Nipi i viktimës që u arrestua për vrasjen në Finikounda të Greqisë më 5 tetor, të xhaxhait të tij pronar i kampingut dhe punonjësit shqiptar, po përballet me akuza edhe për një nga tentativat e mëhershme të eliminimit të të ndjerit Kostas Tomaras.
Sipas burimeve të informuara që folën për “Protothema”, i riu akuzohet si nxitës i një prej tentativave të vrasjes kundër viktimës, xhaxhait të tij. Ai akuzohet se në të kaluarën është përpjekur ta heqë qafe, por pa sukses.
Diçka që ai arriti ta bënte disa muaj më vonë në bashkëpunim me mikun e tij biznesmen, duke përdorur dy të rinj 22-vjeçarë për vrasjen, nëpërmjet sajimit të një konflikti të rëndomtë në kamping.
Sot, dy burrat, nipi dhe biznesmeni, u arrestuan në shtëpinë e këtij të fundit në Vula nga oficerët e vrasjeve, pas një urdhër-arresti të lëshuar nga hetuesi që po merret me çështjen. Sipas autoriteteve, në çështje është përfshirë edhe një person i tretë, një mik i biznesmenit nga Athina për të cilin është lëshuar një urdhër- arresti dhe ai akuzohet për bashkëpunim dhe është në kërkim.
Hetimet e ELAS-it për arrestimin e dy burrave kanë qenë në kulmin e tyre prej muajsh. Në fakt, në mesin e nëntorit, ata kishin kryer një kontroll në dyqanet e biznesmenit që punonte për 22-vjeçarin, i cili është arrestuar për vrasjen e pronarit 68-vjeçar të kampingut dhe kujdestarit të tij shqiptar në Finikounda.
Kujtohet se biznesmeni nga Athina, përveçse ishte punëdhënësi i njërit prej dy të rinjve të akuzuar për vrasjen e pronarit të kampingut dhe kujdestarit, ishte edhe personi që nipi e telefonoi pas vrasjes së dyfishtë.
Siç kishte dëshmuar nipi, i cili ishte edhe i vetmi dëshmitar okular i vrasjes, telefonata e parë që bëri nëpërmjet partneres së tij ishte te pronari i kafenesë në Kolonaki, i cili në të kaluarën ishte punëdhënësi i njërit prej 22-vjeçarëve të dyshuar si bashkëpunëtorë në vrasje.
Ai ishte konkretisht personi që ia kishte prezantuar personin në fjalë.
Siç kishte deklaruar në dëshminë e tij:
“Për të kuptuar se cila është marrëdhënia ime me G. (ish-punëdhënësin e të pandehurit), pas sulmit ai është personi i parë që i kërkova të dashurës sime të telefononte dhe të më informonte sepse isha në gjendje shoku dhe nuk mund të flisja. Ajo e telefonoi nga celulari i saj sepse i imi ishte në vendin e vrasjes”.
Çfarë dëshmoi ai për vrasjen e dyfishtë në kampingun e Finikoundës?
Lidhur me ditën e vrasjes, ai kishte përshkruar:
“Isha në pritjen e kampingut dhe xhaxhai im ishte gjithashtu brenda pritjes, ndërsa B. (kujdestari) ishte jashtë dhomës së pritjes në frigoriferë. Qepenat e dritareve të pritjes ishin të hapura dhe pashë një burrë që po ecte nga hyrja e kampingut dhe po vinte drejt pritjes. Ky burrë mbante veshur një këmishë të bardhë me mëngë të shkurtra me vija, ose të zeza ose blu ose gri dhe ishte mjaft bjond, me flokë të shkurtër dhe gjithashtu mbante veshur një çantë të zezë prej cope që rrinte në trup. Nuk mbaj mend nëse kishte veshur pantallona të shkurtra apo pantallona, por sigurisht që nuk ishin xhinse. Në atë kohë po bëheshim gati për ta mbyllur. Zakonisht kampingu mbyllet rreth orës 8:30 të mbrëmjes deri në 9:00 të mbrëmjes në këtë kohë.
Në përgjithësi shante dhe ngacmonte njerëzit. Pastaj, pasi ky burrë që ju përshkrova iu afrua pritjes, Vasilis tha me tallje: “Ku po shkon kjo?” duke iu referuar këtij burri për të cilin po ju tregoj. Unë shpërtheva në të qeshura”.
Nipi i viktimës iu referua më pas autorit të krimit:
“Burri nuk dukej grek, as gjerman, dhe tha, duke iu drejtuar xhaxhait tim, me anglisht të thyer: “Keni një vend për të qëndruar? A ka ndonjë vend për mua?” (A keni një vend për të qëndruar? A ka ndonjë vend për mua?) Pastaj xhaxhai im iu përgjigj me ironi “Çfarë vendi?” (mtfs: Çfarë vendi?) dhe ai qeshi dhe pastaj dëgjoj një krismë dhe pastaj e kuptoj se ky burrë qëlloi xhaxhain tim.
Xhaxhai im, i cili deri në atë moment ishte ulur pas tavolinës së tij, arrita ta shoh që u ngrit dhe pastaj dëgjova një krismë të dytë dhe kuptova se e kishte qëlluar për herë të dytë. Isha në recepsion përpara oxhakut. Qëndronte te dera, në recepsion. Sapo dëgjova të shtënat, fillova të vrapoja dhe i bërtita B. të vraponte dhe ai filloi të vraponte edhe ai. Duke dalë nga recepsioni, vrapova majtas dhe B. drejt frigoriferëve dhe dukej sikur u turbullua dhe e nxita të vraponte dhe ai filloi të vraponte drejt meje.
Në të njëjtën kohë, po bërtisja për ndihmë, por nuk kishte askënd tjetër atje në atë moment. Ndërsa po vrapoja, dëgjova dy ose tre të shtëna nga ky burrë i panjohur drejt B. dhe kuptova se B. kishte rënë në tokë.
Duke parë prapa, pashë se ky burrë po më drejtonte mua, pasi kisha vrapuar më shpejt dhe isha përpara B. Mendoj se dëgjova edhe një ose dy të shtëna të tjera drejt meje. Isha shumë i frikësuar. Po vrapoja sa më shpejt që munda.
Në një moment rrëshqita dhe rashë. Mendoj se, meqë kisha vrapuar shumë shpejt dhe ai nuk mundi të më arrinte, e pashë të kthehej prapa. Vrapova drejt restorantit të kampingut dhe u thashë të telefononin policinë”.
Pastaj, siç tha ai, u kthye në pritje dhe e gjeti kujdestarin të vdekur, ndërsa u bërtiste në të njëjtën kohë mysafirëve të tjerë të kampingut të largoheshin.
Nipi i pronarit të kampingut dëshmoi se e pa qartë vrasësin dhe e mbante mend shumë mirë. Në fakt, ai dukej i sigurt se mund ta identifikonte.
Tag: burrë
-
Vrasja e pronarit grek dhe punëtorit shqiptar/ Nipi ekzekuton xhaxhain biznesmen, në kërkime dhe një tjetër
-
Misteri i shenjtores “rebele” që u shtir si burrë, u akuzua për përdhunim dhe u dëbua nga manastiri
Historia e Shën Marinës, mbetet një nga rrëfimet më të pazakonta të krishtërimit të hershëm. Në shekullin V, në një manastir të Libanit verior, vdiq një murg i ri dhe vëllezërit e Manastirit po e përgatisin për varrim. Kur ia hoqën rrobën, mbetën të tronditur nga një e vërtetë që nuk e kishin imagjinuar kurrë: vëllai i tyre Marino ishte në të vërtetë një grua, Marina.
