Ministria e Shëndetësisë dhe e Mirëqenies Sociale, në bashkëpunim me qeverinë italiane, nisën zbatimin e projektit “Përmirësimi i shëndetit të nënës dhe të porsalindurit në Shqipëri – MATHERNA”, një nismë strategjike që synon transformimin e shërbimeve neonatale dhe të kujdesit për nënat në Shqipëri.
Projekti vjen pak javë pas marrëveshjes së nënshkruar në Romë, gjatë mbledhjes së përbashkët të dy qeverive.
Falë një financimi prej 6 milionë eurosh nga qeveria italiane dhe mbështetjes tekniko–shkencore të ASST Fatebenefratelli Sacco, MATHERNA përfaqëson një model të ri partneriteti ndërinstitucional të orientuar drejt ofrimit të shërbimeve cilësore në struktura spitalore moderne, të sigurta dhe të pajisura sipas standardeve ndërkombëtare.
Gjatë fjalës në takimin prezantues, ministrja e Shëndetësisë dhe Mirëqenies Sociale, Evis Sala, theksoi rëndësinë thelbësore të investimeve në periudhën neonatale (0-28 ditë), një fazë vendimtare për zhvillimin dhe shëndetin gjatë gjithë jetës.
“Përmes bashkëpunimit me qeverinë italiane nuk po hapim thjesht një fazë të re pune, por po përcaktojmë një standard të ri në kujdesin neonatal dhe atë maternal në Shqipëri. Ky investim do të ketë ndikim të drejtpërdrejtë në jetën e familjeve të reja dhe do të na afrojë më shumë me standardet e Bashkimit Evropian”, u shpreh Sala.
Ambasadori i Italisë në Shqipëri, Marco Alberti, theksoi se “shëndeti dhe Shërbimet Shëndetësore janë përparësi të bashkëpunimit dypalësh, siç parashikohet në Marrëveshjen G2G”.
“ASST Fatebenefratelli Sacco është një institucion zbatues i shkëlqyer së bashku me Rajonin Lombardia sjellim në Shqipëri jo vetëm burime, por edhe kompetenca të avancuara klinike, dije organizative dhe praktika shëndetësore të përafruara me ato evropiane”, theksoi Alberti.
Drejtoresha e Agjencisë Italiane për Bashkëpunim dhe Zhvillim (AICS) në Tiranë, Letizia Fischioni, theksoi se “bashkëpunimi italian prej vitesh qëndron krah Shqipërisë me ndërhyrje që integrojnë forcimin e infrastrukturave, zhvillimin e aftësive profesionale dhe përmirësimin e shërbimeve shëndetësore.
Sektori i shëndetësisë mbetet një shtyllë e angazhimit tonë tridhjetëvjeçar në vend, përmes nismave që synojnë të përmirësojnë ofertën shëndetësore.
Gjithashtu, drejtoresha e përgjithshme e ASSTFatebenefratelli Sacco, Maria Grazia Colombo, nënvizoi se “është një nder për ASST Fatebenefratelli Sacco (Spitali Buzzi dhe M. Melloni i Milanos) që është përzgjedhur nga Assessorato al Welfare i Rajonit Lombardia si institucioni udhëheqës i projektit të Shëndetit Materno-Fëmijor në Shqipëri”.
Projekti do të zbatohet në dy spitale universitare dhe tre spitale rajonale dhe parashikon modernizimin e terapive intensive neonatale, futjen e teknologjive të avancuara, standardizimin e protokolleve klinike si dhe forcimin e rrjetit referues kombëtar.
MATHERNA është plotësisht në përputhje me prioritetet e Strategjisë Kombëtare të Shëndetit dhe me objektivat e reformave të qeverisë shqiptare, të cilat synojnë uljen e mortalitetit neonatal dhe atij maternal në nivelet e vendeve të Bashkimit Europian.
Tag: shëndetësore
-
Shqipëria dhe Italia nisin bashkëpunimin për shërbimin neonatal, Sala: Standarde europiane në kujdesin ndaj nënës dhe fëmijës
-
EMRI – Ndërron jetë në QSUT i dënuari në burgun e Reçit, duhej të vuante 8 vite burg për vrasje…
Shpëtim Çeliku, i cili vuante dënimin me 25 vite burg për masakrimin e bashkëshortes së tij shtatzënë, ka ndërruar jetë në QSUT. Ai kishte shfaqur probleme shëndetësore më 15 tetor dhe ishte transferuar në spitalin e burgjeve nga IEPV Shkodër (Reç).
