Shumë nga vendet më të varfra në botë janë gati të shlyejnë borxhin rekord ndaj Kinës në vitin 2025 për kreditë e dhëna 10 vjet më parë, në kulmin e Iniciativës “Një Brez, një Rrugë” të Pekinit, tregoi një raport nga Instituti Lowy me seli në Sydney.
Si pjesë e Iniciativës “Një Brez, një Rrugë”, një program shtetëror investimi në infrastrukturë i nisur në vitin 2013, Pekini ka marrë hua miliarda dollarë për të ndërtuar porte, autostrada dhe hekurudha që do të lidhin Azinë, Afrikën dhe Amerikën.
Megjithatë, kreditimi i ri po pakësohet. Këtë vit, pagesat e borxhit që vendet në zhvillim i detyrohen Kinës do të arrijnë në 35 miliardë dollarë. Nga kjo, 22 miliardë dollarë do të paguhen nga 75 vendet më të varfra në botë, gjë që vë në rrezik shpenzimet për shëndetësinë dhe arsimin, përfundoi Instituti Lowy.
“Deri në fund të kësaj dekade, Kina do të jetë më shumë një mbledhëse borxhesh sesa një bankiere për vendet në zhvillim”, tha Riley Duke, autori i raportit. “Vendet në zhvillim po përballen me një valë të madhe pagesash borxhesh dhe kostosh interesi për Kinën.”
Çfarë thotë raporti?
Iniciativa “Një Brez, një Rrugë”, programi më i madh shumëpalësh i zhvillimit i ndërmarrë ndonjëherë nga një vend i vetëm, është një nga iniciativat kryesore të politikës së jashtme të Presidentit Xi Jinping.
Ajo përqendrohet kryesisht në projektet e infrastrukturës së vendeve në zhvillim, siç janë termocentralet, rrugët dhe portet, në vendet që kanë vështirësi me mbështetjen financiare nga institucionet financiare perëndimore.
Iniciativa e ka transformuar Kinën në ofruesin më të madh në botë të kredive dypalëshe, duke arritur kulmin në gati 50 miliardë dollarë në vitin 2016, më shumë se të gjithë kreditorët perëndimorë së bashku.
Megjithatë, sipas një raporti nga Instituti Lowy, pagesa e këtyre borxheve tani po ushtron një presion mbi shpenzimet publike.
“Shtrëngimi i borxhit sovran të Kinës, së bashku me rritjen e pagesave ndaj një sërë kreditorëve privatë ndërkombëtarë, po vendos një barrë të madhe financiare mbi ekonomitë në zhvillim.”
Kostot e larta të shërbimit të borxhit mund të pengojnë shpenzimet për shërbimet publike si arsimi dhe shëndetësia, dhe të kufizojnë aftësinë e tyre për t’iu përgjigjur goditjeve ekonomike dhe klimatike.
Një total prej 46 vendeve më të varfra shpenzuan rreth 20 përqind të të ardhurave të tyre tatimore për borxhin publik të jashtëm në vitin 2023. Raporti i Institutit Lowy sugjeron se kjo do të rritet këtë vit.
Për të kuptuar më mirë se çfarë do të thotë kjo, le të marrim shembullin e Gjermanisë, e cila përdori 8.4 përqind të buxhetit të saj për të shërbyer borxhin e saj në vitin 2023.
Borxhi si një mjet për “levë gjeopolitike”
Instituti Lowy gjithashtu kërkoi të shqyrtonte nëse Kina do t’i përdorë borxhet e saj si “levë gjeopolitike” në jugun global, veçanërisht ndërsa Uashingtoni zvogëlon ndihmën e huaj nën Presidentin Donald Trump.
“Ndërsa Pekini po kalon në rolin e mbledhësit të borxheve, qeveritë perëndimore mbeten të përqendruara në çështjet e tyre të brendshme, me ndihmën në rënie dhe mbështetjen shumëpalëshe që po dobësohet”, tha raporti.
Ndërsa kreditimi kinez po fillon të ngadalësohet edhe në vendet në zhvillim, raporti tha se ka dy fusha që duket se po e kundërshtojnë këtë trend.
Së pari erdhën vende si Hondurasi, Burkina Faso dhe Ishujt Solomon, të cilat morën kredi të mëdha pas transferimit të njohjes diplomatike nga Tajvani në Kinë.
Në vende si Indonezia dhe Brazili, Kina ka nënshkruar marrëveshje të reja krediti për të siguruar minerale dhe metale kyçe për bateritë elektrike.
Si reagoi Kina?
Ministria e Jashtme kineze tha se “nuk ishte e njohur me specifikat” e raportit, por se “bashkëpunimi i investimeve dhe financiar i Kinës me vendet në zhvillim i përmbahet konventave ndërkombëtare”.
Zëdhënësja e ministrisë, Mao Ning, tha se “një numër i vogël vendesh” po përpiqeshin të fajësonin Pekinin për borxhin e vendeve në zhvillim, por se “gënjeshtrat nuk mund ta mbulojnë të vërtetën”.
