shkruan Fahri Xharra
Filistinët ishin një popull i vjetër, të cilët jetonin në brigjet jugore të Canaanit në mes të shekujve 12-6 para Krishtit. Ata janë njohur nga konflikti biblik me izraelitët. Gjurmët më bindëse të origjinës së tyre janë arkeologjike dhe të drejtojnë kah deti Egje. Megjithëse, egjyptasit flasin për ardhjen e tyre nga veriu (shih hartën), gjurmët gjuhësore provojnë që ata janë të Egjeut.Për shumë gjuhëtarë, filistinët janë identikë me pellazgët (të përmendur edhe në Iliadë ).Tani në këtë huti shkencore, ishin apo nuk ishin me origjinë pellazge, është e sigurtë origjina e tyre nga Egjeu.Analizat gjenetike të skeleteve të zbuluara në qytetin e vjetër bregdetar Ashkelon, që dëshmohen të epokës së bronzit dhe të hekurit e vërtetojnë që filistinët të atyre dy epokave e kanë pasur edhe një pjesë të gjenomit, i cili nuk është gjetur tek mbetjet e popujve po të asaj epoke në atë regjion. Sipas hulumtuesit të Institutit “Max Planck”, Michel Feldman kjo pjesë e gjenomit rrjedh prej popujve europia Historiani i madh Mathieu Aref i fut filistinët në familjen e madhe etnolinguistike të pellazgëve.
Duke e lexuar librin “Shqipja, nëna e gjuhëve” nga Xhuzepe Krispi (1831) lexojmë: “që për zanfillën e gjuhës shqipe duhet ta njohim edhe një gjuhë tjetër e lindur në atë kohë e që është hebraishtja. Kështu, kur Zoti na e dha gjuhën, ajo ishte e papërsosur me shumë kufizime, me fjalë të shkurtra, siç shihet edhe në gjuhën hebreje, rrënjët e së cilës nuk e tejkalojnë numrin prejt tri bashkëtingëlloresh. Një pikë ngjashmërie në mes të dy gjuhëve, asaj shqipe dhe hebraishte, përveç fjalëve një rrokshe është edhe përdorimi i shkronjës “ë “.
Gurëgdhendje filistine – (britanica.com)
Pra, Filistinët janë të njohur vetë nga Bibla, por tani me studimet e AND-s së skeleteve të gjetura nga arkeologu Michael Feldman dhe grupi i tij e dimë me siguri origjinën e tyre.Në fakt, nga dhjetë skeletet e varrosura në qytetin e vjetër filistin, Ashkelon; tri nga ato ishin nga koha e vonshme e Bronzit, 3 600 vjet nga ne. 6 skelete ishin të fëmijëve të Kohës së Hekurit, të tjerat nga koha e vonshme e Hekurit.Filistinët janë përmendur e të njohur nga Bibla për luftën e tyre me hebrenjtë. E dimë që filistinët në luftë me izraelitët e kishin Goliathin, kurse hebrenjtë Samsonin, i cili me mençurinë e tij ia merr shpatën dhe ia pret kokën Goliatit. Sa është e vërtetë që Goliati ishte aq i madh, (kur koha e gjigandëve kishte perënduar) do të tregojnë analizat e ADN-së.
Harta e Filistinës së vjetër
E dimë gjithashtu që Dalila ishte filistine, në të cilën u dashurua Samsoni dhe e cila e mashtroi që ai t’ia tregonte fshehtësinë e super fuqisë së tij. Kështu Dalila e informoi ushtrinë e filistinëve, e vuri Samsonin në gjumë dhe arritën t’ia shkurtojnë flokët.Filistinët besonin në shumë zotëra, ndërsa izraelitët në një. Sipas hebrenjve, filistinët ishin të pahijshëm, të pakulturuar, agresivë dhe të papërshtatshëm.
Filistinët ishin mjeshtër të artit, e kishin kulturën e tyre, traditën në arkitekturë dhe se poçaria e tyre ishe e njëjtë me me poçarinë mikene të Egjeut.
(Some scholars used this evidence to suggest that the Philistines of the Old Testament were actually the descendants of seafaring people from the Aegean who settled down along the coastal plain in Canaan. What new evidence is revealing is that this theory may be correct)
Ky relief tregon se filistinët ishin popull i detrave
Pra, filistinët ishin Egjeas, të cilët e banonin rrafshinën bregdetare të Canaanit. Edhe egjyptianët i përshkruanin filistinët si popuj të detit dhe se ishin mikenas. Edhe analizat e ADN-së po tregojnë që ata ishin popull mesdhetar.Një fakt tjetër tregon se ata i kishin ritet e varrimit, të ndryshme nga egjyptianët dhe të tjerët e atyre anëve, dhe se varroseshin me një poçe aromatike ndër kokë.Harta e Kohës filistine
Filistinëve iu humbin gjurmët në shekullin VI para Krishtit.Përndryshe, ka teori që ishin popull vendor, Abrahami dhe i biri, të cilët kanë jetuar disa shekuj më herët thuhet qëse ka pasur kontakt me filistinët.
Duhet bërë dallimin në mes filistinëve dhe palestinezëve, të cilët nuk kanë lidhje gjenetike ndër veti. Derisa Filistinët ishin pellazgë, palestinesët janë arabë.
Ndryshimi është se palestinezët janë arabë, ndërsa filistinët janë pellazgë të Egjeut.
Gurëgdhendje filistine
Literatura:-Fan S.Noli – “Israelitë dhe Filistinë -Rlindja, Prishtinë,1968
-Xhuzepe Krispi “ Shqipja, nëna e gjuhëve”, Plejad, Tiranë, 2009
– https://sciencesensei.com/dna-reveals-the-origins-of-the-ancient-philistines/18/
https://www.jpost.com/Middle-East/Archaeology-shows-Philistines-came-to-Israel-from-across-the-Mediterranean-594509https://www.britannica.com/topic/Philistine-people
https://www.nationalgeographic.com/culture/2019/07/ancient-dna-reveal-philistine-origins/
https://www.livescience.com/55429-philistines.html
https://www.smithsonianmag.com/science-nature/ancient-dna-sheds-new-light-biblical-philistines-180972561/
https://www.google.com/search?q=philistines+in+the+bible&oq=philistines&aqs=chrome.1.69i57j0l7.7070j0j8&sourceid=chrome&ie=UTF-8
https://www.quora.com/How-does-Philistine-and-Palestine-differ
https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-why-are-palestinians-called-palestinians-1.5414906
Gjakovë,11.03.20
