Lajmidites.com

Tag: kujtesës

  • Keni problem me kujtesën, këto zakone e dëmtojnë atë

    Dëmtimi i kujtesës është një nga pasojat kryesore të demencës digjitale – një sëmundje e re e kohës sonë.

    Me këtë term, mjekët nënkuptojnë përkeqësimin e aftësive mendore të një personi për shkak të përdorimit të përditshëm të pajisjes, i cili shoqërohet me vështirësi në perceptimin e informacionit dhe mungesë të të menduarit kritik.

    “Pajisjet elektronike e shpëtojnë një person nga aktiviteti i tepruar mendor. Sigurisht, kjo e thjeshton shumë jetën tonë, por si reagon truri, i cili është përgjegjës për funksionin mendor të trupit, ndaj një ‘ndihme’ të tillë? Mungesa e punës së këtij organi të rëndësishëm çon në shkatërrimin gradual të lidhjeve nervore, e cila nga ana tjetër ngadalëson ndjeshëm proceset që ndodhin në tru”, tha neuroshkencëtari gjerman, psikiatër pranë Fakultetit të Mjekësisë dhe Shkencave të Natyrës në Ulm, profesori Manfred Spitzer.

    Përveç ndikimit të pajisjes, në punën e trurit dhe të kujtesës ndikojnë negativisht edhe shumë zakone të tjera që njerëzit sot i hasin përditë.

    Mungesa e gjumit

    Gjatë gjumit rikthehet puna e trurit, zhvillohet aftësia e tij për të mësuar, kujtimet negative neutralizohen dhe gjendja emocionale stabilizohet. Përveç kësaj, ekspertët besojnë se gjumi është shumë i rëndësishëm për ruajtjen e kujtesës, pasi në mungesë të tij, rrathët e kujtesës mbingarkohen dhe aftësia e trurit për të perceptuar dhe asimiluar informacionin përkeqësohet.

    Shumë informacion

    Çdo ditë marrim shumë mesazhe nga burime të ndryshme dhe ndalojmë së dalluari informacionet e rëndësishme nga ato të panevojshme. Përmbajtja e tepërt është një stres serioz për trurin, i cili çon në shfaqjen e të menduarit të fragmentuar, pa kritika. Përveç kësaj, mbingarkesa e informacionit mund të shkaktojë probleme me kujtesën, përqendrimin dhe vendimmarrjen.

    Dieta jo e duhur

    Është vërtetuar se konsumimi i shpeshtë i ushqimeve të shpejta dhe i pasur me yndyra të ngopura, sheqerna dhe kripëra shkakton dëmtime të caktuara njohëse te një person, si dhe përkeqësim të kujtesës afatshkurtër. Kjo për shkak se zakonet e të ngrënit ndikojnë në funksionimin e hipokampusit, zonës së trurit përgjegjëse për kujtesën. Mjekët rekomandojnë një qasje të përgjegjshme ndaj kësaj teme pasi në të kundërtën rriten ndjeshëm rreziqet e zhvillimit të demencës, diabetit dhe obezitetit.

    Mënyra e jetesës pasive

    Qëndrimi i gjatë në të njëjtin pozicion redukton rrjedhjen e gjakut në tru dhe kufizon furnizimin me oksigjen dhe lëndë ushqyese të nevojshme për funksionimin normal të trurit. Mungesa e aktivitetit fizik dëmton kujtesën afatshkurtër të një personi, dhe gjithashtu mund të çojë në sëmundjen e Alzheimerit.

    Kryerja e shumë punëve në të njëjtën kohë

    Shumë prej nesh jetojnë në një mënyrë – bëjnë gjithçka. Jemi mësuar të bëjmë disa gjëra në të njëjtën kohë dhe të zgjidhim shumë probleme. Megjithatë, në shumicën e rasteve, kjo mënyrë e të menduarit dëmton vetëm shëndetin tonë, sepse na detyron të kalojmë nga një detyrë në tjetrën, gjë që na e mpin aftësinë për të menduar në mënyrë krijuese dhe për të menduar jashtë “kutisë”. Përveç kësaj, stresi i vazhdueshëm pas një numri të madh detyrash ndikon negativisht në punën e sistemit kardiovaskular dhe gjendjen emocionale.

    Ju mund të përmirësoni zakonet kërcënuese për kujtesën vetëm kur ri-mendoni stilin tuaj të jetesës. Rregulloni dietën tuaj, futni aktivitetin e rregullt fizik në rutinën tuaj të përditshme dhe lejoni trupin tuaj të relaksohet plotësisht.

    Përveç kësaj, detoksifikimi digjital do të ndihmojë në ruajtjen e kujtesës. Refuzimi i përkohshëm i përdorimit të pajisjeve do të ndihmojë në rivendosjen e funksionit të plotë të trurit dhe aktivizimin e proceseve të rëndësishme të të menduarit. Nëse është e pamundur të largoheni plotësisht nga telefoni inteligjent, përpiquni të reduktoni të paktën pak kohën që kaloni para ekranit.

  • Disa kujtime zgjasin një jetë, ndërsa të tjerat zbehen shpejt: Si e zgjedh truri se çfarë të kujtojë?

    Disa kujtime zgjasin një jetë, ndërsa të tjerat zbehen shpejt: Si e zgjedh truri se çfarë të kujtojë?

    Truri ynë merr një sasi të madhe informacioni çdo ditë, por vetëm një pjesë e vogël e tij kalon në kujtesën afatgjatë. Edhe pse procesi i ruajtjes së kujtimeve mund të na duket i rastësishëm, hulumtimet nga Universiteti Rockefeller tregojnë se prapa skenave ekzistojnë “kohëmatës molekularë” të saktë që përcaktojnë se çfarë do të ruajë truri dhe çfarë do të hedhë poshtë.

    Si vendos truri se çfarë ia vlen të mbahet mend

    Talamusi, i vendosur në pjesën qendrore të trurit, vepron si një qendër kontrolli për kujtesën. Ai mbledh informacione nga zona të ndryshme të trurit, i filtron ato dhe i përcjell më të rëndësishmet në korteksin e hemisferave të mëdha, ku stabilizohen kujtimet afatgjata.

    Studimet mbi minjtë kanë treguar se përvojat e përsëritura, të tilla si vendet që kafsha viziton rregullisht ose tingujt që dëgjon shpesh, shndërrohen në kujtime të qëndrueshme shumë më lehtë, ndërsa përvojat e rralla, të parëndësishme ose të vështira për t’u shoqëruar zbehen më shpejt.

    Tre molekula kryesore të kujtesës

    Shkencëtarët identifikuan tre molekula veçanërisht të rëndësishme – Camta1 dhe Tcf4 veprojnë në talamus, ndërsa Ash1l është aktive në korteksin frontal. Edhe pse asnjëra prej tyre nuk është e nevojshme për krijimin e kujtesës fillestare, të treja janë thelbësore për mirëmbajtjen e saj afatgjatë. Ato mund të konsiderohen si roje në portat e kujtesës – nëse nuk janë të pranishme, kujtimet bëhen të paqëndrueshme dhe shpërbëhen me kalimin e kohës.

