Bajram Mustafa është një personazh shumë i veçantë. Ai ka qenë dëshmitar i shumë ngjarjeve në Tropojë që nga viti 1990 e më pas. Ka qenë dëshmitar në ngjarjet e viteve ’91-’92, në ngjarjet e vitit ’97, por ka qenë dhe një nga personat që ka takuar i fundit Azem Hajdarin përpara se të vritej në Tiranë, në 12 shtator të vitit 1998. Në rrëfimin për emisionin “Dekalog”, Mustafa ka treguar disa detaje të forta nga këto histori: se si ai i ka përjetuar, çfarë ka parë, çfarë ka komunikuar, dhe më e rëndësishmja nga të gjitha, çfarë të reja ka sjellë ai për këto ngjarje.
Mitingu në Tropojë
Mustafa, i cili jeton në Francë për rreth 11 vite, ishte i përfshirë në grupe rinore kundër regjimit komunist nga viti 1989 dhe u bë mbështetës i Partisë Demokratike (PD) në vitin 1990, duke ndihmuar në forcimin e saj për të sjellë ndryshime demokratike në Shqipëri. “Kam rreth 11 vite në Francë, familjarisht, për problemet e mia personale, dëshirat e mia. Por kam qenë, qysh nga viti 1989, pjesëtar i grupeve rinore të cilët ishin kundër regjimit komunist. Në vitin 1990 u formua Partia Demokratike dhe kemi qenë mbështetës se ishte një fryt dhe dëshirë e popullit për ndryshim. Kam ndihmuar me gjithë familjen time, me gjithë farefisin tonë për forcimin e Partisë Demokratike, për ndryshimin e vendit nga diktaturë në vend demokratik. Në vitet ’90 u formua Partia Demokratike, por ishte një gabim i formimit të Partisë Demokratike në Tropojë.
Ishte një gabim taktik i Partisë Demokratike dhe si fryt i këtij gabimi, u bë anti-mitingu i parë në Tropojë. Në vitin 1990 u formua PD-ja dhe në janar të vitit 1991 u bë anti-mitingu në Tropojë për faktin dhe si shkak i këtij ishte gabimi i Partisë Demokratike që bënë kryetar Partie Demokratike një që ishte instruktor në Komitet Ekzekutiv. Pra, ishte instruktor në Komitetin Ekzekutiv, prej orës 7:00 të mëngjesit e deri në orën 3:00 të pasdites punonte instruktor në Komitetin Ekzekutiv, dhe në orën 3:00 vinte kryetar i Partisë Demokratike. Kjo ishte e papranueshme për njerëzit dhe në mitingun nuk e mbaj mend datën ekzakte, por në janarin e vitit 1991 u bë anti-mitingu i parë. U përplasëm ne me ata që bënë anti-mitingun dhe si përfundim filluan sherret në Tropojë.
U bënë ndasitë mes dy forcave, PD-PS. Ajo ishte gabimi i madh. Të gjithë njerëzit ishin për ndryshimin, por nga që Partia Demokratike bëri një gabim taktik, jo se ishte ndonjë njeri i keq ai që s’ishte bërë njeriu keq, por ishte instruktor. Prandaj u bënë sherret. Ky ishte shkaku i sherrit. Kam folur me persona që ishin kundërshtarë dhe na thoshin: “Çfarë t’i besojmë Partisë Demokratike, kur kryetar i Partisë Demokratike është, kanë vënë instruktorin e Komitetit?”. Edhe ngjarjet rrodhën njëra mbas tjetrës”, tha ai ndër të tjera.
