Ata qentë e vegjël me push që shihni duke ecur nëpër rrugë mund të duken të lezetshëm, por kini kujdes – ndoshta kanë një ujk të vogël brenda tyre.
Ky është zbulimi i njoftuar të hënën nga shkencëtarët amerikanë, të cilët u habitën kur mësuan se gati dy të tretat e të gjitha racave kanë një sasi të matshme të ADN-së së ujkut.
Dhe nuk është një mbetje gjenetike nga koha kur qentë evoluan fillimisht nga ujqërit rreth 20,000 vjet më parë, por përkundrazi tregon kryqëzimin e qenve shtëpiakë dhe ujqërve të egër brenda disa mijëra viteve të fundit.
Kjo nuk do të thotë që “ujqërit vijnë në shtëpinë tuaj dhe e ‘prishin’ kafshën tuaj shtëpiake”, tha për AFP-në Logan Kistler, kurator në Muzeun Smithsonian të Historisë Natyrore dhe bashkautor i studimit të ri.
Gjithashtu duket se ka ndikuar në madhësinë, shqisën e nuhatjes dhe madje edhe personalitetin e racave moderne të qenve, thanë shkencëtarët.
Qentë dhe ujqërit mund të kenë pasardhës së bashku, por ndërthurja mendohet të jetë e rrallë.
“Para këtij studimi, shkenca kryesore sugjeroi që, që një qen të jetë qen, nuk duhet të ketë shumë, nëse ka, ADN ujku”, tha autorja kryesore e studimit, Audrey Lynn, e Muzeut Amerikan të Historisë Natyrore.
Për të mësuar më shumë, ekipi analizoi mijëra gjenome qensh dhe ujqërsh nga bazat e të dhënave të disponueshme publikisht.
Ata zbuluan se mbi 64 përqind e racave moderne kanë origjinë nga ujku, dhe madje edhe chihuahua e vogël ka rreth 0,2 përqind.
“Kjo ka kuptim të plotë për këdo që ka një qen Chihuahua,” bëri shaka Lynn.
Qentë me më shumë ADN ujku
Qentë-ujk çekosllovakë dhe saarloos kanë më shumë ADN-në e ujkut, deri në 40 përqind.
Ndër racat që mbaheshin zakonisht si kafshë shtëpiake, më “i ngjashëm me ujkun” ishte qeni i madh anglo-francez Tricolor Hound, me rreth pesë përqind ADN ujku. Qenët e racës Greyhound si Saluki dhe Afghan Hound gjithashtu renditen lart.
Edhe pse qentë me ADN ujku kanë tendencë të jenë më të mëdhenj, kjo nuk është gjithmonë rasti – për shembull, qentë e racës St. Bernardi nuk e kanë atë.
Hulumtimi tregoi gjithashtu se 100 përqind e qenve të fshatit – të cilët jetojnë midis njerëzve, por nuk janë kafshët shtëpiake të askujt – kanë origjinë nga ujku.
Kistler hipotezoi se qentë e fshatit, të cilët kanë më shumë mundësi për kontakt me ujqërit, mund të shpjegojnë se si ADN-ja e ujkut hyn në pishinën e gjeneve të qenve.
Ujqërit femra të ndara nga tufa e tyre për shkak të aktiviteteve njerëzore, siç është shkatërrimi i habitatit, mund të përfundojnë duke u çiftëzuar me qen endacakë, sugjeroi ai.
Miqësore apo territoriale?
Studiuesit gjithashtu i krahasuan gjetjet e tyre me përshkrimet e personalitetit të racave të ndryshme të përdorura nga klubet e qenve.
Racat me pak ose aspak ADN ujku u atribuoheshin më shpesh tipare të tilla si mirëdashësia, lehtësia e stërvitjes dhe dashuria.
Nga ana tjetër, qentë me më shumë ADN ujku kishin më shumë gjasa të konsideroheshin dyshues ndaj të huajve, të pavarur, dinjitozë ose territorialë.
Kistler theksoi se përshkrimet e racës janë të papërsosura dhe nuk parashikojnë sjelljen e një qeni individual.
“Ujqërit kanë evoluar për habitate dhe kushte specifike, ndërsa njerëzit i kanë çuar qentë në çdo cep të botës së banuar”, tha ai.
Qentë thjesht duhej të përshtateshin me vendet ku i çonin njerëzit dhe “gjenet e ujqërve u jepnin atyre përparësi në kontekste të caktuara”, shpjegoi ai.
Për shembull, shumë raca tibetiane, siç është lasso apso me gëzof, kanë gjenin EPAS1 që u krijua si rezultat i përshtatjes ndaj lartësive të mëdha. Ujqërit tibetianë kanë të njëjtin gjen.