërkëmbimin e Gencit me Institutin më ka tërhequr vëmendjen, ndër të tjera, këmbëngulja e A. Kostallarit për të kërkuar sqarime lidhur me fjalët albër e albërishtë, krahas dashamirësisë dhe vlerësimit për punën e vyer të këtij djali të mbarë. Me shpjegimet e hollësishme e të përpikta të Gencit lidhur me kuptimet e përdorimet e këtyre fjalëve, ato u përfshinë për herë të parë në FGjSSh.

    Në punën e Genc Lekës si mbledhës dhe studiues i fjalëve dhe shprehjeve popullore vërehet se ai hap pas hapi zgjeroi njohuritë zgjeroi njohurit e tij shkencore në fushën e gjuhësisë dhe, po të mos ishin hijet e zeza të mëkateve klasore, që nuk i kishte bërë kurrë, ai do ta kishte vendin në mes nesh, në Institutin e Gjuhësisë. Por mbi fillin e jetës së tij ra egërsisht dhe e pamëshirshme shpata e mprehur “që u rinte armiqve te koka”. Ishte koha kur edhe ata që kishin luftuar me armë dhe kishin përballuar sakrifica të shumta për pushtetin popullor, pyesnin veten dhe shokët (sigurisht me zë të ulët, po edhe me revoltë): Pse për këtë luftuam ne?

    Genc Leka nuk ishte armik, nuk kishte kryer veprimtari armiqësore. Këtë e dinin edhe ata që e dënuan si të tillë. Ai ishte njeri i punës, i virtyteve të larta morale dhe për këtë gëzonte simpati në krahinën e tij. Ishte poet lirik me ndjeshmëri për natyrën, për vlerat e jetës, për dashurinë. Shkroi vjersha edhe për luftën e partizanëve. Ai dinte të çmonte edhe të mirat që pati ajo kohë, veçanërisht në shkollimin masiv të fëmijëve deri në skajet më të largëta, në shkundjen e pluhurit të prapambetjes mendore të njerëzve, në ngjalljen e shpresave të mëdha për ditë më të mira, ashtu siç ka ditur të ndrynte brenda vetes edhe brengat e tij për prangat e padukshme që e mbanin të mbërthyer shpirtërisht, derisa një ditë iu hodhën prangat e hekurta. Genc Leka dhe Vilson Blloshmi u pushkatuan për të ndrydhur dhe për të mpirë mendjet dhe vullnetin e rinisë, për të vrarë shpresën e përparimit e të ndryshimit. Genc Leka është edhe një dëshmor i gjuhës shqipe. Gjuha shqipe dhe trashëgimia kulturore shpirtërore e krahinës së Bërzeshtës u bënë frymëzimi i jetës së tij intelektuale. Ai do të mbetet i paharruar.                                                               

    Genc Leka për veten dhe punën e tij

    Tetor 1963

     “Jam arsimtar i gjuhës shqipe në shkollën 7-vjeçare Zdrajsh të lokalitetit të Çermenikës. …. Seksioni i arsimit të rrethit tonë deri tani nuk na ka njoftuar mbi sa ju na shkruani. Sidoqoftë, një punë të tillë unë e kam nisur vetë pa më thënë ndokush, vetëm e vetëm se jam i pasionuar pas gjuhës shqipe.”

    15 dhjetor 1964

    “Unë dua që të jem një “bashkëpunëtor”, nëse mund ta quaj kështu, i Institutit të Histori-Filologjisë, ose më mirë një mbledhës i rregullt i fjalës. Për këtë kam besim se do të jap kontributin tim në sajë të ndihmës suaj. Mora edhe ftesën që më dërgonit me rastin e sesionit shkencor organizuar në kuadrin e 20-vjetorit të çlirimit. Do të ishte ngjarje e madhe për mua sikur të mundja të merrja pjesë, por letra erdhi më datë 3.XI, kështu që mbeta pa ardhur.”

    17 janar 1968

    “… Dua t’jua shpreh me zemër të hapur, shoku drejtor, se dëshira ime e zjarrtë është dhe do të mbetet gjithmonë që të kem një bashkëpunim të rregullt dhe të përhershëm me ju, … prandaj ju premtoj me besim në forcat e mia, se do të vazhdoj të mbledh materiale sa më të vlefshme… Një ngjarje e paharruar për mua dhe shumë e vlefshme, do të ishte edhe pjesëmarrja ime në Konferencën e Dytë Albanologjike, që po zhvillohet në kuadrin e 500-vjetorit të vdekjes së Heroit tonë të madh, Gjergj Kastrioti – Skënderbeu. Sot, që kjo konferencë e çmuar albanologjike  po përfundon punimet e saj të frytshme, edhe unë e ndiej veten krenar dhe shpreh edhe një herë dëshirën time të zjarrtë për të rifilluar së shpejti bashkëpunimin tim të rregullt, sapo të lirohem nga radhët e ushtrisë.”

    4 tetor 1970

    Një dorë fjalësh e shprehjesh frazeologjike. Ja më në fund fryti i thjeshtë i një pune, duke u endur poshtë e lart te ky vend plot gjurmë, që të çojnë deri në thellësitë më të largëta të lashtësisë. E ndoshta, mjeshtërve të thesarit gojor të popullit do t’u duhet një punë shumë e madhe për t’i bërë këto fjalë e shprehje të vlefshme për gojën e brezave të ardhshëm!

    Pasioni për fjalën shqipe

    Ky është Genc Leka me pasionin e tij për të bërë diçka më shumë sesa detyra e mësuesit të fshatit, për të sjellë një ndihmesë sado të thjeshtë për gjuhën shqipe. Në radhët e mësipërme pulson zemra e tij me frymëzim atdhetar, zemër e një mësuesi, si shumë e shumë të tjerë që ka nxjerrë Normalja emërmadhe e Elbasanit. Duke bashkëpunuar me Institutin e Gjuhësisë, që është përpjekur gjithnjë ta mbajë afër atë dhe të tjerët si ai, Genc Leka fitoi më shumë besim në vete, studioi, i zgjeroi dijet e tij për fjalorin e gjuhës shqipe, e përsosi mjeshtërinë e vëzhguesit dhe mbledhësit të fjalës së popullit, hyri në mendjet dhe zemrat e njerëzve të thjeshtë dhe atë pasuri fjalësh e shprehjesh që gjeti atje, e quajti në mënyrë kuptimplote “Nga mendjet dhe zemrat e njerëzve të thjeshtë”.  