    Parimet universale të kujtesës

    Ash1l i përket një familjeje proteinash që jo vetëm rregullojnë kujtesën njohëse, por marrin pjesë edhe në procese të tjera biologjike, të tilla si kujtesa imunitare ose mekanizmat me anë të të cilave qelizat “kujtojnë” funksionin e tyre gjatë zhvillimit.

    Kjo tregon se ruajtja e informacionit është një parim i rrënjosur thellë në jetë. Kujtesa nuk kufizohet vetëm në sistemin nervor. Ajo përfaqëson një mekanizëm universal me anë të të cilit sisteme të ndryshme biologjike ruajnë informacionin e nevojshëm për mbijetesë.

    Rëndësia për mjekësinë dhe të ardhmen

    Një kuptim më i mirë i kohëmatësve molekularë mund të ndihmojë në zhvillimin e qasjeve të reja për trajtimin e sëmundjes së Alzheimerit dhe çrregullimeve të tjera të kujtesës. Nëse përcaktohet se cilat molekula dhe rajone të trurit i mbajnë kujtimet në një gjendje “të gjallë”, do të jetë e mundur të synohet mbështetja ose zëvendësimi i rrugëve të dëmtuara të kujtesës.

    Një qasje e tillë mund të çojë në trajtime që jo vetëm ngadalësojnë humbjen e kujtesës, por edhe kontribuojnë më aktivisht në restaurimin e saj.

    Çfarë vjen më pas?

    Faza tjetër e hulumtimit synon të kuptojë se si aktivizohen kohëmatësit molekularë, sa kohë qëndrojnë të ndezur dhe si bashkëpunojnë pjesë të ndryshme të trurit gjatë këtij procesi.

    Vëmendje e veçantë i kushtohet ende talamusit, i cili vepron si përçues në rrjetin kompleks të lidhjeve të trurit përgjegjës për qëndrueshmërinë e kujtimeve. Prandaj, jeta e një kujtese nuk fillon dhe mbaron në hipokampus. Talamusi dhe lidhjet e tij me korteksin qeverisin këtë proces dhe përcaktojnë se sa do të zgjasë kujtesa.

    Për të kuptuar se si formohen kujtimet, shkencëtarët përdorën realitetin virtual te minjtë, gjë që u lejoi atyre të monitoronin trurin në kohë reale ndërsa kafshët mësonin informacione të reja. U zbulua se çdo molekulë e përfshirë në procesin e kujtesës vepron si pjesë e një orkestre të madhe, shkruan RTS .

    Disa nga këto molekula aktivizohen menjëherë dhe marrin pjesë në krijimin e kujtesës fillestare, por zhduken shpejt. Të tjerat aktivizohen më vonë dhe gradualisht e “forcojnë” përvojën, duke i bërë ato kohëmatës jetëgjatë. Sa më gjatë të jenë të pranishme, aq më shumë ka gjasa që kujtesa të shndërrohet në kujtesë afatgjatë.

    Ky dallim është i rëndësishëm sepse truri nuk i ruan të gjitha gjërat që përjetojmë. Kjo do të ishte joefikase nga ana e energjisë, kështu që ai ruan vetëm ato që i njeh si të rëndësishme ose që përdoren shpesh.

  • Astrit Fani, rojtari i Tempullit të Kujtesës së Teatrit “Migjeni”

    Astrit Fani, rojtari i Tempullit të Kujtesës së Teatrit “Migjeni”

    Nga Albert Vataj
    Astrit Fani, nuk vjen nga një epokë legjendash, nuk del nga trilli i imagjinatës, edhe pse thellë misonin e tij e mishëron një shpirt i ardhur nga thellësi e kohës, nga e djeshmja, e cila në ikje përpiqet të marrë me vete atë që i përket. Por jo, ky hi në këtë largim të etershëm e ka të pamundur të rilind si një Sfinks, pa zjarrin që ka fshehur në pasionin e atyre që u ngjizën prej këtij farkëtimi, që u ushqyen nga llava e kësaj magme.Vitet në këtë teatër e kanë shndërruar Astritin si një gjymtyrë e kësaj krijese mitike, e cila duhet të mbahet në jetë përmes pulsit të çdoditshëm, krijues dhe interpretues, komunikues me publikun dhe përfaqësues të vlerave dhe veprave, por edhe të dëgjojë pëshpërimën e atij zëri të largët që vjen të na thërrasë në zgjim, duke na blatuar shpirtin krijues si një shërbesë e shenjtë përjetësie. Sepse ne i përkasim të sotmes, siç nuk mund të jetë e plotë ajo pa mëkimin e së djeshmes dhe urdhëresën për të nesërmen.Në historinë e njerëzimit, ka figura të rralla që zgjedhin të jetojnë në hijen e veprës së madhe që mbrojnë, duke e parë veten jo si pronarë të saj, por si shërbëtorë të përkushtuar. Këta janë rojet e tempullit të kujtesës, ata që përballen me harresën njësoj si kalorësit me errësirën, të bindur se çdo copë e së shkuarës është një gur i çmuar në themelin e së ardhmes.Astrit Fani është një prej këtyre njerëzve. Aktor me një jetë në skenë, por edhe një rojtar që prej më shumë se një dekade mban çelësat e arkivit të Teatrit “Migjeni”. Një arkiv që nuk është thjesht një vend fizik, por një labirint i kujtesës, i ngjashëm me atë bibliotekë të famshme të “Emrit të Trendafilit” të Umberto Ekos, ku murgjit e ruanin me fanatizëm librin e shenjtë nga duar të papërshtatshme, duke besuar se në ato faqe ndodhej një fuqi që duhej mbrojtur me çdo kusht.

