Nga John Thornhill – Financial Times
Hakerët janë një grup njerëzish që i shohin gjërat me një dozë të shëndetshme skepticizmi. Sa herë analizojnë një sistem, instinkti i tyre i parë është ta thyejnë atë. Por edhe më dinakët do ta kishin të vështirë të hakeronin një nga sistemet më të sigurta të votimit që është shpikur ndonjëherë: metodën për përzgjedhjen e një pape të ri. Pas gati dy mijë vitesh, Kisha Katolike është afruar shumë me përkryerjen e këtij arti, sipas Bruce Schneier-it, autor i librit A Hacker’s Mind. Çfarë mund të mësojmë nga ky proces?
Së pari duhet pranuar se, si çdo zgjedhje, edhe konklavat papnore janë të diskutueshme. Shpesh ka polemika, ndërsa kandidatët e mundshëm, ose papabili, siç i quajnë vëzhguesit e Vatikanit, lëvizin në heshtje për të fituar përkrahjen e kolegëve kardinalë. Përshtypja që jep romani bestseller Conclave i Robert Harris, i cili u kthye në një film fitues të çmimit Oscar, është se zgjedhjet papnore janë plot intrigë, dredhi dhe marrëveshje pas perdeve. Historianët sugjerojnë se kjo s’është fort larg të vërtetës.
Zgjedhjet e muajit të ardhshëm kanë shkaktuar tashmë emocione të forta, me katolikët MAGA në SHBA që kërkojnë një papë “më të ngjashëm me Trump-in” për të refuzuar liberalizmin e Papa Françeskut të ndjerë. Megjithatë, gjashtë nga dhjetë kardinalët amerikanë me të drejtë vote janë emëruar nga Françesku dhe duket se janë më pranë qasjes së tij. Në total, papa argjentinas ka emëruar 108 nga 135 kardinalët që kanë të drejtë vote, gjë që mund të ndikojë ndjeshëm në rezultatin përfundimtar.
Edhe pse ka mosmarrëveshje për drejtimin e Kishës dhe përbërjen e kolegjit elektoral krejtësisht mashkullor, vetë procesi i votimit është relativisht i padiskutueshëm, pasi është kodifikuar gjatë shekujve. Kardinalët votues, që vijnë nga e gjithë bota dhe qëndrojnë të izoluar gjatë konklavës, shkruajnë emrin e kandidatit të preferuar në një kartelë dhe betohen para altarit të Kapelës Sistine çdo herë që hedhin votën. Çdo raund mbikëqyret nga tre kontrollues të përzgjedhur në mënyrë të rastësishme. Mëngët e rrobave të tyre janë prej dantelle gjysmë të tejdukshme (për të shmangur mashtrimet). Çdo votë shpallet, sado kohë të marrë. Zakonisht duhen disa raunde për të arritur në një përfundim.
Schneier sugjeron tri mësime nga ky proces papnor. Së pari, çdo hap i sistemit zgjedhor është transparent për të gjithë pjesëmarrësit, edhe pse votat janë të fshehta. Së dyti, zgjedhjet e vogla dhe të thjeshta mes votuesve të njohur janë më pak të cenueshme. Së treti, kur një proces përzgjedhjeje evoluon gjatë një kohe të gjatë, mund të bëhet ‘çuditërisht i mirë’.
Ka shumë zgjedhje në shkallë të vogël që mund të zhvillohen në mënyra të ngjashme, edhe nëse më pak të sofistikuara, por votimet e sigurta janë të vështira në shkallë të gjerë, veçanërisht kur përfshihet teknologjia. “Nuk ekziston votim vërtet i sigurt që është vetëm dixhital,” thotë Schneier. Kjo provohet çdo vit në konferencën Def Con, ku hakerët zbulojnë rregullisht dobësitë e sistemeve dixhitale të votimit në SHBA.
Sfida e mbajtjes së votimeve të sigurta është veçanërisht e fortë në SHBA, për shkak të përmasës së zgjedhjeve dhe numrit të madh të çështjeve që votuesit duhet të shqyrtojnë. Kjo e bën automatizimin thelbësor, edhe pse i rrezikshëm, sipas Matt Blaze, profesor në Universitetin Georgetown që studion integritetin zgjedhor.
Megjithatë, Blaze sugjeron se ka një mënyrë për të minimizuar rreziqet e automatizimit. Fletët fizike të votimit (përfshirë votat postare) janë të domosdoshme, por mund të lexohen dhe numërohen elektronikisht me teknologjinë e skanimit optik. Ky proces më pas mund të kontrollohet me një teknikë mostre të quajtur “auditime të kufizuara nga rreziku”. “Jam optimist se mund të kemi zgjedhje me integritet shumë të lartë, edhe me fletët e mëdha dhe të ngarkuara që kemi në SHBA,” i tha ai autorit.
Ka kërcënime shumë më të mëdha ndaj demokracisë sesa mekanizmat e papërsosur të votimit: politikanë që nxisin turmat, si Donald Trump, të cilët nuk pranojnë rezultatet legjitime; manipulimi dhe dezinformimi i ndihmuar nga inteligjenca artificiale; dhe ndërhyrja e huaj, ndër të tjera. Por, edhe këtu, historia e zgjedhjeve papnore mund të jetë iluminuese, duke pasur parasysh sa të adaptueshme kanë qenë. “Konklavat papnore bëjnë gjithçka për të siguruar që votuesit dhe ata që vëzhgojnë të besojnë se procesi është i drejtë. Demokracitë kanë shumë për të mësuar prej kësaj,” thotë Gina Neff, drejtoreshë ekzekutive e Qendrës Minderoo për Teknologjinë dhe Demokracinë.
Gjatë shumë shekujve, zgjedhjet papnore janë shoqëruar me ryshfet, frikësim, kryengritje, përçarje dhe pazare të zgjatura: zgjedhja papnore e vitit 1268 zgjati dy vjet e nëntë muaj. Ka qenë besimi i mirë, përshtatja e vazhdueshme dhe mekanizmat efektivë të verifikimit që e kanë përmirësuar procesin. Me pak fat, hakerët mund të na ndihmojnë të arrijmë më shpejt atje sot, duke sinjalizuar rreziqet dhe duke propozuar zgjidhje më të sigurta për sistemet e votimit në të gjithë botën. Syri.net-Financial Times