Më pas është transferuar në QSUT për trajtim të specializuar për shkak të gjendjes së rënduar shëndetësore, por ka ndërruar jetë mëngjesin e sotëm (6 Dhjetor) rreth orës 08:10 në Reanimacionin Qendror. Nga dënimi i tij kishin mbetur për të vuajtur edhe 8 vite e 5 muaj.
Njoftimi:
Shtetasi Shpëtim Çeliku, i cili vuante dënimin në një burg të sigurisë së lartë, ka ndërruar jetë rreth orës 08:10 në Reanimacionin Qendror të QSUNT, ku ishte dërguar për trajtim të specializuar për shkak të gjendjes së rënduar shëndetësore.
Vdekja ka ardhur si pasojë e arrestit kardiorespirator. Çeliku, banues në Vlorë, ishte dënuar me 25 vite burg nga Gjykata e Rrethit Vlorë për veprën penale “Vrasje në rrethana të tjera cilësuese”, pasi ishte arrestuar më datë 09.12.2012.
Nga dënimi i tij kishin mbetur për të vuajtur edhe 8 vite e 5 muaj. Më datë 15.10.2025 ai ishte transferuar në Spitalin e Burgjeve nga IEVP Shkodër, dhe më pas u dërgua në QSUNT, ku ndërroi jetë.
Nga ana jonë janë duke u zbatuar procedurat me njoftimin e Prokurorisë, SHKBSB, Komisariatit të Policisë dhe familjarëve.Shënim: Disa imazhe gjenden nga interneti, që konsiderohen të jenë në domenin publik. Nëse dikush pretendon pronësinë, ne do të citojmë autorin, ose, sipas kërkesës, do të heqim menjëherë imazhin! Bashkohu me kanalin e SHKODRAWEB në Whatsapp, mjafton të klikoni Kontaktoni për lajmet më të fundit direkt në celularin tënd.
Ju mirëpresim!Post navigation
-
Përfitimet shëndetësore nga stërvitjet në natyrë, ‘zvogëlohen’ nga ndotja e ajrit
Vrapuesit, çiklistët dhe njerëz të tjerë që bëjnë ushtrime në natyrë mund të humbasin përfitime shëndetësore, rrezik më të ulët për kancer dhe jetëgjatësi të shtuar, nëse ushtrohen në ajër të ndotur të qytetit, sugjeron një studim i ri.
Duke përdorur të dhëna shëndetësore që mbulojnë 1.5 milion njerëz në disa vende, një ekip shkencëtarësh, përfshirë ata nga University College London (UCL) dhe City University of Hong Kong, ka zbuluar se efektet e ushtrimeve të rregullta duket se janë të reduktuara tek njerëzit që jetojnë në zona me ndotje të lartë.
Studiuesit thanë se “efekti mbrojtës” i zakonshëm që ofron vrapimi nga rreziku i vdekjes nga kanceri dhe sëmundjet e zemrës, zvogëlohet kur niveli i grimcave të imëta në ajër tejkalon 25 mikrogramë për metër kub.
Implikimet e gjetjeve do të jenë tronditëse për miliona vrapues në të gjithë botën, pasi pothuajse gjysma e popullsisë së botës jeton në vende ku nivelet e grimcave të imëta janë kaq të larta ose më të larta.
“Studimi ynë tregon se ajri toksik mund të bllokojë në një farë mase përfitimet e ushtrimeve, megjithëse jo t’i eliminojë ato”, tha Andrew Steptoe i UCL, i cili paralajmëroi se gjetjet ofrojnë “dëshmi të mëtejshme të dëmit që ndotja nga grimcat e imëta mund t’i shkaktojë shëndetit tonë”.
Në punimin e tyre mbi këtë temë, të botuar në revistën BMC Medicine në nëntor, ekipi paralajmëroi se shumë njerëz jetojnë në qytete ku niveli i ndotjes tejkalon 35 mikrogramë, ose madje arrin 50 ose më shumë.