    Si në romanin e Ekos, ku humbja e bibliotekës në flakët e zjarrit simbolizonte humbjen e një bote të tërë dijesh, edhe arkivi i “Migjenit” bart një rrezik të ngjashëm, pa kujdesin e duhur, pa ruajtje profesionale dhe pa digjitalizim, gjithçka mund të shndërrohet në hi të heshtur, duke lënë pas vetëm kujtimin e asaj që dikur ishte. Dhe Fani e di këtë.Si rojtar i tempullit të teatrit, Fani nuk mbron vetëm dokumente, afishe apo fotografi, ai ruan shpirtin e skenës. Çdo fotografi është një dritare e vogël drejt një kohe të humbur, çdo program shfaqjeje është një faqe e një libri të madh, që nuk duhet të shlyhet. Për këtë arsye, ai ka ngritur zërin për domosdoshmërinë e digjitalizimit, që kjo pasuri të mos jetë e burgosur në raftet e arkivit, por të udhëtojë lirshëm në hapësirën e pakufishme të dijes publike.Në legjendat e lashta, rojtarët e tempujve mbanin jo vetëm çelësat, por edhe betimin e shenjtë për të mos lejuar kurrë shkatërrimin e shenjtërores. Sot, betimi i Fanit është tjetër: të mos lejojë që kujtesa e teatrit të shuhet nga harresa teknologjike. Në vend të shpatës, ai ka metodën; në vend të armaturës, ai ka përkushtimin; dhe në vend të mureve të gurta, ai ngre muret e padukshme të arkivimit dhe digjitalizimit, për t’i mbrojtur thesaret artistike nga zhdukja.Teatri është arti më i përkohshëm nga të gjitha, një skenë, një natë, një publik, dhe më pas mbetet vetëm kujtesa. Por, kur kujtesa ruhet me dashuri dhe përkushtim, shfaqja nuk mbaron kurrë. Astrit Fani e bën të mundur këtë: ai është murg në bibliotekën e tij, kalorës në fortesën e tij, rojtar në tempullin e tij. Dhe derisa ky tempull të ketë rojen e tij, historia e Teatrit “Migjeni” do të vazhdojë të flasë, jo vetëm me gjuhën e skenës, por edhe me gjuhën e kujtesës së përjetshme.

  • Drita Ivanaj (1933–2025), një jetë në shërbim të kujtesës kombëtare dhe trashëgimisë familjare

    Drita Ivanaj (1933–2025), një jetë në shërbim të kujtesës kombëtare dhe trashëgimisë familjare

    Më 31 korrik 2025, në Tiranë, u nda nga jeta Drita Ivanaj, një figurë e njohur në fushën e kulturës dhe trashëgimisë shqiptare, e bija e patriotit dhe juristit të shquar Dr. Martin Ivanaj dhe mbesa e Mirash Ivanajt, një nga figurat më të ndritura të arsimit dhe historisë shqiptare të shekullit XX.

    Me ndarjen nga jeta të saj, Shqipëria humbi një zë të rrallë që ia kushtoi jetën ruajtjes dhe promovimit të trashëgimisë së familjes Ivanaj, si dhe vlerave të çmuara kombëtare. Drita Ivanaj u përkushtua me përulësi dhe dinjitet në mbajtjen gjallë të kujtesës së brezave të mëparshëm, në një kohë kur shumë figura të historisë shqiptare mbetën në harresë.

    Ajo ishte bijë e Dr. Martin Ivanajt, jurist dhe studiues i së drejtës zakonore shqiptare, i cili la një kontribut të çmuar në fushën akademike. Me rastin e 100-vjetorit të mbrojtjes së doktoratës së tij në Romë (1921–2021), Drita botoi tezën e doktoraturës së tij në tri gjuhë: shqip, anglisht dhe italisht, duke e vënë në dispozicion të studiuesve dhe juristëve të rinj. Ky botim përfaqësonte jo vetëm një akt përkujtimor, por edhe një kontribut akademik e patriotik me vlerë të qëndrueshme.

    Në hyrjen e këtij botimi, ajo kishte përshkruar me kujdes rrugëtimin jetësor të të atit, të gjyshit dhe të xhaxhait të saj, Mirash Ivanaj, i cili u burgos dhe vdiq nën regjimin komunist për shkak të bindjeve të tij atdhetare dhe lirisë së fjalës.

    Drita Ivanaj ishte themeluese dhe Presidente e Fondacionit “Martin & Mirash Ivanaj”, një institucion kulturor dhe arsimor që u shndërrua nën drejtimin e saj në një qendër me mision identitar e kombëtar, me seli në Tiranë dhe në New York. Nën drejtimin e saj, ky fondacion nuk ishte thjesht një institucion formal, por një hapësirë frymëzuese ku përkujtohej historia, çmohej kultura, edukoheshin të rinjtë dhe nderoheshin figurat e ndritura të kombit.

    Një nga momentet më të paharrueshme ishte organizimi i një mbrëmjeje solemne në sallën qendrore të Fondacionit, ku Drita Ivanaj prezantoi bashkë me miqtë e saj veprën kushtuar Charles Telford Erickson, mikut të shqiptarëve, përpara një audience të përzgjedhur të përbërë nga personalitete të shumta. Një tjetër veprimtari domethënëse ishte promovimi i novelës “Naltësimi i Iskanderit” të Benjamin Disraelit, në kuadër të përkujtimit të 552-vjetorit të vdekjes së Heroit Kombëtar, Gjergj Kastrioti – Skënderbeu.

    Ajo gjithashtu nuk harroi të nderonte figurën e Herman Bernstein, ambasadorit amerikan në Shqipëri në vitet ’30, i cili kontribuoi në forcimin e lidhjeve diplomatike dhe kulturore mes SHBA-së dhe Shqipërisë.

    Për shumë nga bashkëkohësit e saj, Drita Ivanaj ishte një rojëtare e kujtesës kombëtare, një grua që e jetoi jetën me përkushtim ndaj dijes, drejtësisë dhe atdheut.

    Në fjalët e njërit prej bashkëpunëtorëve dhe miqve të saj të afërt:“Unë humba një mike të dashur, një intelektuale që më frymëzoi, një shqiptare që nuk lodhej së luftuari për të vërtetën, atdheun, dijen dhe nderin.”

    Trashëgimia e saj, si një urë mes brezash, do të vazhdojë të jetojë përmes veprës dhe vizionit që ajo la pas./KultPlus.com

  • Një Dritare Ndaj Kujtesës – Ekspozita: “Shot / Reverse Shot” – Barry Lewis

    Një Dritare Ndaj Kujtesës – Ekspozita: “Shot / Reverse Shot” – Barry Lewis

    Në Galerinë e Artit Bashkëkohor GOCAT, ekspozita “Shot / Reverse Shot” sjell më shumë sesa një përzgjedhje fotografish, ajo ndërton një dialog të thellë vizual mes të kaluarës dhe të tashmes, një përballje intime me kujtesën kolektive të Shqipërisë. Kjo ekspozitë hap një fushë reflektimi ku imazhi bëhet formë rrëfimi dhe rikujtimi, e ku historia e afërt merr formë përmes dritës dhe hijes.

    Në qendër të ekspozitës janë fotografitë arkivore të artistit britanik Barry Lewis, të realizuara në vitet 1990 dhe1991, në një Shqipëri të izoluar dhe periudhë tranzicioni. Këto nuk janë vetëm dokumente të një realiteti të vështirë, por sinjale të mbushura me tension, pasiguri dhe ndjeshmëri. Përballë tyre qëndrojnë veprat e disa artistëve shqiptarë bashkëkohorë, sikurse Koloreto Cukalli,Kristanja Çene, Roland Tasho dhe Ervin Bërxolli,  të cilët poashtu dialogojnë me të shkuarën përmes gjuhës së artit.