Për vite me radhë, komentuesit perëndimorë e kanë kritikuar iniciativën “Një Brez, një Rrugë” si një mënyrë për Pekinin për të zënë në grackë vendet me borxhe të papagueshme.
Një shembull i cituar shpesh është porti i Hambantotës – i vendosur përgjatë rrugëve të rëndësishme ndërkombëtare të transportit detar lindje-perëndim – në Sri Lankën jugore. I paaftë për të shlyer një kredi prej 1.4 miliardë dollarësh për të ndërtuar portin, Kolombo u detyrua t’ia jepte me qira objektin një kompanie kineze për 99 vjet në vitin 2017.
Qeveria kineze ka hedhur poshtë akuzat se po krijon qëllimisht kurthe borxhi, dhe vendet përfituese gjithashtu kanë reaguar, duke thënë se Kina është shpesh një partnere më e besueshme se Perëndimi dhe ofron kredi të rëndësishme kur të tjerët ngurrojnë.
Megjithatë, Kina publikon pak informacion në lidhje me skemën e saj, dhe Instituti Lowy thotë se vlerësimet e saj, bazuar në të dhënat e Bankës Botërore, mund të nënvlerësojnë shkallën e plotë të huadhënies kineze.
Në vitin 2021, AidData – një laborator ndërkombëtar kërkimor për zhvillim me bazë në SHBA – vlerësoi se Kinës i detyrohej një “shumë e fshehur” prej gati 385 miliardë dollarësh.
Vendet në zhvillim, në kthetrat e institucioneve perëndimore
Duke vënë në pikëpyetje narrativën e “kurthit të borxhit”, konsulenca Rhodium studioi 38 ristrukturime të borxhit kinez me 24 vende në zhvillim në vitin 2019 dhe arriti në përfundimin se ndikimi i Pekinit ishte i kufizuar, me shumë ristrukturime të zgjidhura në favor të huamarrësit.
Sipas Rhodium, vendet në zhvillim ristrukturuan gati 50 miliardë dollarë në kredi kineze në dekadën që çoi në publikimin e studimit të tyre të vitit 2019, me zgjatjet e kredive, financimin më të lirë dhe anulimin e borxhit si rezultatet më të zakonshme.
Një studim i vitit 2020 nga Iniciativa e Kërkimit Kinë-Afrikë në Universitetin Johns Hopkins zbuloi se midis viteve 2000 dhe 2019, Kina shlyeu 3.4 miliardë dollarë borxhe në Afrikë dhe 15 miliardë dollarë shtesë u rifinancuan. Nuk u sekuestruan asete.
Ndërkohë, shumë vende në zhvillim mbeten në kthetrat e institucioneve perëndimore.
Në vitin 2022, OJQ-ja Debt Justice vlerësoi se qeveritë afrikane u detyroheshin tre herë më shumë kreditorëve financiarë privatë sesa Kinës, duke ngarkuar dy herë më shumë interesa në këtë proces.
“Borxhi i vendeve në zhvillim ndaj Kinës është më i vogël se ai që u detyrohet si mbajtësve privatë të obligacioneve ashtu edhe bankave shumëpalëshe të zhvillimit”, thotë Kevin Gallagher, drejtor i Qendrës për Politika Globale të Zhvillimit të Universitetit të Bostonit.
“Mungesa e kontekstit”
“Pra, e gjithë kjo histori e Institutit Lowey i mungon konteksti. E vërteta është se edhe nëse e hiqni Kinën nga pamja e kreditorit, shumë vende të varfra do të ishin ende në probleme me borxhet”, tha Gallagher për Al Jazeera-n.
Si do ta shlyejnë 75 vende borxhin e tyre ndaj Kinës
Vendet në zhvillim do të paguajnë një shifër rekord prej 22 miliardë dollarësh këtë vit, kryesisht të lidhura me kreditë nga Iniciativa “Një Brez, një Rrugë” e Kinës, dhe shumë vende janë gjithashtu borxhlinj ndaj huadhënësve privatë perëndimorë.
Pas pandemisë COVID-19 dhe pushtimit të Ukrainës nga Rusia, inflacioni e shtyu Rezervën Federale të SHBA-së, si dhe bankat e tjera qendrore kryesore, të rrisnin normat e interesit.
Të tërhequr nga rendimentet më të larta në SHBA, investitorët tërhoqën fondet e tyre nga asetet financiare të vendeve në zhvillim, duke rritur koston e rendimenteve dhe duke zhvlerësuar monedhat. Kostoja e shërbimit të borxhit është rritur.
Normat globale të interesit kanë rënë pak që atëherë. Por sipas OKB-së, kostot e huamarrjes së vendeve në zhvillim janë mesatarisht dy deri në katër herë më të larta se në SHBA dhe gjashtë deri në 12 herë më të larta se në Gjermani.
“Një aspekt kyç i huadhënies kineze,” tha Gallagher, “është se ajo është zakonisht afatgjatë dhe nxit rritjen. Kjo është arsyeja pse shumë prej saj përqendrohet në investimet në infrastrukturë. Huadhënësit perëndimorë kanë tendencë të hyjnë dhe të dalin më shpejt dhe të ngarkojnë norma më të larta interesi.” /tesheshi.com/
