Lajmidites.com

Tag: kujtesën

  • Keni problem me kujtesën, këto zakone e dëmtojnë atë

    Dëmtimi i kujtesës është një nga pasojat kryesore të demencës digjitale – një sëmundje e re e kohës sonë.

    Me këtë term, mjekët nënkuptojnë përkeqësimin e aftësive mendore të një personi për shkak të përdorimit të përditshëm të pajisjes, i cili shoqërohet me vështirësi në perceptimin e informacionit dhe mungesë të të menduarit kritik.

    “Pajisjet elektronike e shpëtojnë një person nga aktiviteti i tepruar mendor. Sigurisht, kjo e thjeshton shumë jetën tonë, por si reagon truri, i cili është përgjegjës për funksionin mendor të trupit, ndaj një ‘ndihme’ të tillë? Mungesa e punës së këtij organi të rëndësishëm çon në shkatërrimin gradual të lidhjeve nervore, e cila nga ana tjetër ngadalëson ndjeshëm proceset që ndodhin në tru”, tha neuroshkencëtari gjerman, psikiatër pranë Fakultetit të Mjekësisë dhe Shkencave të Natyrës në Ulm, profesori Manfred Spitzer.

    Përveç ndikimit të pajisjes, në punën e trurit dhe të kujtesës ndikojnë negativisht edhe shumë zakone të tjera që njerëzit sot i hasin përditë.

    Mungesa e gjumit

    Gjatë gjumit rikthehet puna e trurit, zhvillohet aftësia e tij për të mësuar, kujtimet negative neutralizohen dhe gjendja emocionale stabilizohet. Përveç kësaj, ekspertët besojnë se gjumi është shumë i rëndësishëm për ruajtjen e kujtesës, pasi në mungesë të tij, rrathët e kujtesës mbingarkohen dhe aftësia e trurit për të perceptuar dhe asimiluar informacionin përkeqësohet.

    Shumë informacion

    Çdo ditë marrim shumë mesazhe nga burime të ndryshme dhe ndalojmë së dalluari informacionet e rëndësishme nga ato të panevojshme. Përmbajtja e tepërt është një stres serioz për trurin, i cili çon në shfaqjen e të menduarit të fragmentuar, pa kritika. Përveç kësaj, mbingarkesa e informacionit mund të shkaktojë probleme me kujtesën, përqendrimin dhe vendimmarrjen.

    Dieta jo e duhur

    Është vërtetuar se konsumimi i shpeshtë i ushqimeve të shpejta dhe i pasur me yndyra të ngopura, sheqerna dhe kripëra shkakton dëmtime të caktuara njohëse te një person, si dhe përkeqësim të kujtesës afatshkurtër. Kjo për shkak se zakonet e të ngrënit ndikojnë në funksionimin e hipokampusit, zonës së trurit përgjegjëse për kujtesën. Mjekët rekomandojnë një qasje të përgjegjshme ndaj kësaj teme pasi në të kundërtën rriten ndjeshëm rreziqet e zhvillimit të demencës, diabetit dhe obezitetit.

    Mënyra e jetesës pasive

    Qëndrimi i gjatë në të njëjtin pozicion redukton rrjedhjen e gjakut në tru dhe kufizon furnizimin me oksigjen dhe lëndë ushqyese të nevojshme për funksionimin normal të trurit. Mungesa e aktivitetit fizik dëmton kujtesën afatshkurtër të një personi, dhe gjithashtu mund të çojë në sëmundjen e Alzheimerit.

    Kryerja e shumë punëve në të njëjtën kohë

    Shumë prej nesh jetojnë në një mënyrë – bëjnë gjithçka. Jemi mësuar të bëjmë disa gjëra në të njëjtën kohë dhe të zgjidhim shumë probleme. Megjithatë, në shumicën e rasteve, kjo mënyrë e të menduarit dëmton vetëm shëndetin tonë, sepse na detyron të kalojmë nga një detyrë në tjetrën, gjë që na e mpin aftësinë për të menduar në mënyrë krijuese dhe për të menduar jashtë “kutisë”. Përveç kësaj, stresi i vazhdueshëm pas një numri të madh detyrash ndikon negativisht në punën e sistemit kardiovaskular dhe gjendjen emocionale.

    Ju mund të përmirësoni zakonet kërcënuese për kujtesën vetëm kur ri-mendoni stilin tuaj të jetesës. Rregulloni dietën tuaj, futni aktivitetin e rregullt fizik në rutinën tuaj të përditshme dhe lejoni trupin tuaj të relaksohet plotësisht.