    Genc Leka e ndjeu kënaqësinë e bashkëpunimit me një institucion shkencor, që jo vetëm ia vlerësoi punën, por edhe e ndihmoi të ecte përpara, i dha besim në vete, ia ngriti autoritetin përpara burokracisë vendore. Letrat që merrte ky mësues fshati, të nënshkruara nga drejtori i Institutit A. Kostallari, dëshmojnë se Genc Leka ka pasur jo vetëm vullnet e pasion për hulumtime, por edhe një aftësi intelektuale të spikatur. Materialet e tij që në fillim janë vlerësuar si të mira e shumë të mira. Genc Leka si djalë i rritur pranë bujqve të mirë të Bërzeshtës, dinte të mblidhte e të shpjegonte fjalët e shprehjet më karakteristike e të trevës së tij dhe plot të tjera që e zgjeronin njohjen tonë për gamën e kuptimeve të fjalëve dhe për shtrirjen gjeografike të  tyre. Ja disa nga vlerësimet për punën e tij si mbledhës i fjalës shqipe:

    4.12.63

    Një pjesë e mirë e materialit tuaj është mjaft i vlefshëm për Kartotekën e Leksikut të Shqipes. Lutemi që në mbledhjen dhe regjistrimin e fjalëve e frazave të rralla shqipe të keni parasysh udhëzimet e dhëna nga ne.

    1964

    Ju njoftojmë se materialet leksikore dërguar prej jush në datën 28.12.1963 u vlerësuan. Të gjitha materialet ishin të vlefshme për Kartotekën e Leksikut të Shqipes. Vazhdoni të na ndihmoni me materiale të tilla, për të cilat leksikografia shqipe ka nevojë.

    3.3.1964

    Theksojmë se materiali juaj i përmbush pothuajse të gjitha kërkesat e udhëzuesit. Si i tillë, ky material është i vlefshëm për leksikografinë shqipe. Disa udhëzime dhe vërejtje më speciale që po jua shkruajmë më poshtë, do t’ju ndihmojnë në punën e mëtejshme.

    16.4.1964

    Materiali juaj pasqyron një punë më të ngritur nga ana cilësore për mbledhjen e fjalës së rrallë e të frazeologjisë shqipe. Ne shpresojmë se puna juaj do të shkojë edhe më tej nga caqet e nivelit të tanishëm. Ju keni filluar t’i zgjeroni kërkimet tuaja në lëmin e leksikut abstrakt. Këtë duhet ta vazhdoni edhe më tej. Për mbledhjen e frazeologjisë popullore shqipe të krahinës suaj keni bërë gjithashtu hapat e parë… Ne kërkojmë gjithashtu që ju t’u shtini dashurinë për punën edhe arsimtarëve të tjerë të rrethit tuaj dhe t’i nxisni ata që të kontribuojnë në mbledhjen e leksikut. Instituti ynë ka udhëzuar Seksionin e Arsimit të rrethit tuaj për të ndjekur punën për krijimin e fletores së fjalës së rrallë në çdo fshat. Ne duam që përvojën tuaj t’ua jepni edhe të tjerëve. (shih: Letërkëmbimi i Genc Lekës me prof. Androkli Kostallarin, f. 495–529 te libri Genc Leka “Vepra”

    Vepra e  Genc Lekës

    Më 2009 u botua vepra e plotë e Genc Lekës, ku janë përmbledhur poezitë, studimet etnografike, materialet gjuhësore (fjalë e shprehje të mbledhura nga goja e popullit)[1]. E gjithë lënda e librit është gjurmuar, mbledhur dhe sistemuar nga Bedri Blloshmi. Libri u redaktua dhe u pajis me shënime dhe parathënie nga prof. Sadik Bejko.  Lënda gjuhësore në “Veprën” e Genc Lekës zë 181 faqe (313-494) dhe letërkëmbimi i tij me Institutin 34 faqe (495-529). Genc Leka ka mbledhur dhe ka shpjeguar rreth 2000 fjalë e shprehje. Kohë pas kohe ai bënte plotësime e sqarime të reja për kuptimet dhe përdorimet e fjalëve. Dihet se njeriut nuk i bie rasti të bëjë gjithnjë atë punë që do, që ka për zemër, por njeriu duhet gjithnjë ta dojë atë punë që bën. Veçse nuk ndodh gjithnjë kështu. Një pjesë e mbledhësve të fjalës shqipe punën e tyre e kanë ndier më fort si një detyrim administrativ. Për rastin e Genc Lekës mund të them, besoj pa u gabuar, se ai ka lëvruar atë arë që ka pasur më për zemër: arën e gjuhës shqipe e të kulturës popullore shqiptare dhe e ka dashur me gjithë zemër edhe njërën edhe tjetrën. Si redaktor i lëndës gjuhësore të librit, mund të them me bindje të plotë se Genc leka  ka punuar me shumë kujdes e me shumë dashuri, prandaj materialet e tij janë plotësisht të besueshme. Dorëshkrimet origjinale të tij dhe të mbledhësve të tjerë kanë vlerë dokumentare e arkivore. Megjithëse mbi bazën e tyre mund të përgatiten botime të ndryshme, ato ruajnë vlerën e dokumentit origjinal.