Nuk bëhet fjalë për një rast travestizmi apo identiteti gjinor fluid, por për një histori heroike durimi. Pikërisht për këtë Marina do të shpallej e shenjtë: sepse për shumë vite ishte shtirur se ishte burrë, një akt që u interpretua si një përpjekje dhe pendesë e çuar deri në ekstrem.
Rreth historisë së saj të mistershme janë krijuar dy legjenda, mjaft të ndryshme: më e vjetra është më pranë fakteve, ndërsa e dyta është ndryshuar pesë ose gjashtë shekuj më vonë. Unë preferoj versionin më të vjetër sepse më duket më i vërteti, por (e pranoj) është edhe ai që më pëlqen më shumë. I dyti duket se është shpikur për ta bërë më “të pranueshme” historinë e kësaj shenjtoreje, edhe pse asgjë nuk arrin ta normalizojë plotësisht këtë histori, e cila vazhdon të ruajë elementë të pazakontë.
Tunika me kapuç
Ngjarjet zhvillohen në një botë ende jo plotësisht të kristianizuar, ku sapo po eksperimentoheshin format e para të jetës monastike, vetëm për burra. Thirrja fetare e grave, që nënkuptonte virgjëri, nuk shihej me sy të mirë, sepse gratë konsideroheshin të domosdoshme për vazhdimësinë e grupit shoqëror, vazhdimësi gjithmonë e kërcënuar nga vdekjet gjatë lindjes dhe vdekjet e fëmijëve.
Marina, shumë e re dhe e tërhequr nga krishterimi megjithëse ishte rritur në një familje pagane, e shihte me tmerr afrimin e momentit kur do ta detyronin të martohej me një burrë që as nuk e njihte, ndoshta shumë më të moshuar, dhe që mbase nuk do ta linte të jetonte si e krishterë. Të arratisej as që e mendonte: si mund të mbijetonte një vajzë e vetme në një botë ku gruaja ishte thjesht shtojcë e familjes?
Me siguri ajo kishte dëgjuar për ekzistencën e atij manastiri mashkullor, një bashkësi burrash të përkushtuar ndaj Zotit në jetë pothuaj eremitike, dhe ndjente një tërheqje të fortë. Por e dinte se një zgjedhje e tillë ishte e pamundur për gratë. Kështu, Marina mori një vendim të guximshëm: fshehu trupin e saj adoleshent në një tunikë me kapuç si ato të murgjve dhe shkoi në manastir, duke u paraqitur si kandidat për jetën monastike. Murgjit e pranuan këtë të ri pa mjekër, që u prezantua me emrin Marino, dhe i cili mësoi shpejt rregullat e jetës monastike, këngët dhe lutjet, duke dëshmuar një thirrje të sinqertë.
Duke jetuar në një shpellë të errët dhe e dobësuar nga një dietë shumë e varfër, Marina nuk ngjalli kurrë dyshime. Me kalimin e viteve ajo u bë një murg i respektuar dhe i dashur. Pas disa vitesh provë, u konsiderua e gatshme të dilte jashtë manastirit herë pas here, së bashku me murgj të tjerë, për të lypur ushqimin e nevojshëm për mbijetesën e tyre.
Në një nga këto dalje, kur murgjit kaluan natën në një han, Marina/Marino u akuzua se kishte dhunuar vajzën e hanxhiut, e cila mbeti shtatzënë.
Akuza e rreme për përdhunim
Për murgjit, ishte e lehtë të besonin akuzën: pavarësisht pamjes së dobët të murgut të ri, ata e dinin nga përvoja se sa të forta mund të ishin tundimet e djallit. Marina/Marino u dëbua nga manastiri dhe më vonë u detyrua të rriste fëmijën.
Pa protestuar, pa u ankuar, ajo u detyrua të jetonte me lëmosha para portës së manastirit, duke rritur me dashuri një fëmijë që nuk ishte i saji. Pas disa vitesh, ndoshta kur djali vendosi të bëhej murg, Marina/Marino u pranua sërish në manastir, por me detyrën për të kryer punët më të rënda. Pa u ankuar kurrë, ajo jetoi kështu deri në vdekje. Atëherë u zbulua pafajësia e saj dhe falsiteti i akuzës. Durimi i saj i jashtëzakonshëm për një ndëshkim të pamerituar i dha Marinës statusin e shenjtores.
Rrëfimi ka aspekte shqetësuese. Një prej tyre, ai që dikur shkaktonte problemet më të mëdha, ishte rebelimi ndaj familjes, i ndjekur nga një nismë kaq e guximshme nga një grua. Disa shekuj më vonë, kur kishin kaluar kohërat heroike të krishterimit të hershëm, gratë, sidomos ato të krishtera, duhej t’i ktheheshin bindjes.
Versioni i dytë
Kështu, teksti origjinal u modifikua për t’i dhënë një ngjyrë idilike familjare, duke e rikthyer Marinën në figurën e vajzës së bindur. Në këtë version, prindërit ishin të krishterë dhe, pas vdekjes së nënës, babai dhe vajza kishin një lidhje të veçantë. Kur babai, i pikëlluar, vendosi të tërhiqej në manastir, nuk pati zemër ta linte vetëm vajzën dhe, për arsye të paqarta, as nuk mendoi t’i gjente një burrë. Kështu, e mori me vete, të veshur si burrë.
Sekreti u ruajt edhe pas vdekjes së babait dhe pjesa tjetër e historisë përsërit saktësisht versionin e parë: akuza e rreme, ndëshkimi, dhe zbulimi i identitetit të saj femëror në momentin e vdekjes. Në këtë version gjithçka duket më “e rregullt”: Marina është modeli i të bindurës ndaj familjes, jo si një vajzë e lirë që kërkonte zgjedhje të pavarura.
Rikthimi tek bindja
Kështu, Marina nuk është më vajza e fortë dhe e lirë që maskohet si burrë për të gëzuar lirinë e zgjedhjes që u njihej meshkujve, por një vajzë e nënshtruar. Megjithatë, në të dy versionet, mbetet një pikëpyetje: a ka heshtur Marina para akuzës së rreme vetëm për pendesë dhe për t’iu bindur Zotit, apo për të mos zbuluar mashtrimin e saj? A mos ka pasur frikë se, nëse tregonte se ishte grua, do të përballej me një ndëshkim edhe më të rëndë?
Pavarësisht kësaj historie të ndërlikuar, por magjepsëse, Marina u njoh si e shenjtë falë mrekullive të shumta. Një legjendë thotë se e para që u shërua ishte pikërisht vajza që e kishte akuzuar padrejtësisht. Në Mesjetë, venecianët morën reliket e saj, sot të ruajtura në kishën e Santa Maria Formosa. Marina është ende e nderuar në kishën kopte dhe nga druzët, si dhe në shumë rajone të ish-perandorisë bizantine, përfshirë Italinë jugore: veçanërisht në Pulja, Kalabri e Siçili. Imazhi i saj është gjithashtu shumë interesant: një murg me fytyrë femërore dhe me një fëmijë pranë.