Kur ajri është kaq i mbushur me grimca të vogla, përfitimet shëndetësore të ushtrimeve në natyrë janë “më pak të dukshme”, paralajmëruan ata.
Megjithatë, hulumtimi tregon se vrapimi në park “mbetet i dobishëm, edhe në mjedise të ndotura”, sipas Po-Wen Ku të Universitetit Kombëtar Chung Hsing në Tajvan. Në të njëjtën kohë, përfitimet e sjella nga ushtrime të tilla, mund të rriten duke përmirësuar cilësinë e ajrit urban.
Rreth 4 milionë njerëz vdesin para kohe çdo vit si pasojë e ekspozimit të zgjatur ndaj ndotjes së ajrit të jashtëm, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë./ DPA News.
-
Raporti: Pothuajse 1 në 4 gra në BE besojnë se burrat trajtohen më mirë nga punonjësit e shëndetësisë
Gratë në Evropë jetojnë më gjatë se burrat – dhe ndërsa ato marrin përsipër më pak rreziqe, të tilla si pirja e duhanit ose pirja e tepërt e alkoolit, ato kalojnë më pak kohë me shëndet të mirë, sipas një analize të re.
Gratë gjithashtu bëjnë vizita më të shpeshta te mjekët, por ato shpesh besojnë se problemet e tyre lihen pas dore krahasuar me ato të burrave, sipas raportit të Institutit Evropian për Barazi Gjinore (EIGE).
“Për problemet ose gjendjet shëndetësore të grave që prekin veçanërisht gratë, shumë veta mendojnë se këto aspekte lihen pas dore dhe se ato kanë më shumë gjasa të përjetojnë diskriminim në bazë të gjinisë kur kanë akses në shërbimet shëndetësore”, tha Blandine Mollard, një studiuese nga EIGE, në një konferencë për shtyp duke prezantuar raportin.
Studiuesit shqyrtuan se si gjinia ndikon jo vetëm në mënyrën se si individët kanë akses dhe përjetojnë kujdesin shëndetësor, por edhe në mënyrën se si ata perceptohen dhe trajtohen brenda sistemeve shëndetësore.
Indeksi vjetor i barazisë gjinore i institutit, i publikuar të martën, zbulon se 22 përqind e grave mendojnë se burrat marrin trajtim preferencial nga stafi mjekësor.
Ky perceptim është edhe më i theksuar tek të rinjtë: 28 përqind e vajzave dhe grave të reja të moshës 15 deri në 24 vjeç besojnë se burrat trajtohen më mirë, krahasuar me vetëm 16 përqind të djemve dhe burrave të rinj që besojnë të njëjtën gjë.
Sipas EIGE-së, kjo prirje mund të tregojë se gratë më të reja janë gjithnjë e më të vetëdijshme ose përballen drejtpërdrejt me paragjykimet gjinore në kujdesin shëndetësor.
Gjermania, Kroacia dhe Suedia raportojnë nivelet më të larta të skepticizmit. Në Suedi, gati gjysma e grave (46 përqind) dhe pothuajse një e treta e burrave (30 përqind) besojnë se burrat trajtohen më mirë nga stafi mjekësor.
Në anën tjetër të spektrit, Malta ka perceptimin më të fortë të barazisë: Rreth 85 përqind e të anketuarve thanë se gratë dhe burrat marrin të njëjtin nivel kujdesi.
EIGE paralajmëroi se stereotipet gjinore brenda kujdesit shëndetësor mund të çojnë në dëme të vërteta. Kur stafi mjekësor, me ose pa vetëdije, riprodhon paragjykime gjinore, kjo mund të rezultojë në vlerësime të shtrembëruara shëndetësore dhe diagnoza të gabuara që bazohen në supozime të paragjykuara dhe jo në simptomat dhe nevojat individuale të pacientëve.
Progresi në barazinë gjinore në shëndetësi ka ngecur
Pavarësisht se kujdesi shëndetësor duket se është më i barabarti nga ana gjinore midis gjashtë fushave të vlerësuara nga Indeksi i Barazisë Gjinore – i cili gjithashtu shqyrton punën, paratë, njohuritë, kohën dhe pushtetin – progresi është ngadalësuar që nga viti 2020.
