Fatos Nano, një nga figurat më të rëndësishme të tranzicionit politik dhe ekonomik shqiptar, u nda nga jeta në tetor 2025, duke lënë pas një trashëgimi të ndërlikuar, por themelore për shtetin modern shqiptar.Në historinë e politikës së vendit, emri i tij lidhet me momentin e rikthimit të ekuilibrit ekonomik pas krizës së vitit 1997 dhe me përpjekjet për të vendosur themelet e institucioneve që do ta drejtonin Shqipërinë drejt integrimit europian.Në fillim të viteve ’90, Nano u bë një nga figurat e para që artikuloi qartë nevojën për kalimin nga ekonomia e centralizuar drejt asaj të tregut të lirë. Mandati i tij i parë si kryeministër në vitin 1991 ishte i shkurtër, në një periudhë të trazuar politike dhe institucionale, por përpjekjet e tij për të hapur ekonominë dhe për të nisur procesin e transformimit strukturor të saj shënuan një moment të rëndësishëm simbolik.Ato reforma, megjithëse nuk arritën të konsolidoheshin për shkak të ndryshimit të pushtetit në vitin 1992, treguan drejtimin që Shqipëria do të ndiqte më vonë: orientimin drejt tregut dhe bashkëpunimit ndërkombëtar.Por ishte pas vitit 1997 që Fatos Nano la gjurmën e tij më të fortë në historinë ekonomike të vendit. Në krye të qeverisë që mori detyrën për të rimëkëmbur një Shqipëri të shkatërruar nga kriza e skemave piramidale, ai udhëhoqi një nga proceset më të vështira të stabilizimit ekonomik.Sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar, programi i qeverisë Nano përfshinte masa të menjëhershme për uljen e deficitit buxhetor, forcimin e administratës fiskale dhe rikthimin e besimit në sistemin bankar (IMF, Press Release on Albania’s Economic Recovery Program, 1997). Kjo periudhë u konsiderua nga FMN si “fillimi i stabilitetit të qëndrueshëm pas një kolapsi të plotë ekonomik”.Sipas Bankës Botërore (World Bank Country Report: Albania 1998), rritja ekonomike u rikthye për herë të parë pas krizës, inflacioni u ul ndjeshëm dhe vendi rifitoi mbështetjen e institucioneve ndërkombëtare. Këto masa u ndoqën nga një fazë konsolidimi gjatë mandatit të tij të dytë (2002–2005), kur qeveria Nano u fokusua te modernizimi i infrastrukturës, përmirësimi i sistemit energjetik dhe reformat fiskale që synonin stabilitetin afatgjatë.Sipas një raporti të Bankës Botërore për vitin 2004, gjatë kësaj periudhe Shqipëria ruajti një rritje mesatare prej mbi 6% në vit, ndërsa inflacioni u mbajt në nivele të ulëta dhe të ardhurat buxhetore u rritën ndjeshëm. Nano gjithashtu mbrojti idenë e autonomisë së institucioneve ekonomike dhe të një qeverisjeje teknokratike, që i vendoste prioritet stabilitetit financiar përpara populizmit politik.Në vizionin e tij, reformat nuk ishin qëllim politik, por mjet për ndërtimin e shtetit modern. Qeverisja e tij u mbështet te dialogu me institucionet ndërkombëtare – FMN, Bankën Botërore dhe Bashkimin Europian – duke e përfshirë Shqipërinë në një proces të qëndrueshëm afrimi me strukturat europiane.Ishte një periudhë ku reformat ekonomike dhe diplomatike shkuan paralelisht, me qëllimin e ndërtimit të një ekonomie funksionale dhe të një administrate profesionale.Sipas vlerësimeve të kohës, Fatos Nano ishte një reformator racional, që shihte stabilitetin si themel të çdo zhvillimi. Ai i përkiste brezit të politikanëve që besonin se zhvillimi i vërtetë nuk vjen nga retorika politike, por nga politika ekonomike e matur dhe nga forcimi i institucioneve.Në ditën kur vendi i jep lamtumirën, Shqipëria kujton njeriun që riktheu shtetin në funksion pas kaosit dhe që i dha një drejtim të qartë reformës ekonomike.Trashëgimia e tij është një kujtesë se për çdo vend në tranzicion, ekonomia dhe institucionet janë dy shtyllat që mbajnë peshën e demokracisë. Fatos Nano do të kujtohet si një nga arkitektët e parë të stabilitetit ekonomik shqiptar — një lider që besonte se rruga drejt Europës kalon përmes reformës, jo përmes fjalës.Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.