Shën Marina njihet si mbrojtëse kundër dhimbjes së kokës. Ndoshta, pas gjithë këtyre ndodhive të ndërlikuara, as ajo vetë nuk e dinte më kush ishte dhe përpjekja për ta kuptuar i sillte asaj dhimbje koke.
Shkrim nga Lucetta Scaraffia për Corriere Della Sera -
Ismail Syla: Rrënja dhe rrëzimi
(Prapashtesimi, ndëshkim moral i fjalëve shqipe )
Nga Ismail SYLA
Pesë fjalë shqipe: rrugaç, burrec, gruar, gojaç, fjalaman, me rrënjë – temë fisnike dhe degradimi i tyre përmes ndajshtesave morfologjike, nën llupën e trajtimit eseistik
Rrugë – rrugaç
(Anatomia e degradimit të hapësirës publike nëpërmjet prapashtesimit moral)
Rruga: hapësira e rendit, e lëvizjes dhe e jetës së përbashkët
Fjala rrugë e shqipes është një nga fjalët më të rëndësishme të jetës kolektive.
Ajoshënjon: orientim, marrëdhënie, qarkullim, bashkëjetesë, ligjërim hapësinor, ritëm shoqëror. Rruga nuk është vetëm vend kalimi, është institucion social. Aty njeriu takohet me botën, me të tjerët, me fatin e tij ditor. Në filozofinë shqiptare të jetës, rruga ka këto karakteristika: është publike, për të gjithë. Kërkon rregull, sepse ndryshe s’funksionon. Është horizontale, lidh njerëzit, nuk i ndan. Ka drejtim, tregon kahun e jetës.
Rruga është vend i qytetarisë: një hapësirë që kërkon sjellje të matur, veprim të ndërgjegjshëm, ritëm civilizues. Në thelb, rruga është hapësirë morale, jo vetëm fizike.
Rrugaçi: figura e shkatërruesit të hapësirës publike
Kur fjalës “rrugë” i shtohet prapashtesa – aç, krijohet një entitet krejt tjetër: rrugaç- njeriu që: shkel rregullin e rrugës, nuk njeh kufij shoqërorë, nuk ka orientim moral, e përdor hapësirën për kaos, e ndot realitetin publik me sjellje individuale. Në thelb, rrugaçi është njeriu që nuk është në gjendje të përdorë hapësirën e përbashkët pa e degraduar atë.
Pse prapashtesa –aç është kaq e fuqishme këtu?
Prapashtesa –aç është një nga prapashtesat më të vjetra pezhorative të shqipes. Ajo: zvogëlon figurën, e bën karikaturë, e ul statusin, e vë njeriun “nën rrënjë”. Pra: fjala “rrugaç” është e barabartë me karikaturën e njeriut të rrugës.
Prapashtesa paraqet shkarjen, dështimin, shpërfytyrimin e një roli. Nëse rruga është vend i rregullit, rrugaçi është shkatërrues i rregullit. Nëse rruga është vend i orientimit rrugaçi është i pa orientim. Nëse rruga është institucion rrugaçi është anti-institucion.
Morali i brendshëm i fjalës: çfarë dënon shqipja?
Shqipja nuk e fyen rrugën, ajo fyen sjelljen në rrugë. Kjo është filozofia e prapashtesimit: rrënja është e përjetshme, prapashtesa është shpallje e gabimit.
Rruga është e mirë. Rrugaçi është e keqja e rrugës. Pra moraliteti qëndron në kontrastin: rruga – rend, rrugaçi – devijim. Rrugaçi shfaq disa sjellje kaotike: nuk respekton askënd, është agresiv. Përdor hapësirën si vend pushtimi. Është amoral, nuk njeh masë, bëhet endacak pa destinacion, vetëm me lëvizje të zbrazëta. Ai nuk është vetëm njeri i rrugës, por është njeri që e shkatërron kuptimin e rrugës.
Marrëdhënia filozofike: nga hapësira publike te morali personal
Në filozofinë shqiptare rrugaçëria matet me sjelljen publike. Rrugaçi është figura që shkel moralin e hapësirës. Në shumë kultura, morali është skrupull i brendshëm. Në kulturën shqiptare, morali është edhe etikë e hapësirës: mënyrë si rri, si ecën, si e përdor vendin e përbashkët, si i prek të tjerët. Rrugaçi e përdor hapësirën pa etikë. Rruga për të është trup, ndërkaq ai është plagë e trupit shoqëror.
Rrugaçëria si dështim i qytetarisë
Kultura shqiptare ka dy fjalë të mëdha: Udhë dhe rrugë që kanë ngjashmëri por edhe dallime. Gjersa ontologjia e udhës është – vertikale, intime, e brendësisë, rruga shtrihet horizontale, publike, shoqërore. Kështu shpjegohet arsyeja pse nuk ekziston shprehja “udhaç”. Duke qenë e brendshme, udha nuk degradohet dot. E, “rrugaçi” ekziston, sepse rruga është vend potencial i ndeshjes me tjetrin. Rrugaçi është fyerja dhe poshtërimi i shoqërisë, jo i individit. Ai është anti-qytetar.
Konkluzion:
Rrugaç është figura e njeriut që nuk e meriton rrugën Në fund, mund ta përmbledhim kështu: Rruga është hapësirë e nderit kolektiv. Rrugaçi është humbësi i nderit personal në hapësirën kolektive.
Prapashtesa krijon figurën e njeriut që ka: humbur orientimin, ka braktisur rregullin, ka thyer kodin e qytetarisë, e ka përdhosur hapësirën publike dhe ka zhdukur masën.
Dhe prandaj shqipja e ruan këtë fjalë si një akt moral: Rruga nuk gabon. Gabon njeriu që ecën pa rrugë.
Burrë – burrec
Dekonstruksioni moral i figurës së burrit në gjuhën shqipe
Burri, figura më e rëndë e moralit shqiptar në kulturën shqiptare, si fjalë shënjon shumë më tepër se togfjalëshi “gjini mashkullore.”
Ajo përfaqëson: dinjitet, qëndrim moral, besë, përgjegjësi, peshë karakteri, kontroll, ekuilibër, aftësi për të mbajtur fjalën.
Burri nuk është kategori biologjike, por etike. Prandaj shqiptari thotë: “Ai është burrë!” (vlerësim moral), “S’është burrë me këto punë!” (gjykim moral) “Burri i dheut.” (arketip) “Burrni.” (virtyt).
Në këtë kuptim, fjala burrë është një nga konceptet më të shenjta të etikës shqiptare.
Burrec, figura e zvogëluar, e rrudhur, e shpërfytyruar e burrit.
Kur rrënjës “burrë” i shtohet prapashtesa –ec, krijohet]forma burrec. Burreci është njeriu që nuk arrin ta mbajë peshën morale të fjalës “burrë”. Ai është: i pasigurt, i padenjë, i pavendosur, oportunist, i lëkundur, frikacak në moral, i vogël në shpirt. Në përkufizimin popullor: “burreci është mashkulli që nuk është i denjë të quhet burrë.” Pra burreci nuk është “burrë i vogël” fizikisht, por burrë i rrudhur moralisht.
Pse prapashtesa –ec e poshtëron?
