Ushqimi. Nuk mund të jetojmë pa të, dhe të ngrënit është një nga kënaqësitë më të mëdha të jetës. Megjithatë, për shumë njerëz, të preokupuar me peshën dhe formën e trupit të tyre, është një burim stresi emocional që mund të dëmtojë seriozisht shëndetin e tyre fizik dhe mendor.
Studimet vëzhguese afatgjata në vende të ndryshme tregojnë një rritje të qartë të çrregullimeve të të ngrënit, në veçanti të anoreksisë nervore, që nga pandemia Covid-19, thotë Instituti Federal i Shëndetit Publik i Gjermanisë (BIÖG). Ato zakonisht shfaqen në adoleshencë dhe në moshë të re, kryesisht tek vajzat, thotë Organizata Botërore e Shëndetësisë.
Çfarë fshihet pas rritjes së kësaj gjendjeje të shëndetit mendor dhe, më e rëndësishmja, çfarë mund të bëjnë të afërmit e personave me çrregullime të të ngrënit për të ndihmuar? Ja përgjigjet nga Dr. Stephan Zipfel, drejtor mjekësor i Departamentit të Mjekësisë Psikosomatike dhe Psikoterapisë në Spitalin Universitar të Tübingen në Gjermani:
Pse kaq shumë të rinj kanë çrregullime të të ngrënit?
Për rreth 20 vitet e fundit, sëmundjet mendore në përgjithësi kanë qenë në rritje në mbarë botën tek të rinjtë, veçanërisht në vendet e industrializuara. Arsyet e mundshme përfshijnë megatrendet, ndryshimet shoqërore, mediat sociale, luftën dhe ndryshimet klimatike, shkruajnë studiuesit nga Komisioni i Psikiatrisë Lancet mbi shëndetin mendor të të rinjve.
“Këto zhvillime çojnë në rritje të ankthit, izolimit dhe vetmisë”, thotë Zipfel. “Situata e përgjithshme, veçanërisht për adoleshentët, po bëhej më stresuese edhe më herët, dhe pandemia e koronavirusit, së bashku me masat parandaluese shoqëruese si izolimi, kanë shkaktuar një rritje të dukshme të mëtejshme.”
Të qenit i izoluar hapësinor dhe shoqëror brenda familjes së ngushtë gjatë pandemisë çoi në më shumë stres dhe konflikte, veçanërisht për njerëzit që ishin tashmë të stresuar, thotë ai.
Mbi të gjitha, vazhdon ai, “nuk kishte – ose kishte shumë të kufizuara – mundësi për t’u shoqëruar me adoleshentë të tjerë, dhe mungesë të kontakteve personale me persona të besueshëm jashtë shtëpisë, si dhe me punonjës dhe mësues socio-pedagogjikë”.
Për më tepër, shërbimet e këshillimit dhe trajtimit që mund t’i kishin trajtuar problemet e shëndetit mendor herët nuk ishin të disponueshme. “Kjo krijoi një situatë jashtëzakonisht toksike në të cilën personat e prekur zhvilluan një çrregullim të theksuar të të ngrënit”, thotë Zipfel.
Pse njerëzit zhvillojnë çrregullime të të ngrënit?
Thënë shkurt, ka të bëjë me kontrollin mbi ndjenjën tuaj të kontrollit, siç e thotë Zipfel. “Ekziston një grup njerëzish që, nëse ndiejnë se jeta po u ikën nga duart, përpiqen ta kontrollojnë përsëri duke kontrolluar sjelljen e tyre të të ngrënit, peshën e tyre.”
Gjithashtu, thotë ai, një rol luan edhe fakti që oreksi, së bashku me rregullimin e peshës trupore, është, nëpërmjet evolucionit, një nevojë themelore shumë e rrënjosur thellë. “Vetëm një grup i vogël njerëzish janë në gjendje ta anashkalojnë këtë nevojë themelore. Për ta, përjetimi i këtij kontrolli ndihet mirë në fillim.”
Ajo që ndodh më pas është se “vetëvlerësimi i personit, imazhi për veten, varet gjithnjë e më shumë nga kontrollimi i oreksit të tij”. Zipfel e përshkruan këtë varësi si “sintoni-unë”, domethënë, është e lidhur me – në fakt pothuajse e ngulitur brenda – personit”. Në këtë fazë, ekziston rreziku që çrregullimi të bëhet pjesë e personalitetit të tyre.