    Elton Koritari dhe Burim Myftiu, kuratorë të ekspozitës, e shohin fotografinë si një medium unik që kapërcen kohën dhe bëhet gjithmonë aktual. Puna klasike që bëhet, me kalimin e kohës merr edhe dimension bashkëkohor sepse fotografia si medium është një nga format më të përhapura.

    Vetë Barry Lewis, i cili u rikthye në Shqipëri pas më shumë se tri dekadash, shpreh habinë e tij për ndryshimet, por edhe për vazhdimësinë emocionale që vendi mban me të kaluarën. “Më shumë se 30 vjet më vonë dhe isha thjesht i mrekulluar. Njerëzit gjithmonë kanë qenë mikpritës, por në vitin 1990 ishte një tjetër realitet,” kujton ai.

    “Shot / Reverse Shot” është një përpjekje për të rindërtuar fijet e kujtesës ndërbrezore dhe për të ofruar një reflektim të ri mbi një periudhë që, edhe pse historike, është ende thellësisht e pranishme. Ajo fton vizitorin të mendojë jo vetëm për atë çfarë kemi qenë, por edhe për atë çfarë jemi sot dhe mund të bëhemi nesër.

    Ekspozita është organizuar nga GOCAT, me mbështetjen e Fondacionit MANE, si pjesë e angazhimit të vazhdueshëm për të mbështetur artin, dialogun dhe ruajtjen e kujtesës kolektive. E hapur për publikun deri më 7 shtator, hyrja është pa pagesë./KultPlus.com

  • Kur kujtimet bëhen letërsi, testamenti që la Marcel Proust/ Jeta e shkrimtarit francez që jetoi i izoluar nga bota

    Kur kujtimet bëhen letërsi, testamenti që la Marcel Proust/ Jeta e shkrimtarit francez që jetoi i izoluar nga bota

    Marcel Proust lindi më 10 korrik 1871 në një familje të pasur parisiene. Babai i tij, Adrien Proust, ishte një mjek i njohur, ndërsa nëna, Jeanne Weil, vinte nga një familje hebreje me origjinë të pasur.

    Që në fëmijëri, Proust vuante nga astma kronike, gjë që e detyroi të kalojë shumë kohë në ambiente të mbyllura, nën përkujdesjen e nënës së tij. Sëmundja dhe delikatesa fizike ndihmuan në zhvillimin e ndjeshmërisë së tij të jashtëzakonshme, që më vonë do të bëhej themel i stilit të tij letrar. Ai studioi në Lycée Condorcet dhe më pas në Sorbonë, ku ndoqi filozofi dhe letërsi.

    Gjatë rinisë, frekuentoi sallonet elitare të Parisit, ku u njoh me figurat më të rëndësishme të kulturës franceze të kohës. Ndikimet nga Ruskin, Sainte-Beuve, Baudelaire dhe filozofia e Bergsonit ishin të dukshme në formimin e tij intelektual.

    Proust fillimisht botoi disa ese dhe tregime të shkurtra, por vepra që e bëri të pavdekshëm ishte cikli romanesk “À la recherche du temps perdu” (“Në kërkim të kohës së humbur”), një nga monumentet më të mëdha të letërsisë botërore. Cikli përbëhet nga shtatë vëllime, ku më i njohuri është “Swann’s Way” (Në drejtim të Swann-it), botuar më 1913. Ky cikël letrar nuk është një rrëfim linear. Është një eksplorim i kujtesës, ndjesisë dhe kohës. Mënyra si ai rikthen ngjarje të kaluara përmes një përvoje të vogël siç është shija e një biskote madeleine e zhytur në çaj u bë simbol i “kujtesës së pavullnetshme”, një nga konceptet më novatore të tij.

    Vepra është një reflektim i thellë mbi natyrën e kohës, dashurisë, artit, xhelozisë dhe identitetit. Stili i tij karakterizohet nga fjali të gjata, të ndërlikuara, të mbushura me ndjeshmëri, vëzhgime të hollësishme psikologjike dhe përshkrime të imta. Leximi i Proustit kërkon durim, por ofron një përvojë të jashtëzakonshme shpirtërore dhe intelektuale. Megjithëse fillimisht e pati të vështirë të gjente botues për librin e tij, më vonë ai u bë një nga shkrimtarët më të vlerësuar të shekullit XX. Vepra e tij u lexua, u analizua dhe u imitua nga shumë autorë të mëvonshëm, përfshirë Samuel Beckett, Virginia Woolf dhe Vladimir Nabokov. Jeta e Proust-it u shënua nga izolimi. Pas vdekjes së nënës së tij, ai u tërhoq gjithnjë e më shumë në vetmi.

    Jetonte kryesisht natën, punonte për orë të tëra në errësirë, i rrethuar nga dorëshkrime dhe kujtime të së kaluarës. E rregulloi dhomën e tij me mure të mbuluara me tapete korku, për të parandaluar zhurmën që e shqetësonte. Ai nuk u martua kurrë dhe ishte i njohur për homoseksualitetin e tij, që e mbante pjesërisht të fshehur në publik, por që reflektohet në mënyrë të koduar në veprat e tij, veçanërisht në marrëdhëniet komplekse midis personazheve. Proust vdiq më 18 nëntor 1922, në moshën 51-vjeçare, nga një sëmundje pulmonare. Pas vdekjes së tij, u botuan vëllimet e fundit të ciklit monumental, duke përmbyllur atë që konsiderohet sot një nga projektet më ambicioze të prozës moderne.

    Në letërsinë botërore, Proust nuk është thjesht një autor i rëndësishëm ai është një epokë më vete. Ai e zgjeroi mundësinë e romanit, i dha letërsisë një përmasë të re reflektimi mbi njeriun dhe kohën. Emri i tij qëndron pranë gjigantëve si Tolstoy, Joyce apo Kafka. Proust është një shkrimtar që nuk lexohet për t’u argëtuar, por për të kuptuar veten. Ai e zhyt lexuesin në një introspeksion të thellë dhe i mëson atij artin për të dëgjuar zërin e kujtesës.

    ObserverKult

    Lexo edhe:

    Dita e përkujtimit të Srebrenicës në Prishtinë, shfaqet filmi “Grbavica” në Kino Armata

    E kujtojmë Aleks Budën/ Historiani i shquar dhe kryeakademiku i parë i ASHSH

  • Boronicat për funksionimin e trurit, përmirësimin e kujtesës dhe përqendrimin, duke luftuar plakjen e trurit

    Boronicat për funksionimin e trurit, përmirësimin e kujtesës dhe përqendrimin, duke luftuar plakjen e trurit

    Boronicat përbëjnë një nga burimet më të pasura natyrale të flavonoideve, veçanërisht të antocianinave, – pigmente që i japin atyre ngjyrën e errët të kaltër. Këto përbërës ushqyes veprojnë si antioksidantë të fuqishëm, duke neutralizuar radikalet e lira që dëmtojnë qelizat nervore dhe shkaktojnë stres oksidativ në tru.