Prapashtesa –ec është: zvogëluese, përçmuese zhveshëse nga dinjiteti, e ngarkuar me ironi, e fortë moralisht. Ajo mosmarrëveshjen e njeriut me veten e kthen në kategori të qenies së tij: burrë – figurë morale, burrec – figurë e dështimit moral. Këtu prapashtesa nuk e fyen burrin në përgjithësi- fyen njeriun që pretendon të jetë burrë, por nuk është. Prapashtesa e krijon një kontrast brutal: burrë – etikë, peshë, besë, burrec – mungesë etike, mungesë peshe, mungesë bese.
Ndryshe nga fjalët e tjera, burrec është ajo ku prapashtesa godet më fort.
Morali i brendshëm: Çfarë dënon shqipja?
Shqipja e ka të qartë dallimin: burrë është figura ideale e kulturës mashkullore; burrec është figura e rrënimit të kësaj kulture. Burrec quhet ai që: kthen fjalën, nuk ruan besën, tradhton miqësinë, ka frikë nga përgjegjësia, sillet poshtë rolit të burrit, nuk përballon vështirësinë nuk pranon peshën e moralit. Pra:burreci është njeriu që nuk arrin të jetë ai që fjala burrë i kërkon të jetë.
Në këtë kuptim, fjala burrec është zhvillimi më i pasur moral i prapashtesimit në gjuhën shqipe.
Burreci si figurë filozofike: dështimi i arketipit.
Në filozofinë shqiptare burri duhet: të mbajë fjalën, të përmbajë veten, të mos zihet në vogëlsira, të ruajë dinjitetin, të përballojë fatin. Burreci është njeriu që: flet si burrë, por s’qëndron si burrë, premton si burrë, por nuk vepron si burrë, reagon si fëmijë, por kërkon trajtim si burrë, kërkon status që nuk e meriton. Në aspektin filozofik burri është nocion normativ, ndërsa burreci është nocion deskriptiv i devijimit nga norma. Është njësoj si virtyt përballë vesit arketipi përballë anti-arketipit.
Pse shqipja e ruan me kaq forcë këtë fjalë?
Sepse burri është vendi moral ku qëndron kultura. Nëse burri dështonte, dështonte struktura e familjes, e fisit, e besës, e marrëveshjes, e mikpritjes, e jetës shoqërore.
Prandaj gjuha ndërtoi një mekanizëm të fortë për ta dalluar burrin e vërtet nga burri i rrejshëm. Ky mekanizëm është fjala burrec. Ajo është një lloj alarmi moral i kulturës shqiptare.
Përfundim: Burreci nuk fyen burrin, fyen mungesën e tij
|Në të gjitha rastet e prapashtesimit: rruga mbetet e nderuar; degradohet rrugaçi, goja mbetet e shenjtë; degradohet gojaçi, fjala mbetet e rëndë; degradohet fjalamani, gruaja mbetet e nderuar; degradohet gruari
Dhe më e rëndësishmja: burrë mbetet figurë e lartë morale; burrec është figura e ulët që pretendon të jetë ajo që nuk është.
Prapashtesa nuk prek burrin. Prapashtesa shpall mungesën e burrit brenda një mashkulli. Burreci është mashkulli pa qendër. Burri është njeriu me qendër.
Shqipja ka fyerje të ndryshme, por burreci është fyerja më ontologjike: Pra: rrugaç është problem në sjellje; gruari është problem në dëshirë; gojaç është problem në gjuhë; fjalamani është problem në mendim, por burreci është problem në qenie. Ai nuk është gabim i rastit; është dështim i strukturës morale të njeriut. Ndaj kjo fyerje ka peshë më të madhe se të tjerat.
Në këtë mënyrë, burri dhe burreci përfaqësojnë dy pole të filozofisë morale shqiptare: burri = norma, burreci = devijimi, prapashtesa = gjykimi.
Grua – gruar:
Fjala “gruar” nuk flet për gruan si qenie, por për burrin që ka sjellje të shtuara, të tepruara, të padisiplina ndaj grave. Pra është një feminizim i dështuar i burrit, një varg sjelljesh që e ulin figurën e tij.
Gruar: Semantika e teprimit erotik dhe dështimit moral
Përkufizimi i saktë
“Gruar” në shqipe nuk nënkupton konceptin “të ngjashëm me gruan”.
Nuk ka asnjë lidhje me feminitetin si karakter moral apo etik. Kuptimi i saj është: Burrë që e tepron shkuarjen pas grave, burrë që përpiqet t’u pëlqejë grave me këmbëngulje të padenjë, burrë që e ul veten përmes sjelljes së ekzagjeruar erotike.
Shqipja e njeh këtë sjellje si devijim të karakterit të burrit, jo si atribut të gruas. Prandaj fjala është moralisht e ngarkuar, ajo demaskon burrin që e humb dinjitetin te mënyra si e kërkon vëmendjen e grave.
Pse quhet “gruar” dhe jo diçka tjetër?
Sepse shqipja përdor një mekanizëm ironik, pothuajse satirik: burri, në vend të jetë në rolin e vet burrëror, fillon të sillet në funksion të dëshirës së tjetrit, duke ndjekur gratë me një këmbëngulje që e zbret nga pozita e tij. Gruaria në këtë kuptim është: imitimi i pavetëdijshëm i një sjelljeje jo-burrërore, një devijim i energjisë së tij, një lloj servilizmi erotik. Nuk është fjala për feminitet, por për një deformim të rolit të tij burrëror.
Prapashtesa –ar, ironia e nënshtrimit. Prapashtesa –ar, në shumë raste, krijon profesion (këpucë- këpucar”), Te fjala gruar, prapashtesa punon ndryshe: ajo i jep burrit një “profesion” që e ul, e poshtëron, e ironizon. Ai nuk është më burrë, por “i dhënë pas grave” në mënyrë të tepruar, qesharake, të padenjë. Në këtë kuptim: Gruaria është profesioni i dështuar i burrit në raport me gratë.
Dimensioni moral: humbja e masës Në moralin shqiptar, masa- ndjenja e kufirit- është thelbësore. Një burrë “gruar” është burrë: që e ka humbur masën, që lëkund prioritetin, që shfaq sjellje të pa vetë kontrolluara, që vrapon pas grave duke humbur peshën e karakterit. Pra “gruar” nuk dënon erotizmin, por teprimin. Shqipja e ka shumë të qartë këtë rregull: Problemi nuk është dëshira, por shthurja e rolit.
Gruaria si antitezë e burrërisë. Filozofia shqiptare e burrërisë bazohet në tri shtylla: në qëndrim, dinjitet dhe përmbajtje. Burrë plus sjellje e tepruar barazi me burrec. Burrë plus sjellje e servilizuar ndaj grave barazi me gruar. Pra kemi dy rrëzime të burrit: njëri në dobësi karakteri (burrec), tjetri në dobësi erotike (gruar). Këto nuk janë sinonime – janë dy kriza të ndryshme të burrërisë.
Gruaria në kontekstin e prapashtesimit moral
Në esenë tonë për prapashtesimin si akt moral, fjala “gruar” është shembull ideal: rrënja grua është e nderuar, është identitet i femrës; prapashtesa –ar nuk e përflet gruan; e flet burrin që abuzon me praninë e grave.
Ky është një shembull i pastër i parimit: Prapashtesa nuk fyen rrënjën, por sjelljen që s’i përket dot rrënjës. Gruaja nuk degradohet. Degradohet burri që e keqpërdor raportin me të.