Si ta kapërceni një çrregullim të të ngrënit?
Edhe rastet e rënda të çrregullimeve të të ngrënit janë të shërueshme, thotë Zipfel. Duke iu referuar një studimi pasues të një prove klinike mbi psikoterapinë për anoreksinë (përpjekja për të mbajtur peshën sa më të ulët të jetë e mundur) në të cilën ai mori pjesë, ai thotë se 41% e pacientëve – të gjitha femra – u klasifikuan si të shëruara pesë vjet pas përfundimit të terapisë.
“Kjo do të thotë që ata nuk shfaqën asnjë ndryshim të simptomave. As nuk kishte anomali në lidhje me sjelljen e të ngrënit, as sëmundje të tjera mendore.”
Megjithatë, procesi i rikuperimit zakonisht nuk është një rrugë e qetë. Prandaj, Zipfel rekomandon që pacientët dhe mjekët të hartojnë së bashku një plan të përgjithshëm trajtimi herët, duke diskutuar hapat e nevojshëm për të kapërcyer çrregullimin e të ngrënit.
Teknikat që forcojnë motivimin e pacientëve për terapi janë veçanërisht të dobishme. Por edhe këto hapa fillestarë mund të jenë të vështirë dhe të dhimbshëm.
“Një arsye e madhe pse personat që vuajnë nga çrregullime të të ngrënit janë të pavendosur në lidhje me kryerjen e terapisë është dija se ajo synon t’i bëjë ata të ndahen nga aftësia e tyre – e cila i stabilizon ata – për të kontrolluar këto nevoja shumë themelore në një farë mase.”
Si pasojë, ata relativisht rrallë kanë dëshirën për t’u marrë me anoreksinë e tyre. “Njerëzit me një çrregullim të të ngrënit nuk kërkojnë domosdoshmërisht ndihmë, por kanë tendencë të izolohen”, thotë Zipfel. “Përballimi i kësaj është një sfidë për familjen dhe miqtë.”
Çfarë mund të bëjnë anëtarët e familjes dhe miqtë për dikë që vuan nga çrregullime të të ngrënit?
“Është e rëndësishme që ata të dinë se nuk janë vetëm ata përgjegjës”, thotë Zipfel. “Nëse je prind, natyrshëm je në një pozicion të ndryshëm nga një mësues ose mik. Pra, gjithmonë duhet të shohësh se kush mund të marrë përsipër çfarë përgjegjësie.”
Ndonjëherë, thotë ai, miqtë ndiejnë se janë përgjegjës, pasi personi i prekur nuk flet me prindërit e tij. Por “kjo do të ishte një barrë e tepërt”, thotë ai. Megjithatë, ajo që mund të bëni është të thoni: “Le të shkojmë te znj. X ose Y, punonjësja sociale e shkollës sonë, dhe të flasim me të”.
Ai gjithashtu rekomandon qendrat e këshillimit: “Ato ofrojnë shërbime me prag relativisht të ulët dhe ofrojnë një kuadër profesional brenda të cilit personat e prekur mund të marrin mbështetje fillestare.”
Si duhet ta trajtoni më së miri temën e ndihmës profesionale për personin e prekur?
Është shumë e rëndësishme të mos qortosh ose kritikosh ashpër. Edhe këshillat me qëllime të mira shpesh refuzohen, thotë Zipfel. Një qasje e kujdesshme nga dikush që ka një lloj marrëdhënieje me personin e prekur ka më shumë gjasa të jetë efektive.
“Nëse keni një marrëdhënie – të çfarëdo lloji – me ta, është e rëndësishme të thoni fillimisht diçka si: ‘Kam vënë re se nuk duket se po ia dilni mbanë. Kjo më dhemb dhe do t’ju ndihmoja me kënaqësi.’”
Nuk është e pazakontë që personi t’ju injorojë më pas, sepse çrregullimi i tij i të ngrënit është shpesh një përpjekje e dëshpëruar për të zgjidhur një problem që ai mendon se e ka, dhe jo diçka e ngjashme me një aspiratë të çmendur për t’u bërë modele e radhës, thotë Zipfel.
Duke pasur parasysh këtë, “mund ta kuptoni më mirë gjendjen e vështirë dhe vuajtjet e personit, dhe pastaj të përballeni më mirë me një reagim të keq”./ DPA News.