Lajmidites.com

Tag: kafesë

  • Zbuloni llojet e ilaçeve që nuk duhet t’i pini kurrë me kafe

    Zbuloni llojet e ilaçeve që nuk duhet t’i pini kurrë me kafe

    Për shumë njerëz, filxhani i parë i kafesë në mëngjes është një ritual i pazëvendësueshëm që ofron rehati dhe energji. Edhe pse duket i padëmshëm, kafeja juaj e preferuar mund të ndikojë në efektin e disa ilaçeve, duke ulur efektivitetin e tyre ose duke rritur rrezikun e efekteve anësore.
    Nga pilulat kundër ftohjes te antidepresivët, efekti i kafeinës në trup është shumë më i madh sesa thjesht zgjimi nga gjumi, shkruan Independent.
    Ilaçe për ftohjet, gripin dhe astmën

    Kafeina është një stimulues që përshpejton sistemin nervor qendror. Pseudoefedrina, një dekongjestant që gjendet shpesh në ilaçet për ftohjen dhe gripin, ka një efekt të ngjashëm. Kur merren së bashku, efektet e tyre mund të rriten, duke çuar në nervozizëm, shqetësim, dhimbje koke, rrahje të shpejta të zemrës dhe pagjumësi.
    Problemi është se shumë ilaçe për ftohjen tashmë përmbajnë kafeinë, kështu që rreziku rritet më tej. Kujdes duhet treguar gjithashtu kur kombinohet kafeina me ilaçe për ADHD ose astmë, pasi ajo mund të rrisë efektet anësore siç janë palpitacionet dhe çrregullimet e gjumit.
    Ilaçe për gjëndrën tiroide dhe osteoporozën
    Levotiroksina, terapia standarde për një gjëndër tiroide joaktive, është jashtëzakonisht e ndjeshme ndaj kohës, dhe kafeja e mëngjesit mund të ndërhyjë ndjeshëm në përthithjen e saj. Studimet tregojnë se pirja e kafesë menjëherë pas marrjes së ilaçit mund ta zvogëlojë përthithjen e tij deri në 50%.
    Kafeina përshpejton tretjen, duke i dhënë ilaçit më pak kohë për t’u përthithur, dhe mund të lidhet me të në stomak. Për shkak të kësaj, një sasi më e vogël e ilaçit arrin në qarkullimin e gjakut, kështu që simptomat e hipotiroidizmit, të tilla si lodhja dhe shtimi në peshë, mund të kthehen. Një rregull i ngjashëm vlen edhe për ilaçet për osteoporozën, të tilla si bisfosfonatet, të cilat duhet të merren me stomak bosh, 30 deri në 60 minuta para se të hani ose pini.
    Antidepresantë dhe antipsikotikë
    Ndërveprimi i kafeinës me ilaçet për shëndetin mendor mund të jetë kompleks. Studimet laboratorike sugjerojnë se kafeina mund të lidhet me antidepresivët SSRI (si sertralina dhe citaloprami), duke zvogëluar përthithjen e tyre dhe duke i bërë ato më pak efektive.
    Me gjeneratën e vjetër të antidepresivëve triciklikë dhe antipsikotikëve si klozapina, problemi është me enzimën e mëlçisë CYP1A2, e cila zbërthen si kafeinën ashtu edhe këto ilaçe. Për shkak të “konkurrencës” për të njëjtën enzimë, zbërthimi i ilaçit mund të ngadalësohet, gjë që rrit efektet anësore, ndërsa në të njëjtën kohë zgjat nervat nga kafeina.
    Qetësues dhimbjesh
    Është interesante se disa qetësues dhimbjesh pa recetë, siç janë aspirina ose paracetamoli, përmbajnë tashmë kafeinë. Kafeja mund të përshpejtojë përthithjen e këtyre barnave sepse nxit zbrazjen e stomakut, gjë që mund të ndihmojë që pilula të veprojë më shpejt.
    Megjithatë, i njëjti kombinim mund të rrisë rrezikun e efekteve anësore siç janë acarimi i stomakut ose gjakderdhja, kështu që kërkohet kujdes.
    Ilaçe për zemrën dhe presionin e gjakut
    Kafeina dihet se rrit përkohësisht tensionin e gjakut dhe rrahjet e zemrës. Edhe pse ky efekt është jetëshkurtër, zakonisht zgjat tre deri në katër orë, tek njerëzit që marrin ilaçe për të rregulluar tensionin e gjakut ose ritmin e zemrës, ajo mund të anulojë efektin e dëshiruar të terapisë.
    Kjo nuk do të thotë që njerëzit me sëmundje të zemrës duhet ta shmangin plotësisht kafenë, por ata duhet të monitorojnë se si ndikon ajo në simptomat e tyre dhe të kufizojnë konsumin e saj nëse është e nevojshme.
    Çfarë mund të bësh?
    Kafeja është pjesë e jetës së përditshme, por është e rëndësishme të dini si ta shijoni atë në mënyrë të sigurt nëse jeni duke marrë ilaçe. Gjithmonë merrni ilaçet për tiroide ose osteoporozën me stomak bosh me ujë dhe prisni të paktën 30 deri në 60 minuta para se të pini kafe. Kujdes i veçantë duhet treguar me ilaçet për ftohjet, astmën dhe ADHD-në, ku kafeina mund të rrisë efektet anësore.
    Nëse jeni duke marrë ilaçe kundër depresionit ose ilaçe për zemrën, sigurohuni që të diskutoni zakonet tuaja të pirjes së kafesë me mjekun tuaj. Zvogëloni konsumin e kafesë ose kaloni në një opsion pa kafeinë nëse përjetoni shqetësim, pagjumësi ose palpitacione të zemrës.
    Secili person e metabolizon kafeinën ndryshe, prandaj është thelbësore të monitoroni reagimet e trupit tuaj. Nëse keni ndonjëherë dyshime në lidhje me kombinimin e ilaçit dhe kafesë, është më mirë të kërkoni këshillë nga farmacisti ose mjeku juaj.

