Fate Velaj
VJENË- Emërimi i Fatmir Velajt si ambasador i Shqipërisë në Austri në vitin 2023 vijon të shkaktojë polemika, teksa në skenë tani ka ‘shpërthyer’ bomba e radhës. Ministria e Jashtme autriake kishte shfaqur dyshime edhe para emërimit të tij si ambasador në Vjenë, madje duke i dërguar një notë verbale Ministrisë së Jashtme të Shqipërisë për të nxitur një kandidat tjetër për këtë pozicion. Së fundmi, Sipas një artikulli të medias austriake, exxtra 24, gjuetari i njohur i plagjiaturës, Dr. Stefan Weber, hetuesja private e njohur Vera Dumser dhe madje edhe ish-anëtarë të shërbimit sekret shqiptar kanë hetuar për muaj të tërë rastin e ambasadorit Velaj. Në fund të hetimeve të tyre, kanë konsistuar kontradikta, skandale dhe akuza që, sipas tyre, e bëjnë ambasadorin Fate Velaj të papranueshëm. Këtë herë ka dyshime edhe në lidhje me kualifikimin e tij, tregues të shtetësisë së dyfishtë dhe aktivitetet e tij paralele tregtare në Austri.
Skandali i plagjiaturës në tezën e masterit
Gjuetari i plagjiaturës, Dr. Stefan ëeber, e shqyrtoi me kujdes tezën e masterit të Velajt, “Mirëmëngjes, Ballkan” (2006, Universiteti i Arteve të Aplikuara në Vjenë), dhe arriti në përfundimin:
“Edhe nëse nuk do të ishte plagjiaturë, teza nuk i përmbush standardet minimale të një punimi akademik.”
Sipas Weber, Velaj kopjoi fragmente nga Dr. Emil Brix (drejtor i Akademisë Diplomatike të Vjenës), ndër të tjera. Në tekstin origjinal të Brix-it, shfaqet termi “Evropa Qendrore”, por Velaj e ndryshoi atë në “Evropa Juglindore”. Burimi: Emil Brix, Die Furche (2003). Brix është ish-ambasador, drejtor i Akademisë Diplomatike të Vjenës dhe president i Shoqatës Austriake të Kërkimeve.
Përfundimi i ëeberit:
“Teza përfshin më pak se 40 faqe tekst të vazhdueshëm. Pasazhet jo të plagjiatuara përbëhen kryesisht nga intervista. Nuk duket ndonjë vepër e vërtetë origjinale.”
Ndihma sociale pavarësisht pasurive miliona dollarëshe
Ndërkohë, detektivja private Vera Dumser zbuloi mashtrimin me ndihmën sociale. Bazuar në hetimin e saj, Velaj merrte ndihmë sociale në Austri edhe pse më parë kishte deklaruar pasuri prej 1.2 milion eurosh në parlamentin e Shqipërisë. Përveç kësaj, sipas disa burimeve, Velaj akuzohet se ka fshehur kunatën e tij të dënuar penalisht në ambasadën e Vjenës.
Tituj të blerë dhe çmime të dyshimta
Weber dhe Dumser ngrenë pyetje të mëtejshme:
Një titull akademik i dyshuar si i blerë nga “Universiteti Crystal”, i mbushur me skandale – dhe pyetja se si Velaj arriti të pranohej për të studiuar në Austri.
Nderime të tilla si Medalja e Artë e Meritës së Republikës ose një profesorat, baza për të cilat, sipas Dumser, “duhet të rishikohet menjëherë”.
Korrupsion i mundshëm në lidhje me dhënien e këtyre titujve dhe emërimin e konsujve të rinj nderi nga viti 2025.Menaxhimi fiduciar i fondeve të mundshme nga politika shqiptare.
Dumser gjithashtu pyet:
“A do ta rifitojë Fate Velaj shtetësinë austriake pas mandatit të tij?”
Përgjigja e saj:
“Një ish-elektricist blen një titull akademik në Shqipëri, falsifikon një diplomë për t’u pranuar në universitet në Austri, planifikon një tezë masteri, zgjeron rrjetin dhe statusin e tij përmes pozicionit të tij dhe krijon një botë për veten që i përshtatet, njësoj si Pipi Çorapegjata. Politikanët austriakë e mbështesin atë dhe bëjnë sikur nuk e shohin. Fakti është: Velajt nuk duhet t’i lejohet të marrë shtetësinë austriake për shkak të këtyre shkeljeve.”
Gjurmët e përfshirjes së shërbimit sekret
Ish-anëtarë të shërbimit sekret shqiptar konfirmojnë:
Gjatë epokës komuniste, do të kishte qenë praktikisht e pamundur të udhëtoje përtej kufijve aq lehtë sa bënte Velaj pa kontakte me shërbime të huaja (sekrete). Referenca në tezën e tij të bachelorit se babai i tij ka studiuar në Rusi gjithashtu ngre pyetje. Njerëzit brenda nuk e përjashtojnë që Velaj të ketë punuar për ish-shërbimin sekret jugosllav.
Gjurmët e përfshirjes së shërbimit sekret
Ish-anëtarë të shërbimit sekret shqiptar konfirmojnë:
Gjatë epokës komuniste, do të kishte qenë praktikisht e pamundur të udhëtoje përtej kufijve aq lehtë sa bënte Velaj pa kontakte me shërbime të huaja (sekrete). Referenca në tezën e tij të bachelorit se babai i tij ka studiuar në Rusi gjithashtu ngre pyetje. Njerëzit brenda nuk e përjashtojnë që Velaj të ketë punuar për ish-shërbimin sekret jugosllav.
