Lajmidites.com

Tag: zhvillim

  • Marrëveshja e paqes në Gaza, ministrja Spiropali: Zhvillim i rëndësishëm, një hap pranë lirimit të të pafajshmëve

    Marrëveshja e paqes në Gaza, ministrja Spiropali: Zhvillim i rëndësishëm, një hap pranë lirimit të të pafajshmëve

    Ministrja për Evropën dhe Punët e Jashtme, Elisa Spiropali ka reaguar në rrjetin e saj social X në lidhje me fazën e I-rë të marrëveshjes së paqes në Gaza.

    Sipas Spiropalit, ky hap shënon një zhvillim të rëndësishëm të rrallë dhe jetik.
    “Mirëpresim lindjen e shpresës në Gaza.
    Faza e parë e marrëveshjes së paqes, e bazuar në propozimin e Presidentit të SHBA, shënon një zhvillim të rëndësishëm të rrallë dhe jetik.
    Përgëzojmë diplomacinë e palodhur të SHBA, Katarit, Egjiptit dhe Turqisë për drejtimin e këtij momenti drejt dritës.
    Një hap më pranë lirimit të të pafajshmëve, heshtjes së armëve dhe hedhjes së rrënjëve të paqes.
    Çdo armëpushim fillon si një thirrje e njerëzimit”, shprehet ministrja Spiropali.

    Welcoming the dawn of hope in Gaza.The first phase of the peace deal rooted in @POTUS’s proposal marks a rare and vital breakthrough.We commend the tireless diplomacy of 🇺🇸🇶🇦🇪🇬🇹🇷 for steering this moment toward light.A step closer to free the innocent, silence the guns, and…
    — Elisa Spiropali (@elisaspiropali) October 9, 2025