  • Njerëzit që e nisin çdo mëngjes me një kafe priren të jetojnë më gjatë

    Njerëzit që e nisin çdo mëngjes me një kafe priren të jetojnë më gjatë

    Rituali juaj i përditshëm i kafesë mund të bëjë më shumë mrekullira sesa thjesht t’ju mbajë zgjuar në mëngjes.
    Studime të shumta tregojnë se konsumimi i rregullt i kafesë ndihmon në luftimin e inflamacionit kronik, një nga arsyet kryesore të sëmundjeve të zemrës dhe të shumë problemeve shëndetësore të moshës së tretë.
    David Furman, autori kryesor i një studimi të Stanford Medicine, shpjegon se mbi 90% e sëmundjeve jo ngjitëse që lidhen me plakjen kanë të bëjnë me inflamacionin. Dhe lajmi më i mirë: kafeina dhe përbërësit e saj kundërshtojnë drejtpërdrejt këtë proces.

    Në praktikë, çdo filxhan kafeje që pini ndihmon trupin të luftojë plakjen dhe dëmtimet që mund të çojnë në sëmundje kardiovaskulare, duke ju mbështetur në jetëgjatësinë tuaj. Për ata që e duan kafenë, kjo do të thotë se jo vetëm po shijoni një ritual të këndshëm mëngjesi, por po i jepni trupit mjete për të mbrojtur shëndetin tuaj në të ardhmen.
    Moderimi është i rëndësishëm, dhe çdo trup reagon ndryshe ndaj kafeinës, por nëse kafeja ju jep energji dhe gëzim, shkenca sugjeron se është një zgjedhje që sjell përfitime si për humorin tuaj të sotëm, ashtu edhe për shëndetin afatgjatë.

  • Sot shënohet ‘Dita Botërore e Kafesë Turke’, një pije aq radikale sa u ndalua për 13 vjet

    Sot shënohet ‘Dita Botërore e Kafesë Turke’, një pije aq radikale sa u ndalua për 13 vjet

    Sot shënohet Dita Botërore e Kafesë Turke, një traditë 500-vjeçare që nga viti 2013 figuron në listën e UNESCO-s për trashëgiminë kulturore jomateriale. Këtë vit, kafeja turke u regjistrua gjithashtu si “emri i parë tradicional i produktit” nga Turqia në Bashkimin Evropian.

    Sipas një raportimi të CNN, kafeja turke ka një histori të gjatë që nis në shekullin e 16-të, kur mbërriti në Perandorinë Osmane përmes Jemenit. Popullariteti i saj u përhap shpejt përtej kufijve, duke luajtur një rol kyç në formimin e kulturës së kafesë në Evropë. Për shumë historianë dhe studiues, ta quash thjesht “pije” është nënvlerësim: ajo është një ritual social, një urë komunikimi dhe një element i thellë kulturor.

    Zbulime arkeologjike tregojnë se konsumimi i kafesë mund të jetë edhe më i hershëm. Një kokërr kafeje e shekullit të 12-të është gjetur në Emiratet e Bashkuara Arabe, ndërsa enët e hershme të përgatitjes së kafesë shfaqen në Turqi, Egjipt dhe Persi rreth vitit 1350.

    Historia moderne e kafesë fillon në Jemen në shekullin e 15-të, ku sufistët e përdornin për të qëndruar zgjuar gjatë lutjeve. Pas pushtimit të Jemenit në vitin 1538, Sulltan Sulejmani solli kokrrat e kafesë në Stamboll – duke shënuar lindjen e një tradite që do të ndikonte thellë kulturën osmane.

    Përhapja e kafesë solli edhe polemika. Kafenetë u panë si vende ku mund të lindnin ide subversive – aq sa guvernatori i Mekës e ndaloi kafenë në vitin 1511, ndërsa sulltanët osmanë mbyllnin herë pas here taverna e kafene. Edhe në Angli, mbreti Charles II ishte i dyshimtë ndaj tyre.

    Megjithatë, kafeja turke mbijetoi dhe u kthye në simbol të mikpritjes dhe bashkimit. Studiuesja turke Seden Dogan e përshkruan si një “urë emocionale” për të ndarë gëzime e hidhërime. Tradita përfshin edhe taseografinë – leximin e filxhanit pasi është pirë kafeja – një rit që ruan dimensionin simbolik dhe personal të pijes.

    Kafeja turke shërbehet e nxehtë, me shkumë të paprekur, e shoqëruar me një gotë ujë dhe llokum. Etiketa kërkon që të pihet ngadalë, ndërsa sedimenti i fundit ruhet për ritin e leximit të filxhanit. Në disa rajone, edhe fejesat përfshijnë rituale të veçanta, si përgatitja e kafesë së kripur për dhëndrin.

    Edhe sot, në një kohë kur praktikat moderne të kafesë ndryshojnë shpejt, kafeja turke mbetet një simbol i identitetit kulturor dhe mikpritjes. Në Stamboll mund të provohet në vende të njohura si Hafız Mustafa, Mandabatmaz apo Nuri Toplar – aty ku çdo filxhan shoqërohet me një histori, një rrëfim dhe një traditë që ka mbijetuar për pesë shekuj.