    Në mënyrë të veçantë, antocianinat ndihmojnë në ruajtjen e integritetit të membranave neuronale, çka është thelbësore për transmetimin efikas të sinjaleve mes qelizave dhe për funksionin optimal të kujtesës.

    Përveç rolit të tyre antioksidues, flavonoidet e boronicave ndikojnë pozitivisht në rrugët molekulare që nxisin plasticitetin neurogjenik. Ato stimulojnë prodhimin e faktorëve neurotropikë, si BDNF (Brain-Derived Neurotrophic Factor), të cilët promovojnë rritjen dhe riparimin e lidhjeve sinaptike. Ky mekanizëm përkthehet në aftësi të përmirësuara për të mësuar, ruajtur informacionin dhe përqendruar vëmendjen te detyrat e përditshme.

    Veç efektit antioksidues dhe neurotrofik, boronicat kanë edhe veti anti-inflamatore. Inflamacioni kronik në tru lidhet me plakjen kognitive dhe rritjen e rrezikut për çrregullime neurodegjenerative si Alzheimer. Konsumimi i rregullt i flavonoideve ndihmon në frenimin e këtyre proceseve, duke mbrojtur qelizat nervore nga dëmtimet inflamatore dhe duke ruajtur performancën mendore edhe me kalimin e viteve.

    Integrimi i boronicave në regjimin ushqimor është i thjeshtë dhe i shijshëm: qoftë të përziera në smoothie, në musli e kos, apo të shoqëruara me fruta të tjera si snack ideali, ato synojnë të ofrojnë një dozë të përditshme flavonoidesh. Me çdo lugë të ëmbël e të freskët, truri gëzon përfitimet e mbrojtjes antioksidative, stimulimit të plasticitetit dhe uljes së inflamacionit, duke kontribuar në një mendje më të mprehtë, të përqendruar dhe më rezistente ndaj sfidave të plakjes.

  • Lumturia ndihmon në mbrojtjen e kujtesës teksa plakemi

    Lumturia ndihmon në mbrojtjen e kujtesës teksa plakemi

    Një studim i ri sugjeron se njerëzit me këndvështrim pozitiv ndaj jetës kanë më pak gjasa të përballen me probleme kujtese në moshën e mesme.

    Studiues britanikë, amerikanë dhe spanjollë ndoqën mbi 10,000 persona mbi 50 vjeç për një periudhë prej 16 vitesh dhe zbuluan se ata që raportuan mirëqenie më të lartë psikologjike shënonin më mirë në testet e kujtesës.

    Pjesëmarrësit, të gjithë me tru të shëndetshëm, kishin gjithashtu ndjenjë më të madhe kontrolli, pavarësie dhe lirie për të marrë vendime. Lidhja mes mirëqenies dhe kujtesës ishte “e vogël por domethënëse”, e pavarur nga simptomat e depresionit.

    Studiuesit nuk gjetën prova që kujtesa më e mirë çon në mirëqenie më të lartë më vonë, por kjo mundësi nuk përjashtohet. Ata besojnë se ndërhyrjet që nxisin mirëqenien psikologjike, si meditimi ose teknikat e ndërgjegjësimit, mund të ndihmojnë në ruajtjen e funksioneve mendore, si kujtesa, ndërsa njerëzit plaken.

    Prof. Amber John nga Universiteti i Liverpool-it, autore e studimit, tha: “Në një shoqëri që po plaket, është thelbësore të kuptojmë faktorët që mbrojnë funksionet njohëse. Gjetjet tona sugjerojnë se mirëqenia e lartë vjen para kujtesës më të mirë, jo anasjelltas.”

    Dr. Joshua Stott nga University College London shtoi: “Këto gjetje hedhin dritë mbi mënyrën si mirëqenia dhe kujtesa ndikojnë njëra-tjetrën me kalimin e kohës, dhe rëndësinë e faktorëve psikologjikë në shëndetin e trurit.”

    Mirëqenia përkufizohet si shëndet emocional bashkë me aftësinë për të funksionuar mirë në jetën e përditshme. Ajo përfshin lumturinë, vetëbesimin, qëllimin në jetë dhe ndjenjën e kontrollit.

    Studimi bazohej në të dhënat e 10,760 burrave dhe grave që merrnin pjesë në një studim afatgjatë në MB që prej vitit 2002. Kujtesa u mat çdo dy vjet përmes një testi të të nxënit, ndërsa mirëqenia u vlerësua përmes një pyetësori për cilësinë e jetës.

    Ndër faktorët që mund të ndikojnë këtë marrëdhënie janë sëmundjet kardiovaskulare, stili i jetesës dhe statusi socio-ekonomik.

    Emma Taylor nga Alzheimer’s Research UK tha: “Të ruash lidhjet shoqërore, të qëndrosh aktiv dhe i mprehtë ndihmon në mbrojtjen e trurit. Ky studim tregon se të ndihesh i lumtur lidhet me kujtesë më të mirë me kalimin e kohës.” / Talker News – Syri.net

  • Debati për restaurimin e burgut të Spaçit, Ministria e Kulturës: Tymnajë dashakeqe!

    Debati për restaurimin e burgut të Spaçit, Ministria e Kulturës: Tymnajë dashakeqe!