Përfundim: Gruaria si metaforë morale. Në thelb “gruaria” është gjykim moral mbi burrin, jo mbi gruan. Ajo shënjon. mungesën e vetëkontrollit, teprimin erotik humbjen e peshës së burrit, zhvendosjen nga dinjiteti në zvarritje.
Prandaj shqipja e ruan këtë fjalë si formë edukimi, si mjet të etikes popullore si shenjim të asaj që nuk duhet të jetë burri. Nga identiteti te gjestikulacioni vulgar “grua” është fjalë që shënjon rol, qenie, status. “Gruar”, thuhet për burrin që është shumë i dhënë pas grave, që përpiqet t’u pëlqejë njeri me sjellje të shthurura, imitim i ulët i gruas, sjellje që bie poshtë dinjitetit.
Është një nga rastet më të qarta të transformimit pezhorativ përmes prapashtesimit: fjalë e nderuar – figurë e degraduar.
Analogjia me “grua – gruar”: dy rrëzime paralele
Në të dy rastet: rrënja është e pastër; prapashtesa shënon sjelljen që s’i përket rrënjës; gjuha e ndëshkon devijimin përmes transformimit gramatikor. Gruaja nuk poshtërohet nga fjala gruar; poshtërohet burri. Rruga nuk poshtërohet nga fjala rrugaç; poshtërohet njeriu. Rrugaçi është për rrugën ajo që gruaria është për gruan: një parazit semantik i rolit të dikujt tjetër.
Gojë – gojaç
Anatomia e degradimit të logos-it dhe moralit të fjalës
Goja: organi i fjalës, i jetës, i nderit
Në traditën shqiptare, goja nuk është thjesht organ biologjik. Ajo është tempulli i fjalës, qendra e nderit, garancia e besës, porta e mendimit. Fjalët “m’i ke dalë nga goja”, “e mbajta gojën”, “e fliqi gojën”, “e dha fjalën me gojë” tregojnë se goja ka status moral.
Goja është e shenjtë sepse është instrumenti përmes të cilit: njeriu jep besë, shpreh nder, artikulon të vërtetën, bën marrëveshjet, krijon marrëdhënie. Prandaj rrënja gojë është neutrale në formë, por e rëndë në dinjitet.
Gojaç: deformimi i funksionit të fjalës
Kur fjalës gojë i shtohet prapashtesa –aç, krijohet figura e gojaçit, njeriu që e përdor gojën kundër nderit të saj.
Gojaçi flet pa mend, flet pa masë, flet keq për të tjerët, përgojon, shpif, prish bisedën, abuzon me logos-in. Në thelb, gojaçi është abuzuesi i fjalës. Ai nuk është njeri që flet shumë (kjo është fjalamani). Ai është njeri që flet keq Nga gojaçi, degradohet cilësia, jo sasia.
Kuptimi moral: Gojaçi është njeriu që e shkatërron funksionin etik të gojës. Në këtë kuptim relacioni gojë – gojaç ka të njëjtin mekanizëm moral si: grua – gruar, rrugë rrugaç. Kështu, prapashtesa e ul figurën e njeriut, por nuk prek dinjitetin e rrënjës.
Pse është poshtërim?
Sepse goja ka funksion shenjtërues në kulturën shqiptare. Gojaçi është: i pabesë, i papërmbajtur, i trazuar, i prishur në përdorimin e fjalës. Shqipja e ndëshkon përmes formës gjuhësore:i merret rrënja dhe i jepet një trup i ulët moral.
Ashtu si rrugaçi është katastrofa e rrugës, gojaçi është katastrofa e gojës.
Gojaçi si figura e kaosit verbal
Rrugaçi ka kaos fizik. Gojaçi ka kaos verbal. Në të dyja rastet, kaosi transformohet në fyerje. Gojaçi nuk bisedo, ai përçan. Ai nuk jep fjalë, por e thërrmon atë. Ai nuk ruan masë, po e prish harmoninë e bisedës. Ky është një dështim moral i logos-it.
Fjalë – fjalaman
Kur trupi i mendimit kthehet në tepri, zhurmë dhe prishje të logos-it
Fjala: njësi e logos-it, e mendimit dhe e etikës shqiptare
Shqipja e ka një raport të jashtëzakonshëm me fjalën. Për shqiptarët, fjala është nderi vetë: “U dha fjala.” , “Fjalë burrash.” “E mbajti fjalën.” “Fjala vret.” “Fjala është gur.” Në filozofinë morale të shqiptarit, fjala është: normë etike, detyrim, besë, marrëveshje, pasqyrë karakteri. Fjala nuk është tingull. Është veprim. Prandaj rrënja “fjalë” është madhështore, e respektuar, e ngarkuar me përgjegjësi.
Fjalamani: teprimi i fjalës, varfërimi i mendimit
Fjalamani nuk është gojaç. Gojaçi flet keq. Fjalamani flet shumë. Fjalamani është teprimi i fjalës pa masë, pa mendim, pa peshë.
Ai nuk ndalet, nuk mendon, nuk përzgjedh, nuk lë vend hapësirë për tjetrin, fillon të flasë para se të mendoj, përdor fjalët me shumicë dhe me pak cilësi. Në fenomonologjinë e logos-it, kjo është forma më e rëndë e dobësisë së mendimit.Fjalamania është inflacion i fjalës. Ashtu si inflacioni ul vlerën e parasë, fjalamani ul vlerën e fjalës.
Kur pasuria e gjuhës bëhet tepri e dëmshme. “Fjalë” është njësi e ndërtimit të mendimit. “Fjalaman” është ai: që ka fjalë shumë, por mendim pak; që flet kot; që e konsumon gjuhën. Prapashtesa –man nuk është gjithmonë negative, por në këtë rast e krijon figurën e njeriut që: nuk e përdor fjalën si kuptim ,por si zhurmë. Pra, prapashtesa e kthen një vlerë në jo vlerë.
Prapashtesa –man: funksioni etik
Prapashtesa “man” nuk është gjithmonë negative, por në këtë rast ka funksion totalisht pezhorativ. Ajo i jep sjelljes një dimension të tepruar, e përshkruan individin si të fiksuar pas veprimit, e zvogëlon dinjitetin e përdorimit të fjalës. Pra fjalamani është njeri që nuk ruan masën e logos-it, një vlerë themelore në kulturën shqiptare. Në moralin tonë, tepria është po aq e keqe sa mungesa. Shumë fjalë – pak mendim. Në të njëjtën mënyrë si: shumë kërkim ndaj grave – gruar, shumë prani kaotike në rrugë- rrugaç. Pra:fjalamani është devijimi i logos-it.
Fjalamani si zhurma e botës së brendshme
Shqipja është gjuhë e masës. E urtësisë që zhytet përpara se të flasë. Fjalamani është figurë e kundërshtisë së kësaj: e rrah shumë fjalë, nuk gjen mendim prodhon zhurmë në vend të komunikimit. Fjalamani është njeriu që:e ka gojën e krijuar për fjalë, por mendjen të shkëputur nga to.
Paralele me “rrugaç” dhe “gruar”
Në të gjitha rastet, prapashtesa nuk fyen rrënjën, nuk degradon koncepti, nuk prek të shenjtën, por denoncon sjelljen që bie poshtë nivelit të rrënjës. Fjalamani është njeriu që nuk e meriton fjalën. Gojaçi është njeriu që nuk e respekton gojën. Rrugaçi është njeriu që nuk e meriton rrugën. Gruari është njeriu që s’meriton rolin burrëror.