  • Kafeja shënon rritjen më të lartë të çmimit në tetor, por shqiptarët nuk heqin dorë

    Kafeja shënon rritjen më të lartë të çmimit në tetor, por shqiptarët nuk heqin dorë

    Çmimet e kafesë dhe kakaos po rriten me ritme të shpejta dhe dalëngadalë po e nxjerrin vendin tonë nga lista e destinacioneve me kosto të ulët, si për vendasit ashtu edhe për turistët.
    Të dhënat e INSTAT tregojnë se çmimet e kafesë, çajit dhe erëzave u rritën me 7.1% në tetor 2025, krahasuar me tetorin e vitit 2024. Kjo ishte rritja më e fortë ndër të gjitha grupet e mallrave të konsumit bazë që merren në konsideratë për matjen e inflacionit.
    Arsyet lidhen me disa faktorë të brendshëm dhe të jashtëm. Faktorët kryesorë janë çmimet e larta të kafesë dhe çajit në tregjet ndërkombëtare, të ndikuara nga kushtet ekstreme klimatike dhe prodhimi i reduktuar.
    Sektori i kafesë në Brazil, një prej prodhuesve më të mëdhenj globalë, është përballur me thatësira të gjata, ngrica dhe reshje të pazakonta, që kanë ulur sipërfaqet e mbjella dhe rendimentet.
    Po ashtu, India – një tjetër prodhues i madh i çajit – ka pësuar rënie të prodhimit me rreth 30% për shkak të temperaturave të larta dhe përmbytjeve.
    Nga ana tjetër, konsumi po rritet ndjeshëm, sidomos në tregjet në zhvillim, si Kina dhe India, si për çajin ashtu edhe për kafenë. Prodhimi në ulje dhe kërkesa në rritje kanë çuar çmimet në nivele rekord.
    Nisur nga këto zhvillime, tregjet ndërkombëtare kanë rritur spekulimet. Çmimet e kafesë ndodhen tashmë në nivele historike, edhe për shkak të pritshmërive për mungesë prodhimi, çka forcon më tej trendin e rritjes.
    Analizat e fundit tregojnë gjithashtu se tarifat e imponuara nga SHBA për prodhuesit brazilianë kanë ndikuar drejtpërdrejt në rritjen e çmimeve globale.
    Kafeja është një produkt i importuar dhe çmimet e saj pasqyrohen plotësisht në tregun vendas. Megjithatë, konkurrenca e fortë e bar-kafeve dhe stili i jetesës së shqiptarëve, të bazuar në konsumin jashtë shtëpisë, po frenojnë rritjen e shpejtë të çmimeve në tregun e brendshëm.
    Nga faktorët e brendshëm, mungesa e fuqisë punëtorë, rritja e kostove nga pagat më të larta dhe konsumi nga turistët po shtyn çmimet drejt rritjes.
    Të dhënat historike tregojnë se gjatë viteve 2017–2018, çmimet e kafesë shënuan një ulje të vazhdueshme prej 2–3% në vit, çka tregonte periudhë stabiliteti apo rënie të kërkesës.
    Nga viti 2019 deri në fillim të 2021, çmimet qëndruan në nivele të ulëta, me luhatje të vogla rritjeje, përpara se të nisnin një rritje të fortë dhe të menjëhershme gjatë vitit 2021.
    Në këtë periudhë, ndikimet globale nga pandemia dhe më pas krizat e furnizimit shkaktuan shpërthim të çmimeve, me ritme që arritën kulmin në vitin 2022, rreth 8%. Pas këtij kulmi, grafiku tregon një rënie të mprehtë gjatë vitit 2023, nën 2% dhe për pak kohë afër 0%, çka tregon stabilizim të tregut pas rritjes së fortë. Megjithatë, nga mesi i vitit 2024 çmimet nisën sërish rritje të qëndrueshme, duke arritur 7.1% në tetor 2025.
    Çmimet rriten, por shqiptarët nuk heqin dorë nga zakoni
    Ndonëse çmimet kanë ardhur në rritje, të njëjtën tendenca ka pasur edhe konsumi, teksa zakoni i përditshmë për shumë shqiptarë është i vështirë për tu lënë, apo reduktuar.
    Të dhënat e tjera të doganave tregojnë se për 10-mujorin, konsumi i kafesë arriti në 6.7 mijë tonë, me rritje prej 3.5% në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Ky është niveli më i lartë i konsumit, të paktën që nga viti 2018, kur Dogana raporton të dhënat.
    Në këtë tendencë një ndikim të lartë vlerësohet të kenë dhënë edhe turistët.

  • Kafeja me rritjen më të lartë të çmimit në tetor, por shqiptarët s’e lëshojnë filxhanin! Konsum rekord

    Kafeja me rritjen më të lartë të çmimit në tetor, por shqiptarët s’e lëshojnë filxhanin! Konsum rekord

