Lajmidites.com

Tag: milingonat

  • Çfarë është spiralja e vdekjes së milingonave?

    Çfarë është spiralja e vdekjes së milingonave?

    Milingonat u shfaqën rreth 140 milionë vjet më parë dhe besohet se kanë evoluar nga paraardhës të përbashkët me grerëzat. Ato filluan të organizoheshin dhe të bashkëpunonin pa pasur një autoritet qendror. Ato zhvilluan sjellje shoqërore dhe fituan role specifike, të cilat funksiononin në dobi të shoqërisë së tyre.

    Ekspertët që studiojnë anatominë, sjelljen dhe evolucionin e milingonave kanë zbuluar disa informacione mbresëlënëse.

    Për shembull, ata kanë zbuluar se, pavarësisht se janë krijesa kaq të vogla, milingonat janë shumë të forta, pasi mund të ngrenë dhe të mbajnë objekte që peshojnë deri në 50 herë më shumë se pesha e tyre trupore.

    Një tjetër informacion i jashtëzakonshëm është se disa lloje milingonash janë fermerë të vërtetë . Ato nuk i hanë gjethet që mbajnë, por i përdorin ato për të kultivuar një lloj specifik kërpudhe brenda folesë së tyre, që është ushqimi i tyre kryesor.

    Megjithatë, një nga sjelljet më të çuditshme që është studiuar është “spiralja e vdekjes” ose “cikli i vdekjes” i milingonave.

    Pra, çfarë është “spiralja e vdekjes”? Dhe pse ndodh?

    Ky është një fenomen natyror në të cilin një koloni milingonash në thelb kryen vetëvrasje, pasi ato bllokohen në një rreth të pafund që rrotullohet, duke ndjekur njëra-tjetrën derisa të vdesin nga lodhja.

    Në këtë cikël të pafund, marrin pjesë milingonat punëtore ose milingonat ushtarë. Këto milingona janë pothuajse të verbëra dhe mbështeten ekskluzivisht te feromonet e lëna nga milingonat përpara tyre për të lundruar dhe për të gjetur ushqim.

    Nëse për ndonjë arsye një grup milingonash ndahet nga trupi kryesor i kolonisë, ato do të fillojnë të ndjekin gjurmët e milingonës udhëheqëse.

    Si formohet rrethi?

    Nëse, për shkak të ndonjë pengese ose një devijimi të rastësishëm, milingona e parë përfundon duke ndjekur të fundit, ato milingona janë të dënuara të ecin në një rreth të vazhdueshëm derisa të ngordhin nga lodhja.

    Fatkeqësisht, asnjë milingonë nuk ka aftësinë kritike për ta “thyer” këtë cikël, kështu që rezultati është fatal.

    Edhe pse këto kafshë funksionojnë jashtëzakonisht mirë si grup dhe një milingonë nuk mund të mbijetojë vetëm, “spiralja e tyre e vdekjes” është një shembull i trishtueshëm se si bindja e verbër ndaj feromoneve çon në fund të fundit në një rezultat tragjik, vdekjen .

    Si u zbulua “spiralja e vdekjes”?

    Në vitin 1936, TC Schneirla, një shkencëtar amerikan që studioi sjelljen e kafshëve, vëzhgoi qindra milingona që lëviznin në një rreth të pafund dhe vendosi t’i shqyrtonte ato nga afër. Zbulimi i rrugës spirale të vdekjes i habiti shkencëtarët, pasi kjo sjellje dukej se binte ndesh me teorinë e Darvinit për “mbijetesën e më të fortit”.

    Që atëherë, shumë entomologë janë përpjekur të mësojnë më shumë rreth mënyrës specifike të funksionimit të milingonave, por edhe sot nuk është e mundur të kuptohet pse këto kafshë, përndryshe shumë inteligjente, janë të dënuara me vdekje.

    Dikush do të priste që pas kaq shumë miliona vitesh, milingonat do të kishin evoluar dhe do të kishin eliminuar këtë sjellje “jofunksionale”.

    Teoria më e zakonshme në lidhje me “ciklin e vdekjes” është se milingonat po përpiqen të kontrollojnë disi popullatën e tyre, prandaj kryejnë vetëvrasje masive. Por askush nuk mund të jetë plotësisht i sigurt.

  • Si milingonat luftojnë epideminë

    Si milingonat luftojnë epideminë

    Milingona e zezë e kopshtit (Lasius niger) ka mahnitur shkencëtarët me mënyrën e saj të zgjuar për t’u mbrojtur nga sëmundjet: ajo jo vetëm që ndryshon sjelljen për të shmangur përhapjen e infeksioneve, por ridekoron edhe të gjithë folenë për të krijuar barriera natyrore ndaj patogjenëve. Sipas një studimi të ri nga Anglia, i botuar në revistën prestigjioze Science, ky kombinim sjelljeje dhe ndryshimi strukturor e bën mbrojtjen e milingonave jashtëzakonisht efektive – një strategji që studiuesit e quajnë “imunitet arkitektonik”.

