fushata zgjedhore ne ceki
ÇEKI- Ishte një pasdite me diell e së mërkurës në shtator. Tifozët po dyndeshin në stadiumin e futbollit Slavia Prague. Një ndeshje e Ligës së Kampionëve ishte gati të fillonte. Përpara qendrës tregtare Eden, pranë stadiumit, një grup burrash dhe grash qëndronin me shporta dhe çanta plot me materiale politike për partitë që janë në garën eletkorale.
Truprojat ishin vendosur disi larg rreth tyre. Ata po mbronin Ministrin e Jashtëm Jan Lipavsky, i cili po bënte fushatë me ekipin e tij. Lipavsky është një nga udhëheqësit e koalicionit qeverisës të qendrës së djathtë Spolu. Ai po përpiqet të bindë votuesit të votojnë për qeverinë e Petr Fiala në zgjedhjet parlamentare më 3-4 tetor 2025, dhe kështu t’i japin asaj edhe katër vjet të tjera qeverisjeje të Republikës Çeke, e cila ka një popullsi prej dhjetë milionë banorësh.
Zgjedhjet vendimtare
“Këto zgjedhje janë vendimtare për drejtimin e ardhshëm të vendit. Për herë të parë, forcat që bashkëpunojnë hapur me Rusinë e Putinit po përpiqen të vijnë në pushtet”, tha për DW Lipavsky, një nga politikanët më të njohur në qeveri. “Kjo është arsyeja kryesore pse po kandidoj. Unë besoj se mund ta mbajmë kursin pro-perëndimor të vendit. Kjo është jashtëzakonisht e rëndësishme.”
Partitë në pushtet paraqiten me një kurs të qartë të politikës së jashtme, të bazuar në mbështetjen e plotë për Ukrainën. Kjo është ajo që shumica e votuesve e vlerësojnë veçanërisht në qeverinë e Petr Fiala.
Republika Çeke ka pranuar më shumë se gjysmë milioni refugjatë ukrainas – shumë prej tyre të pranuar dhe të kujdesur nga qytetarët dhe iniciativat e tyre. Praga po dërgon armë dhe municione në Ukrainë. Kryeministri Fiala ishte ndër politikanët e parë evropianë që vizitoi Kievin menjëherë pas fillimit të agresionit rus në pranverën e vitit 2022.
Zhgënjimi i pensionistëve
“Po përpiqem të bind sa më shumë njerëz në rrethin tim të votojnë për ty”, i thotë një pensioniste. Por ajo është një përjashtim në grupmoshën e saj, sepse shumica dërrmuese e pensionistëve çekë janë thellësisht të zhgënjyer me qeverinë dhe duan të votojnë opozitën. Domethënë, për të ulur deficitin buxhetor, Fiala kufizoi rritjen e pensioneve dy vjet më parë. Shumica e pensionistëve ende e shohin këtë si tradhti.
“Fiala është kriminel, në vend të nesh çekëve, qeveria u dha para ukrainasve. Unë kurrë nuk do të votoj për ju”, i thotë një pensionist i zemëruar njërit prej anëtarëve të fushatës.
Përpara zgjedhjeve, shumica e çekëve janë të pakënaqur me politikat shtrënguese të qeverisë, rritjen e ngadaltë ekonomike dhe inflacionin e lartë. Varfëria dhe rritja e çmimeve i atribuohen Fialës.
Rimëkëmbja ekonomike vjen shumë vonë
Megjithatë, falë politikave shtrënguese, deficiti buxhetor i Republikës Çeke tani është nën dy përqind të PBB-së, vlerësimi i saj kreditor është më i mirë se ai i Francës, paga mesatare bruto është rritur me më shumë se pesë përqind dhe për herë të parë ka tejkaluar 2,000 euro në muaj.
Inflacioni është 2.5 përqind dhe është më i ulëti midis vendeve anëtare të Grupit të Vishegradit (Polonia, Hungaria, Republika Çeke dhe Sllovakia).