    Vlera e fjalës së popullit

    Në vitet 1963-1975, kur Genc Leka ka mbledhur materialet gjuhësore, Instituti ynë kishte ndërmarrë një aksion të madh kombëtar për mbledhjen e fjalës së popullit. Njerëzit më të shquar të gjuhësisë shqiptare kanë theksuar se në gojën e popullit gjenden mijëra e mijëra fjalë të panjohura dhe me vlerë të madhe jo vetëm për ta pasuruar fjalorin e gjuhës e shkrimit, por edhe për studimet gjuhësore. Prof. A. Kostallari dhe bashkëpunëtorët e tij, që po ndërtonin atëherë projektin e një fjalori të ri të gjuhës shqipe, e kishin të qartë se ky fjalor, pa një fushatë kombëtare për mbledhjen e pasurisë leksikore, do të dilte i gjymtë. Fjalorët (jo vetëm të mesmit, po edhe të mëdhenjtë) e gjuhëve me tradita lëvrimi dhe me letërsi të pasur përmbajnë, si rregull, fjalë që dëshmohen në gjuhën e shkrimit, në botime. Në rastin e shqipes gjendja është ndryshe. Nga përvoja ime mund të them se një numër jo i vogël fjalësh të “Fjalorit të gjuhës shqipe” (FGjSh 1954) nuk dëshmohen në letërsinë e vjelë për kartotekën. Ato janë vetëm fjalë fjalorësh, d.m.th. FGjSh i ka marrë nga Kristoforidhi, nga Bashkimi, nga N. Gazulli, nga P. Tase e nga mbledhës të tjerë të fjalës shqipe, që janë mbështetur kryesisht te gjuha e folur. Pra, shumë fjalë të fjalorëve nuk kanë hyrë ende në gjuhën e shkrimit, ndërsa fjalët e gjuhës së shkrimit deri në vitet ’70 përgjithësisht kanë hyrë në “Fjalorin e gjuhës së sotme shqipe” (1980), kuptohet kur përmbushnin kriteret leksikografike përkatëse.

    Me këtë sy, me syrin e përfshirjes në fjalorin e ardhshëm, është parë nga sektori i leksikologjisë edhe materiali i Genc Lekës. Atij i është kërkuar të japë shpjegime plotësuese, të gërmojë më thellë për të shkuar te rrënjët e kuptimeve të fjalëve, të bëjë skica e vizatime sqaruese (që ai i ka bërë me mjeshtëri). Dhe disa nga fjalët e Genc Lekës, që ai besonte se mjeshtërit e thesarit gojor të popullit do t’i bënin të vlefshme për gojën e brezave të ardhshëm, vërtet kanë hyrë në “Fjalorin e gjuhës së sotme shqipe” (1980). Po sjell nja dy shembuj. Në FGjSSh gjenden fjalët ALBËR dhe ALBËRISHTË.

    ALB/ËR, ~RA f. sh. f. sh. ~ra,  ~rat 1. Ashkël e hollë, cifël e hollë druri. Albra sëpate.

    2. Lapër, copë lëkure e shqitur. Iu ngrit një albër në dorë.

    3. Cipa e hollë që mbështjell pjellën, ani.

    «Trembet nga një albër trembet nga një punë a nga një vështirësi fare e vogël.

    ALBËRISHT/Ë, -A f. sh. ~a,  ~at. Vendi ku zakonisht çahen drutë me sëpatë dhe ku bien e mblidhen vazhdimisht albra; grumbull albrash në një shesh a në oborr. E kaluan dimrin me albërishtën.

    Për këto fjalë Genc Leka, me kërkesë të A. Kostallarit, që ka ngulmuar shumë për fjalën albër, ka dhënë shpjegime të hollësishme gjatë v. 1971

    [2]. Nuk e di nëse në Kartotekë kjo fjalë është sjellë edhe nga mbledhës të tjerë, por shpjegimet e FGjSSh (1980) duket se janë formuluar sipas shpjegimeve të Genc Lekës.

    Në FGjSSh janë përfshirë për herë të parë edhe fjalët:

    XIBËRRIMË, ~A f. sh. ~a,  ~at. Vend shumë i pjerrët; tokë joprodhuese, xibërrakë.

    XIBËRRISHT/Ë, ~A f. sh. ~a,  ~at. Vend i pjerrët e me tokë të keqe; tokë që nuk prodhon; xibërrakë, xibërrimë.

    Të dyja këto fjalë, me të cilat besoj se sqarohen dhe toponimet Xibërr e Xibërrakë,  gjenden të shpjeguara në materialet e Genc Lekës.

    Genc Leka sjell dhe fjalën tum/e, ~ja me kuptimin “vend i ngritur në formë të rrumbullakët”, që të kujton po këtë fjalë te FGjSh (1954) “Majë kodre a mali pa dru”. Kjo nuk është përfshirë në FGjSSH, por aty gjendet tum/ë, ~a si term i arkeologjisë me kuptimin kodërvarr (italisht tumulo). Ndoshta fjala tume nuk ka të bëjë me italishten tumulo dhe me këto të dhëna mund të përfshihet përsëri në fjalorin shpjegues të shqipe.

    Fjalori i Genc Lekës qëndron me meritë përkrah fjalorëve të mbledhësve të tjerë të zellshëm të fjalës shqipe, të cilëve gjuhësia shqiptare u detyrohet shumë. Lënda e tij kam përshtypjen se nuk është skeduar e gjitha në KLSH. Materialet e mbledhësve të fjalës shqipe e fitojnë vlerën e tyre të vërtetë vetëm kur radhiten së bashku në skedarët e kartotekës dhe plotësojnë njëra-tjetrën me hollësitë e kuptimeve e të përdorimeve dhe me të dhënat për shtrirjen gjeografike. Të vështruara kështu së bashku ato rivlerësohen dhe nga skedarët e KLSH kalojnë nëpër faqet e fjalorëve, bëhen pasuri e përbashkët, e të gjithëve. Genc Leka me materialet e tij të pasura ka sjellë një ndihmesë të çmuar për njohjen më të plotë të visareve të gjuhës e të kulturës sonë popullore./albspirit.com

                                                                                                                 

    [1] Genc Leka, “Vepra”. Redaktoi, pajisi me shënime dhe parathënie: Sadik Bejko. Botimet “Almera”, Tiranë, 2009, 558 f.