    Ashtu si njerëzit që gjatë pandemive ndryshojnë zakonet dhe ambientet për të kufizuar kontaktet, edhe milingonat veprojnë në mënyrë të ngjashme. Gjatë shpërthimeve të sëmundjeve, ato modifikojnë strukturën e brendshme të foleve, duke zhvendosur zonat e ushqimit dhe pushimit nga “rrugët kryesore” ku qarkullojnë individët, për të parandaluar përhapjen e infeksioneve. Një ekip kërkimor i udhëhequr nga ekologjia e sjelljes Nathalie Stroeymeyt në Universitetin e Bristolit, demonstroi për herë të parë në mënyrë sistematike se milingona e zezë e kopshtit reagon në mënyrë aktive ndaj kërcënimeve mikrobike duke rindërtuar habitatin e vet.

    Arkitektura e një kolonie milingonash është po aq komplekse sa struktura e një qyteti të vogël: dhjetëra dhoma janë të lidhura me qindra tunele. Kjo e bën jetën në koloni shumë efikase, por edhe të rrezikshme — sepse afërsia fizike e bën përhapjen e kërpudhave dhe sëmundjeve tepër të shpejtë. Për të ruajtur shëndetin e kolonisë, milingonat kanë zhvilluar një sërë mekanizmash të përbashkët që shkencëtarët i quajnë “imunitet social”.

    Këtu përfshihen veprime si pastrimi i anëtarëve të kolonisë me sekrecione antimikrobike, trajtimi i plagëve, përdorimi i rrëshirave bimore me veti dezinfektuese dhe madje ushqimi me substanca natyrale si peroksidi i hidrogjenit për të luftuar kërpudhat. Disa specie izolojnë individët e infektuar, të cilët largohen vetë nga foleja për të mos rrezikuar pjesën tjetër të kolonisë — një formë e vetëizolimit që ngjan me sjelljen njerëzore gjatë epidemive.

    Por Stroeymeyt dhe ekipi i saj zbuluan se milingonat shkojnë përtej higjienës: ato ndryshojnë vetë arkitekturën e kolonisë për të përforcuar efektin e mbrojtjes. Në laborator, studiuesit ndërtuan “fole eksperimentale” dhe ndanë kolonitë në dy grupe — një të shëndetshëm dhe një të ekspozuar ndaj sporeve kërpudhore. Me ndihmën e skanimit 3D, u monitorua zhvillimi i strukturës së foleve për gjashtë ditë. Rezultatet treguan disa ndryshime të qarta: hyrjet në folenë e milingonave u bënë më të rralla dhe më të largëta, tunelet u zgjatën, dhe dhomat u lidhën me rrugë më të gjata e më të ndërlikuara për të kufizuar kontaktet e drejtpërdrejta midis individëve.

    Gjithashtu, zonat e ruajtjes së ushqimit dhe dhomat ku qëndrojnë larvat u zhvendosën më thellë në strukturë, duke u mbrojtur më mirë nga hyrjet e jashtme. Milingonat punonin me intensitet të shtuar për të ndërtuar pjesë të reja të foleve, duke zgjeruar hapësirat dhe ulur dendësinë e popullsisë brenda kolonisë.

    Modelimet kompjuterike të bazuara në këto të dhëna konfirmuan se kombinimi i sjelljes mbrojtëse dhe ndryshimeve arkitekturore ul ndjeshëm përhapjen e infeksioneve. Vetëm ndryshimi i sjelljes ngadalësonte shpërndarjen e kërpudhave, por kur shoqërohej me riorganizimin e foleve, efekti mbrojtës bëhej maksimal.

    Sipas Suzanne Foitzik, profesore e biologjisë evolucionare në Universitetin e Mainzit, ky është “rasti i parë ku vërehet qartë ndërveprimi i ndërlikuar midis sjelljes kolektive dhe ndërtimit fizik të habitatit”. Ajo thekson se rezultatet tregojnë sesi natyra ka zhvilluar zgjidhje të jashtëzakonshme për ruajtjen e shëndetit në komunitetet e organizuara.

    Ndërkohë, studiuesit vërejnë se proceset e ndërtimit në kolonitë e milingonave nuk drejtohen nga ndonjë autoritet, si mbretëresha, por janë rezultat i ndërveprimeve të thjeshta mes individëve që perceptojnë sinjale kimike dhe veprojnë në mënyrë instinktive. Evolucioni, përmes përzgjedhjes natyrore, ka “programuar” këto reagime efikase në sjelljen e tyre, pa pasur nevojë për vendime të vetëdijshme.

    Stroeymeyt thekson se zbulimet e tyre kanë rëndësi përtej botës së insekteve: “Nëse një koloni milingonash mund të përdorë arkitekturën për të frenuar një epidemi, ndoshta edhe njerëzit mund të mendojnë për mënyra më inteligjente të projektimit urban dhe organizimit hapësinor për t’u mbrojtur nga përhapja e sëmundjeve.”

    Studimi sjell një paralelizëm të habitshëm mes shoqërive njerëzore dhe atyre të milingonave – ku distancimi social, higjiena dhe riorganizimi hapësinor nuk janë masa të imponuara, por strategji të natyrshme për mbijetesë. Në botën e milingonave, siç duket, evolucioni ka krijuar arkitektë dhe epidemiologë të lindur.