    Çmimet e kafesë dhe kakaos po rriten me ritme të shpejta dhe dalëngadalë po e nxjerrin vendin tonë nga lista e destinacioneve me kosto të ulët, si për vendasit ashtu edhe për turistët.
    Të dhënat e INSTAT tregojnë se çmimet e kafesë, çajit dhe erëzave u rritën me 7.1% në tetor 2025, krahasuar me tetorin e vitit 2024. Kjo ishte rritja më e fortë ndër të gjitha grupet e mallrave të konsumit bazë që merren në konsideratë për matjen e inflacionit.
    Arsyet lidhen me disa faktorë të brendshëm dhe të jashtëm. Faktorët kryesorë janë çmimet e larta të kafesë dhe çajit në tregjet ndërkombëtare, të ndikuara nga kushtet ekstreme klimatike dhe prodhimi i reduktuar.
    Sektori i kafesë në Brazil, një prej prodhuesve më të mëdhenj globalë, është përballur me thatësira të gjata, ngrica dhe reshje të pazakonta, që kanë ulur sipërfaqet e mbjella dhe rendimentet.
    Po ashtu, India – një tjetër prodhues i madh i çajit – ka pësuar rënie të prodhimit me rreth 30% për shkak të temperaturave të larta dhe përmbytjeve.
    Nga ana tjetër, konsumi po rritet ndjeshëm, sidomos në tregjet në zhvillim, si Kina dhe India, si për çajin ashtu edhe për kafenë. Prodhimi në ulje dhe kërkesa në rritje kanë çuar çmimet në nivele rekord.
    Nisur nga këto zhvillime, tregjet ndërkombëtare kanë rritur spekulimet. Çmimet e kafesë ndodhen tashmë në nivele historike, edhe për shkak të pritshmërive për mungesë prodhimi, çka forcon më tej trendin e rritjes.
    Analizat e fundit tregojnë gjithashtu se tarifat e imponuara nga SHBA për prodhuesit brazilianë kanë ndikuar drejtpërdrejt në rritjen e çmimeve globale.
    Kafeja është një produkt i importuar dhe çmimet e saj pasqyrohen plotësisht në tregun vendas. Megjithatë, konkurrenca e fortë e bar-kafeve dhe stili i jetesës së shqiptarëve, të bazuar në konsumin jashtë shtëpisë, po frenojnë rritjen e shpejtë të çmimeve në tregun e brendshëm.
    Nga faktorët e brendshëm, mungesa e fuqisë punëtorë, rritja e kostove nga pagat më të larta dhe konsumi nga turistët po shtyn çmimet drejt rritjes.
    Të dhënat historike tregojnë se gjatë viteve 2017–2018, çmimet e kafesë shënuan një ulje të vazhdueshme prej 2–3% në vit, çka tregonte periudhë stabiliteti apo rënie të kërkesës.
    Nga viti 2019 deri në fillim të 2021, çmimet qëndruan në nivele të ulëta, me luhatje të vogla rritjeje, përpara se të nisnin një rritje të fortë dhe të menjëhershme gjatë vitit 2021.
    Në këtë periudhë, ndikimet globale nga pandemia dhe më pas krizat e furnizimit shkaktuan shpërthim të çmimeve, me ritme që arritën kulmin në vitin 2022, rreth 8%. Pas këtij kulmi, grafiku tregon një rënie të mprehtë gjatë vitit 2023, nën 2% dhe për pak kohë afër 0%, çka tregon stabilizim të tregut pas rritjes së fortë. Megjithatë, nga mesi i vitit 2024 çmimet nisën sërish rritje të qëndrueshme, duke arritur 7.1% në tetor 2025.
    Çmimet rriten, por shqiptarët nuk heqin dorë nga zakoni
    Ndonëse çmimet kanë ardhur në rritje, të njëjtën tendenca ka pasur edhe konsumi, teksa zakoni i përditshmë për shumë shqiptarë është i vështirë për tu lënë, apo reduktuar.
    Të dhënat e tjera të doganave tregojnë se për 10-mujorin, konsumi i kafesë arriti në 6.7 mijë tonë, me rritje prej 3.5% në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Ky është niveli më i lartë i konsumit, të paktën që nga viti 2018, kur Dogana raporton të dhënat.
    Në këtë tendencë një ndikim të lartë vlerësohet të kenë dhënë edhe turistët./Marrë nga Monitor

  • Kafeja, me rritjen më të lartë të çmimit! Por shqiptarët nuk heqin dorë nga zakoni, konsum rekord

    Kafeja, me rritjen më të lartë të çmimit! Por shqiptarët nuk heqin dorë nga zakoni, konsum rekord