    [2] Në letrën drejtuar A. Kostallarit lidhur me këtë fjalë, Genc Leka jep shpjegimet e sqarimet e mëposhtme  për kuptimet dhe përdorimet e saj:

    Për fjalën e parë álbër, dua të theksoj se përdoret me kuptimin cifël, çikël, siç shkruani edhe ju, por në këtë zonë, e konkretisht në Bërzeshtë, përdoret me kuptimin áshkël, pjesëz druri që del nga të rënit e sëpatës shumë herë në një vend, ku ka një nyç të fortë. Kurse kur pritet (shkurtohet) druri, pjesët që dalin nga sëpata quhen buláshka. Pra, kuptohet se álbërat janë së më të vogla dhe më të imëta se buláshkat. Ato përdoren për të ndezur zjarrin në fillim (si pjesë që marrin flakë menjëherë, ngaqë janë të holla), kur këto janë të thata. Theksoj se fjala álbër nuk përdoret për rastin cifël guri a diçka tjetër. Vendi ku çahen drutë me sëpatë, tek i cili qëndron një tjetër dru i fortë me kllápë për të mbështetur drurët e tjerë që do të shkurtohen apo çahen, si edhe për të mos rënë sëpata në tokë quhet albërishte, sepse aty vazhdimisht nga çarja e druve bien álbëra. Kurse kur drutë priten me sharrë (shkurtohen), ose edhe kur çahen për dërrasa, nuk kemi álbëra, por miell sharre (tallásh, siç quhet në terminologjinë e sharrave, shën. im).

    Shembuj: 1) Dil nga lëmi dhe na merr ndonjë álbër të thatë, sa të ndezim zjarrin. 2) Prej një álbëre trembesh ti? 3) Nuk kalon dimri vetëm me albërishtën, mor bir, jo! (D.m.th. dimri kërkon shumë dru e jo mbeturinat e druve që janë çarë e djegur herë mbas here). (Sipas bisedës me G. Lekën, mars 1971).

    Por dua të theksoj se fjala álbër ka edhe një kuptim tjetër, që mendoj se ia vlen ta përmend, ndonëse përdoret pak rrallë. Quhet álbër ajo cipa e hollë që mbështjell viçin e sapolindur. Lopa, fill mbas lindjes, duke nxjerrë edhe një britmë (pállje) të mbytur, e lëpin viçin dhe me gjuhë ia heq álbërën, me qëllim që viçi të ngrihet sa më parë për të pirë qumësht (kulloshtër). Për ta lehtësuar këtë veprim që bën lopa, mbi trupin e viçit hedhim një dorë kripë, sidomos kur lopa e ka lindjen e parë. Pra, álbërën lopa e ha gjatë lëpirjes dhe viçit i krijon frymëmarrjen e lirë, si edhe një farë ngrohtësie. Shembull: Tashti po i heq álbërën, pastaj do të ngrihet. (N. Leka, qershor 1971, Bërzeshtë). Po kjo fjalë përdoret edhe për kafshët e tjera (dhen, dhi etj.). Me álbër, thotë biseduesja, është e mbështjellë edhe fëmija kur lind. Raste të tjera të përdorimit të kësaj fjale nuk kam hasur deri tani në bisedat e lira me njerëzit.

    ObserverKult

    Lexo edhe:

    EMIL LAFE: NJË “MËKAT” I ASDRENIT

  • Konferenca nga IGJL, hapi i parë për punën drejt hartimit të projektit për një gramatikë bashkëkohore të gjuhës shqipe

    Konferenca nga IGJL, hapi i parë për punën drejt hartimit të projektit për një gramatikë bashkëkohore të gjuhës shqipe

    Gramatika e gjuhës shqipe nën perspektivën e qasjeve të reja teorike mblodhi gjuhëtarët në një konferencë shkencore. Konferenca shkencore, që u zhvillua këto ditë nga Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë pranë Akademisë së Shkencave pati diskutime për një sërë çështjesh nga të pranishmit. Në tryezën shkencore Gramatika e gjuhës shqipe nën perspektivën e qasjeve të reja teorike, në fjalën e hapjes, Adelina Çerpja, përgjegjëse e Departamentit të Gramatikës dhe të Historisë së Gjuhës, theksoi se kjo tryezë zhvillohet jo vetëm në vijim të ciklit të ligjëratave të rregullta të IGJL-së, por edhe si hapi i parë dhe i domosdoshëm për nisjen e punës drejt hartimit të projektit për një gramatikë bashkëkohore të gjuhës shqipe.
    Sipas ASH, në ligjëratën “Prej gramatikës së fjalisë në atë të tekstit/diskursit – koncepte, metodologji, përvoja”, studiuesi Tomorr Plangarica argumentoi domosdoshmërinë e një konteksti të gjerë epistemologjik për shqyrtimet dhe interpretimet, veçanërisht në kuadrin e hartimit të një gramatike bashkëkohore të shqipes. Ai u ndal në disa çështje kryesore: poliseminë e emërtimit “gramatikë”, kontekstet dhe qasjet e ndryshme epistemologjike, rolin e shkollave gjuhësore të shekullit XX, kufizimet e trajtimeve të bazuara vetëm në fjalinë dhe nevojën për një hapësirë të re shqyrtimi që përfshin makrosintaksën dhe analizën e diskursit. Plangarica theksoi veçanërisht rëndësinë e qasjeve të reja ndaj entiteteve si thënia, teksti dhe diskursi, të cilat zgjerojnë perspektivën e studimit gramatikor përtej njësive tradicionale të sistemit drejt një modeli gramatike që përfshin procesin e të thënit dhe praktikën ligjërimore si në të shkruar, ashtu edhe në të folur.
    Ndërsa problematika e trajtimit të modalitetit në gramatikat kryesore të gjuhës shqipe, perspektivat teorike që ofron gjuhësia bashkëkohore për këtë kategori dhe propozimi i një modeli të ri për përshkrimin e saj në një gramatikë të ardhshme ishin në qendër të ligjëratës së studiuesit Leonard Dauti “Rreth përshkrimit të modalitetit në një gramatikë bashkëkohore të gjuhës shqipe”. Sipas njoftimit të ASH, pas një shqyrtimi kritik të përshkrimit të modalitetit në tri gramatikat përkatëse: Gramatikë e gjuhës shqipe I (1995, 2002), botim i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë; Standard Albanian – A Reference Grammar for Students (Neëmark, Habbard dhe Prifti 1982); Albanische Grammatik (Buchholz dhe Fiedler 1987), Dauti vuri në dukje se ato e përshkruajnë modalitetin brenda një kornize të ngushtë gramatikore, të kufizuar kryesisht te foljet modale, përkatësisht konstruktet e përftuara me foljet ndihmëse me vlerë modale të shqipes, te mënyra dhe pjesëzat në lidhjet përkatëse me foljen në funksion predikativ. Dy referimet ngjallën interes te të pranishmit.

