Kontrolli i Lartë i Shtetit ka hedhur dritë mbi misteret dhe shkeljet e kontratës së hemodializës, duke publikuar auditime që tregojnë një situatë të frikshme: fonde publike të derdhura për shërbime të pakryera, monitorim i dobët nga autoritetet dhe shkelje të qarta kontraktuale nga koncesionari. Raportet e KLSH zbulojnë se kontrata nuk ka funksionuar si duhet, duke rrezikuar pacientët, duke ngarkuar buxhetin dhe duke favorizuar kompaninë private. Përmes këtyre auditimeve, del qartë se mungesa e disiplinës kontraktuale dhe financiare ka çuar në pasoja reale për qytetarët dhe shëndetësinë publike, duke hapur rrugën për kallëzime penale dhe hetime të mëtejshme.
Dëmi ekonomik dhe shërbime të pakryera
KLSH ka evidentuar se një pjesë e konsiderueshme e fondeve publike të paguara ndaj koncesionarit kanë qenë për shërbime jo realisht të kryera. Në një raport auditimi voluminoz prej 461 faqesh (botuar në vitin 2022), KLSH zbuloi se koncesionet në shëndetësi po “gërryejnë” paratë publike përmes pagesave fiktive. Për koncesionin e hemodializës, u identifikuan 352 milionë lekë pagesa për seanca dialize të pakryera gjatë 2016-2020. Më tej, në Raportin e Performancës për vitin 2023, KLSH shton se janë paguar ~99 milionë lekë (pa TVSH) për raste të pakryera (nën projeksionin vjetor) në këtë koncesion.
Ky institucion e shpreh qartë se pagesat ndaj koncesionarit nuk po kryhen mbi bazën e shërbimit të kryer realisht, por mbi bazën e shërbimit të faturuar, që përfshin edhe likuidimin e rasteve të pakryera. Këto praktika bien ndesh me parimin e ekonomicitetit dhe efektivitetit të shpenzimeve publike. KLSH ka kërkuar rishikim të kushteve kontraktuale për të eliminuar pagesat pa kryer shërbim. Gjithashtu, KLSH ka llogaritur se efekti negativ në buxhet nga këto pagesa të pajustifikuara arrin në miliona euro dhe ka rekomanduar masa për rikuperimin ose ndaljen e dëmit të mëtejshëm.
Mosmonitorimi dhe shkeljet e kontratës nga autoritetet
Një gjetje tjetër serioze e KLSH-së (2023) ishte mospërmbushja nga autoriteti kontraktues e detyrimit për monitorim të koncesionit. KLSH vëren se për afro 7 vjet nuk u krye asnjë auditim teknik e cilësor i shërbimit të dializës nga Ministria dhe Fondi, duke shkelur vetë programin kombëtar dhe detyrimet kontraktuale. Kjo përbën shkelje ligjore nga ana e administratës publike, në kuptimin e moszbatimit të disiplinës buxhetore dhe kontraktuese. KLSH e ka cilësuar këtë mungesë monitorimi si problem urgjent që duhet adresuar menjëherë dhe ka theksuar se cilësia e shërbimit po lihet jashtë vëmendjes, me kosto të mundshme për pacientët. Si reagim, pas vërejtjeve të KLSH, autoritetet kanë ngritur disi përpjekjet për monitorim (duke krijuar grup pune dhe plane vjetore kontrolli), por KLSH nënvizon se këto janë ende të paplota e të vonuara.
Shkelje të kontratës nga koncesionari (investimet)
KLSH në raportet e fundit (2023-2024) ka konstatuar se koncesionari nuk po respekton klauzolat e kontratës për ri-investimin në pajisje. Siç u detajua, megjithëse kontrata e detyron kompaninë të fillojë në vitin e 7-të zëvendësimin e aparaturave, kompania “DiaVita” nuk ka kryer asnjë investim të tillë deri në vitin e 9-të. KLSH e quan këtë shkelje kontrate me pasoja dhe i ka rekomanduar qartësisht Ministrisë së Shëndetësisë dhe Fondit që t’i kërkojnë me forcë koncesionarit zbatimin e kushteve për zëvendësimin e pajisjeve mjekësore në 5 qendrat. Nëse kompania vazhdon të mos investojë, KLSH paralajmëron se shteti do të përballet me qendra të pajisura keq në fund të kontratës (2026), çka mund të cenojë vijimësinë e shërbimit për pacientët pas mbylljes së PPP-së dhe/ose të kërkojë shpenzime të reja nga buxheti për t’i sjellë qendrat në standard.
Rreziku për pacientët akutë
Në auditimin e performancës mbi terapinë renale zëvendësuese (2023), KLSH ekspozoi faktin se kontrata koncesionare pengon trajtimin e pacientëve akutë në qendrat rajonale dhe kjo, siç u shpjegua, detyron transferimin e tyre në QSUT me rrezik të lartë. KLSH e përshkruan këtë si cenim të rëndë të sigurisë së pacientëve dhe rekomandon ndryshime për të eliminuar kufizime të tilla absurde. Kjo gjetje lidhet me nevojën për të rishikuar vetë parametrat e kontratës (p.sh. për të zgjeruar gamën e shërbimeve që duhet të ofrojë koncesionari në urgjencë ose për të përcaktuar procedura emergjente fleksibile).
Dokumentet në SPAK
Bazuar në gjetjet e mësipërme, KLSH ka ndërmarrë edhe hapa ligjorë. Në raportin vjetor 2023 për performancën, KLSH bën të ditur se ka kallëzuar penalisht 10 zyrtarë për vepra si shpërdorim detyre dhe shkelje e barazisë në tendera. Nuk specifikohet publikisht se cilët zyrtarë lidhen me cilin koncesion, por duke qenë se koncesioni i hemodializës ka pasur shkelje serioze, është e mundshme që pjesë e këtyre kallëzimeve të jenë edhe zyrtarë që kanë pasur rol në dhënien apo monitorimin e kësaj kontrate. KLSH po ashtu ka referuar auditimet e veta tek SPAK për të ndihmuar hetimet penale në vijim.KLSH arrin në përfundimin se koncesionet në shëndetësi, përfshirë hemodializën, kanë krijuar efekt negativ ekonomik dhe probleme në shërbim. Ato vijojnë të paguajnë para publike për shërbime të pakryera, kanë mangësi serioze në zbatim dhe mbikëqyrje, dhe kërkohet ndërhyrje e menjëhershme për të korrigjuar kursin ose për t’i dhënë fund praktikave abuzive. Gjetjet e KLSH përbëjnë një bazë të fortë faktesh mbi të cilat janë ngritur edhe kërkesat e opozitës për hetim parlamentar dhe veprim i SPAK, si dhe kanë informuar debatin publik mbi dështimet e këtij koncesioni. (vijon nga dje).
Zbulimet e forta të KLSH në koncesionin e hemodializës që përfunduan në SPAK, miliona euro të paguara për shërbime…