    Përveç kësaj, detoksifikimi digjital do të ndihmojë në ruajtjen e kujtesës. Refuzimi i përkohshëm i përdorimit të pajisjeve do të ndihmojë në rivendosjen e funksionit të plotë të trurit dhe aktivizimin e proceseve të rëndësishme të të menduarit. Nëse është e pamundur të largoheni plotësisht nga telefoni inteligjent, përpiquni të reduktoni të paktën pak kohën që kaloni para ekranit.

  • Busti i Llazar Zai Fundos, një simbol i ri në kujtesën historike të Korçës

  • Harroni emra apo takimet? Mjekët shpjegojnë 6 shkaqe që e ngadalësojnë kujtesën

    Harroni emra apo takimet? Mjekët shpjegojnë 6 shkaqe që e ngadalësojnë kujtesën

    Jo çdo harresë është shenjë plakjeje mjekët shpjegojnë si ndikon stili i jetesës, ushqimi, gjumi dhe barnat në kujtesë

    Me kalimin e moshës, truri humbet gradualisht masë, kryesisht në korteksin prefrontal, që është i rëndësishëm për vendimmarrjen, dhe në hipokampus, pjesa e trurit përgjegjëse për kujtesën.

    Ndonjëherë nuk mund të kujtohemi për një emër “që e kemi në majë të gjuhës”, nuk jemi të sigurt nëse e fikëm shporetin apo i kyçëm dyert. Ritmi i shpejtë i jetës dhe mijëra detyra ditore lënë gjurmë në trup dhe në funksionet njohëse.

    Harresa është normale herë pas here dhe zakonisht nuk përbën arsye për shqetësim. Megjithatë, nëse vëmë re se kujtesa po dobësohet ndjeshëm dhe po ndikon në funksionimin tonë të përditshëm, është koha të pyesim pse ndodhin këto ndryshime. Mjekët theksojnë se shkaqet nuk lidhen gjithmonë vetëm me moshën.

    A janë vitet arsyeja pse harrojmë shpesh?

    Numri i neuroneve zvogëlohet që nga lindja, prandaj është disi normale që me kalimin e viteve të mos kujtojmë shpejt emra ose fjalë të caktuara, shpjegon dr. Eliz Kakapolo, neuropsikologe në Qendrën Mjekësore të Universitetit “Columbia”.

    Prof. dr. P. Murali Dorajsvami, psikiatër nga Fakulteti i Mjekësisë “Duke”, shton se me kalimin e moshës mund të ndodhë dobësimi i kujtesës afatshkurtër – pra, aftësia për të mbajtur mend sasi të vogla informacioni për një periudhë të shkurtër kohe.

    Ndërsa plaket truri, ai humbet masë më shumë në korteksin prefrontal (vendimmarrje) dhe hipokampus (kujtesë). Njëkohësisht, përçimi i informacionit mes neuroneve ngadalësohet, ndërsa rritet rreziku i sëmundjeve neurodegjenerative.

    Në anën tjetër, inteligjenca emocionale shpesh forcohet me kalimin e moshës, dhe përvoja jetësore ndihmon në vendimmarrje dhe në strategjitë për të mbajtur mend më lehtë.

    Megjithatë, mjekët vërejnë se stërmundimi, infeksionet apo stresi kronik mund të kenë ndikim të madh në aftësitë njohëse, edhe pa pasur lidhje të drejtpërdrejtë me moshën.

    Barnat

    Shumë barna të zakonshme mund të ndikojnë në kujtesë veçanërisht kur kombinohen disa lloje të ndryshme.

    “Nëse problemet me kujtesën po bëhen më të dukshme, është e domosdoshme t’i tregoni mjekut cilat barna përdorni, përfshirë suplementet dhe barnat pa recetë”, thekson dr. Brenna Ren, profesoreshë e psikologjisë në Universitetin e Nevadës.

    Nëse barnat ndikojnë në aftësinë për të mbajtur mend, mjeku mund të ndryshojë terapinë ose të rregullojë dozën.

    Barnat që mund të ndikojnë në kujtesë:

    Benzodiazepinat – dëmtojnë kujtesën afatshkurtër dhe afatgjatë.
    Statinat – barna për uljen e kolesterolit; sipas FDA, mund të shkaktojnë konfuzion dhe humbje kujtese.
    Beta-bllokuesit – përdoren për presionin e gjakut dhe sëmundjet e zemrës; disa studime i lidhin me funksione më të dobëta njohëse.
    Opioidet – përdorimi afatgjatë mund të ndikojë negativisht në kujtesë.
    Barnat për gjumë – mund të shkaktojnë harresë dhe vështirësi në kujtesë.