  • “Metonimia” – libri më i ri i Kujtim M. Shalës

    “Metonimia” – libri më i ri i Kujtim M. Shalës

    Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës ka botuar librin më të ri të akademik Kujtim M. Shalës, me titull “Metonimia”, i cili i takon fushës së poetikës historike të letërsisë shqipe.

    Libri më i ri studimor i akademik Kujtim M Shalës, “Metonimia”, përfaqëson një segment të poetikës historike shqipe, të lidhur me dukuri, si: e vërteta e letërsisë, ideologjia letrare, apo me vepra letrare të rëndësisë së dorës së parë, që marrin statusin e kryeveprave letrare dhe kulturore, si: vepra e Pjetër Bogdanit, e Gjergj Fishtës, e Mitrush Kutelit etj..

    “Metonimia” është strukturuar në tri pjesë: I. Metonimia, II. E vërteta e letërsisë dhe III. Çfarë është letërsi shqipe?, si dhe u bashkohet librave të tjerë të këtij autori të fushës së poetikës historike të letërsisë shqipe, nisur dy dekada më parë: Vepra e vetmisë (2005), Miniatura (2005), Shekulli i letërsisë shqipe (2006), Elipsa (2007), Prolepsa (2011), Analepsa (2013), Epistemologjia e dytë (2016), Identiteti i pa/zbuluar (2019), Sindekdoka (2020) dhe Kënga e cjapit (2023). Pjesa e parë e librit Metonimia përbëhet nga studime për vepra letrare dhe kanonike shqipe, si studimet për dy Shkallët e para të veprës së Pjetër Bogdanit, studimet për epin dhe për tragjeditë e Fishtës, për veprën e Kutelit, përrallat e Kurtit, poezinë e Zorbës, letërsinë e Pllumit, si dhe veprën kritike të Sabri Hamitit. Kështu, kjo pjesë përvijon filozofinë skolastike dhe metodën hermeneutike të Bogdanit; interpreton krijimin, strukturën dhe ideologjinë e epit Lahuta e Malcís të Fishtës, bashkë me kategoritë kanunore të saj, si dhe poetikën klasike të tragjedive të këtij autori; problematizon çështjen e autorësisë së Prallave Kombtare që mblodhi Donat Kurti; rimerr, në një lexim të ri dhe tërësor, kryeveprën e Kutelit, E madhe është gjëma e mëkatit…; trajton poetikën e poezisë hermeneutike të Zef Zorbës, si një shfaqje e alternativës letrare shqipe; portretizon Zef Pllumin shkrimtar dhe përqendron kërkimin te tregimet e tij; si dhe jep, të përqendruar, portretin e Sabri Hamitit kritik dhe dijetar të letërsisë. Pjesa e dytë, E vërteta e letërsisë, që në titull shenjon raportin e letërsisë, në radhë të parë të letërsisë fiksionale, me të vërtetën, natyrën e veçantë të së vërtetës së letërsisë, të cilën e përcaktojnë tematika dhe ontologjia e letërsisë. Kjo dukuri universale, në këtë libër, provohet me veprat letrare kushtuar Skënderbeut, me romanin klasik të Jakov Xoxës, Lumi i vdekur, si dhe me tregimin autobiografik të Pllumit, Saga e fëmijnisë. Kërkimi, më tej, shpalos ideologjinë e letërsisë, duke e konceptuar atë si një kategori të strukturës së veprës letrare; rast studimi është vepra e Zef Pllumit. Kështu, referencat dhe raporti metonimik me ideologjitë bëhen çështje të brendshme të letërsisë dhe të kërkimit letrar. Në pjesën e tretë të librit, të titulluar Çfarë është letërsi shqipe?, janë përfshirë tri tekste të veçanta; njëri problematizon çështjen e kërkimeve krahasuese, në radhë të parë të kërkimeve krahasuese shqipe, vënë përballë evidencave dhe veprave letrare shqipe; tjetri trajton çështjen e identitetit dhe trajtën që merr ai në diskurset shqipe; ndërsa i treti, Qarkun letrar të Prishtinës në raport me teoritë letrare dhe gjuhësore frënge, në pikëtakime dhe në veçime nga ato, kur kërkimet ballafaqohen me dukuri tipike të kulturës shqiptare.

    Kështu, duke u mbështetur te kërkimi letrar sistematik, “Metonimia” jep një faqe tjetër të letërsisë shqipe, që përfshin vepra dhe dukuri, në radhë të parë përmjet analizës së formave dhe të interpretimit letrar. Një vepër që dëshmon sesi kërkimi sistematik i letërsisë shqipe shkon drejt kanonizimit.

    “Metonimia” ka 438 faqe dhe është libri i pesëdhjetë e gjashtë i këtij autori.

    ObserverKult

    Lexo edhe:

    KUJTIM SHALA: ZOT E ROB TE KAMBA JOTE…

  • Një histori e bukur 29 vite para Kongresit të Manastirit

    Një histori e bukur 29 vite para Kongresit të Manastirit

    Nga Alba Malltezi

    Kur shqiptarët e Stambollit krijuan “Shoqërinë e shkronjëzave shqipe” realizuan një ëndërr që kapërcente identitetet e tyre, prejardhjet, origjinat, përkatësitë fetare. Sepse ëndrrat e bukura lindin vetëm nga një identitet universal që i kapërcen të gjitha të bëra bashkë. Ata motivoheshin nga Dashuria për shqipen. 