Përfundim:
Fyerja si filozofi e vlerave në shqipe Në gjuhën shqipe, prapashtesimi është sistem moral: ai mbron rrënjën dhe ndëshkon devijimin.
Në këtë vizion: fjala është e shenjtë; fjalamani e banalizon. goja është e nderuar; gojaçi e ndot, rruga është e qytetëruar rrugaçi e shkatërron gruaja është e nderuar; gruari e poshtëron burrin. Dhe kështu, gjuha shqipe ndërton një filozofi të brendshme: Njeriu gjykohet për atë çfarë i shton vetes, jo për atë çfarë është në rrënjë.
Shënim
Mekanizmi i degradimit]
(Rrënja e fortë te trupi i dobët)
Çfarë ndodh në të gjitha këto raste?
1. Rrënja është kuptim pozitiv, stabil.
2. Prapashtesa krijon trup të ri, të brishtë.
3. Ky trup i ri e përmbys moralin e rrënjës.
Kjo është natyra e shqipes: rrënja është e fortë, e pastër, e lashtë, prapashtesimi i ul, i vulgarizon, i deformon.
Rrugë – rrugaç, shkarja morale e hapësirës publike. Burrë- burrec, shkarja morale e rolit. Grua -gruar, shkarja morale e identitetit. Gojë – gojaç, shkarja morale e gjuhës. Fjalë – fjalaman, shkarja morale e mendimit.
Pse ndodh kjo metafizikë e fyerjes në gjuhën shqipe ?
Fyerjet në shqipe lindin nga vulgarizimi i asaj që është e shenjtë: rruga (civilizimi), burri (dinjiteti moral), gruaja (njeriu i shtëpisë dhe botës), goja (gjuha), fjala (logosi). Prapashtesat –aç, –ec, –man, etj., janë mjetet kirurgjikale të degradimit: ato nuk krijojnë vetëm formë; ato krijojnë gjendje morale dhe shoqërore.
Në këtë mënyrë, gjuha shqipe na jep një mësim të thellë: Fyerja nuk është shpikje e fjalës; është deformim i thelbit. Dhe fyerja më e madhe ndodh kur: rruga humb shpirtin e qytetërimit, burri humb qendrën, gruaja humb dinjitetin, goja humb rëndësinë e logos-it, fjala humb mendimin.
Konkluzion: Prapashtesa është pasqyrë e nderit dhe rënies së shoqërisë. Pse shqipja e bën këtë? Sepse është gjuhë që vëzhgon sjelljet, jo konceptet. Ajo e njeh njeriun përmes: lëvizjes (rrugaç), karakterit (burrec), dinjitetit (gruar), gojës (gojaç), ligjërimit (fjalaman).
Shqipja është një gjuhë morale. Dhe prapashtesat janë sistemi i saj i etikës së përmbysur.
ObserverKult
Lexo edhe:
ISMAIL SYLA: SHTEGU, MONOPATI, SHTEGTARI
-
U shpall “Autori më i mirë i vitit”, Artan Fuga flet për romanin që ‘tronditi’ familjen
Akademiku dhe studiuesi Artan Fuga u shpall autori më i mirë i vitit nga juria e Panairit të 28-të librit për romanin “Ndëshkimi i Dytë i Evës”, që e vlerësoi si një strukturë romaneske mbresëlënëse, ku ndërthuren miti i zanafillës, dramat e jetës familjare e urbane dhe zhvillimet teknologjike të bashkëkohësisë.
Fuga zbuloi në “Goca dhe Gra” disa nga detajet e këtij romani, që duket se do t’i rrëmbejë lexuesit nëpër faqet e tij.
“5 vite për ta studiuar çështjen, 1 vit për ta shkruar. Kur shkruan, personazhi të merr me vete. Është gabim ta përmbash veten dhe të mos shkosh atje kur të çon personazhi. Në roman nuk është vetëm një burrë, por disa. Një burrë që ka disa element që e spikatin si tip është Lavdoshi.
I dyti është ai që quhet Moli, për mua është tipologji më vete. Adam që nuk fle por bën veprime dhe i treti Adriani. Ai përmban një dramë. Unë nuk i dua heronjtë, as njerëzit perfekt. Ai pëson dramën e vetë.
Në libër shoh një qytet që po transformohet nga ana materiale, pro nuk mund të bëhet pa tronditje të familjes.
Ka një nuse që ndjen presionin e vjehrrës dhe në fund të fundit i thotë të shoqit, unë ndjej aromën e nënës tënde. Ka një burrë që luhaet mes nënës dhe partneres. Familja nukleare me një çift mund të gjejë lumturinë ose jo, por fakti që është veçuar nga të tjerët nuk e bën me doemos të lumtur”-u shpreh Fuga.Top Channel
-
Opozita i kthen shpinën Ramës teksa merr fjalën, kryeministri: Nuk shkon mor burrë, më mirë kurrizin sesa fytyrën
Edi Rama: Dhe të ankoheni dhe të kthehni kurrizin nuk shkon mor burrë. Më mirë shpina dhe fytyra juaj. Jam thellësisht i prekur nga konstatimi i z.Noka i cili akuzoi kryetarin e Kuvendit për besnikëri të tepruar ndaj kryetarit të partisë, por Nokën do ta quaja. Besnik Flamur Noka.
Top Channel
-
Një furgon shpërthen në një parking nëntokësor në qendër të Londrës, një i plagosur
Një burrë u dërgua me urgjencë në spital me djegie pas një shpërthimit të një furgoni në një parking nëntokësor në një qendër tregtare në Wimbledon, Londër.
Konkretisht, siç raportohet nga gbnews.com, shpërthimi ndodhi të hënën, duke shkaktuar rrëmujë të madhe, pasi qendra tregtare, e cila thuhet se ishte e zënë nga rreth 100 persona në atë kohë, duhej të evakuohej.
Zyrtarët e policisë dhe të zjarrfikësve thanë se shpërthimi u shkaktua nga objekte të ndezshme që mbante furgoni kur çatia e tij – për arsye që aktualisht nuk dihen – “goditi” çatinë e parkingut. Fotot nga vendi i ngjarjes tregojnë furgonin pothuajse plotësisht të shkatërruar, me dritare të thyera dhe pjesën e brendshme të ekspozuar.Thank you to emergency services for the rapid response to the van explosion on Queens Road this morning, believed to be accidental. Wishing the driver a swift recovery.
I’m in touch with Wimbledon Quarter owners who will share more details when able 🧵https://t.co/qKILFsR71a
— Paul Kohler🔶MP for Wimbledon (@PaulKohlerSW19) November 17, 2025Një zëdhënës i Policisë Metropolitane tha se shoferi, një burrë rreth të 60-ave, u plagos dhe u dërgua me urgjencë në spital. Ai tha se incidenti ishte duke vazhduar dhe “nuk besohet të ketë lidhje me terrorizmin”. Nga ana e tij, deputeti Paul Koller, në një postim në X, përgëzoi autoritetet për reagimin e tyre të menjëhershëm dhe i uroi të plagosurit shërim të shpejtë.