EIGE gjurmon tregues të tillë si shëndeti i vetëperceptuar, jetëgjatësia dhe zakonet e pashëndetshme si pirja e duhanit dhe konsumi i alkoolit për të analizuar boshllëqet gjinore në të gjithë BE-në.
Shumica e vendeve shënojnë mbi 80 nga 100, megjithatë mesatarja evropiane mezi ka ndryshuar që nga viti 2015 dhe mbetet e pandryshuar që nga viti 2020.
Disa vende madje kanë parë pengesa, me Maltën, Kroacinë dhe Rumaninë që përjetojnë rëniet më të mëdha në barazinë gjinore në kujdesin shëndetësor.
Raporti sugjeron se këto pengesa rrjedhin nga ndikimet gjinore të krizave të fundit shëndetësore, përfshirë pandeminë COVID-19, së bashku me pabarazitë e vazhdueshme në aksesin në kujdes dhe presionin në rritje mbi sistemet shëndetësore kombëtare./ Euronews.
-
Sherri në TikTok që degjeneroi në përdorimin e thikave! Del nga intubimi 15-vjeçari, ja si paraqitet gjendja e tij shëndetësore
15-vjeçari i cili u plagos pak ditë më parë nga një bashkëmoshatar në Durrës ka kaluar fazën kritike dhe sot ka dalë nga intubimi, ku mbahej pas një ndërhyrjeje kirurgjikale të menjëhershme në zemër dhe stomak.
Mjeku kirurg, Fitim Shini, konfirmon për mediat se ka ndryshime në gjendjen e tij shëndetësore dhe se do të mbahet nën monitorim në orët në vazhdim për të parë ecurinë e reagimit të tij.
Ai kishte marrë nga dy plagë në secilin organ, ndërsa mjekët konfirmojnë se gjendja e tij po përmirësohet dhe do të mbahet nën vëzhgim të vazhdueshëm për të monitoruar ecurinë e shërimit.
Ngjarja ndodhi në zonën e ish-kënetës, ku dy grupe adoleshentësh, banorë të së njëjtës lagje, u përfshinë në një konflikt masiv. Si pasojë, 15-vjeçari u qëllua nga një bashkëmoshatar 14-vjeçar, i cili u arrestua nga policia e Durrësit.
Sherri ka nisur për shkak të një komenti ose mosmarrëveshjeje në rrjetet sociale, që më pas eskaloi në dhunë fizike.
-
‘Dosja 5D’, shtyhet seanca në GJKKO, zbulohet arsyeja
Në GJKKO është shtyrë seanca ndaj të pandehurve për dosjen 5D. Shkak është bërë mungesa e ish drejtorit të bashkisë Redi Molla dhe avokatëve të tij.
Kujtojmë që Redi Molla ndodhet në “arrest shtëpie” për shkak të gjendjes shëndetësore.
Ndërkohë njëri nga avokatët mungonte për shkak të problemeve shëndetësore të një familjari, ndërsa avokati tjetër kishte informuar gjykatën se nuk mund te paraqitej për arsye shëndetësore.
Seanca e radhës për dosjen 5D u caktua në 10 dhjetor. Molla po hetohet për dosjen e famshme 5D, që çoi pas hekurave disa prej drejtorëve në Bashkinë e Tiranës.
Ai akuzohet për korrupsion pasiv, pastrim parash dhe mosdeklarim të pasurisë. SPAK pretendon se Molla ka qenë “pronari de facto” i kompanisë 5D Konstruksion, që ka përfituar në mënyrë të dyshimtë tendera publikë nga Bashkia e Tiranës. -
Momentet e fundit të Shpat Kasapit, rrëfehet aktori i njohur: Humbi ndjenjat gjatë koncertit! Erdhi ambulanca…
Ndarja e parakohshme nga jeta e këngëtarit Shpat Kasapi ka tronditur publikun dhe botën e artit shqiptar. Aktori Rezart Veleshnja, mik i ngushtë i artistit, ka rrëfyer momentet e fundit dhe miqësinë e tyre për emisionin “Breaking”.