    Çmimet e kafesë dhe kakaos po rriten me ritme të shpejta dhe dalëngadalë po e nxjerrin vendin tonë nga lista e destinacioneve me kosto të ulët, si për vendasit ashtu edhe për turistët.
    Të dhënat e INSTAT tregojnë se çmimet e kafesë, çajit dhe erëzave u rritën me 7.1% në tetor 2025, krahasuar me tetorin e vitit 2024. Kjo ishte rritja më e fortë ndër të gjitha grupet e mallrave të konsumit bazë që merren në konsideratë për matjen e inflacionit.
    Arsyet lidhen me disa faktorë të brendshëm dhe të jashtëm. Faktorët kryesorë janë çmimet e larta të kafesë dhe çajit në tregjet ndërkombëtare, të ndikuara nga kushtet ekstreme klimatike dhe prodhimi i reduktuar.
    Sektori i kafesë në Brazil, një prej prodhuesve më të mëdhenj globalë, është përballur me thatësira të gjata, ngrica dhe reshje të pazakonta, që kanë ulur sipërfaqet e mbjella dhe rendimentet.
    Po ashtu, India – një tjetër prodhues i madh i çajit – ka pësuar rënie të prodhimit me rreth 30% për shkak të temperaturave të larta dhe përmbytjeve.
    Nga ana tjetër, konsumi po rritet ndjeshëm, sidomos në tregjet në zhvillim, si Kina dhe India, si për çajin ashtu edhe për kafenë. Prodhimi në ulje dhe kërkesa në rritje kanë çuar çmimet në nivele rekord.
    Nisur nga këto zhvillime, tregjet ndërkombëtare kanë rritur spekulimet. Çmimet e kafesë ndodhen tashmë në nivele historike, edhe për shkak të pritshmërive për mungesë prodhimi, çka forcon më tej trendin e rritjes.
    Analizat e fundit tregojnë gjithashtu se tarifat e imponuara nga SHBA për prodhuesit brazilianë kanë ndikuar drejtpërdrejt në rritjen e çmimeve globale.
    Kafeja është një produkt i importuar dhe çmimet e saj pasqyrohen plotësisht në tregun vendas. Megjithatë, konkurrenca e fortë e bar-kafeve dhe stili i jetesës së shqiptarëve, të bazuar në konsumin jashtë shtëpisë, po frenojnë rritjen e shpejtë të çmimeve në tregun e brendshëm.
    Nga faktorët e brendshëm, mungesa e fuqisë punëtorë, rritja e kostove nga pagat më të larta dhe konsumi nga turistët po shtyn çmimet drejt rritjes.
    Të dhënat historike tregojnë se gjatë viteve 2017–2018, çmimet e kafesë shënuan një ulje të vazhdueshme prej 2–3% në vit, çka tregonte periudhë stabiliteti apo rënie të kërkesës.
    Nga viti 2019 deri në fillim të 2021, çmimet qëndruan në nivele të ulëta, me luhatje të vogla rritjeje, përpara se të nisnin një rritje të fortë dhe të menjëhershme gjatë vitit 2021.
    Në këtë periudhë, ndikimet globale nga pandemia dhe më pas krizat e furnizimit shkaktuan shpërthim të çmimeve, me ritme që arritën kulmin në vitin 2022, rreth 8%. Pas këtij kulmi, grafiku tregon një rënie të mprehtë gjatë vitit 2023, nën 2% dhe për pak kohë afër 0%, çka tregon stabilizim të tregut pas rritjes së fortë. Megjithatë, nga mesi i vitit 2024 çmimet nisën sërish rritje të qëndrueshme, duke arritur 7.1% në tetor 2025.
    Çmimet rriten, por shqiptarët nuk heqin dorë nga zakoni
    Ndonëse çmimet kanë ardhur në rritje, të njëjtën tendenca ka pasur edhe konsumi, teksa zakoni i përditshmë për shumë shqiptarë është i vështirë për tu lënë, apo reduktuar.
    Të dhënat e tjera të doganave tregojnë se për 10-mujorin, konsumi i kafesë arriti në 6.7 mijë tonë, me rritje prej 3.5% në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Ky është niveli më i lartë i konsumit, të paktën që nga viti 2018, kur Dogana raporton të dhënat.
    Në këtë tendencë një ndikim të lartë vlerësohet të kenë dhënë edhe turistët./Monitor

  • Kafeja, me rritjen më të lartë të çmimit në tetor, por shqiptarët nuk heqin dorë, konsum rekord

    Kafeja, me rritjen më të lartë të çmimit në tetor, por shqiptarët nuk heqin dorë, konsum rekord

    Çmimet e kafesë dhe kakaos po rriten me ritme të shpejta dhe dalëngadalë po e nxjerrin vendin tonë nga lista e destinacioneve me kosto të ulët, si për vendasit ashtu edhe për turistët.

    Të dhënat e INSTAT tregojnë se çmimet e kafesë, çajit dhe erëzave u rritën me 7.1% në tetor 2025, krahasuar me tetorin e vitit 2024. Kjo ishte rritja më e fortë ndër të gjitha grupet e mallrave të konsumit bazë që merren në konsideratë për matjen e inflacionit.

    Arsyet lidhen me disa faktorë të brendshëm dhe të jashtëm. Faktorët kryesorë janë çmimet e larta të kafesë dhe çajit në tregjet ndërkombëtare, të ndikuara nga kushtet ekstreme klimatike dhe prodhimi i reduktuar.

    Sektori i kafesë në Brazil, një prej prodhuesve më të mëdhenj globalë, është përballur me thatësira të gjata, ngrica dhe reshje të pazakonta, që kanë ulur sipërfaqet e mbjella dhe rendimentet.

    Po ashtu, India – një tjetër prodhues i madh i çajit – ka pësuar rënie të prodhimit me rreth 30% për shkak të temperaturave të larta dhe përmbytjeve.

    Nga ana tjetër, konsumi po rritet ndjeshëm, sidomos në tregjet në zhvillim, si Kina dhe India, si për çajin ashtu edhe për kafenë. Prodhimi në ulje dhe kërkesa në rritje kanë çuar çmimet në nivele rekord.

    Nisur nga këto zhvillime, tregjet ndërkombëtare kanë rritur spekulimet. Çmimet e kafesë ndodhen tashmë në nivele historike, edhe për shkak të pritshmërive për mungesë prodhimi, çka forcon më tej trendin e rritjes.

    Analizat e fundit tregojnë gjithashtu se tarifat e imponuara nga SHBA për prodhuesit brazilianë kanë ndikuar drejtpërdrejt në rritjen e çmimeve globale.

    Kafeja është një produkt i importuar dhe çmimet e saj pasqyrohen plotësisht në tregun vendas. Megjithatë, konkurrenca e fortë e bar-kafeve dhe stili i jetesës së shqiptarëve, të bazuar në konsumin jashtë shtëpisë, po frenojnë rritjen e shpejtë të çmimeve në tregun e brendshëm.

    Nga faktorët e brendshëm, mungesa e fuqisë punëtorë, rritja e kostove nga pagat më të larta dhe konsumi nga turistët po shtyn çmimet drejt rritjes.

    Të dhënat historike tregojnë se gjatë viteve 2017–2018, çmimet e kafesë shënuan një ulje të vazhdueshme prej 2–3% në vit, çka tregonte periudhë stabiliteti apo rënie të kërkesës.

    Nga viti 2019 deri në fillim të 2021, çmimet qëndruan në nivele të ulëta, me luhatje të vogla rritjeje, përpara se të nisnin një rritje të fortë dhe të menjëhershme gjatë vitit 2021.