    Depresioni dhe ankthi

    Depresioni dhe ankthi janë ndër shkaqet kryesore të problemeve me kujtesën te personat 40–60 vjeç, thotë dr. Kakapolo.

    “Kur jemi të depresionuar, truri nuk funksionon me kapacitet të plotë. Ankthi ka efekt të ngjashëm. Nën stres kronik, trupi qëndron në gjendje të vazhdueshme ‘lufto ose ik’, duke çliruar hormone që na mbajnë të tensionuar. Kjo ndikon fuqishëm në tru dhe mund të shkaktojë dobësim të funksioneve njohëse”, shpjegon dr. Tomas Holland, studiues në Institutin Kërkimor për Plakje të Shëndetshme pranë spitalit Rush.

    Ushqyerja

    Sipas dr. Holland, ushqyerja ndikon drejtpërdrejt në shëndetin e trurit. Një dietë e pasur me vitamina dhe minerale ndihmon në mbrojtjen e neuroneve. Ushqimet që përmbajnë flavonoide, si perimet me gjethe të errëta, çajrat dhe domatet, mund të ngadalësojnë dobësimin e kujtesës.

    Në të kundërt, ushqimet e përpunuara, që përmbajnë ngjyrues artificialë, aditivë dhe ëmbëltues artificialë, lidhen me rritje të rrezikut për harresë dhe demencë.

    Gjumi

    Stresi i përditshëm, detyrimet e punës dhe familjes ndikojnë drejtpërdrejt në cilësinë e gjumit. Një gjumë i rregullt dhe i mjaftueshëm është thelbësor për rigjenerimin dhe shëndetin e trurit.

    Nëse nuk flemë mjaftueshëm, substanca toksike si proteina beta-amiloide grumbullohen në tru, proteinë që lidhet me zhvillimin e sëmundjes së Alzheimerit. Mungesa e gjatë e gjumit shteron burimet njohëse, përkeqëson përqendrimin, të nxënit dhe kujtesën.

    “Edhe apnea e gjumit (ndërprerja e frymëmarrjes gjatë natës) mund të shkaktojë probleme, sepse zvogëlon furnizimin me oksigjen të trurit”, shpjegon dr. Kakapolo.

    Problemet me dëgjimin

    Hulumtimet e reja tregojnë se humbja e dëgjimit mund të ndikojë në shëndetin e trurit. Kur dëgjojmë më dobët, truri shpenzon më shumë energji për të përpunuar fjalët, duke reduktuar burimet që përdor për kujtesën.

    Rekomandohet përdorimi i aparateve të dëgjimit, që mund të ndihmojnë në ruajtjen e funksioneve njohëse.

    “Aparatet e mira të dëgjimit mund të ndihmojnë ndjeshëm në ruajtjen e aftësive kognitive”, thotë dr. Ren. Sipas disa studimeve, përdorimi i tyre ul rrezikun e dobësimit të kujtesës me rreth 19 për qind.

    Shpërndarja e vëmendjes

    Dr. Holland shpjegon se multitaskingu, përpjekja për të bërë tre gjëra njëkohësisht, ul aftësinë për përqendrim dhe kujtesë.

    Një studim i botuar në Nature tregoi se shikimi i televizorit ndërsa përdorim telefonin dobëson përqendrimin dhe kujtesën, madje edhe te të rinjtë.

    “Te personat e moshuar, bërja e disa gjërave njëherësh, mund të shkaktojë më shumë vështirësi. Përpjekja për të bërë disa detyra njëkohësisht na ngadalëson dhe ul efikasitetin”, përfundon dr. Kakapolo.

  • Harresa: Normale apo shenjë alarmante? Ja si ta dalloni

    Harresa: Normale apo shenjë alarmante? Ja si ta dalloni

    Harresa si pjesë e moshës apo një paralajmërim i trurit për diçka më shumë?
    Zbuloni si të dalloni ndryshimet normale nga ato që kërkojnë kujdes mjekësor.

    Mosha është një proces natyror që ndryshon trupin dhe trurin. Lidhjet nervore që mundësojnë kujtesën, përqendrimin dhe përpunimin e informacionit dobësohen gradualisht me kalimin e viteve. Por ku mbaron harresa normale dhe ku fillon ajo që mund të jetë shenja e një sëmundjeje si demenca apo Alzheimer?

    Çfarë është harresa “normale” e moshës?

