Pas katër vitesh përgatitjeje, në Parlamentin e Malit të Zi kanë mbërritur ndryshimet e reja në Ligjin për të Huajt, të cilat ashpërsojnë ndjeshëm kushtet për zgjatjen e lejeve të qëndrimit të shtetasve të huaj. Propozimi, që pritet të shqyrtohet nga deputetët më 7 nëntor, është harmonizuar me 12 direktiva të Bashkimit Evropian dhe konsiderohet thelbësor për mbylljen e Kapitullit 24 – Drejtësia, Liria dhe Siguria – dhe Kapitullit 2 – Liria e Lëvizjes së Punëtorëve.
Kushtet e reja për qëndrim
Sipas versionit të fundit të ligjit:
• Të huajt që kanë kompani në Mal të Zi do të mund ta zgjasin lejen e qëndrimit vetëm nëse kompania ka të paktën tre punonjës me kohë të plotë, nga të cilët njëri duhet të jetë shtetas malazez. Kompania duhet të jetë aktive dhe të paguajë rregullisht taksat dhe detyrimet shtetërore.
• Të huajt që zotërojnë pasuri të paluajtshme do ta zgjasin qëndrimin në varësi të vlerës dhe madhësisë së pronës, sipas akteve nënligjore që pritet të miratohen.
• Të punësuarit e huaj duhet të kenë kontrata me kohë të plotë dhe paga më të larta se paga minimale; çdo shkelje e rregulloreve, përfshirë ndryshimin e adresës së regjistruar, do të sjellë humbjen e të drejtës së qëndrimit.
Qëllimi: parandalimi i abuzimeve dhe përputhja me BE-në
Drejtori në detyrë i Drejtorisë për Gjendjen Civile dhe Dokumentet Personale në Ministrinë e Brendshme, Dragan Dašić, deklaroi se ndryshimet synojnë përmbushjen e kërkesave të BE-së dhe parandalimin e abuzimeve që janë bërë me ligjin aktual, ku shumë të huaj kanë hapur kompani fiktive për të marrë leje qëndrimi.
“Ata hapin kompani për një euro dhe sjellin familjet e tyre. Shteti merr vetëm rreth 117 euro në muaj, ndërsa familje të tëra përfitojnë leje qëndrimi,” – tha Dašić.
Ai shtoi se Ministria e Brendshme dhe Administrata Tatimore do të bashkëpunojnë ngushtë për të kontrolluar realisht aktivitetin e kompanive të huaja.
Të dhënat aktuale
Në Mal të Zi aktualisht jetojnë rreth 100,000 të huaj, nga të cilët 30,000 janë banorë të përhershëm, kryesisht nga ish-republikat jugosllave, dhe 70,000 janë me qëndrim të përkohshëm – më së shumti nga Rusia, Serbia, Ukraina dhe Turqia.
Nga ta, rreth 40,000 janë të punësuar, ndërsa mbi 9,000 kanë leje qëndrimi si themelues kompanish.
Vetëm shtetasit turq përbëjnë 13,300 persona me leje qëndrimi, me mbi 5,000 që e kanë marrë në bazë të themelimit të kompanive dhe një numër të ngjashëm për shkak të punësimit.
Konteksti dhe tensionet e fundit
Çështja e të huajve është bërë temë e nxehtë pas incidentit midis qytetarëve turq, azerbajxhanas dhe malazezëve, që çoi në heqjen e përkohshme të regjimit pa viza për turqit dhe disa protesta me tone anti-turke në disa qytete të vendit.
Krahasim me BE-në
Sipas Dašić, kufizimet e reja janë më të buta se ato në vendet e BE-së:
“Në Kroaci, një i huaj duhet të ketë tre punonjës, dy kroatë. Në Mal të Zi do të mjaftojnë tre punonjës, njëri prej tyre malazez.”
Ai theksoi se qëllimi është mbrojtja e interesit ekonomik dhe demografik të vendit, duke shtuar se “Mali i Zi nuk ka më luksin të pranojë të huaj pa mjete financiare”.