    Në këtë periudhë, ndikimet globale nga pandemia dhe më pas krizat e furnizimit shkaktuan shpërthim të çmimeve, me ritme që arritën kulmin në vitin 2022, rreth 8%. Pas këtij kulmi, grafiku tregon një rënie të mprehtë gjatë vitit 2023, nën 2% dhe për pak kohë afër 0%, çka tregon stabilizim të tregut pas rritjes së fortë. Megjithatë, nga mesi i vitit 2024 çmimet nisën sërish rritje të qëndrueshme, duke arritur 7.1% në tetor 2025.

    Çmimet rriten, por shqiptarët nuk heqin dorë nga zakoni

    Ndonëse çmimet kanë ardhur në rritje, të njëjtën tendenca ka pasur edhe konsumi, teksa zakoni i përditshmë për shumë shqiptarë është i vështirë për tu lënë, apo reduktuar.

    Të dhënat e tjera të doganave tregojnë se për 10-mujorin, konsumi i kafesë arriti në 6.7 mijë tonë, me rritje prej 3.5% në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Ky është niveli më i lartë i konsumit, të paktën që nga viti 2018, kur Dogana raporton të dhënat.

    Në këtë tendencë një ndikim të lartë vlerësohet të kenë dhënë edhe turistët./Monitor

  • Studimi: Katër filxhanë kafe në ditë mund të ngadalësojnë plakjen biologjike

    Studimi: Katër filxhanë kafe në ditë mund të ngadalësojnë plakjen biologjike

    Një studim i botuar këtë javë në revistën “BMJ Mental Health” zbuloi se tre ose katër filxhanë kafe në ditë mund të ngadalësojnë plakjen biologjike tek individët me sëmundje të rënda mendore. Ndryshe nga mosha kronologjike, që është numri i viteve që kemi jetuar, plakja biologjike mat moshën e qelizave dhe organeve tona.

    Ajo ndikohet nga faktorë si gjenetika, stili i jetës, ekspozimet mjedisore dhe dieta – dhe, me sa duket, sasia e kafesë që pimë!

    Krahasuar me personat që nuk pinë kafe, konsumatorët e kafesë fituan pesë vite biologjike shtesë.

    Katër filxhanë 225 gramësh janë afërsisht sasia e rekomanduar ditore e kafeinës për të rriturit nga Administrata e Ushqimit dhe Barnave.

    Hulumtimi i ri sugjeron që konsumi i kafesë mund të përmirësojë plakjen duke zvogëluar stresin oksidativ, një çekuilibër midis antioksidantëve dhe radikaleve të lira që dëmton qelizat dhe ADN-në.

    Stresi oksidativ mund të ndikojë në gjatësinë e telomereve, ose në kapakët në fund të kromozomeve që i pengojnë ato të çahen (si majat plastike në lidhëset e këpucëve).

    Telomeret e shkurtuara mund të jenë një tregues i plakjes biologjike ose qelizore.

    Ndërsa kromozomet e shkurtuara ndodhin natyrshëm, studiuesit vunë re se ato shfaqen më shpesh tek personat me çrregullime të rënda mendore si skizofrenia dhe çrregullimi bipolar.

    Autorët e studimit raportuan gjithashtu se personat me çrregullime të rënda mendore kanë tendencë të kenë jetëgjatësi më të shkurtër, deri në 15 vjet më pak se bashkëmoshatarët e tyre të paprekur.

    Studiuesit ndanë në katër grupe- më shumë se 400 të rritur norvegjezë me skizofreni, çrregullim bipolar dhe çrregullim depresiv të madh me psikozë – bazuar në sasinë e kafesë që pinin.

    Gjatësia e telomereve u mat nga mostrat e gjakut, ndërsa studiuesit gjetën një ndryshim të rëndësishëm midis atyre që nuk pinin asnjë, një deri në dy, tre deri në katër ose pesë ose më shumë filxhanë kafe në ditë.

    Ndërsa tre ose katër filxhanë zgjatën telomeret, pirja e më shumë se pesë filxhanëve në ditë nuk ndikoi në to ose në moshën biologjike.

    Një arsye pse studiuesit mendojnë se kafeja ngadalëson plakjen biologjike lidhet me përbërësit e saj të fuqishëm antioksidantë dhe anti-inflamatorë.

    Ndërsa kafeja mund të ndihmojë në zgjatjen e jetëgjatësisë, studiuesit paralajmërojnë se pirja e më shumë se sasia e rekomanduar mund të ketë efekte të kundërta.

    “Konsumi i më shumë se sasia e rekomanduar ditore e kafesë mund të shkaktojë gjithashtu dëmtime qelizore dhe shkurtim të telomeres përmes formimit të specieve reaktive të oksigjenit”, thanë autorët e studimit.

  • Pse njerëzit që e nisin çdo mëngjes me këtë zakon priren të jetojnë më gjatë, sipas studimeve

    Pse njerëzit që e nisin çdo mëngjes me këtë zakon priren të jetojnë më gjatë, sipas studimeve

    Rituali juaj i përditshëm i kafesë mund të bëjë më shumë mrekullira sesa thjesht t’ju mbajë zgjuar në mëngjes.

    Studime të shumta tregojnë se konsumimi i rregullt i kafesë ndihmon në luftimin e inflamacionit kronik, një nga arsyet kryesore të sëmundjeve të zemrës dhe të shumë problemeve shëndetësore të moshës së tretë.

    David Furman, autori kryesor i një studimi të Stanford Medicine, shpjegon se mbi 90% e sëmundjeve jo ngjitëse që lidhen me plakjen kanë të bëjnë me inflamacionin. Dhe lajmi më i mirë: kafeina dhe përbërësit e saj kundërshtojnë drejtpërdrejt këtë proces.