    Ministria e Kulturës dhe Inovacionit ka reaguar në lidhje me debatet e fundit për restaurimin e burgut famëkeq të Spaçit.
    Përmes një reagimi të gjatë në rrjete sociale, Ministria sqaron se procesi i rikthimit të Spaçit në një Muze të Kujtesës ka nisur prej kohësh.
    Paralelisht, po zhvillohet edhe një projekt filmik që synon të dokumentojë revoltën e të burgosurve në maj të vitit 1973.
    Reagimi i Ministrisë:
    Së fundmi është krijuar një “tymnajë” e panevojshme në lidhje me ish-burgun e Spaçit, duke injoruar jo vetëm degradimin ekstrem fizik por duke sajuar fabula mbi “prishje të kujtesës historike” apo “qoka” për hir të një filmi, çka është keqinformuese, por edhe dashakeqe në thelb.
    Për të gjithë të shqetësuarit realisht mbi fatin e këtij vendi simbol të kujtesës kombëtare, dhe mbi aludimet e anatemimet e shprehura, sqarojmë disa fakte të rëndësishme:
    Prej më shumë se tre vitesh, regjisori Namik Ajazi së bashku me shkrimtarin Visar Zhiti, vetë i burgosur politik dhe dëshmitar i atij realiteti, kanë ngritur përpjekjen e një projekti filmik ambicioz, që ka për synim të sjellë në ekran një nga ngjarjet më të rëndësishme të rezistencës antikomuniste në Shqipëri: Revoltën e të burgosurve të Spaçit në maj të vitit 1973.
    Kjo revoltë, e ndërmarrë nga njerëz që kishin përjetuar tejkalimin e çdo caku të dhunës shtetërore, që kishin humbur lirinë, familjen dhe jetën, mbetet një nga dëshmitë më të fuqishme të shpirtit të pamposhtur të njeriut. Sjellja e kësaj historie në ekran, me vërtetësi artistike dhe etike, është detyrim moral dhe kulturor, si ndaj të kaluarës, ashtu edhe ndaj brezave që vijnë.
    Vështirësitë e realizimit të këtij projekti filmik janë të mëdha, për shkak të pamundësisë për të rindërtuar kampin-burg në një set, gjendjes tejet të amortizuar të sitit në Spaç, nevojës për xhirime autentike në një ambient që ruan ende gjurmët reale të tragjedisë së atij vendi.
    Nga ana tjetër projekti i Qeverisë Shqiptare për ta kthyer Spaçin në një Muze të Kujtesës, të hapur e të aksesueshëm për të gjithë, ka nisur prej kohësh. Ish-burgu dhe kampi i punës së detyruar i Spaçit është vendi më simbolik i kujtesës së mizorisë së regjimit komunist në Shqipëri dhe të akteve të shumta të rezistencës së qytetarëve shqiptarë.
    Vende të ndryshme që kanë përjetuar regjime autoritare po merren me trashëgiminë materiale të së kaluarës së tyre të vështirë dhe nismat për të shndërruar ish-burgjet në muze, memorialë apo qendra kulturore po rezultojnë të frytshme për shoqërinë civile dhe institucionet për të kuptuar, përpunuar dhe përballur me të kaluarën që kjo lloj trashëgimie përfaqëson.
    Duke pasur parasysh rëndësinë e tij të jashtëzakonshme, ka ardhur momenti që Spaçi t’u kthehet qytetarëve shqiptarë dhe ndaj është punuar, prezantuar dhe miratuar në vitin 2024 plani i menaxhimit, zbatimi i të cilit do të mundësojë realizimin e vizionit për të ardhmen e Spaçit.
    Plani i menaxhimit, është konceptuar pas një analize të detajuar të pasurisë kulturore, të vlerave dhe statusit të saj të ruajtjes, si dhe pas një raundi konsultimesh me grupet e interesit që përfshinin më shumë se 58 individë në konsultimin paraprak: ish të burgosur politikë; profesionistë të institucioneve të ruajtjes së kujtesës, advokimit dhe kërkimit në Shqipëri; drejtorë të muzeve dhe zonave muzeale brenda dhe jashtë vendit, përfaqësues dhe anëtarë të komunitetit të Mirditës, artistë dhe profesionistë të kulturës, mësues e profesorë historie.
    Përmes përafrimit me rehabilitimin e vlerave dhe peizazhit, vizioni është që Spaçi të vazhdojë të jetë një vend i kujtesës dhe reflektimit personal dhe kolektiv.
    Qëllimi në lidhje me ndërtesat e ish-burgut është ruajtja e tyre në gjendjen sa më origjinale, duke ndalur përkeqësimin e shpejtë të tyre, duke i ruajtur ato në mënyrë të tillë që të dëshmohen këto tre dekada në të cilat shoqëria shqiptare është përpjekur të reflektojë mbi historinë e saj të fundit dhe të dhimbshme, në të cilën shenjat e kalimit të kohës mbi ndërtesa janë gjithashtu një metaforë për një distancim nga kujtesa e hidhur e vendit. Por degradimi aktual përbën edhe një rrezik eminent për humbje të pakthyeshme të kësaj kujtese.
    Detaje të mëtejshme mbi ndërhyrjet e sugjeruara të ruajtjes, rikrijimin e mundshëm të elementëve kyç, rikuperimin e shtigjeve dhe hyrjeve në tunelin e minierave dhe strategjitë e interpretimit të trashëgimisë kulturore janë paraqitur po ashtu në këtë plan, sipas të cilit do të ndërmerren procedurat e nevojshme për ngritjen e Muzeut të Burgut dhe Kampit të Punës së Detyrueshme, një muze dedikuar rezistencës ndaj diktaturës komuniste.
    Fokusi i muzeut do të jetë në përpjekjet dhe historitë e vuajtjes, mundimit dhe rezistencës që kanë ndodhur në Spaç, që nga episodi themelor i Revoltës së Spaçit në 1973, deri te aktet dhe gjestet e shumta të përditshme të mbijetesës deri te humbja e humanizmit, dinjitetit dhe solidaritetit që iu imponua të burgosurve. Informacione të mëtejshme mbi koleksionin e parashikuar të Muzeut, mbi hapat e nevojshëm për krijimin e tij dhe mbi strategjinë specifike të funksionimit do të paraqiten në vijim dhe do konsultohen hap pas hapi publikisht.
    Megjithatë, duhet të kuptohet se koha e nevojshme për realizimin e një muzeu të tillë, me të gjitha standardet që kërkohen, e tejkalon afatin kohor të fillimit të xhirimeve, i cili është i përcaktuar tashmë në një mundësi historike bashkëprodhimi me një studio prestigjioze italiane.
    Për këtë arsye, kërkuam që brenda projektit të madh të rehabilitimit, të shihej me prioritet realizimi i disa ndërhyrjeve konservuese dhe përforcuese të pjesshme, duke parë edhe riskun e lartë për aksidente në sit, që do të mundësonin sigurinë fizike dhe rikrijimin e atmosferës së vitit 1973 me ndihmën e efekteve speciale dhe skenografisë, me një buxhet dhe ndërhyrje minimale. Përse nuk u protestua vite më parë për dritaret blu, për rrënimin e dhjetra monumenteve e strukturave, për rrëshqitjet e erozionin prej lënies në mëshirë të fatit, për rrëzimin e trarëve e soletave, për zhdukjen e artefakteve e të materialeve, për rrezikun ndaj vizitorëve? Mjaft të shikohen fotot! Dhe krejt papritmas lajmi i një filmi po rrezikon Spaçin?
    Ndërhyrjet nuk kanë për qëllim modifikimin e memories historike, përkundrazi, janë të menduara me kujdes për ta ruajtur dhe pasuruar atë. Në fillesë të punimeve, shenjat e rehabilitimit qenë të dukshme, por ato integrohen dhe harmonizohen përmes teknikave skenografike dhe restauruese, duke përngjasuar sa më afër gjendjes origjinale të kohës.
    Ky projekt filmik, që do të sjellë në ekran një histori të jashtëzakonshme guximi, dhimbjeje dhe idealizmi, nuk është një nismë politike, dhe as një manovër jotransparente, por një përpjekje e mundimtë dhe e sinqertë për të kujtuar dhe nderuar një kapitull të errët e heroik të historisë sonë. Çdo zë që mundohet të përdorë këtë situatë për instrumentalizim politik apo për të nxitur dyshime dhe ndasi, në fakt po bie ndesh me përpjekjen për të dokumentuar një të vërtetë që për dekada u hesht dhe u mohua.
    Projekti i këtij filmi, bën të padukshmen të dukshme, i jep zë atyre që nuk patën zë, dhe tregon për tërë botën atë që ndodhi në burgjet politike të diktaturës komuniste shqiptare. Ky është një borxh që historia na e ka lënë, dhe që arti ka fuqinë dhe përgjegjësinë ta shlyejë.
    Përsa i përket sitit të ish-burgut të Spaçit, ne jemi të ndërgjegjshëm për ndjeshmërinë që ky sit ka dhe ku përmes planit të menaxhimit, janë parashikuar të gjitha konservimet dhe hapat e mëtejshëm që do të garantojnë mbrojtjen e kujtesës historike, integritetin e sitit dhe përdorimin e tij në funksion të edukimit publik, reflektimit qytetar dhe dokumentimit të së vërtetës historike. E kaluara jonë nuk mund të fshihet, nuk mund të ridizenjohet sipas interesave të çastit dhe as të lihet në harresë nga neglizhenca.
    Çdo hap që ndërmerret në Spaç bëhet me ndjeshmërinë që kërkon një vend i ngarkuar me dhimbje dhe dinjitet, me vetëdijen se kujtesa nuk mbahet gjallë vetëm nga muret që qëndrojnë, por nga zërat që ngrihen për të treguar të vërtetën që ato mure kanë parë. Prandaj, ndërhyrjet konservuese dhe projekti filmik nuk janë dy rrugë të ndara, por dy shtylla të së njëjtës përpjekje fisnike për të mos lejuar harresën të bjerë mbi atë që ndodhi, për të mësuar nga plagët e historisë dhe për të ndërtuar mure mbajtëse e ura ndërgjegjësimi mes brezave, që të mos përsëritet më kurrë ai ferr! E fundit, por jo nga rëndësia! Nuk duhet të harrojmë eksperiencat e “protestave” me kobure në brez për këndin e lojrave në Parkun e Madh të Liqenit dhe molotovët ndaj Bunkartit nga Sanço Pançot e politikës së vjetër! Le të distancohemi prej tyre!