    Sipas Institutit Kombëtar për Plakjen në SHBA (National Institute on Aging), është normale të kesh vështirësi në:

    • Kujtimin e emrave ose fjalëve që nuk përdorni shpesh

    • Humbjen e përkohshme të sendeve (çelësa, syze)

    • Harrimin e takimeve, që më pas kujtohen vetë

    • Kujtimin e një ngjarjeje, por me pak detaje të mjegullta

    Studim 2012 – Columbia University: Kujtesa episodike (kujtesa e ngjarjeve të jetës) fillon të bjerë në mënyrë graduale që në fund të të 30-ave, por kjo nuk është tregues i demencës.

    Kur harresa është shenjë alarmi?

    Kur harresa ndikon në përditshmëri, përtej momenteve sporadike. Shenjat që kërkojnë vëmendje mjekësore përfshijnë:

    • Harroni pjesë të rëndësishme të ngjarjeve që sapo kanë ndodhur

    • Nuk mbani mend që keni qenë në një takim apo event

    • Bëheni të varur nga të tjerët për kujtesën e ditës

    • Ju mungon orientimi në kohë apo vend (harroni se ku ndodheni)

    • Nuk mbani mend biseda të fundit me të afërmit

    • Keni vështirësi në ndjekjen e recetave, faturave apo udhëzimeve

    Sipas Alzheimer’s Association (2024): Më shumë se 6.7 milionë amerikanë jetojnë me Alzheimer, dhe shumë prej tyre raportojnë si simptomë të parë “harresë të theksuar të gjërave të zakonshme”.

    Çfarë ndodh në tru gjatë moshimit?

    • Reduktimi i neurotransmetuesve si acetilkolina, që ndihmon kujtesën

    • Tkurrja e hipokampusit, zona e trurit që menaxhon kujtesën

    • Ulje e aktivitetit të sinapseve nervore

    • Rritje e stresit oksidativ dhe inflamacionit në tru

    Një studim nga “Harvard Medical School” (2023) tregoi se ushqimi, lëvizja dhe stili i jetës ndikojnë ndjeshëm në ruajtjen e funksioneve kognitive.

    Si mund të ruani kujtesën dhe shëndetin e trurit?

    1.⁠ ⁠Aktivitet fizik i rregullt

    • Nxit qarkullimin cerebral dhe formimin e lidhjeve të reja nervore.

    2.⁠ ⁠Ushqim i pasur në antioksidantë dhe omega-3

    • Peshku, boronica, avokado, arrat, farat e linit – të gjitha lidhen me ulje të rrezikut për humbje të kujtesës.

    3.⁠ ⁠Gjumë cilësor

    • Gjatë gjumit truri “pastrohet” nga proteinat e dëmshme si beta-amiloidi (e lidhur me Alzheimerin).

    4.⁠ ⁠Aktivitet mendor i vazhdueshëm

    • Leximi, lojërat logjike, gjuha e re, bisedat aktive – të gjitha ndihmojnë në stimulim të trurit.

    Kur duhet të shkoni te mjeku?

    Nëse:

    • Harresa ju shkakton shqetësim të përditshëm

    • Po përkeqësohet shpejt

    • Ju pengon në punë apo në jetën sociale

    • E vëreni ju ose të afërmit që nuk jeni “si më parë”

    Atëherë është momenti për një vlerësim neurologjik dhe testim kognitiv. Diagnostikimi i hershëm bën diferencën në menaxhimin e gjendjes.

  • Rozmarina, aftësitë shëruese për kujtesën, reumatizmën dhe dhimbjet e muskujve

    Rozmarina, aftësitë shëruese për kujtesën, reumatizmën dhe dhimbjet e muskujve

    Rozmarina ka një shije dhe aromë të pashoqe. Emri i saj vjen nga Latinishtja dhe përkthehet “Vesa e Detit”.
    Ajo është një nga erëzat më të preferuara të amvisave shqiptare. Qytetërimet e lashta të Egjiptit, Romës dhe Greqisë e konsideronin rozmarinën, një barishte të shenjtë.
    Në Mesjetë, rozmarina besohej të kishte aftësi të mëdha në ndezjen e dashurisë mes nje mashkulli dhe një femre, ndaj ajo përdorej gjërësisht nëpër dasma dhe ceremoni.