Prapaskenat sipas Mustafës
Mitingu i 1997-ës në Tropojë ishte një ngjarje e tensionuar. Azem Hajdari kishte thirrur Bajram Mustafën në Tiranë për të ndihmuar në organizimin e mitingut dhe parandalimin e problemeve të mundshme. Pas kthimit të tij në Tropojë në mëngjesin e mitingut, Mustafa dëgjoi të shtëna pranë ndërtesës së bashkisë. Ai takoi Azgan Haklajn, një të afërm, i cili ishte dukshëm i shqetësuar dhe pohoi se Ylli (Haklaj) kishte “prishur familjen” duke u përpjekur ta vriste atë. Bajram Mustafa, Azem Hajdari dhe Azgan Haklaj shkuan për të takuar Sali Berishën, i cili ishte rreth 5 km larg në Grinj, i shoqëruar nga afërsisht 200-300 oficerë policie të cilët hezitonin të hynin në Tropojë për shkak të frikës. Berisha përmendi se kishte marrë informacion se Haklajt kishin ndërmend të vrisnin personin e parë që do të shfaqej në tribunë. Për të bindur Berishën të vazhdonte me mitingun dhe për të garantuar sigurinë e tij, Bajram Mustafa me guxim ofroi të ishte personi i parë që do të dilte në tribunë.
Ai theksoi lidhjen e tij me Haklajt dhe forcën e fisit të tij Mustafa në qytet, duke argumentuar se nuk do të ishte në interesin e Haklajve të krijonin armiq në qytet. Ndërsa i afroheshin qytetit, Bajrami këmbënguli të hapeshin dyert anësore të fuoristradës për të siguruar që njerëzit të lëviznin lirshëm dhe të mos bllokonin makinën e Berishës. Pranë ndërtesës së bashkisë, Bajram Mustafa doli nga automjeti, hapi derën për Liria Berishën (gruaja e Sali Berishës) dhe e shoqëroi atë në skenë, duke u bërë i pari që foli. Ai kujton se tha: “Vëllezër me motra, kjo është nuse, Tropoja ja vlen me gju!”. Gjatë fjalimit të Sali Berishës, një incident ndodhi kur dikush nga turma gjoja ofendoi nënën e Berishës, një vërejtje që iu atribua gabimisht Shkëlqim Haklajt nga një shoqërues i Berishës. Berisha, duke reaguar ashpër, deklaroi: “E dua me vete atë që më shan nënën mua”. Bajram Mustafa e nxiti atë të mos e përshkallëzonte situatën.
Incidentet
Pas mitingut, Bajram Mustafa shoqëroi Sali Berishën deri te trageti. Berisha shprehu mirënjohje, duke e quajtur Bajramin “vëllai ynë” dhe “njeri i shtëpisë sonë”. Megjithatë, tek trageti, Bajrami takoi Halil Haklajn, i cili e akuzoi atë se ishte në anën e “armikut” të tyre, duke zbuluar se Sokol Haklaj ishte vrarë natën e kaluar dhe Fatmiri ishte plagosur. Halil Haklaj pohoi gjithashtu se vetë Sali Berisha “refuzoi të lejonte trupat e tyre të hipnin në traget”, duke deklaruar shprehimisht: “Mos i futni në traget.” Mustafa deklaron pa mëdyshje se ky refuzim ishte ” shkaku i sherrit” mes Haklajve dhe Berishës .. Një pasojë e rëndësishme e këtij incidenti, sipas Mustafës, është se Berisha “nuk shkeli më kurrë në Tropojë) pas asaj dite.
Vrasja e Azem Hajdarit
Bajram Mustafa kishte një marrëdhënie të ngushtë me Azem Hajdarin që nga ardhja e demokracisë. Në fillim të shtatorit 1998, Azem Hajdari thirri Bajram Mustafën në Tiranë për çështje personale. Gjatë kësaj vizite, ndërsa Bajrami priste, Maksim Haklaj dhe Fred Duka (i cili Bajrami nuk e njihte në atë kohë, por ishte ish-kryetar i SHIK-ut në Tropojë) hynë në zyrën e Azem Hajdarit. Ata qëndruan maksimumi 10-15 minuta. Pasi ata dolën, Azemi pa duke hyrë në një fuoristradë Ford të kuqe, një automjet i përdorur nga bashkëpunëtorët e Fatmirit. Bajrami dhe Azemi shkëmbyen disa fjalë, dhe Azemi i dha atij një letër për t’ia dhënë dikujt (emrin e të cilit Mustafa nuk mund ta zbulonte) përpara se Bajrami të nisej për Tropojë. Më 12 shtator 1998, ditën kur Azem Hajdari u vra, Bajram Mustafa ishte në Tiranë për të marrë libra shkollorë për Tropojën. Ai parkoi furgonin e tij dhe shkoi në këmbë drejt selisë së PD-së.