Sipas Veleshnjës, Shpati ndodhej në Itali me ish-bashkëshorten, Selvijen, për t’u kujdesur për djalin e tyre, i cili kishte probleme shëndetësore. Paralelisht, këngëtari vazhdonte angazhimet artistike dhe jepte koncerte.
“Shpati ka qenë në Itali me Selvijen për shkak të problemeve shëndetësore të djalit. Ishte i përkushtuar si në koncerte, ashtu edhe te kurimi i të birit,” tregoi Veleshnja.
Ai tha se Kasapi kishte ndjerë shqetësim gjatë një koncerti dhe se gjendja e tij u përkeqësua menjëherë.
“Gjatë një koncerti ndjeu një shqetësim dhe humbi ndjenjat. Selvija u mundua shumë, por nuk mund të bëhej asgjë. Erdhi ambulanca, por… nuk mundën ta shpëtonin,” rrëfeu ai.
Aktori theksoi se Shpati nuk kishte probleme të njohura shëndetësore, ndaj dyshohet për një shkak gjenetik, pasi edhe i ati kishte ndërruar jetë nga atak kardiak.
“Shpati kishte shëndet shumë të mirë. Bënte kontrolle të rregullta dhe kishte nisur të kujdesej për ushqimin. Kam folur me të para dy ditësh disa herë. Ishim duke biseduar edhe për pjesëmarrjen e tij në ‘Big Brother’, mezi po prisja ta shihja aty,” tha Veleshnja me emocion.
Lajmin për vdekjen e mikut e mori nga një shok, ndërsa, siç shprehet, nuk mundi ta besonte menjëherë.
“U desh një moment për ta kuptuar. Tani na mbetet vetëm ta falënderojmë dhe vlerësojmë për gjithë gëzimin që na ka dhënë,” përfundoi aktori. -
“Humbi ndjenjat gjatë koncertit”, aktori i njohur rrëfen momentet e fundit të Shpat Kasapit: Erdhi ambulanca, por nuk..
Ndarja e parakohshme nga jeta e këngëtarit Shpat Kasapi ka tronditur publikun dhe botën e artit shqiptar. Aktori Rezart Veleshnja, mik i ngushtë i artistit, ka rrëfyer momentet e fundit dhe miqësinë e tyre.
Sipas Veleshnjës, Shpati ndodhej në Itali me ish-bashkëshorten, Selvijen, për t’u kujdesur për djalin e tyre, i cili kishte probleme shëndetësore. Paralelisht, këngëtari vazhdonte angazhimet artistike dhe jepte koncerte.
“Shpati ka qenë në Itali me Selvijen për shkak të problemeve shëndetësore të djalit. Ishte i përkushtuar si në koncerte, ashtu edhe te kurimi i të birit”, tregoi Veleshnja.
Ai tha se Kasapi kishte ndjerë shqetësim gjatë një koncerti dhe se gjendja e tij u përkeqësua menjëherë.
“Gjatë një koncerti ndjeu një shqetësim dhe humbi ndjenjat. Selvija u mundua shumë, por nuk mund të bëhej asgjë. Erdhi ambulanca, por… nuk mundën ta shpëtonin”, rrëfeu ai.
Aktori theksoi se Shpati nuk kishte probleme të njohura shëndetësore, ndaj dyshohet për një shkak gjenetik, pasi edhe i ati kishte ndërruar jetë nga atak kardiak.
“Shpati kishte shëndet shumë të mirë. Bënte kontrolle të rregullta dhe kishte nisur të kujdesej për ushqimin. Kam folur me të para dy ditësh disa herë. Ishim duke biseduar edhe për pjesëmarrjen e tij në ‘Big Brother’, mezi po prisja ta shihja aty”, tha Veleshnja me emocion.
Lajmin për vdekjen e mikut e mori nga një shok, ndërsa, siç shprehet, nuk mundi ta besonte menjëherë.