    Rozmarina dhe vlerat shëndetësore
    Ajo përdoret për të përmirësuar kujtesën dhe është e pasur me ushqyes të dobishëm për organizmin. Konsumi i rozmarinës përmirëson qarkullimin e gjakut në tru dhe ndihmon në rritjen e përqendrimit.
    Vetëm një vit më parë, shitjet e vajit esencial të rozmarinës pësuan një rritje të katërfishtë pas studimeve shkencore sipas të cilave kjo bimë përmirëson kujtesën.
    Blerjet u përqendruan kryesisht në rradhët e studentëve të cilët në sezon provimesh kanë nevojë për një kujtesë më të mirë.
    Shkencëtarët besojnë se aroma e rozmarinës ndikon dhe gjallëron aktivitetin në tru. Jo më kot, në Greqinë e lashtë, studentët mbanin kurora rozmarine në kokë gjatë studimeve.
    Vaji esencial i rozmarinës është përdorur prej shekujsh edhe për të larguar dhimbjet e kokës, dhimbjet muskulare, reumatizmën dhe artritin.
    Rozmarina ka aftësi parandaluese të rënies së flokëve dhe kundër thinjave. Vaji i rozmarinës dhe çaji i saj janë përdorur gjithashtu për të stimuluar dhe ushqyer rrënjët e flokëve dhe për rritjen e tyre.
    Si ta përgatisni çajin e rozmarinës
    Përbërësit:
    1 filxhan me qumësht
    Një degë rozmarine të tharë ose një lugë gjelle me rozmarinë të thatë
    Një lugë çaji me mjaltë
    Ndajeni degën e rozmarinës dhe copëzat hidhini në një tenxhere me qumësht dhe lërini të ziejnë së bashku.
    Hiqeni nga zjarri dhe lërini të qëndrojnë së bashku për pesë minuta, gjatë të cilave duhet ta përzieni lëngun vazhdimisht.
    Shtypini copat e rozmarinës me lugë që të lëshojnë një aromë më të fortë dhe të çlirojnë vajrat esencialë.
    Shtoni mjaltin dhe çaji është gati.
    Rozmarina është një bimë që mund të rritet lehtë në shtëpitë tuaja sepse ka nevojë për pak përkujdesje.
    Si ta rrisni rozmarinën në shtëpi
    Kur të vijë pranvera merrni një degë rozmarine dhe vendosni në një vazo të vogël. 2/3 e vazos duhen mbushur me rërë të trashë dhe një e treta me plehun organik.
    Vendoseni vazon në një vend me dritë, por jo nën ekspozimin e drejtpërdrejtë të rrezeve të diellit. Ujiteni rregullisht dhe mbajeni atë në një vend të ngrohtë deri sa dega të zënë rrënjë.
    Ky proçes zakonisht zgjat për tre javë. Sapo fidanët të kenë zënë rrënjë, atëherë ju mund t’i zhvendosni në vazo më të mëdha ose në kopsht.
    Rozmarina kërkon një ujitje mesatare dhe i pëlqen uji i shiut. Ajo është një bimë e lumtur që lulëzon në temperatura si të ngrohta edhe të ftohta, buzë detit ose në male.
    Kur ajo të jetë rritur, mblidheni rozmarinën sipas dëshirës. Shkurrja do të vazhdojë të rritet e të prodhojë sipas dëshirës. Duke qenë se rozmarina është bimë e e përhershme, frytet e saj do t’i shijoni gjatë gjithë vitit.

  • Sa i mirë është noti për trurin tonë?

    Sa i mirë është noti për trurin tonë?

    Ka shumë arsye për të shkuar në pishinë ose në det. Për t’u freskuar, për t’u ushtruar ose për t’u çlodhur, dhe lista vazhdon pafundësisht.

    Por një nga arsyet më të mira për të bërë një zhytje, sipas Seena Mathew, PhD, neurobiologe dhe asistente profesoreshë e biologjisë në Universitetin e Mary Hardin-Baylor, është se noti është ushtrimi i duhur për shëndetin e trurit dhe jetëgjatësinë.

    Nuk është sekret që ushtrimet aerobike mund të ndihmojnë në parandalimin e disa prej dëmeve të plakjes. Por një numër gjithnjë e në rritje studimesh tregojnë se noti mund të ofrojë një nxitje unike për shëndetin e trurit. Noti i rregullt ka treguar se përmirëson kujtesën, funksionin njohës, përgjigjen imunitare dhe humorin. Noti gjithashtu mund të ndihmojë në riparimin e dëmeve nga stresi dhe në krijimin e lidhjeve të reja nervore në tru.

    Përmirëson humorin

    Për fillestarët, noti si pothuajse të gjitha llojet e tjera të ushtrimeve aerobike, çliron endorfina në trurin tuaj hormonet që të bëjnë të ndihesh mirë. “Kjo ju ndihmon të ndiheni më mirë, prandaj noti tenton të përmirësojë humorin tuaj dhe t’ju bëjë të ndiheni më pak të trishtuar ose në ankth“, thotë Dr. Matthew.