Top Channel
-
Ende mister vrasja e 51-vjeçares në Napoli, kishte denoncuar më parë një burrë për përndjekje
Vdekja misterioze e Nunzia Cappitelli në Napoli, Itali, mbetet ende e paqartë.
51-vjeçarja u gjet në dysheme në apartamentin e saj me një plagë në pjesën e pasme të kokës dhe pranë saj ndodhej një shishe qelqi e thyer. Plaga mund të përputhet me një rënie aksidentale, ndoshta pas një sëmundjeje të papritur, por edhe me një shtytje të fortë gjatë një grindjeje. Asnjëra pistë nuk është përjashtuar. Dyert e apartamentit ishin të mbyllura, por sipas hetuesve dera mund të hapej lehtësisht edhe nëse nuk ishte kyçur siç duhet. Nuk ka shenja vjedhjeje, as prova që dera të ketë qenë patjetër e siguruar pas hyrjes ose daljes së fundit të gruas.
Përveç partnerit 21-vjeçar, i cili e gjeti trupin bashkë me një fqinj, në dosjen e denoncimeve të viktimës ndodhet edhe një burrë tjetër, më i moshuar, të cilin ajo e kishte raportuar për ndjekje. Ky person, megjithëse nuk lidhet drejtpërdrejt me vendin e ngjarjes, por mbetet në sfond të hetimeve. Autopsia, që do të kryhet në fillim të javës, pritet të përcaktojë nëse vdekja ka ardhur nga një sëmundje e papritur apo nga një akt i dhunshëm. Vetëm pas këtij akti pritet të qartësohet drejtimi i mëtejshëm i hetimeve. Para shtëpisë së bllokuar nga policia, sot u vendosën lule dhe një shënim: “Për të dashurën Nunzia, lutemi për ty.”Prifti i zonës, Don Pasquale Fioretti, tha se gruaja ishte e rezervuar dhe shpesh e vetmuar, por herë pas here ndalonte në kishë. Ai e ka parë për herë të fundit të premten e kaluar dhe sipas tij “Dukej mirë dhe u përshëndetëm.”Top Channel
-
“Me ligjin që kaluat s’e di kujt gjinie i përket. Sheh me syze rozë”/ Vengu-Nokës: S’të kam shprehur dashuri! Demokrati: Ju njihni flamurin me 12 ngjyra
Debatet nuk munguan në komisionin për Çështjet e Brendshme dhe të Mbrojtjes, ku sërish protagonist u bë deputeti i PD-së, Flamur Noka.
Demokrati u përplas ditën e sotme me Ministrin e Mbrojtjes, Pirro Vengu gjatë raportimit në Komisionit Parlamentar për projektbuxhetin e vitit 2026.
Noka ka akuzuar ministrin se po e sheh realitetin me syze rozë dhe se akuzat ndaj ish qeverisë së PD-së, ishin të pavend, pasi sipas tij, ishte ajo që e anëtarësoi Shqipërinë në NATO. “P e sheh rtealitetin me syze rozë”, i tha Noka-Vengut.
Por gjatë replikës, Pirro Vëngu, tha se nuk kishte syze rozë, por vetëm syze, ndërkohë që tha se nuk kishte shprehur “dashuri” për Nokën. “Nuk jam me syze rozë, por vetëm me syze”, u përgjigj ministri.
Pas kësaj replike, Noka iu drejtua se “jam burrë në të gjitha drejtimet”. “Me atë ligjin që ju kaluat, unë nuk e di kujt i përkisni. Ndërsa unë njihem si burrë.. Në çdo aspekt mbahen për burrë”, tha Noka.
Por gjatë replikave, Vengu tha se Noka po fliste përçartë, ndërkohë që demokrati iu kthye me tonë, teksa tha se karriera e këtij te fundit ishte e ndërtuar nga kartelet.Top Channel
-
Iris Luarasi: Nuk i kemi hapur rrugë identiteteve të shumëfishta, por shtetet me vetëm dy gjini nuk janë shembull për t’u ndjekur
iris luarasi
TIRANË- Teksa një ditë më parë Kuvendi miratoi me 77 vota pro ligjin për barazinë gjinore, i kontestuar nga opozita dhe shoqëria civile, deputetja e Partisë Socialiste, Iris Luarasi, ka dalë në një konferencë për mediat. Sipas Luarasit, ligji nuk prek konceptin e dy gjinive “burrë dhe grua”, por garanton barazi dhe dinjitet të tyre në jetën publike dhe sociale. Deputetja deklaron se ligji nuk prek familjen tradicionale, ndërsa i cilësoi si dezinformim deklaratat e opozitës që këmbëngul në të kundërtën për gjini fluide.
Deklarata e plotë për media e Deputetes së Partisë Socialiste, Iris Luarasi:
Ligji për Barazinë Gjinore i miratuar dje nga Parlamenti Shqiptar, synon të transformojë në realitet parimin kushtetues të barazisë mes grave dhe burrave në çdo fushë të jetës.
Për shkak të gjuhës së urrejtjes dje në Parlament, është e rëndësishme të adresojmë debatet pa thelb që ky ligj ka shkaktuar, të cilat i i kemi dëgjuar në komisone dhe i dëgjuam edhe dje në seancën plenare dhe ishte e qartë se shumë kolegë kishin më shumë kohë për rrjetet sociale sesa për leximin e projektligjit.
Janë shprehur shqetësime për terminologjinë e përdorur, duke pretenduar se ligji “kërcënon familjen tradicionale dhe shton numrin e gjinive”.
Në realitet, ky ligj nuk shton asnjë realitet të ri ligjor. Ai nuk krijon kurrsesi gjini të reja, vetëm synon të garantojë barazi reale midis dy gjinive që janë burrë dhe grua.
Nëse dikush do të donte të prezantonte gjini të reja në shoqërinë shqiptare do të duheshin reforma të thella ligjore, duke nisur nga ndërhyrjet në Ligjin “Për Gjendjen Civile” apo duke miratuar një kuadër specifik ligjor për njohjen e identiteteve të reja gjinore.
Eshtë pretenduar se ligji “kërcënon familjen tradicionale dhe shton numrin e gjinive”.
Le të jemi të qartë: narrativa që “po legalizohen 70 gjini në Shqipëri” është një gënjeshtër e qëllimshme, e përsëritur aq shumë sa disa filluan ta besonin. Në realitet, ky ligj nuk shton asnjë realitet të ri ligjor.
Ai nuk krijon kurrësesi gjini të reja, vetëm synon të garantojë barazi reale midis dy gjinive që janë burrë dhe grua.
Koncepti i “përkatësisë së shumëfishtë” që referohet në ligj nënkupton diskriminimin e shtuar që mund të përjetohet për shkak të moshës, origjinës etnike, vendbanimit rural, aftësive të kufizuara apo statusit socio-ekonomik.
Ky koncept, nuk lidhet me konceptin “perkatesi e shumëfishtë gjinore” siç është pretenduar gabimisht.
Mjafton një kërkim në tekstin e projektligjit dhe do kuptohet se togfjalëshi “Përkatësia e shumëfishtë gjinore” nuk ekziston.
“Përkatësia e shumëfishtë” është koncept ligjor që do të thotë se një person mund të përjetojë diskriminim bazuar në më shumë se një shkak.