“U desh një moment për ta kuptuar. Tani na mbetet vetëm ta falënderojmë dhe vlerësojmë për gjithë gëzimin që na ka dhënë”, përfundoi aktori. -
Pse është e rëndësishme të merrni Omega 3, përfitimet shëndetësore
Acidet Omega 3 janë në mënyrë të pabesueshme të rëndësishme. Acidet yndyrore ofrojnë shumë përfitime shëndetësore për trupin dhe trurin. Në fakt, pak dietologë kanë studiuar tërësisht acidet e ngopura omega 3. Këtu janë 17 përfitime shëndetësore të acideve të ngopura omega 3 të pranuara edhe nga shkenca.
Acidet Omega 3 mund të luftojnë depresionin dhe ankthin
Depresioni është një nga çrregullimet mendore më të zakonshme në botë. Simptomat përfshijnë trishtimin, letargjinë dhe një humbje të përgjithshme të interesit për jetën.Ankthi, gjithashtu një çrregullim i zakonshëm, karakterizohet nga shqetësimet e vazhdueshme dhe nervozizmi.Në mënyrë interesante, sipas studimeve njerëzit që konsumojnë omega 3 në mënyrë të rregullt kanë mundësi më të vogël që të ndihen në depresion. Mbi të gjitha, kur njerëzit me depresion dhe ankth fillojnë të marrin rregullisht omega 3, simptomat e tyre përmirësohen. Janë të paktën 3 tipe të acideve yndyrore omega 3: AlA, EPA, dhe DHA. Nga të gjithë, EPA është më i miri në luftën kundër depresionit. Një studim zbuloi gjithashtu se EPA është efektiv kundër depresionit si një drogë antidepresive.
Omega 3 mund të përmirësojë shëndetin e syve
DHA, një tip i Omega 3, përbën ndërtuesin më të madh të retinës së syrit. Kur nuk merr mjaftueshëm DHA, probleme të shikimit mund të shfaqen. Marrja e mjaftueshme e Omega 3 është e lidhur me reduktimin e degradimit të makulës, një nga shkaqet kryesore të sëmundjeve të shikimit dhe verbërimit.
Omega 3 mund të mbrojë shëndetit e trurit gjatë shtatzënisë dhe gjatë gjithë jetës
Omega 3 është thelbësore për rritjen e trurit dhe zhvillimin e fëmijëve. DHA përbën 40% të acideve yndyrore të pangopura në trurin tuaj dhe 60% në retinën e syrit tuaj (12Prandaj, nuk është për t’u habitur që foshnjat që ushqehen me një formulë të fortifikuar DHA kanë shikim më të mirë sesa foshnjat ushqehen me një formulë ku ajo mungon. (17Marrja e mjaftueshme e omega-3s gjatë shtatzanisë është e lidhur me përfitime të shumta për fëmijën tuaj, përfshirë këtu:
Inteligjencë më të lartë;
Komunikimin më të mirë dhe aftësi sociale;
Më pak probleme në sjellje;
Uljen e rrezikut të vonesës së zhvillimit;
Ulur rrezikun e ADHD, autizmin dhe paralizën cerebrale.
Omega 3 mund të ulë rrezikun e prekjes nga sëmundjet e zemrës.
Sulmet e zemrës dhe goditjes janë shkaku më i madh i sëmundjeve të zëmrës. Dekada më parë, kërkuesit vëzhguan se konsumimi i mishit në disa komunitete ndimhmonte në zvogëlimin e rreziqeve për sëmundjet e zemrës. Ky fakt u lidh drejpërdrejtë me konsumimin e omega-3.Që atëherë, acidet omega-3 mund të shkaktojnë një ulje të madhe të triglicerideve, zakonisht të përdorur në një përqindje rrëeth 15-30%.
Presioni i gjakut: Omega 3 mund të rrisë në mnëyrë të ‘mirë’ nivelin e kolesterolit HDL.
Mpiksja e gjakut: Omega-3 mund të bëjë që trombocitet e gjakut të mos grumbullohen së bashku. Kjo ndihmon në parandalimin e formimit të mpiksjeve të dëmshme pët gjakun.
Pllakë: Duke i mbajtur arteriet tuaja të qeta dhe të lira nga dëmtimet, acidet yndyrore Omega-3 ndihmojnë në parandalimin e pllakës që mund të kufizojë dhe ngurtësojë arteriet tuaja.