    Përmirëson kujtesën

    Megjithatë, ajo që e dallon notin nga stërvitjet kardio si vrapimi dhe spinningu është se ai është lidhur më ngushtë me rritjen e kimikateve të trurit që lidhen me kujtesën dhe njohjen, duke e bërë atë një mënyrë të shkëlqyer për të optimizuar shëndetin e trurit.

    Eksperti shpjegon se hulumtimet kanë treguar se ushtrimet fizike çlirojnë një faktor rritjeje dhe një peptid në tru të quajtur faktor neurotrofik i derivuar nga truri, i njohur si BDNF.

    “Është zbuluar se kur keni dëmtime të kujtesës dhe vështirësi njohëse, keni nivele më të ulëta të BDNF-së, dhe ajo që është vërejtur është se noti ndihmon në rritjen e këtyre niveleve ”, thotë ai. “Kjo ndihmon me kujtesën dhe njohjen, kështu që me kalimin e kohës, kujtesa juaj përmirësohet ose nuk ndikohet aq shumë nga kalimi i kohës.” Përtej aspekteve të kujtesës dhe humorit të notit, ekziston edhe fakti se noti angazhon të gjithë trupin tuaj.

    Përmirëson aftësinë njohëse

    “Ushtrimet aerobike rrisin krijimin e qelizave të reja dhe krijojnë shtigje të reja në trurin tonë. Kjo na ndihmon të ruajmë informacione të reja dhe t’i kujtojmë ato sa herë që është e nevojshme”, vëren biologu.

    Një studim i vitit 2019 i kryer me 18 notarë të rritur zbuloi se 20 minuta not me një ritëm të moderuar ndihmuan në rritjen e funksionit të trurit, gjë që është një tregues se noti për shëndetin e trurit mund të jetë jashtëzakonisht pozitiv – diçka që mund të fillojmë ta verifikojmë me më shumë kërkime, si dhe testime personale.

  • Camarda humbi kujtesën në fushë ndaj Milanit, përfundoi i alarmuar në spital

    Camarda humbi kujtesën në fushë ndaj Milanit, përfundoi i alarmuar në spital

    30 Gusht 2025

    10:17

    Alfred Lleshi

    Sulmuesi i ri i Lecce, Francesco Camarda, pësoi një goditje në kokë gjatë ndeshjes kundër Milanit, mbrëmë në “Via del Mare”. Gjatë pushimit mes dy pjesëve dhe kthimit në dhomat e zhveshjes, ai nuk kujtonte disa momente të lojës, që sapo kishin ndodhur.
    Trajneri i Lecce, Di Francesco, tregoi pas humbjes 2-0: “E pyeta për pozicionimin në një këndore, por ai nuk e mbante mend pse ishte aty. Nuk kujtonte as çfarë po ndodhte në fushë, kur arbitri dha avantazhin në fund të pjesës së parë. Alarmi u ndez menjëherë, ndaj e zëvendësova”.
    Camarda u detyrua të linte ndeshjen për shkak të traumës kraniale dhe iu nënshtrua kontrolleve në spitalin “Vito Fazzi” të Lecce, të cilat dolën negative, duke përjashtuar dëmtime serioze.
    Ngjarja ngjason me rastin e gjermanit Kramer në finalen e Botërorit 2014 mes Gjermanisë dhe Argjentinës, i cili gjithashtu humbi përkohësisht kujtesën pas një goditjeje në kokë dhe u detyrua të largohej nga fusha.

  • Si të shkosh 80 vjeç me kujtesën e një 50-vjeçari? Ja sekreti i ‘Super Ager’

    Si të shkosh 80 vjeç me kujtesën e një 50-vjeçari? Ja sekreti i ‘Super Ager’

    Ka njerëz që, edhe pasi kanë kaluar moshën 80 vjeç, e ruajnë kujtesën e tyre në nivelin e një 50-vjeçari. Shkenca i quan “Super Ager”, një kategori e rrallë e të moshuarve që duket sikur sfidojnë rregullat e plakjes së trurit. Ata janë aktivë, socialë, kureshtarë dhe mbajnë lidhje të forta shoqërore, duke shmangur vetminë dhe duke ushqyer marrëdhënie të shëndetshme.

    Studiuesit kanë zbuluar se truri i tyre duket se ka një “mburojë” ndaj rënies së funksioneve njohëse, duke ofruar shpresa të reja për parandalimin e demencës dhe sëmundjeve si Alzheimeri.