Ndërsa po hynte në një lokal aty pranë, pa Azem Hajdarin duke dalë nga zyra e PD-së me gruan e tij, Fatmirën, dhe fëmijët e tyre. Ata folën shkurtimisht, dhe Azemi i tha Bajramit se do të shikonte një kasetë të mitingjeve të tij në Fier dhe Lushnjë. Azemi më pas i kërkoi Bajramit t’i përcillte të fala një kushëriri të paemërtuar, duke i thënë Bajramit t’i thoshte se “Përshëndet kushëririn dhe i thuaj se Azem Hajdari është një njeri i madh, një njeri i fjalës së tij”. Menjëherë pas kësaj, Bajrami mori lajmin se Azem Hajdari ishte qëlluar në selinë e PD-së. Ai shkoi në vendngjarje, ku ishte i pranishëm Sali Lusha. Më vonë mësoi se Naim Çanku ishte vrarë gjithashtu në vendngjarje, bashkë me Fatmirin.
“Sekreti”
Nga ana tjetër ai tregon dhe mesazhin e fundit që Azem Hajdari i dha për t’ia përcjellë kushëririt të tij. Pas vrasjes së Azemit, ndërsa Bajram Mustafa po kthehej në Tropojë me librat shkollorë, ai u rrëmbye në Pukë nga persona të panjohur. Ata qëlluan drejt makinës së tij, e bllokuan, dhe e keqtrajtuan rëndë, duke e rrahur dhe duke i vënë një thes mbi kokë. Gjatë kësaj torture, rrëmbyesit kërkonin vazhdimisht të dinin “Çfarë tha Azemi?” dhe “Kush ishte kushëriri që përmendi?”. Bajram Mustafa, nën presion, kujtoi kërkesën e Azemit dhe u tha atyre se Azem Hajdari i kishte kërkuar t’i përcillte të fala kushëririt të tij nga babai, Bedri Hajdarit, dhe t’i thoshte Bedriut se “Azemi, me fjalën e tij, s’më ka pajtuar. Ai do që të pajtohet, thotë Bedriu”. Bajrami kishte pasur një mosmarrëveshje të mëparshme me Bedri Hajdarin. Sipas Bajram Mustafës, ky mesazh specifik për pajtimin me Bedri Hajdarin ishte “sekreti” që në fund i shpëtoi jetën.
Ai deklaron se ky informacion ishte i njohur vetëm për Azem Hajdarin dhe gruan e tij, Fatmirën. Kjo ishte hera e parë që ai zbuloi publikisht këtë detaj të rrëmbimit të tij. Pas kësaj, Bajram Mustafa u akuzua në vitin 2009 për posedim hashashi, gjë të cilën ai e mohon me forcë, duke deklaruar se ishte një “intrigë” për ta shkatërruar. “Zarfi ishte dërguar nga dikush që nuk e njihja personalisht, e mora për shkak të hallit tim shëndetësor, por përfundova në komisariat. Ishte një kurth,”pohon ai. Ai u dënua me tetë vjet burg, duke vuajtur pesë vjet e katër muaj, dhe u lirua me shërbim prove në vitin 2014. Avokati i tij tregoi se ai ishte “dënuar nga dikush tjetër”. Pas lirimit, ai u largua për në Francë si emigrant.
Rrëfimi “bombastik” nga Franca i dëshmitarit për ekzekutimet në Tropojë dhe vrasjen e Azem Hajdarit: Ja kush hyri…