    Kur realizohen gjërat e mëdha në jetën e një kombi, ëndrrat janë shfaqur shumë, shumë vite para se të realizohen. Për shembull, ndërsa u realizua Lidhja shqiptare e Prizrenit, ajo ishte e gjallë në shpirtin e gjithë shqiptarëve më parë. Ishte tamam viti i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit kur, me 12 Tetor të 1879, pra 29 vite para Kongresit të Manastirit, siç shkruhet në dokumente të kohës që kemi në dorë“… Një pjesë e parisë shqiptare të Stambollit themelon “Shoqërinë e të shtypurit shkronjavet shqip, e njohur ndryshe si “Shoqëria e shkronjëzave”, krahu letrar dhe kulturor i Lëvizjes Kombëtare shqiptare të përfaqësuar nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit. Nën kryesinë e Sami bej Frashërit dhe pjesëmarrjen e disa anëtarëve të Komitetit sekret të Stambollit si Abdyl bej Frashëri, Mehmet Ali bej Berati (Vrioni), Ferid Pashë Vlora, vezir i ardhshëm i Perandorisë, kjo shoqëri ku Gegëria dhe Toskëria ishin të përfaqësuar, i dha vetes për qëllim të përpilonte një alfabet kombëtar dhe të bënte çmos për hapjen e shkollave shqipe dhe botimin e shkollave shqip. “Anëtarët themelues përfaqësonin jo vetëm familjet kryesore shqiptare të kohës, por gjeografikisht gjithë Shqipërinë. Myslimane, ortodokse, katolike, gjirokastritë, shkodranë, toskë, gegë… të gjithë ishin të përfaqësuar”, mësohet nga ky dokument i kohës. Shoqëria e Stambollit zgjodhi një palë shkronja dhe shtypi kanonizmën (rregulloren e saj) si dhe një abetare të shtypur në shtypshkronjën e A. Zelicit në Stamboll në tetor të 1979.

    Shoqëria kishte për qëllim:

    1. Të botojë libra në gjuhën shqipe, sidomos libra shkollorë.2. Të përhapë diturinë ndër shqiptarë, pa dallim feje e krahine.3. Të punojë për bashkimin gjuhësor, duke përdorur një alfabet të njëtrajtshëm.4. Të ndihmojë hapjen e shkollave shqipe dhe furnizimin e tyre me libra.

    Në fund të shkrimit do të japim dhe listën e shqiptarëve të impenjuar në këtë nismë dhe emrat e tyre flasin vetë se ëndrra që ata po  realizonin ishte më e madhe se ata, më e madhe se krahina, qyteti, pozicioni që mbanin. Ishte më e madhe sidomos (nëse dikush sot nga padituria apo djallëzia dëshiron të bëjë kategorizime fetare) se feja që kishin. Sepse, në përgjithësi, gjërat e mira, mendimet e mira janë të motivuara nga një ndjenjë superiore Universale dhe përmbi të gjithë. Këto nisma historike që lënë gjurmë dhe përmirësojnë një komb, motivohen nga Dashuria. Ndërkohë, imagjinoni pak në Stambollin e 1879, në një kohë vjeshte, një grup i madh, sekret, shqiptarësh që jetonin, punonin, krijonin nën Perandorinë Otomane, nuk flisnin  e “komplotonin” për “tendera”,  “qypa me florinj”… por për Abetaren.“Kjo Abetare, prej 136 faqesh u punua prej Jani Vretos, Sami bej Frashërit, Pashko Vasës, Koto Hoxhit dhe Anastas Kostandin Frashërit. Siç shkruhej në kujtimet e Mit-hat bej Frashërit, qeveria turke nuk kishte dhënë leje për mbledhje të tilla, ndaj dhe tubimet e shoqërisë si dhe botimi i abetares bëhej në ilegalitet dhe në rrezik për ta. Shoqëria i filloi punimet në një moment kur Kristoforidhi, de Rada, kleri katolik shkodran, kishin dhënë shembujt e parë të lëvrimit të shqipes moderne. Sipas dëshmive të Mit’hat Frashërit, gjuhëtarët e shoqërisë mblidheshin më shpesh në shtëpinë e Pashko Vasës, për të përpunuar abetaren. Jani Vreto udhëtoi disa herë në Egjipt me shpresë që të themelonte një degë të shoqërisë edhe atje, ku gjeti bashkëpunimin e kushërinjve Thimi Mitko dhe Thimi Marko. Këtu daton lindja e klubeve “Bashkimi” të cilët do të përpunojnë një alfabet të tyrin që bashkë me të ashtuquajturin alfabet “Frashëri” do të ndikonin fuqishëm në Kongresin e Manastirit në vitin 1908.Në alfabetin e Stambollit u shtypën për herë të parë të gjithë shkrimet e Naim Bej Frashërit dhe me financimet e shoqërisë u krijuan shoqëritë e mësimit shqip të Korçës, që arritën të hapin shkollën e parë shqipe në 1887.

    Cilët ishin shqiptarët që themeluan Shoqërinë e Shkronjëzave?1. Ferid Vlora2. Mehmet Ali Vrioni3. Vejsel Dino4. Ibrahim Dino5. Abdyl Frashëri6. Sami Frashëri7. Mustafa Janina8. Sejfulla Zavalani9. Ahmet Shefki Gjirokastriti10. Ibrahim Starova11. Pashko Vasa12. Noç Xuxi13. Nikole Bonati14. Gjon Bonati15. Koto Hoxhi16. Koto Sotiri17. Pandeli Sotiri18. Nano Petri Saraniqinishtasi19. Nikole Stavro Vasua Qestorastasi20. Anastas Kostandin Frashëri21. Vasili i P. Ndrekos Postenanasi22. Danil i D. Adamit Oparaku23. Mihali i A. Plumbit Përmetasi24. Kostandini i N. Haxopulit Isgarasit25. Vasili i Vangjel Delvinasit26. Haralambi i P. PulesitasitDelvinasit27. Janço Kosta Ogrenasi28. Joan Vretua Postenanasi

    Disa emra janë shumë të njohur si Rilindas, të tjerë janë të panjohur, por puna dhe shpirti i tyre ka lënë shenjë të pashlyeshme në atë që ne jemi sot, ose më saktë, në pjesën më të bukur dhe më të mirë që ne kemi sot: Gjuhën tonë. Ja çfarë shkruanin dhe mendonin ata, atëherë, në tetorin e 1879, 29 vite para se të ndodhte unifikimi i Alfabetit Shqip në Kongresin e Manastirit. 