Inflamacioni: Omega-3 zvogëlojnë prodhimin e disa substancave të lëshuara gjatë përgjigjes inflamatore të trupit tuaj.Për disa njerëz, acidet yndyrore omega-3 gjithashtu mund të ulë kolesterolin “e keq” të LDL. Megjithatë, provat janë të përziera, disa studime zbulojnë rritje në LDL.
-
Të qenit impulsiv mund të lidhet me të njëjtat gjene si dhjetëra probleme shëndetësore
Gjenet e lidhura me sjelljet impulsive janë gjithashtu të lidhura me shëndetin mendor, obezitetin dhe gjendje të tjera, sugjeron një studim i ri.
Dëshira për një shpërblim të shpejtë është e rrënjosur thellë në ADN-në tonë dhe mund të ndikojë në një gamë të gjerë rreziqesh shëndetësore gjatë jetës sonë, sugjeron një studim gjithëpërfshirës gjenetik.
Shkencëtarët e kanë ditur prej kohësh se tiparet që lidhen me impulsivitetin mund të kalohen nga prindi te fëmija dhe se ato janë të lidhura me shëndetin mendor dhe fizik. Por gjetjet hedhin dritë të re mbi rrugët biologjike që nxisin këtë lidhje.
“Vendimmarrja impulsive është diçka që e përjetojmë të gjithë, por rrënjët e saj biologjike kanë qenë çuditërisht të vështira për t’u përcaktuar”, tha Sandra Sanchez-Roige, një nga autoret e studimit dhe profesoreshë e asociuar e psikiatrisë në Universitetin e Kalifornisë, San Diego, në Shtetet e Bashkuara.
Ekipi i saj analizoi të dhëna të gjenomit nga gati 135,000 njerëz që përdorën 23andMe, shërbimin e testimit të ADN-së në shtëpi.
Studiuesit identifikuan 73 tipare të shëndetit psikiatrik, njohës dhe fizik që duket se lidhen me një mekanizëm kyç të vendimmarrjes impulsive: vonesën e zbritjes, e cila është tendenca për t’i dhënë përparësi shpërblimeve më të vogla dhe afatshkurtra mbi perspektivat më të mëdha në të ardhmen.
Këto 73 tipare përfshijnë ato që lidhen me përdorimin e substancave, depresionin, funksionin ekzekutiv, dhimbjen kronike, shëndetin e zemrës, obezitetin, problemet e sistemit imunitar dhe pagjumësinë, sipas studimit, i cili u botua në revistën Molecular Psychiatry.
Analiza të mëtejshme tregojnë se këto lidhje mund të shpjegohen nga “proceset biologjike që mbivendosen dhe janë specifike për tiparet”, thanë studiuesit. Disa nga gjenet ishin të përfshira në sinjalizimin e dopaminës, strukturën e trurit dhe rrugët metabolike të lidhura me rritjen dhe lidhjet nervore, për shembull.
Për të kuptuar pasojat shëndetësore në botën reale, studiuesit krijuan rezultate të rrezikut gjenetik për zbritjen e vonesës dhe më pas analizuan rezultatet shëndetësore për më shumë se 66,000 njerëz. Studimi zbuloi se rezultatet ishin të lidhura me 212 probleme mjekësore, duke përfshirë diabetin e tipit 2, dhimbjen kronike dhe sëmundjet e zemrës.
Gjetjet tregojnë se “zbritja e vonesës është e matshme, shumë e trashëgueshme dhe e rëndësishme për shumë aspekte të shëndetit”, duke përfshirë zhvillimin e trurit, njohjen dhe mirëqenien fizike, tha Sanchez-Roige në një deklaratë.
Studiuesit thanë se studimet e ardhshme duhet të përpiqen të zbulojnë nëse gjenet e lidhura me vonesën në zbritje shkaktojnë në të vërtetë probleme të tjera shëndetësore dhe të testojnë nëse adresimi i faktorëve mjedisorë të lidhur me impulsivitetin – siç është arritja arsimore – mund të përmirësojë shëndetin e njerëzve.
“Duke vazhduar të hetojmë këtë proces themelor të vendimmarrjes, ne mund të zbulojmë mënyra të reja për të parandaluar ose trajtuar një gamë të gjerë sëmundjesh”, tha Sanchez-Roige.