  • Ndërhyrjet në ish-burgun e Spaçit, Ministria: ‘Tymnajë’ e panevojshme! Projekti dhe filmi, në shërbim të kujtesës historike

    Ndërhyrjet në ish-burgun e Spaçit, Ministria: ‘Tymnajë’ e panevojshme! Projekti dhe filmi, në shërbim të kujtesës historike

    spaç

    TIRANË-Aktivistët kanë ngritur zërin kundër projektit të filmit që ka nisur që të zhvillohet në ambientet e ish-burgut të Spaçit. Një ditë më parë shoqata anti-komuniste e ish-të përndjekurve politikë dhe përfaqësues të shoqërisë civile protestuan në ambientet e ish-burgut, duke u shprehur se rikonstruktimet që po bëhen për të xhiruar filmin, por ndërhyjnë në godinë duke fshirë historinë që mbart. Pas qëndrimit të tyre një reagim zyrtar ka ardhur nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, në lidhje me ndërhyrjen në ish-burgun e Spaçit dhe projektin filmik mbi Revoltën e vitit 1973. Në reagimin publik, Ministria i quan pretendimet e aktivistëve fabula të sajuara dhe dashakeqe.
    Ministria sqaron se qëllimi në lidhje me ndërtesat e ish-burgut është ruajtja e tyre në gjendjen sa më origjinale, duke ndalur përkeqësimin e shpejtë të tyre. MEKI thekson se filmi në fjalë, i drejtuar nga regjisori Namik Ajazi dhe shkrimtari Visar Zhiti, ish-i burgosur politik, përpiqet të sjellë në ekran me ndershmëri artistike një nga aktet më të fuqishme të rezistencës antikomuniste në Shqipëri: Revoltën e Spaçit më 1973.
    REAGIM PUBLIK nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit mbi ndërhyrjen në ish-burgun e Spaçit dhe projektin filmik mbi Revoltën e vitit 1973.
    Së fundmi është krijuar një “tymnajë” e panevojshme në lidhje me ish-burgun e Spaçit, duke injoruar jo vetëm degradimin ekstrem fizik por duke sajuar fabula mbi “prishje të kujtesës historike” apo “qoka” për hir të një filmi, çka është keqinformuese, por edhe dashakeqe në thelb. Për të gjithë të shqetësuarit realisht mbi fatin e këtij vendi simbol të kujtesës kombëtare, dhe mbi aludimet e anatemimet e shprehura, sqarojmë disa fakte të rëndësishme:
    Prej më shumë se tre vitesh, regjisori Namik Ajazi së bashku me shkrimtarin Visar Zhiti, vetë i burgosur politik dhe dëshmitar i atij realiteti, kanë ngritur përpjekjen e një projekti filmik ambicioz, që ka për synim të sjellë në ekran një nga ngjarjet më të rëndësishme të rezistencës antikomuniste në Shqipëri: Revoltën e të burgosurve të Spaçit në maj të vitit 1973. Kjo revoltë, e ndërmarrë nga njerëz që kishin përjetuar tejkalimin e çdo caku të dhunës shtetërore, që kishin humbur lirinë, familjen dhe jetën, mbetet një nga dëshmitë më të fuqishme të shpirtit të pamposhtur të njeriut. Sjellja e kësaj historie në ekran, me vërtetësi artistike dhe etike, është detyrim moral dhe kulturor, si ndaj të kaluarës, ashtu edhe ndaj brezave që vijnë.
    Vështirësitë e realizimit të këtij projekti filmik janë të mëdha, për shkak të pamundësisë për të rindërtuar kampin-burg në një set, gjendjes tejet të amortizuar të sitit në Spaç, nevojës për xhirime autentike në një ambient që ruan ende gjurmët reale të tragjedisë së atij vendi. Nga ana tjetër projekti i Qeverisë Shqiptare për ta kthyer Spaçin në një Muze të Kujtesës, të hapur e të aksesueshëm për të gjithë, ka nisur prej kohësh. Ish-burgu dhe kampi i punës së detyruar i Spaçit është vendi më simbolik i kujtesës së mizorisë së regjimit komunist në Shqipëri dhe të akteve të shumta të rezistencës së qytetarëve shqiptarë.Vende të ndryshme që kanë përjetuar regjime autoritare po merren me trashëgiminë materiale të së kaluarës së tyre të vështirë dhe nismat për të shndërruar ish-burgjet në muze, memorialë apo qendra kulturore po rezultojnë të frytshme për shoqërinë civile dhe institucionet për të kuptuar, përpunuar dhe përballur me të kaluarën që kjo lloj trashëgimie përfaqëson.Duke pasur parasysh rëndësinë e tij të jashtëzakonshme, ka ardhur momenti që Spaçi t’u kthehet qytetarëve shqiptarë dhe ndaj është punuar, prezantuar dhe miratuar në vitin 2024 plani i menaxhimit, zbatimi i të cilit do të mundësojë realizimin e vizionit për të ardhmen e Spaçit.
    Plani i menaxhimit, është konceptuar pas një analize të detajuar të pasurisë kulturore, të vlerave dhe statusit të saj të ruajtjes, si dhe pas një raundi konsultimesh me grupet e interesit që përfshinin më shumë se 58 individë në konsultimin paraprak: ish të burgosur politikë; profesionistë të institucioneve të ruajtjes së kujtesës, advokimit dhe kërkimit në Shqipëri; drejtorë të muzeve dhe zonave muzeale brenda dhe jashtë vendit, përfaqësues dhe anëtarë të komunitetit të Mirditës, artistë dhe profesionistë të kulturës, mësues e profesorë historie.