    Në praktikë, çdo filxhan kafeje që pini ndihmon trupin të luftojë plakjen dhe dëmtimet që mund të çojnë në sëmundje kardiovaskulare, duke ju mbështetur në jetëgjatësinë tuaj. Për ata që e duan kafenë, kjo do të thotë se jo vetëm po shijoni një ritual të këndshëm mëngjesi, por po i jepni trupit mjete për të mbrojtur shëndetin tuaj në të ardhmen.

    Moderimi është i rëndësishëm, dhe çdo trup reagon ndryshe ndaj kafeinës, por nëse kafeja ju jep energji dhe gëzim, shkenca sugjeron se është një zgjedhje që sjell përfitime si për humorin tuaj të sotëm, ashtu edhe për shëndetin afatgjatë.

  • Kafe shqiptarësh: Kodet dhe mesazhet e filxhanit me fuqinë e një dekreti mbretëror

    Kafe shqiptarësh: Kodet dhe mesazhet e filxhanit me fuqinë e një dekreti mbretëror

    Nga Marsel Lela

    Kultura shqiptare e të qëndruarit gjatë në kafene, e zgjidhjes së problemeve në kafene, deri edhe firmosja e marrëveshjeve apo dokumenteve të rëndësishme rreth nje filxhani kafeje, nuk është një fenomen i kohëve të sotme, e as i këtij qindvjeçarit të fundit. Ajo i përket një tradite më të hershme, gjurmët e së cilës janë ruajtur deri sot. Shumëkush mund ta marrë këtë “huq” si shenjë dembelizmi dhe kollajlliku tipik ballkanas, por në të vërtetë pas tij gjenden disa fakte mbreslënëse që tregojnë shumë për kulturën tonë, përveç “kafe e muhabet” trashëguar prej turqve.

    Në Shqipëri, kafeja nuk është thjesht një pije: ajo është një gjuhë, një kod, një mënyrë për të menduar e për të ndier. Është një formë komunikimi më e lashtë se shumë institucione shtetërore, një “noter” i heshtur i marrëveshjeve, një dëshmitar i gëzimeve dhe i hidhërimeve, një shenjë e pashkruar e dinjitetit dhe e nderit. Nëse do të mund të shkruhej një histori e shqiptarëve përtej arkivave, ajo do të fillonte me aromën e një filxhani kafeje që del ngadalë nga xhezveja e bakrit, si avulli i kujtesës sonë kolektive.

    Kafeja në Shqipëri është një ftesë. Jo e shkruar në letra dekorative si ato që marrim kur na ftojnë në dasmat moderne, por një ftesë e vulosur me aromën e mirë, urtësinë dhe paqen që të ofron një filxhan i nxehtë kafeje. “Eja pimë një kafe”, “kalo për kafe”, “do e pishë një kafe se s’bën” – në këto raste tjetri mund të jetë duke të të ftuar për më shumë se thjeshtë pirjen e kafesë. Mund të jetë një drekë, një birrë, apo ndonjë gotë verë, etj. “Kafeja është sebepi”, themi ne. Kafeja shqiptare është një ndërmjetës ku dy njerëz, apo dy palë ulen për të folur, ku rëndësia nuk bie tek pija, por tek bisedat që do të bëhen.

    Kafeja për shqiptarin është edhe një mënyrë për të treguar apo ruajtur dinjitetin e tjetrit. Kur dikush i ofron para dikujt tjetër që e ka ndihmuar, bërë një nder, ose thjeshtë për t’i ardhur në ndihmë këtij të fundit në rast ngushtice financiare, dhurata shoqërohet me fjalët “urdhëro një kafe prej meje”, ose “pije një kafe prej meje”. Kjo, që tjetri mos të ndihej i fyer nga dhurata. Sepse kafeja asnjëherë nuk turpëron.

    Historia e kafes së shqiptarëve është e vjetër dhe e rrethuar me të dhëna mahnitëse. Ajo është e pranishme në lindje, martesa e vdekje. Me pak fjalë, kafeja e shoqëron shqiptarin nga djepi në varr.

    ‘I është pirë kafja kësaj pune’, ‘i duhet pirë një kafe’, ‘kur do i pimë ato kafe?’ Këto janë vetëm disa nga shprehjet që tregojnë se sa e rëndësishme ishte ajo që vendosej në kafe, e që vazhdon të jetë kështu edhe sot e kësaj dite në shumë zona të Shqipërisë, nga Veriu në Jug.

    Kafeja ishte vula që vendoste një marrëveshje nga e cila nuk kishte më kthim prapa. Ajo ka pasur fuqinë e një dekreti mbretëror në Shqipëri, njësoj siç kishte vula e mbretit në Angli në një dokument zyrtar.

    Fjala vjen, nëse i ishte pirë kafeja një marrëveshje për martesë dhe ishte caktuar dita kur çifti do të lidhte shortin bashkë, ose më saktë, kur dy familjet do të lidhnin bashkë krushqinë, edhe nëse njëri nga të rinjtë, për një arsye ose një tjetër vdiste, apo ishte sëmurë rëndë, dasma nuk ndalej sepse konsiderohej shkelje e një besëlidhje të vulosur; dhënie e fjalës së nderit dhe “fjalën e dhënë s’e vret reja, s’e prek plumbi, s’e djeg rrufeja”.

    Shqiptarët kanë pasur simbolika të shumta në ritualin e pirjes së kafesë. Ato shënjonin mesazhe pozitive dhe negative kur miqtë kishin marrëdhënie, takime apo situata të ndryshme. Po cilët janë këto mesazhe që shprehte rituali i shërbesës së kafesë.

    Pirja e kafesë ka simbolet e saj në çdo rast, si kur pihet për qejf, në rast kur fton dikë në shtëpi, ose lokal, si edhe në raste ‘zyrtare’ kur bëhet fjalë për gëzim ose mort.

