Vjollca Duraku
Në ambientet e Muzeut të Burgut të Prishtinës, “Burgu i Idealit”, në kuadër të Ditës Ndërkombëtare të Personave të Zhdukur, është mbajtur një ligjëratë me studiuesin Orgest Azizi. “Montazhe të dritës dhe forma të (zh)dukjes së trupave”, erdh si reflektim kushtuar veprës ikonike të Michel Foucault, “Disiplinë dhe ndëshkim: Lindja e burgut”, në 50-vjetorin e botimit të saj.
Studiuesi Azizi përmes ligjëratës së tij ka shtjelluar mënyrën se si Foucault e ka vendosur njeriun në një pozicion qendror të proceseve politike dhe estetike të disiplinës, njëkohësisht duke ndriçuar mekanizmat e zhdukjes përmes mjeteve të mbikëqyrjes dhe dhunës sistematike. Në këtë diskutim janë trajtuar edhe teoritë e kineastëve Harun Farocki (Imazhe burgu) dhe Patricio Guzmán (Nostalgjia e dritës), të cilët përmes montazhit vizual ndërlidhin panoptizmin me an-optikën, kalimin nga trupi i kontrolluar, te trupi i zhdukur.
Në ligjëratën “Montazhe të dritës dhe forma të zh(dukjes) së trupave”, studiuesi Azizi institucionin e burgut e ka trajtuar si makineri optike par excellenece të modernitetit.
“Burgu i destinuar të mbushet me të burgosur e roje, është një makineri e mirëfilltë optike, një formë shoqërish e determinuar e organizimit të dukshmërisë për një kategori të caktuar trupash (ekspozim, fshehje, diskrecion, individualizim etj…), dhe ndoshta makineria optike par excellenece e modernitetit”, ka thënë Azizi.
Sipas tij, burgu është formë masivisht sunduese e dënimit, veçim dhe izolim i trupit në mjedise të mbyllura, larg syve të publikut. Po ashtu, hapësirë e mbyllur, dhe kohë monotone e organizuar në mënyrë të përsëritur.
“S’kemi të bëjmë thjeshtë me kalimin nga drita publike, në natën/errësirën e qelisë, nga e dukshmja tek e padukshmja, nga tek e padukshmja, nga publiciteti te sekreti, ng dija te padija, por kalim nga një formë e organizimit të dukjes, në një formë tjetër. Edhe errësimi kërkon organizim. Madje, në fakt, ajo që tregon libri, është se errësimi (është) një makinë shumë më intensive vrojtimi, vëmendeje, zhbirimi, regjistrimi, klasifikimi”, ka thënë ai.
Në këtë ligjëratë, burgu është cilësuar si prodhim i një arkive të pafundme të sjelljes së trupave, të mbyllur në një varg të pambaruar mjedisesh dhe ndrymjes. Ndërkaq, trupi i të zhdukurit është më i pa trajtueshëm se trupi i skllavit.
“Trupi pafundësisht i fshirë i të pagjeturit përkon me fjalën/ zine pafundësisht të ngrirë, të bllokuar të të afërmve të tij. Atë që një personazhe e Guzmanit, më mallëngjyesja, e quan defekt të fabrikimit: një çarje qendrore dhe e pandreqshme në zemër të subjektit, që i mohon kohësinë”, ka thënë ai.
“Të zhdukurit i mohohet edhe atomi më i vogël i ekzistencës sociale, ai i dukshmërisë publike, figurimit në një regjistër u puqen një emër i përveçëm, një vend dhe një datë. Gjë që edhe skllavit i njihet, eventualisht, ngaqë konsiderohet si e mirë materiale e poseduar nga pronari. Kështu, i zhdukuri është mohimi absolut , ose figura absolutisht e mohuar e hapësirës së politikës së përkufizuar nga Arendti si hapësirë e publikes, e ndër-dukjes reciproke të qytetarëve. Dhe kështu hapet një krizë strukturale në rendin e gjërave, në rendin e identifikimit politik të realitetit, sepse shteti modern është ai që supozohet të garantojë identitetin e qytetarëve, regjistrimin e tyre në qenie hapësirë-kohë”.
Studiuesi Azizi duke iu referuar termit të Rancierit ka thënë se të zhdukurit janë elementi më absolut: të pagjetur, të pagjurmë, të paparë, të paparaqitur, të padukshëm, dhe të pa zi.
“Montazhi kozmo- melankolik i Guzmanit, sepse përpiqet t’i rikthehet pareshtur një të kaluare që nuk kalon, një të bëje topologjinë e një mungese, e një boshi fondamental, te realiteti dhe te subjekti ( njëri pasqyrohet tek tjetri), bosh i pambushshëm, dhe kohësi e ngecur. I vetmi relacion i mundshëm i kohës së ngecur është ta bësh atë pasqyrë të përjetësisë, dhe tipografinë e boshit qendror, ta qepësh, ta shkruash në vijimësi me universin: asgjë nuk mungon nga pikëpamja e pluhurit kozmik, kozmosi rivendos plotësinë e qenies së dëmtuar, plotësinë e dëmtuar të qenies- ose nostalgjinë e saj”, ka përfunduar Azizi.
Sot, në Ditën Ndërkombëtare të Personave të Zhdukur, homazhet nëpërmjet artit vazhdojnë përmes muzikës, artit pamor dhe dokumentarit. Nga ora 19:30, Nderim Arifi sjell koncert në kitarë klasike “Malli i yjeve”, Mentor Berisha sjell ekspozitën “Trup i mbyllur – Trup i zhdukur” dhe Ujkan Hysaj sjell filmin dokumentar “Mjegull”./ KultPlus.com