    Prej 25 vitesh, një ekip i Universitetit Northwestern në Çikago, i udhëhequr nga profesorja Sandra Weintraub, ka studiuar fenomenin e “Super Ager”. Përmes kërkimeve të gjata dhe analizave pas vdekjes, janë identifikuar dy mekanizma të mundshëm mbrojtës:

    Rezistenca – mungesa e dëmtimeve tipike të Alzheimerit si pllakat amiloide dhe nyjet tau.
    Resilienca – prania e këtyre dëmtimeve, por pa ndikim në funksionet e trurit.

    Përveç biologjisë, mënyra e jetesës luan një rol vendimtar. “Super Ager” janë “kafshë sociale” që mbajnë mendjen aktive, përballen me sfida dhe nuk humbasin fleksibilitetin mendor.

    Ky profil lidhet shpesh me atë të Perennials, një term i shpikur nga sipërmarrësja Gina Pell për të përshkruar njerëz që “mbeten gjithmonë në lulëzim”, pavarësisht moshës. Ata janë të hapur ndaj përvojave të reja, optimistë dhe gjithmonë në kërkim të dijes.

    Sipas shkencës, sekreti i “Super Ager” perennial qëndron në kombinimin e një truri biologjikisht të mbrojtur dhe një stili aktiv jete, social e kureshtar, një formulë që mund të bëjë diferencën jo vetëm në pleqëri, por gjatë gjithë jetës.

  • Riona Sylejmani – Një zë i ri stilistik që fuqizon kujtesën dhe gruan nëpërmjet modës

    Riona Sylejmani – Një zë i ri stilistik që fuqizon kujtesën dhe gruan nëpërmjet modës

    Nga Hajrush Fazliu

    Krijimtaria artistike e dizajnatores së re Riona Sylejmani, e prezantuar para publikut artdashës gjilanas dhe më gjerë, nën titullin “Fuqizimi i Grave dhe Moda gjatë viteve ’90 në Kosovë”, përfaqëson një dëshmi vizuale dhe konceptuale të një periudhe të trazuar, të përplasur ndërmjet represionit dhe një vetëdijeje të re shoqërore.

    Ekspozita sjell një dialog të thellë midis të kaluarës dhe të tashmes përmes veshjeve të ruajtura nga fundi i shekullit XX dhe krijimeve bashkëkohore që komunikojnë me to në një gjuhë estetike të guximshme. Këto veshje nuk janë thjesht pjesë të një arkive mode – ato janë narrativa tekstile të identitetit femëror në Kosovë, një histori që rrëfehet përmes fijeve, formave dhe ngjyrave.

    Veshjet e paraqitura mishërojnë kodin estetik të grave gjatë kohës së luftës, një kohë kur moda ishte një akt rezistence, vetëpërkufizimi dhe ruajtjeje të dinjitetit. Ato karakterizohen nga materiale të pasura dhe me ngarkesë simbolike – kadife, saten, dantella – që në atë kohë përfaqësonin përkatësinë, kulturën dhe shpresën.

    Riona sjell në pah silueta të veçanta: fustane për darka, martesa dhe ngjarje familjare, që ishin shpesh të vetmet hapësira për vetëshprehje dhe bukuri në kohë represioni. Dizajnet e saj eksperimentale përdorin nota ironike, poetike dhe kritike për të risjellë imazhet e asaj periudhe të dhimbshme.

    Ndër tiparet dalluese të koleksionit janë:

    Fustani i bardhë me vrima, që ngjan me një fustan nusesh të rrënuar – një metaforë e fuqishme për martesat e detyruara, dhunën dhe çnjerëzimin e gruas gjatë luftës. Një veshje që flet më shumë se çdo fjalë.

    Krijimi me copa të qepura, butona dhe tekstile të mbledhura, që përçon narrativën e fragmentimit, mbijetesës dhe rindërtimit – një koment i thellë mbi gruan si arkitekte të qëndrueshmërisë dhe transformimit.

    Fustani konceptual me prerje të hapura dhe strukturë grafike, që ndërthur sensualitetin me forcën, si një reflektim mbi rikonceptimin bashkëkohor të feminitetit përtej normave dhe tabuve.

    Fustanet me ngjyra të ndara dhe lule shumëngjyrëshe mbi rrjetë, të frymëzuara nga flamuri shqiptar dhe dhimbjet e luftës, ofrojnë një kombinim të ndjeshëm dhe të fuqishëm mes trishtimit dhe shpresës.