    Kur ishte fjala për ndonjë fejesë, pajtim, falje gjaku apo çështje të tilla të rëndësishme, i zoti i shtëpisë nuk e pyeste mikun se si e do kafenë. Mesazhi rreth ecurisë së çështjes merrej në mënyrë simbolike nga ëmbëlsia apo hidhësia e kafesë. Nëse kafja ishte e ëmbël, miku e kuptonte se çështja kishte marrë një rrjedhë pozitive në mënyrë të pakthyeshme. Ai e kishte marrë ‘dritën jeshile’ për të diskutuar rreth asaj çështje. Nëse kafeja servirej e mesme, mesazhi ishte se çështja kishte mbetur pezull. Kjo tregonte se ecuria e saj nuk mund të parashikohej dhe miku duhej të bënte kujdes se si e sillte bisedën rreth çështjes. Në mënyrë shumë diplomatike ai duhej t’i zgjidhte fjalët se si duhej ta hapte bisedën.

    Kur kafeja servirej e idhët, kjo tregonte se çështja për të cilin ishin mbledhur kishte marrë përgjigje negative në mënyrë të padiskutueshme. Miku e merrte mesazhin dhe në të tilla raste pirja e kafesë shoqërohej me heshtje nga të dyja palët.

    Në të tilla raste shfaqet qartë fuqia prej dekreti mbretëror që kishte kafeja në kulturën shqiptare, kryesisht tek malësorët. Ëmbëlsia dhe hidhësia e kafesë ishte e pranishme edhe në rastet e ceremonive mortore, në shumë krahina të Shqipërisë. Shkalla e ëmblësisë së kafesë shprehte në mënyrë simbolike keqardhjen për të ndjerin, moshën e tij dhe shqetësimet familjare që shkaktonte largimi i tij nga kjo jetë.

    Nëse personi i vdekur ishte i moshuar dhe me fëmijë të rritur, të martuar dhe në gjendje ekonomike të stabilizuar, servirej kafe e ëmbël; nëse i ndjeri ishte në moshë mesatare dhe me fëmijë pjesërisht të martuar dhe të pamartuar, servirej kafe e mesme; dhe, nëse personi i vdekur ishte i ri ose e re, me fëmijë të vegjël ose i pamartuar servirej kafe fare e hidhur, pa sheqer.

    Sipas paragjykimeve të përhapura gjerësisht në shoqërinë shqiptare paramoderne, në filxhanin e kafesë pasqyronin edhe mjaft element të personalitetit, të mënyrës së jetesës dhe të gjendjes shpirtërore të personave që pinin kafenë.

    Për shembull, nëse burri e pinte kafenë e nxehtë, mendohej se ai sipas bestytnive ishte aq frikacak saqë kishte frikë edhe gruan. Gjithashtu, sipas bestytnive, nëse personi e pinte kafen e ëmbël, kishte jetë të hidhur dhe e kundërta, nëse pinte kafen e hidhur, kishte jetë të lumtur.

    Si rregull, servirja e kafesë shënonte simbolikisht përfundimin pothuajse të çdo lloj ceremonie gëzimi dhe rrezatonte mesazhe simbolike komplekse dhe mjaft të nuancuara në ceremonitë mortore.

    Përveçse në mjedise të tilla dhe në bar-kafe e restorante, kafeja ishte ndoshta e vetmja pije, e cila në një pjesë të konsiderueshme të trojeve shqiptare servirej edhe në varreza. Një zakon ky që për të huajt mund të duket i çuditshëm, por për ne është një formë e nderit.

    Por, çfarë mesazhi përcillte kafeja e servirur në vareza, fill pas varrosjes së të ndjerit?

    Një kafe e tillë, sidomos në krahinat veriore të Shqipërisë, dëshmonte simbolikisht se i ndjeri kishte kryer funksione shoqërore të rëndësishme për anëtarët e fisit, banorët e fshatit, krahinës etj., pra ishte burrë i shquar. Pra, një lloj “dekreti pas vdekjes”.

    Në këtë ritual, kafeja nuk është më pije, por medium midis botëve – një ofrim i heshtur për të ndjerin dhe një kujtesë për të gjallët se gjithçka është kalimtare, kushdo qofsh dhe pavarësisht pozitës që mund të kesh pasur.

    Gjithashtu, servirja e kafesë me dorën e majtë dhe sidomos nën gju konsiderohej një fyerje shumë e rëndë, veçanërisht për burrat që kishin vonuar marrjen e gjakut në emër të ndonjë anëtari të familjes ose të afërmi të vrarë.

    Kafeja shqiptare është pasqyrë e njeriut shqiptar: e hidhur, e ëmbël, e nxehtë, e ngadaltë – por gjithmonë e vërtetë. Në filxhanin e saj lexohen shekujt e një populli që s’ka pasur gjithmonë institucione, por ka pasur gjithmonë kode nderi, rituale respekti dhe mënyra të holla për të komunikuar. Nëse Europa ka mbretër që vulosnin me kurorë e skeptër, ne kemi pasur filxhanin që vuloste me besë.

    Në çdo tavolinë shqiptare, qoftë në mal apo në qytet, kafeja është më shumë se një zakon – është një formë qytetërimi. Një qytetërim i vogël, i përqendruar në një filxhan të bardhë, ku bashkëjetojnë e kaluara dhe e tashmja, besa dhe fjala, ëmbëlsia e jetës dhe hidhësia e fatit. Sepse për shqiptarët, edhe kur jeta është e hidhur, kafeja duhet të pihet me nder.

    ObserverKult

    Lexo edhe:

    MARSEL LELA: Ç’ËSHTË LETËRSIA?