Familjet çeke po shpenzojnë më shumë se kurrë dhe agjencitë e udhëtimit kanë regjistruar interes rekord këtë verë. “Prisja që ky lajm i mirë ekonomik të vinte pak më herët, nuk e di nëse është tepër vonë tashmë”, pranon Lipavsky për DW.
Përpara zgjedhjeve, koalicioni Spolu ka mbështetjen e njëzet përqind të votave, dhjetë përqind më pak se partia opozitare ANO. Partitë në pushtet dhe aleatët e tyre të mundshëm kanë rreth 40 përqind të votave, ndërsa opozita ka pothuajse 60 përqind.
Favoriti i opozitës Andrej Babish
Kryetari i partisë opozitare ANO, Andrej Babish, dëshiron të kthehet në pushtet si kryeministër pas katër vitesh në opozitë. Ai ia ka nënshtruar gjithçka këtij qëllimi, madje duke e lënë në plan të dytë edhe menaxhimin e biznesit të tij. Për javë të tëra, ai ka takuar qytetarë çdo ditë dhe ka udhëtuar nëpër Republikën Çeke. Ekipi i tij ka mbushur mediat sociale me video.
Babish u premton çekëve një standard më të mirë jetese. “Çdo qytetar mund ta shohë këtë në portofolin e tij – ata mund të krahasojnë atë që mund të blinin me pagën e tyre katër vjet më parë dhe atë që mund të blinin sot”, thotë ai.
Edhe pse statistikat tregojnë të kundërtën, 30 përqind e votuesve çekë e besojnë këtë argument. Në një seri posterash të mëdhenj në të gjithë Republikën Çeke, Babish portretizohet si një mesia, duke premtuar pensione më të larta, hipoteka më të lira dhe çmime më të ulëta. Slogani më i zakonshëm në postera është: “Votoni për një jetë më të mirë!”
Babish po sulmon gjithashtu “Marrëveshjen e Gjelbër” të Bashkimit Evropian dhe premton të mos prezantojë çertifikatat e emetimeve të BE-së për familjet (ETS 2) nga viti 2027, siç është planifikuar.
Lidhur me temat e tjera të politikës së jashtme, Babish hesht kryesisht, duke mos folur hapur kundër ndihmës së vazhdueshme për Ukrainën. Në të njëjtën kohë, ai nuk kritikon as partinë e ekstremit të djathtë Svoboda a prima demokratie (Liri dhe Demokraci e Drejtpërdrejtë) dhe as partinë e ekstremit të majtë Stacilo! (Mjaft më!). Të dyja partitë mbështesin Rusinë dhe po bëjnë thirrje që Republika Çeke të largohet nga NATO dhe BE. Babish nuk e përjashton mundësinë e formimit të një qeverie apo edhe të një koalicioni me mbështetjen e tyre.
Eksperti: Politika e jashtme është e rëndësishme
Politika e jashtme, dhe veçanërisht qëndrimi ndaj Ukrainës dhe Rusisë, luajnë një rol të rëndësishëm në fushatën zgjedhore çeke, shpjegon për DW politologu Lubomir Kopeçek nga Universiteti Masaryk në Brno.
“Çështjet e politikës së jashtme dhe sigurisë janë më të rëndësishme në këto zgjedhje se kurrë më parë në Republikën Çeke”, thotë ai. “Megjithatë, kjo nuk do të jetë e mjaftueshme për të përmbysur trendin aktual në favor të partive në pushtet. Duket se ato nuk do të vazhdojnë të qeverisin”.
Sipas tij, shumica e qytetarëve do të udhëhiqen nga financat e tyre kur marrin vendime. Përmirësimi në ekonominë çeke erdhi shumë vonë për qeverinë e Fialës. “Nëse zgjedhjet do të ishin vetëm një vit larg dhe ekonomia do të ishte zhvilluar siç është zhvilluar në gjashtë muajt e fundit, situata do të ishte ndryshe dhe rezistenca e shumicës së votuesve ndaj qeverisë aktuale do të ishte më e ulët”, shpjegon politologu.
“Ekziston mundësia që qeveria e Petr Fialës të mbetet në pushtet, por kjo do të ishte e barabartë me një mrekulli politike”, përfundon politologu çek Lubomir Kopeçek./DW