    Përmes përafrimit me rehabilitimin e vlerave dhe peizazhit, vizioni është që Spaçi të vazhdojë të jetë një vend i kujtesës dhe reflektimit personal dhe kolektiv. Qëllimi në lidhje me ndërtesat e ish-burgut është ruajtja e tyre në gjendjen sa më origjinale, duke ndalur përkeqësimin e shpejtë të tyre, duke i ruajtur ato në mënyrë të tillë që të dëshmohen këto tre dekada në të cilat shoqëria shqiptare është përpjekur të reflektojë mbi historinë e saj të fundit dhe të dhimbshme, në të cilën shenjat e kalimit të kohës mbi ndërtesa janë gjithashtu një metaforë për një distancim nga kujtesa e hidhur e vendit. Por degradimi aktual përbën edhe një rrezik eminent për humbje të pakthyeshme të kësaj kujtese.
    Detaje të mëtejshme mbi ndërhyrjet e sugjeruara të ruajtjes, rikrijimin e mundshëm të elementëve kyç, rikuperimin e shtigjeve dhe hyrjeve në tunelin e minierave dhe strategjitë e interpretimit të trashëgimisë kulturore janë paraqitur po ashtu në këtë plan, sipas të cilit do të ndërmerren procedurat e nevojshme për ngritjen e Muzeut të Burgut dhe Kampit të Punës së Detyrueshme, një muze dedikuar rezistencës ndaj diktaturës komuniste. Fokusi i muzeut do të jetë në përpjekjet dhe historitë e vuajtjes, mundimit dhe rezistencës që kanë ndodhur në Spaç, që nga episodi themelor i Revoltës së Spaçit në 1973, deri te aktet dhe gjestet e shumta të përditshme të mbijetesës deri te humbja e humanizmit, dinjitetit dhe solidaritetit që iu imponua të burgosurve. Informacione të mëtejshme mbi koleksionin e parashikuar të Muzeut, mbi hapat e nevojshëm për krijimin e tij dhe mbi strategjinë specifike të funksionimit do të paraqiten në vijim dhe do konsultohen hap pas hapi publikisht.
    Megjithatë, duhet të kuptohet se koha e nevojshme për realizimin e një muzeu të tillë, me të gjitha standardet që kërkohen, e tejkalon afatin kohor të fillimit të xhirimeve, i cili është i përcaktuar tashmë në një mundësi historike bashkëprodhimi me një studio prestigjioze italiane. Për këtë arsye, kërkuam që brenda projektit të madh të rehabilitimit, të shihej me prioritet realizimi i disa ndërhyrjeve konservuese dhe përforcuese të pjesshme, duke parë edhe riskun e lartë për aksidente në sit, që do të mundësonin sigurinë fizike dhe rikrijimin e atmosferës së vitit 1973 me ndihmën e efekteve speciale dhe skenografisë, me një buxhet dhe ndërhyrje minimale. Përse nuk u protestua vite më parë për dritaret blu, për rrënimin e dhjetra monumenteve e strukturave, për rrëshqitjet e erozionin prej lënies në mëshirë të fatit, për rrëzimin e trarëve e soletave, për zhdukjen e artefakteve e të materialeve, për rrezikun ndaj vizitorëve? Mjaft të shikohen fotot! Dhe krejt papritmas lajmi i një filmi po rrezikon Spaçin?
    Ndërhyrjet nuk kanë për qëllim modifikimin e memories historike, përkundrazi, janë të menduara me kujdes për ta ruajtur dhe pasuruar atë. Në fillesë të punimeve, shenjat e rehabilitimit qenë të dukshme, por ato integrohen dhe harmonizohen përmes teknikave skenografike dhe restauruese, duke përngjasuar sa më afër gjendjes origjinale të kohës. Ky projekt filmik, që do të sjellë në ekran një histori të jashtëzakonshme guximi, dhimbjeje dhe idealizmi, nuk është një nismë politike, dhe as një manovër jotransparente, por një përpjekje e mundimtë dhe e sinqertë për të kujtuar dhe nderuar një kapitull të errët e heroik të historisë sonë.
    Çdo zë që mundohet të përdorë këtë situatë për instrumentalizim politik apo për të nxitur dyshime dhe ndasi, në fakt po bie ndesh me përpjekjen për të dokumentuar një të vërtetë që për dekada u hesht dhe u mohua. Projekti i këtij filmi, bën të padukshmen të dukshme, i jep zë atyre që nuk patën zë, dhe tregon për tërë botën atë që ndodhi në burgjet politike të diktaturës komuniste shqiptare. Ky është një borxh që historia na e ka lënë, dhe që arti ka fuqinë dhe përgjegjësinë ta shlyejë. Përsa i përket sitit të ish-burgut të Spaçit, ne jemi të ndërgjegjshëm për ndjeshmërinë që ky sit ka dhe ku përmes planit të menaxhimit, janë parashikuar të gjitha konservimet dhe hapat e mëtejshëm që do të garantojnë mbrojtjen e kujtesës historike, integritetin e sitit dhe përdorimin e tij në funksion të edukimit publik, reflektimit qytetar dhe dokumentimit të së vërtetës historike.
    E kaluara jonë nuk mund të fshihet, nuk mund të ridizenjohet sipas interesave të çastit dhe as të lihet në harresë nga neglizhenca. Çdo hap që ndërmerret në Spaç bëhet me ndjeshmërinë që kërkon një vend i ngarkuar me dhimbje dhe dinjitet, me vetëdijen se kujtesa nuk mbahet gjallë vetëm nga muret që qëndrojnë, por nga zërat që ngrihen për të treguar të vërtetën që ato mure kanë parë.
    Prandaj, ndërhyrjet konservuese dhe projekti filmik nuk janë dy rrugë të ndara, por dy shtylla të së njëjtës përpjekje fisnike për të mos lejuar harresën të bjerë mbi atë që ndodhi, për të mësuar nga plagët e historisë dhe për të ndërtuar mure mbajtëse e ura ndërgjegjësimi mes brezave, që të mos përsëritet më kurrë ai ferr! E fundit, por jo nga rëndësia! Nuk duhet të harrojmë eksperiencat e “protestave” me kobure në brez për këndin e lojrave në Parkun e Madh të Liqenit dhe molotovët ndaj Bunkartit nga Sanço Pançot e politikës së vjetër! Le të distancohemi prej tyre!