Shpërthyes politik
Akuzat janë aq serioze saqë Ministrja e Jashtme Beate Meinl-Reisinger (NEOS) është nën presion. Si anëtare e parlamentit, ajo kishte paraqitur tashmë një hetim parlamentar në lidhje me procesin e emërimit të Velajt së bashku me Helmut Brandstätter. Tani, si ministre e jashtme, ajo vetë është përgjegjëse.
Kërkesat e opozitës: Shkarkimi i menjëhershëm i Fate Velajt dhe sqarimi i arsyeve pse ai mbetet në detyrë pavarësisht akuzave të njohura.
-Një padi kundër Ministrisë së Jashtme-Një mocion mosbesimi ndaj vetë ministres-Një komision hetimor për të hetuar procesin e emërimit dhe rolin e ish-ministrave
Thhet se ministrja e Jashtme, Meinl-Reisinger ka qenë në dijeni të akuzave për muaj të tërë dhe e ka mbuluar çështjen pavarësisht provave të shumta.
Lidhja SPÖ
Edhe si refugjat, Velaj me sa duket kërkoi kontakte me figurat e mëdha të SPÖ-së. Ai u regjistrua në seminare partiake dhe u përpoq të krijonte rrjetet e tij të para. Thuhet se ai u ka kërkuar letra referimi të gjithëve, nga Christian Kern te Alfred Gusenbauer, për të forcuar besueshmërinë e tij.
Vlen të përmendet: Si ish-refugjat nga Traiskirchen, ai planifikon të prezantojë librin e tij Kreuztanne (Pishat e Kryqit) në Traiskirchen më 23 shtator së bashku me zv/kancelarin aktual dhe ish-kryetarin e bashkisë Babler. Nëse vepra është vërtet e tija është po aq e hapur sa çështja nëse Babler do ta mbajë fjalimin lavdërues pas zbulimeve të fundit.
“Nga gomar në kalorës”
Gazetari dhe analisti i njohur shqiptar Kastriot Myftaraj (1966–2022), i cili vdiq në rrethana të pashpjegueshme, i kushtoi një artikull Velajt në vitin 2014. Në të thuhet:
“Në Shqipëri, thonë se titulli kalorës (Urdhri i Artë i Meritës) që mori Fate ishte momenti kur gomari u bë kalorës. Dhe kur Edi Rama (Kryeministri i Shqipërisë) e përqafoi në ceremoni, thuhet se i ka pëshpëritur në vesh: ‘Miku im i vjetër, gomari e meritonte këtë çmim më shumë se ti.’”
Përfundim
Një ambasador, CV-ja e të cilit, sipas hetimeve, përmban plagjiaturë, skandale dhe kontakte të dyshimta. Akuzat variojnë nga mashtrimet me ndihmat sociale dhe blerjen e titujve të pronësisë deri te lidhjet e dyshuara me shërbimet sekrete.
Pyetja nuk duket më të jetë nëse Fate Velaj duhet të largohet, por kur.
Fatmir Velaj (i njohur në Shqipëri si Fate Velaj) u emërua ambasador i Shqipërisë në Vjenë në korrik 2023, kur Republika e Shqipërisë e emëroi zyrtarisht atë si pasardhës të ambasadorit Roland Bimo. Biografia e Velajt në pamje të parë duket meteorike. Ish-azilkërkuesi nga Traiskirchen mori jo vetëm Dekoratën e Artë të Meritave të Republikës së Austrisë, por edhe titullin “Profesor”. Në vitin 2024, emërimi i Velajt si ambasador u vu në pikëpyetje nga anëtari i atëhershëm i Këshillit Kombëtar, Helmut Brandstätter.
Përgjigja zyrtare e Ministrisë së Jashtme i konfirmoi dyshimet. Prandaj, Ambasada Shqiptare kërkoi një marrëveshje diplomatike më 27 korrik 2023. Ministria e Jashtme në Austri zbuloi se i emëruari kishte shtetësi austriake dhe shqiptare dhe kishte qenë aktiv në Austri në të kaluarën. Të dyja këto detaje janë të papajtueshme me dispozitat e Konventës së Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike.
Vetëm më 19 mars 2024, ambasada shqiptare njoftoi se Velaj kishte hequr dorë nga shtetësia austriake, duke i hapur kështu zyrtarisht rrugën akreditimit. Që më 3 prill 2024, presidenti dha miratimin e tij për ambasadorin e ri. Më 26 qershor 2024, Velaj më në fund dorëzoi letrat kredenciale. Kjo do të thotë se pavarësisht viteve të punës në Austri, pavarësisht shtetësisë së dyfishtë dhe pavarësisht nga një të kaluar si biznesmen në vendin e tyre, Velaj u akreditua.
Por dyshimet janë ngritur edhe lidhur me përshtatshmërinë e Velajt në postin që i është besuar ku diskutohet mundësia e ndërhyrjes politike. Ka dyshime se një anëtar i qeverisë mund të ketë ndërhyrë në favor të Velajt. Përmendet në mënyrë specifike ministrja Federale e atëhershme për Çështjet e BE-së dhe Kushtetutës, Karoline Edtstadler. Kjo do të thotë se Velaj nuk është i vetmi fokus. Lind dyshimi se pas emërimit qëndron një rrjet i errët lobimi politik dhe oportunizmi diplomatik. Sipas dosjeve të brendshme të Ministrisë së Jashtme, Velaj mësohet se ka ndërhyrë personalisht në Ministrinë e Jashtme në Austri në disa raste. Në interes të transparencës politike, i gjithë procesi duhet të rishqyrtohet./ZËRI