    PROKLAMATA E KANONIZMES 

    “Gjithe sa kombe jane te ndrituare dhe te qyteteruare jane ndrituare dhe qyteteruare prej skronjas nde gjuhet te veta. Edhe çdo komb qe nuk ka shkruar gjuhen e vet, edhe ska shkronja nde gjuhet te vet eshte nde t’erret dhe barbar. Edhe shqiptaret tue mos shkruare gjuhen e tyre dhe tu me mos pasur shkronja nde gjuhet te tyre, keshtu gjenden edhe pa ndihma e shpresa ketu e tri mije vjet perpara (sa qe mund te njihet historia) qe te ndriçoheshin dhe te qyteteroheshine me gjuhet te fqinjet e te huajet u deftue e kote, edhe trimeria e te mirate, qe kane duart tona ne prej shokesh, qe dukemi shkruare ne fund secili me doret te vet. Edhe nuk e kena, as duame, ndonje prej ma teper se shoket e tjere, qe kane me u ba pas nesh, po i lutemi Zotit te jetese, te veje mbare shoqeria jone, Shoqeria e te shtypurit Shkronja shqyp”.

    ObserverKult

    Lexo edhe:

    PETER MLADINIC: KATUNDI

  • Edi Rama: Kam nisur të shkruaj një libër, nuk mund të pranoj varfërimin e shqipes

    Edi Rama: Kam nisur të shkruaj një libër, nuk mund të pranoj varfërimin e shqipes

    Rëndësia e gjuhës shqipe si shtyllë e identitetit tonë kombëtar dhe ruajtja dhe kultivimi i saj ishin në fokus të bisedës së zhvilluar në podkastin “Flasim”, ku e ftuar e kryeministrit të Shqipërisë, Edi Rama, ishte edhe Natasha Shuteriqi Poroçani, mbesa e shkrimtarit dhe publicistit elbasanas, Dhimitër Shuteriqi.

    Ndërsa e cilësoi veten “një dashnor shumë të përkushtuar të gjuhës shqipe”, Rama u shpreh se i pëlqen jashtëzakonisht shumë të shkruajë.

    Ai rikujtoi bisedat me shkrimtarin e shquar Ismail Kadare, ndërsa e cilësoi gjuhën shqipe unike në disa drejtime.

    “E kam kënaqësi të posaçme kur shkruaj. Nuk kam mundësi të ulem para një kompjuteri dhe të rri të shkruaj si më parë, kur kam shkruar ‘Kurbanin’, që është shkruar në një periudhë dymujore dhe pandërprerë. Por tani në avion, në makinë, më pëlqen shumë që të shkruaj copëza gjërash që lidhen me punën dhe me fjalimet”, tha Rama.

    Kryeministri bëri të ditur se po përgatit tani një libër me fjalët e “Sofrës së Iftarit”. “Thjesht për kënaqësinë e shqipes”, tha Rama.

    Rama e konsideroi tragjike mënyrën se si po sakatohet, varfërohet dhe po sulmohet gjuha shqipe. Kjo në fakt, tha Rama, është një vuajtje për të gjitha gjuhët.

    “Tanimë janë futur shkurtimet. Viktima e parë e gjuhës shqipe ishin gërmat ‘ë’ dhe ‘ç’. Kur shkova në Ministrinë e Kulturës vura një gjobë për ata që bënin shkresat pa ‘ë’ dhe ‘ç’ dhe nuk i firmosja shkresat”, theksoi kryeministri.

    Nga ana tjetër Natasha Shuteriqi Poroçani, e cila është shkrimtare, studiuese dhe lektore pranë Departamentit të Gjuhës Shqipe, në Universitetin “Aleksandër Moisiu” në Durrës kërkoi që gjuha shqipe të futet edhe në arsimin e lartë.

    “Ka ardhur koha për një formim kurikular në arsimin e mesëm të lartë. Duhet të fusim gjuhën dhe letërsinë, që të arrijmë të vrasim sadopak analfabetizmin”, tha ajo.

    OberverKult

    Lexo edhe:

    THE TIMES: LIDERI ARTISTIK I SHQIPËRISË, EDI RAMA SURPRIZON GALERINË ME “VIZATIME INTERESANTE”

  • Gati libri i radhës, Edi Rama: Jam dashnor i përkushtuar i gjuhës shqipe

    Gati libri i radhës, Edi Rama: Jam dashnor i përkushtuar i gjuhës shqipe

    Edi Rama

    TIRANË- Edi Rama duket se e ka gati “surprizën” e radhës, këtë herë jo në fushën politike. Në podcastin e tij të përjavshëm, kryeministri u shpreh se pasioni për të shkruar nuk është larguar, por për shkak të angazhimeve nuk ka më aq kohë sa dikur. Megjithatë, ai duket se ka gjetur kohën për të sjellë librin e tij më të ri, i cili lidhet me fjalët e sofrës së iftarit.
    Rama tha se vazhdon të hedhë në letër fragmente gjatë udhëtimeve apo përgatitjeve të punës, thjesht nga kënaqësia për të shkruar në shqip. Ai theksoi se takimet me Ismail Kadarenë kanë qenë takime ku flisnin kryesisht për gjuhën shqipe.
    “Jam dashnor i përkushtuar i gjuhës shqipe; e ndjej dhe më pëlqen të shkruaj. Madje, në rastet e rralla kur më është dhënë mundësia të takohem me Ismailin, pjesa që më tërhiqte më shumë ishte kur arrija ta fusja në bisedë për gjuhën. Natyrisht, ai e zotëronte shqipen në mënyrë të jashtëzakonshme. Ajo që më pëlqente shumë ishte kur ai bënte krahasimin me rusishten.
    Unë nuk kam më mundësi të ulem e të shkruaj siç kam shkruar ‘Kurbanin’. Më pëlqen shumë të shkruaj copëza, që lidhen me punën, fjalimet. Tani po përgatis një libër me fjalët e sofrës së iftarit, thjesht për kënaqësinë e shqipes, jo për ndonjë arsye tjetër, si edhe nga dëshira për të parë në një libër disa gjëra që i kam shkruar me shumë pasion”,- u shpreh Rama.

    /ZËRI

  • Gjuhëtarja-Ramës në podcastin “Flasim”: Sintaksa juaj është e çuditshme/ Kryeministri: Zheji më ka influencuar me “piruetat” e gjuhës shqipe

    Gjuhëtarja-Ramës në podcastin “Flasim”: Sintaksa juaj është e çuditshme/ Kryeministri: Zheji më ka influencuar me “piruetat” e gjuhës shqipe

    Gjatë podcastit “Flasim” pati një bashkëbisedim mes kryeministrit Edi Rama dhe gjuhëtares Natasha Shuteriqi.