Për shembull, si grua dhe rome dhe si grua me aftësi të kufizuara, si baba i vetëm dhe emigrant, ose si vajzë e re nga zonat rurale. Në realitetin shqiptar, këto ndërthurje janë të zakonshme dhe të dukshme dhe këto realitete nuk mund të injorohen nga ligji kryesor kombëtar që pretendon të adresojë efektivisht barazinë gjinore. Pa njohjen e konceptit të përkatësisë së shumëfishtë, këto raste komplekse bëhen juridikisht të padukshme.
Kemi degjuar gjatë kësaj periudhe se projektligji detyron përdorimin e “gjuhës gjithëpërfshirëse gjinore”, duke zëvendësuar termat “nënë” dhe “baba” me shprehje neutrale si “prind 1” dhe “prind 2”. As unë dhe as kolegët e mi të Partisë Socialiste nuk do votonin kurre per nje ligj qe nuk do na jepte mundesine qe femijet mos na therrasin nënë dhe baba dhe termat prindi 1 dhe prindi 2 në ligj janë vetëm një gënjeshtër e shpikur nga ata që nuk e kanë lexuar projektligjin, por besojnë çdo gjë që lexojnë në rrjetet sociale.
Koncepti “Gjini” i marrë nga Konventa e Stambollit, e nenshkruar dhe ratifikuar nga ky Parlament kur opozita e sotme ishte ne pushtet, nuk flet per shume gjini.
Me lejoni ta citoj sic eshte ne projektligj meqe shumica e narratives eshte ngritur nga njerez qe s’e kane lexuar fare projektligjin, por vetem besojne narrativen e rrjeteve sociale se duan te na shkaterrojne familjen.
Gjini nënkupton rolet e ndërtuara në kontekstin social, sjelljet, aktivitetet dhe atributet që një shoqëri e caktuar i konsideron të përshtatshme për gratë dhe burrat;
Në projektligj nuk përdoret termi “gjuhë gjithëpërfshirëse gjinore”, por flitet për gjuhë me ndjeshmëri gjinore, e cila nuk përfaqëson asgjë më tepër sesa korrektësi gramatikore në terma, qe koleget e mia në vendimarrje mos te nenshkruajne me termin Minister, por te nenshkruajne me termin Ministre. Mos te perdorim termin drejtor, por drejtore kur drejtuesja e institucionit eshte nje grua, e keshtu me rradhe.
Jane permendur disa here nga kolege te opozites ne komisione shembuj nga disa vende europiane. Është e vërtetë që 2-3 shtete anëtare të Bashkimit Evropian, kanë miratuar apo propozuar ndryshime kushtetuese që kufizojnë konceptin e gjinisë vetëm në “dy sekse biologjike”.
Por, këto nuk janë shembuj për t’u ndjekur nga një vend që aspiron të bëhet pjesë e BE-së, pasi janë shkelje të parimeve themelore të së drejtës së Bashkimit Evropian.
Ashtu sic eshte e vertete se Komisioni Evropian ka hapur procedura shkeljeje ndaj disa prej këtyre shteteve dhe ka paralajmëruar sanksione financiare sipas nenit 260 të Traktatit për Funksionimin e BE-së.
Nëse shtetet refuzojnë të korrigjojnë shkeljet, ato rrezikojnë gjoba ditore, pezullim të fondeve të BE-së, apo përjashtim nga programet e bashkëpunimit.
Pra, nuk kemi të bëjmë me “shembuj të mirë” que duhen ndjekur, por me shkelje që po diskutohen në gjykatat evropiane si cenim i parimeve themelore të së drejtës evropiane.
Realiteti që Injorohet
Ndërkohë që disa shpikën probleme imagjinare, le të flasim për problemet reale që ky ligj adresson:
Çdo ditë në Shqipëri 7 gra raportojnë dhunë në familje. Vetëm në 6 muajt e parë të 2025-ës, janë regjistruar 1,260 denoncime—një alarm social që duket se disa kolegë preferojnë ta injorojnë në emër të “familjes tradicionale”.
Gratë në Shqipëri paguhen 4.5% deri në 17.4% më pak se burrat për të njëjtën punë. Për çdo 100 lekë që fiton një burrë, një grua fiton vetëm 82.6 lekë sipas disa studimeve.
31% e grave dhe vajzave nuk kërkojnë punë sepse janë të dedikuara detyrave shtëpiake, krahasuar me vetëm 2% të burrave.
Kjo është “familja tradicionale” që disa duan ta mbrojnë—ku gruaja mbetet në shtëpi, e pa paguar dhe e pa mundësi.
Në përfundim, ky projektligj nuk është një eksperiment social, por përmbushje e detyrimeve kushtetuese dhe ndërkombëtare. Ai nuk kërcënon familjen, por e përforcon atë duke krijuar mundësi të barabarta për të gjithë anëtarët e saj.
Nuk krijon privilegje, por korrigjon padrejtësi historike. Nuk imponon ideologji të huaja, por zbaton vlera universale të të drejtave të njeriut që Shqipëria ka nënshkruar dhe ratifikuar.
Nuk ecën përpara shoqëria shqiptare kur në emër të familjes, do që ta kthesh gruan në rolin e saj tradicional që të mos shkoj në punë, por të kujdeset për familjen.
Shoqëria ecën përpara kur burrë e grua janë partnerë, e paguhen njësoj për të njëjtën punë, e trajtohen me dinjitet pa u ndarë në qytetarë të dorës së parë dhe qytetarë të dorës së dytë.
Dhe të gjithë ata që vazhdojnë të shpërndajnë dezinformim dhe të nxisin urrejtje, le ta dinë: historia nuk do t’i mbajë mend si mbrojtës të familjes, por si pengues të progresit.
Ndërkohë që ne do të vazhdojmë përpara, duke ndërtuar një Shqipëri ku çdo qytetar—burrë apo grua—ka të njëjtat mundësi, të njëjtat të drejta, dhe të njëjtin respekt.
Kjo është Shqipëria që ne po ndërtojmë. Dhe kjo është Shqipëria që do të hyjë në Bashkimin Evropian—jo me diskriminim dhe pabarazi, por me drejtësi dhe dinjitet për të gjithë.
Kuvendi i Shqipërisë miratoi mbrëmjen e së enjtes projektligjin për Barazinë Gjinore, me 77 vota pro, pas një seance maratonë të shoqëruar nga debate të forta politike./ZËRI -
Të paktën dy të vdekur në sulmet ruse në juglindje të Ukrainës
Të paktën dy persona u vranë nga bombardimet ruse në rajonin e Dnipropetrovskit në Ukrainën juglindore të hënën, thanë autoritetet lokale.
Në një postim në platformën Telegram, guvernatori rajonal Vladislav Khaivanenko tha se një burrë 47-vjeçar dhe një burrë 35-vjeçar u vranë nga bombardimet ruse në komunitetin Pokrovsky, duke shtuar se katër persona u plagosën. Ai gjithashtu ndau foto nga zona, duke treguar ndërtesa dhe makina të dëmtuara.
Pokrovske, Dnipropetrovsk region — KABs strike on the center of the village. There are casualties. pic.twitter.com/pIM8wlu1s1
— Eugene Dnipro 🇺🇦 (@EvgeniyDnepr390) November 4, 2025Nëntë persona u plagosën në një sulm rus në komunitetin Mykolaivka të rajonit të Dnipropetrovskit, sipas të njëjtit burim.
Top Channel