Mund të keni dëgjuar se astronautëve u hiqet apendiksi përpara se të nisen nga Toka. Thuhet se mund të jetosh pa këtë organ sepse nuk ka ndonjë funksion, por sa e vërtetë është kjo?
Së pari, ta lokalizojmë: apendiksi është një qese e vogël në formë gishti, që ndodhet aty ku zorra e hollë bashkohet me zorrën e trashë. Inflamacioni dhe infeksioni i apendiksit, i njohur si apendicit, mund të çojë në shpërthimin e organit dhe më pas në infeksion të përhapur (peritonit). Nëse nuk trajtohet, mund të bëhet kërcënues për jetën.
Në disa misione afatgjata në zona të largëta dhe të izoluara, si në Antarktidë apo në hapësirë, pjesëmarrësit dikur kërkoheshin të bënin operacion për heqjen e apendiksit (apendektomi) përpara nisjes. Kjo justifikohej nga mungesa e qasjes në qendra mjekësore dhe vështirësia për t’i evakuuar në rast urgjence shëndetësore.
Heqja e apendiksit përpara nisjes eliminonte çdo rrezik për apendicit dhe ndërlikimet që vijnë me të gjatë misionit, duke ndihmuar kështu në garantimin e sigurisë dhe mirëqenies së pjesëmarrësve. Në pamje të parë, kjo nuk kishte pasoja negative, por sot e dimë se nuk është kështu.
Një organ rudimentar
Për paraardhësit tanë, apendiksi me gjasë ka evoluar për t’i ndihmuar në tretjen e një diete të pasur me perime të papërpunuara dhe celulozë, siç ndodh ende tek shumë gjitarë barngrënës. Mijëra vjet më parë, ai funksiononte si një zgjatim i cekumit, i përfshirë në tretjen bakteriale të materialeve bimore fibrozë.
Me kalimin e kohës, dieta e njeriut u diversifikua, duke u pasuruar me proteina shtazore dhe ushqime të ziera apo të fermentuara, që janë më lehtësisht të tretshme. Si rrjedhojë, nuk kishte më nevojë për një cekum të madh dhe një apendiks funksional për të tretur celulozën. Për këtë arsye, apendiksi u zvogëlua dhe humbi funksionin e tij tretës. Prej kohësh ai është konsideruar një organ rudimentar, pjesë e trupit që dikur kishte funksion, por që sot nuk na nevojitet më.
Megjithatë, ndonëse nuk kryen më funksionin e tij të dikurshëm, sot e dimë se apendiksi ka zhvilluar funksione të reja thelbësore për shëndetin e njeriut.
Rregullues i mikrobiomës
Është vërtetuar se apendiksi është një përbërës i rëndësishëm i sistemit imunitar, sidomos në vitet e para të jetës. Ai vepron si një organ limfoid i ngjashëm me pllakat e Peyer-it në zorrë, duke ndihmuar në maturimin e limfociteve B (një lloj qelize e bardhë gjaku) dhe prodhimin e antitrupave (imunoglobulina A), të cilat janë të domosdoshme për kontrollimin e dendësisë dhe cilësisë së mikrobiotës intestinale.
Për më tepër, vetë apendiksi përmban një mikrobiotë shumë të larmishme, me baktere si Firmicutes, Proteobacteria, Bacteroidetes, Actinobacteria dhe Fusobacteria. Kjo shumëllojshmëri është e ndryshme nga ajo që gjendet në pjesët e tjera të traktit tretës, gjë që sugjeron një rol të specializuar.
Heqja e apendiksit është lidhur me një rënie të diversitetit të baktereve në zorrë. Njerëzit që kanë bërë apendektomi tregojnë një ulje të baktereve të dobishme që prodhojnë acide yndyrore me zinxhir të shkurtër, si Roseburia, Barnesiella, Butyricicoccus, Odoribacter dhe Butyricimonas. Kjo ulje e larmisë mikrobiale mund të çojë në disbiozë intestinale dhe të rrisë ndjeshmërinë ndaj sëmundjeve të ndryshme.
Apendektomia është lidhur gjithashtu me një rritje të diversitetit të kërpudhave në zorrë. Ky ndryshim në ekosistemin mikrobial sugjeron se apendiksi mund të ndihmojë në ruajtjen e ekuilibrit mes popullatave bakteriale dhe kërpudhore, duke vepruar si një rezervuar i mikrobiotës së zakonshme të zorrëve që ripopullon kolonin pas ekspozimit ndaj patogjenëve apo trajtimit me antibiotikë.
Apendiksi mund të ketë gjithashtu rol mbrojtës kundër patogjenëve që pushtojnë sistemin tretës. Kjo do të shpjegonte pse heqja kirurgjikale e apendiksit është lidhur me një prognozë më të keqe për infeksionet e përsëritura nga Clostridioides difficile, si dhe me rrezik më të lartë për sëmundje inflamatore të zorrëve dhe kolit ulçeroz.
Madje mund të ketë lidhje edhe me rritjen e rasteve të sëmundjeve të tjera si sëmundjet e zemrës dhe Parkinsoni. Roli i apendiksit në ruajtjen e diversitetit mikrobial duket të jetë i rëndësishëm për shëndetin e përgjithshëm.
Po me astronautët?
Edhe pse heqja e apendiksit dikur ishte një procedurë rutine, tani nuk mund të injorojmë rreziqet e mundshme.
Së pari, ekzistojnë rreziqet e zakonshme të çdo ndërhyrjeje kirurgjikale, infeksionet pas operacionit janë gjithmonë të mundshme dhe apendektomia nuk bën përjashtim. Hemorragjia është një ndërlikim tjetër i mundshëm gjatë ose pas operacionit, dhe në raste të rralla, mund të nevojiten transfuzione gjaku. Për më tepër, apendektomia zakonisht kryhet nën anestezi të përgjithshme, e cila sjell rreziqe shtesë.
Por siç pamë, apendiksi ka një rol të rëndësishëm në rregullimin e mikrobiomës së zorrëve, duke ndikuar në larminë e saj. Për këtë arsye, heqja e tij si masë parandaluese nuk rekomandohet më për astronautët. NASA është e vetëdijshme se rreziqet e mundshme që vijnë nga një ndërhyrje e tillë i tejkalojnë përfitimet, dhe preferon të përqendrohet në ruajtjen e shëndetit të përgjithshëm të astronautëve, duke ofruar mbështetje të nevojshme mjekësore gjatë misioneve në hapësirë. / The Conversation – Syri.net