    Ajo u ndal gjatë bisedës tek romani “Kurbani” i Ramës, teksa bëri edhe një analizë gjuhësore.
    “Sintaksa juaj është e çuditshme. E mrekullueshme dhe shumë shqip. Fjalitë mund të shkojnë me 9 reshta një folje dhe pa fund pjesore. Më ka surprizuar marrëdhënia juaj me shqipen.
    Një gabim gjuhësor kur përmendet shpesh kthehet në rregull. Jeni pjesë e grupit që vendosni parafjalë përpara ndajfoljes, përdorni shpesh “në ndërkohë””, tha gjuhëtarja Natasha Shuteriqi.
    Nga ana tjetër kryeministri Rama deklaroi se është ndikuar në formësimin e gjuhës shqipe nga Petro Zheji.
    “Më pëlqente krahasimi që Kadare bënte mes rusishtes dhe shqipes. E kishte kompetencën për të bërë paralelizma. Duke qenë se rusishtja është gjuha e kolosëve, ku Kadare ka bërë shqipërimin e “Re me pantallona”, që për mua është maja. E pyesja shpesh për origjinalin në rusisht.
    Një nga ata që më ka influencuar me “piruetat” e gjuhës shqipe ka qenë Petro Zheji. Ai përdor bashkimin e disa fjalëve bashkë. Kam pasur fatin ta njoh dhe të flas me atë. Tragjike për mua është mënyra se si po sakatohet, po përçundohet shqipja”, tha Rama.

    Top Channel

  • “Analfabetizmi” në Shqipëri, Rama tregon gjobën që ka vendosur: Kush nuk shkruan e nuk flet shqip, s’duhet të marrë diplomë fare

    “Analfabetizmi” në Shqipëri, Rama tregon gjobën që ka vendosur: Kush nuk shkruan e nuk flet shqip, s’duhet të marrë diplomë fare

    “Analfabetizmi” në Shqipëri, edhe sipas të dhënave të PISA është në nivelet dramatike. Një shqetësim të tillë e ka ngritur edhe kryeministri Edi Rama gjatë podcastit “Flasim”, ku të ftuar kishte Natasha Shuteriqi Poroçani, mbesën e shkrimtarit dhe publicistit elbasanas Dhimtër Shuteriqi, e cila është një studiuese dhe lektore pranë Departamentit të Gjuhës Shqipe në Durrës.
    Eliminimi i shkronjave të veçanta të gjuhës shqipe, ë dhe ç është kthyer në një problem, e për kryeministrin Rama, kush nuk di të shkruaj gramatikën shqip, nuk duhet të pajiset me diplomë universiteti.
    Gjuha shqipe sipas kryeministrit, duhet të vazhdojë në të gjitha nivelet e studimit.

    “Tani është futur virusi deformues nëpër telefona, shkurtimi. Viktima e parë e gjuhës shqipe jo sot, po e para që kur hyri kompjuteri është ë dhe ç. Më kujtohet kur shkova në Ministrinë e Kulturës që vura një gjobë për shkresat pa ë dhe nuk firmosja asnjë shkresë pa shkronjën ë. Është një katastrofë.
    Ne e rikthyem gjuhën në shkollën e mesme se e kishin hequr fare. Gjuha shqipe, kam thënë që më parë që duhet të rrijë deri në përfundim të fakultetit. Kush nuk flet shqip dhe kush nuk shkruan shqip nuk duhet të marrë diplomë fare. Kështu kam thënë unë. Por e thëna me të bërë, është në mes një det i tërë”, tha Rama.

    Kryeministri Rama më tej ngriti alarmin se gjuha shqipe do të varfërohet dhe humbasë, nëse nuk merren masat.
    “Unë mendoj që çdo gjë plus që bëjmë për gjuhën duhet marrë seriozisht, sepse do na varfërohet e do na humbasë në përmasa që nuk mund të imagjinohen dhe përbëjnë humbje që nuk kthehen më mbrapa. Unë jam mbështetës i çdo lloj të kësaj natyre”, tha Rama.

  • “Jam ‘dashnor’ i përkushtuar i gjuhës shqipe”/ Kryeministri Rama paralajmëron publikimin e një libri

    “Jam ‘dashnor’ i përkushtuar i gjuhës shqipe”/ Kryeministri Rama paralajmëron publikimin e një libri

    Kryeministri Edi Rama ka paralajmëruar se do të publikojë një libër që sipas tij ka lidhje me fjalët e sofrës së iftarit. 
    Në podkastin e tij, kreu i qeverisë foli për gjuhën shqipe, duke theksuar se i pëlqen të shkruajë. 
    Ai shprehet se tani nuk ka më kohë të ulet dhe të shkruajë, siç ka bërë me librin “Kurban”, por thekson se kur është në udhëtime shkruan copëza nga puna apo fjalime. 
    “Po përgatis tani një libër me fjalët e sofrës së iftarit, thjesht për kënaqësinë e shqipes, jo për ndonjë arsye tjetër dhe për natyrisht dëshirën që ti shoh në një libër disa gjëra që i kam shkruar me shumë dëshirë”, tha Rama. 
    Rama: Jam dashnor i përkushtuar i gjuhës shqipe, e ndjej dhe më pëlqen të shkruaj. Madje në rastet e rralla kur më është dhënë mundësia të takohem me Ismailin pjesa që më tërhiqte me shumë ishte kur arrija që të fusja në bisedë për gjuhën. Se natyrisht ai e zotëronte shqipen në mënyrë të jashtëzakonshme. Ajo që më pëlqente shumë është kur ai bënte krahasimin me rusishten.   
    Unë nuk kam mundësi të rri të ulem të shkruaj sic kam shkruar “Kurbanin”. Më pëlqen shumë që të shkruaj copëza, që lidhen me punën, fjalimet. Po përgatis tani një libër me fjalët e sofrës së iftarit, thjesht për kënaqësinë e shqipes, jo për ndonjë arsye tjetër dhe për natyrisht dëshirën që ti shoh në një libër disa gjëra që i kam shkruar me shumë dëshirë.