Rruga që përshkon kodrat e fshatit Fishtë në Lezhë rizgjohet herë-pas-here nga tabelat informuese, që të kujtojnë gjurmët e rilindasit At Gjergj Fishta.
Në këtë itinerar historik, shtëpia, muzeu dhe më pas një kullë e gurtë, e ftohtë, shfaqen si pika referimi, me memorialin e sapopëruruar të poetit kombëtar në qendër.
E konceptuar si një udhëtim në shtigjet e Fishtës – ku ai lindi, jetoi dhe dha kontributin e tij – të martën kulla u bë ndalesë jo vetëm për të interesuarit mbi itinerarin fishtian, por edhe për përfaqësues të institucioneve qendrore e vendore, sikurse dhe dhjetëra banorëve.
Përurimi i memorialit që synon të shërbejë si hapësirë kulturore për zonën u krye dy vite pas përfundimit të punimeve.
“Një hapësirë, e cila do t’i shërbejë kulturës së këtij rajoni, por edhe autorëve të rinj shqiptarë, që do ta kenë si rezidencë për t’u frymëzuar, për të shkruar krijimet e tyre dhe për të vijuar rrugën e bukur të shkrimit shqip të nisur nga Fishta dhe rilindasit tanë,” u shpreh Alda Bardhyli, drejtore e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit.
Për Fano Kullin, studiuesin dhe botuesin e entit “Gjergj Fishta” janë disa pika pelegrinazhi që përbëjnë të gjithë korpusin e projektit gjurmë fishtiane.
Tabelat orientuese gjatë rrugës për në Fishtë
“Kur e pashë për herë të parë këtë projekt të realizuar, ndjeva një emocion të veçantë dhe bindjen e plotë se është një nga ndërhyrjet më të çmuara për figurën fundamentale të kulturës sonë kombëtare, poetin tonë kombëtar, Gjergj Fishtën,” tha Kulli.
Ndërkohë, kryeministri Edi Rama e konsideroi memorialin si një prej ndalesave të itinerarit fishtian, që përshkon një rrugë prej tre kilometrash.
Megjithatë, përtej përurimit, memoriali dhe hapësira e dedikuar për krijimtarinë dhe artistët nuk mbartin asnjë gjurmë të shtëpisë së lindjes së Fishtës, përveç emrit të tij.
Studiuesi dhe prifti katolik Dom Nik Ukgjini e sheh projektin si një transformim që nuk pasqyron identitetin historik të zonës. Ai shprehet se atje ku ndodheshin themelet e shtëpisë së lindjes së poetit, dikur i shënuar me një kyç si simbol përkujtimor, sot nuk ka asgjë që e lidh këtë truall me figurën e Fishtës.
“Mendoj se duhet të kërkohet përgjegjësi se kush e rrënoi atë natyrë të bukur. Kush i hodhi ata gurë të themelit, ato pragje të shtëpisë, sado pak të kenë qenë, ato duhet të ruheshin, të kultivoheshin, ka forma të ndryshme dhe të bëhej tip muzeu me ato gurë të themeleve të asaj kulle dy katëshe, ekzistojnë fotografitë dhe ka mundur që të krijohet një ide dhe të rikthehet kulla e asaj periudhe”, u shpreh Dom Nik Ukgjini për Citizens.al.
Sipas Dom Nik Ukgjinit, projekti fillestar ka ndryshuar kah, duke u transformuar gjatë rrugës.
“Këtu rrinë grupet e interesit pas monumenteve të kulturës që kjo është për mua një gjë shumë e rendë, kur në emër të përfitimeve të disa biznesmenëve atje shkatërrohen monumente që nuk mund të rikthehen më asnjëherë”.
Dom Ukgjini rrëfen s shqetësimin e tij e ka shprehur edhe gjatë kohës që po kryheshin punimet, mirëpo nuk ka gjetur reflektim, duke përfunduar kësisoj në një ndërtim që ai e quan “tip bunkeri”.
“I kam shkruar edhe kryeministrit duke i dërguar edhe fotografitë se çfarë ndodh, kjo është një tallje me At Gjergj Fishtën, ku dikush në një prapaskenë tjetër, ndonjë interes fshihet aty, gjoja në emër të Fishtës, duke rrënuar themelet e një shtëpie po themi historike të një personi pa të cilin nuk mund të imagjinohet as kombi shqiptar fundi fundit pa At Gjergj Fishtën”, u shpreh Ukgjini.
Qendra memoriale është financuar nga buxheti i shtetit, ndërsa është zbatuar nga Fondi Shqiptar i Zhvillimit duke kushtuar 950 mijë euro.
Punimet nisën në dhjetor 2022, ndërsa priteshin të përfundonin në fund të 2023, mirëpo deri në inaugurimin e qendrës u deshën edhe dy vite të tjera.
Hapësira do të shërbejë si rezidencë artistike, sesionesh krijimtarie dhe ekspozita të artistëve vendas dhe të huaj.
/Citizens.al