    Moda, në këtë ekspozitë, shndërrohet në një gjuhë të heshtur politike – që nga rrobat e thjeshta të ruajtura me kujdes në kohë izolimi, deri te instalacionet artistike të frymëzuara nga trauma, dhimbja dhe rezistenca. Gratë nuk ishin vetëm bartëse të modës, por krijuese të saj – një akt emancipimi dhe vetëdijesimi kolektiv.

    Kjo krijimtari stilistike e Rionës është një akt dokumentimi, proteste dhe rilindjeje. Ajo ndërthur kujtesën historike me kreativitetin bashkëkohor, duke e kthyer ekspozitën në një hapësirë reflektimi mbi rolin dhe zërin e gruas në shoqërinë kosovare – dikur dhe sot.

    Suksese Riona Sylejmani në rrugëtimin tënd krijues dhe stilistik – zëri yt tashmë ka filluar të rezonojë fuqishëm në skenën e artit dhe modës!

    Shënim: Ekspozita është kuruar nga Riona Sylejmani dhe përfshinte punime të studentëve të saj, të frymëzuara nga rrëfime personale të grave gjatë viteve ’90 në Kosovë. Kjo përbën një dialog ndërbreznor mbi modën, kujtesën dhe rezistencën.

  • Bima aromatike që përmirëson kujtesën e humorin

    Bima aromatike që përmirëson kujtesën e humorin

    U shton aromë dhe shije gatimeve tona. Megjithatë, hulumtimet e reja sugjerojnë se rozmarina mund të ketë përfitime shumë më të mëdha shëndetësore nga sa mendohej më parë.

    Bima aromatike po fiton njohje shkencore për potencialin e saj për të mbështetur funksionin e trurit, për të zvogëluar inflamacionin dhe për të forcuar shëndetin e sistemit imunitar.
    Në Greqinë dhe Romën e lashtë, studiuesit mbanin kurora me rozmarinë, duke besuar se aroma e saj mund të rriste përqendrimin dhe kujtesën. Sot, kërkimet moderne po zbulojnë prova se këto praktika të hershme mund të kenë pasur vlerë të vërtetë.

    Në një studim, pjesëmarrësit e ekspozuar ndaj aromës së rozmarinës performuan më mirë në detyrat e kujtesës, duke sugjeruar që vajrat esencialë të bimës mund të ndikojnë në performancën njohëse. Ndikimi i rozmarinës në shëndetin e trurit është i lidhur me disa mekanizma biologjikë. Ajo nxit rrjedhje më të mirë të gjakut, duke rritur shpërndarjen e oksigjenit dhe lëndëve ushqyese, një proces që mund të mbështesë qartësinë mendore. Aroma e saj qetësuese është treguar gjithashtu se zvogëlon ankthin dhe nxit gjumin e qetë, të cilat janë kritike për konsolidimin e kujtesës dhe përqendrimin.
    Kimikisht, rozmarina përmban komponime që bashkëveprojnë me neurotransmetuesit në tru. Një nga më të dalluarit është 1,8-cineoli, i cili pengon zbërthimin e acetilkolinës, një neurotransmetues thelbësor për të mësuarit dhe kujtesën. Përveç kësaj, rozmarina është e pasur me antioksidantë , të cilët mbrojnë qelizat e trurit nga dëmtimet e shkaktuara nga stresi oksidativ – një faktor kryesor në neurodegjenerimin dhe rënien njohëse me kalimin e kohës.
    Një përbërës premtues për sëmundjen e Alzheimerit
    Ndër fitokimikatet më të fuqishme në rozmarinë është acidi karnozik, një përbërës me aktivitet të fortë antioksidues dhe anti-inflamator. Zhvillimet e fundit kanë çuar në krijimin e një forme të stabilizuar (diAcCA), e cila premton shumë për menaxhimin e sëmundjes së Alzheimerit.
    Studimet në kafshë treguan se diAcCA jo vetëm që përmirësoi kujtesën, por gjithashtu rriti numrin e sinapseve – lidhjet midis qelizave të trurit – dhe uli nivelet e proteinave toksike, të tilla si beta amiloide dhe tau, të cilat janë shenja dalluese të sëmundjes së Alzheimeri.
    Ajo që e bën diAcCA-në të dallohet është saktësia e saj: Ajo aktivizohet vetëm në zonat e inflamuara të trurit, duke zvogëluar potencialisht rrezikun e efekteve anësore. Studiuesit po studiojnë gjithashtu potencialin e diAcCA-së në trajtimin e sëmundjeve të tjera kronike inflamatore, siç janë diabeti i tipit 2 , sëmundjet kardiovaskulare dhe sëmundja e Parkinsonit.