    Top Channel

  • Rishikimi i tatimit mbi vlerën e shtuar për ekonomitë në zhvillim

    Rishikimi i tatimit mbi vlerën e shtuar për ekonomitë në zhvillim

    Nga Rabah Arezki, Grégoire Rota-Graziosi dhe Rick van der PloegTatimi mbi vlerën e shtuar (TVSH) është një nga risitë më të përhapura tatimore të 70 viteve të fundit. Për herë të parë u testua në fillim të viteve 1950 në Bregun e Fildishtë, atëherë një koloni franceze, dhe më pas u zbatua gradualisht në të gjithë Francën që nga viti 1954, deri në miratimin e plotë në vitin 1966. Që prej atëherë, ai është përqafuar nga 175 vende, me përjashtim të dukshëm të Shteteve të Bashkuara. Në shumë ekonomi të zhvilluara dhe në zhvillim, ai është burimi kryesor i të ardhurave nga taksat, duke tejkaluar si tatimin mbi fitimin e korporatave, ashtu edhe tatimin mbi të ardhurat personale.Aftësia globale tërheqëse e TVSH-së qëndron në karakteristikat e saj thelbësore. Si taksë mbi konsumin final të familjeve, ajo u siguron qeverive një bazë të qëndrueshme të ardhurash. Mekanizmi debit-kredit, i zbatuar përgjatë gjithë zinxhirit të vlerës, parandalon ngarkesën kumulative të tatimeve që dikur ishte e zakonshme me taksat mbi qarkullimin apo shitjet. Ky mekanizëm jo vetëm garanton neutralitetin, por edhe forcon përputhshmërinë: përmes verifikimit të ndërsjellë të transaksioneve mes furnitorëve dhe klientëve, TVSH-ja siguron një burim më të besueshëm të ardhurash, madje edhe në rastet e falimentimit të bizneseve apo mashtrimit.Përhapja e TVSH-së ka qenë ngushtësisht e lidhur me liberalizimin tregtar, pasi vendet në zhvillim ulën tarifat doganore dhe u integruan në ekonominë globale. Me rënien e të ardhurave nga tarifat, TVSH-ja, e bazuar në konsumin vendas dhe e mbledhur në kufi, ofroi një zëvendësues të fuqishëm që kompensoi, madje në disa raste edhe tejkaloi, të ardhurat e humbura nga doganat.Por pas dekadash përdorimi të gjerë, TVSH-ja ka nevojë për një rivlerësim. Siç tregon një studim I fundit, rezultatet e saj kanë qenë të përziera. Në ekonomitë e zhvilluara, ajo ka qenë efektive në rritjen e të ardhurave nga tatimet, mbështetjen e industrializimit dhe nxitjen e diversifikimit ekonomik. Ndërsa në vendet në zhvillim të pasura me burime natyrore, përkundrazi, ajo nuk ka dhënë rezultatet e pritshme: nuk ka arritur të kompensojë të ardhurat e humbura nga tarifat doganore dhe ka lënë qeveritë me mungesa të ndjeshme fiskale.Meqë vendet donatore po shkurtojnë buxhetet e ndihmës së huaj, nevoja për të mobilizuar burime të brendshme, kryesisht përmes taksimit, është bërë gjithnjë e më urgjente. Kjo u theksua në Konferencën e Tretë Ndërkombëtare për Financimin e Zhvillimit në Addis Ababa në vitin 2015 dhe në Konferencën e Katërt në Sevilje, në korrik. Të dyja takimet theksuan rëndësinë e të ardhurave të brendshme si element kyç për arritjen e qëllimeve të Axhendës së Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin e Qëndrueshëm 2030.Përtej ndikimit në të ardhurat nga taksat, TVSH-ja ka pasur pasoja strukturore të paqëllimta për vendet në zhvillim të pasura me burime natyrore. Sipas konceptimit të saj, TVSH-ja zbatohet vetëm mbi konsumin vendas, ndërsa eksportet përjashtohen. Sipas parimit të destinacionit, eksportuesit kanë të drejtë të marrin rimbursim të plotë për TVSH-në e paguar për pajisje dhe mallra ndërmjetëse.E kombinuar me uljen e tarifave doganore, kjo strukturë ka ulur koston e nxjerrjes së burimeve natyrore dhe ka thelluar varësinë e këtyre vendeve nga eksportet e papërpunuara të lëndëve të para si nafta dhe mineralet, në vend që të nxiste zhvillimin e industrive përpunuese që do të shtonin vlerë. Rezultati ka qenë “kurthi i burimeve natyrore”: një cikël ku varësia nga eksportet pengon zhvillimin e industrive të tjera dhe mban ekonominë të varur.Gjetjet e studimit theksojnë një çështje themelore: sistemet tatimore nuk mund të importohen thjesht si modele të gatshme nga një ekonomi në tjetrën. Për këtë arsye, TVSH-ja ka kaluar nëpër shumë përshtatje që prej krijimit të saj në fillim të viteve 1950, për t’iu përgjigjur konteksteve të ndryshme kombëtare.Kina ofron një shembull domethënës. Kur vendi prezantoi një TVSH me normë 17% në vitin 1994, fillimisht zbatonte rreptësisht parimin e destinacionit, duke u dhënë eksportuesve rimbursim të plotë për TVSH-në e paguar për lëndët e para dhe pajisjet. Vetëm dy vjet më vonë, qeveria kineze filloi të kufizojë rimbursimet e TVSH-së për disa eksporte, për shkak të presioneve të mëdha buxhetore.Me kalimin e kohës, ajo që nisi si një masë emergjente u shndërrua në një instrument të qartë të politikës industriale kineze, i përdorur herë për të nxitur eksportet e herë për të rritur të ardhurat nga taksat, në varësi të rrethanave ekonomike. Në dhjetor 2024, për shembull, Kina ndaloi rimbursimet e TVSH-së për eksportuesit e bakrit dhe aluminit. Ndërsa kjo rriti koston e dërgimit të këtyre lëndëve të para jashtë vendit, krijoi gjithashtu nxitje të fuqishme për t’i përpunuar ato brenda vendit, duke i mundësuar Kinës të kapë më shumë vlerë brenda zinxhirit të saj të furnizimit.Përvoja e Kinës ofron një model të dobishëm për vendet e pasura me burime natyrore që synojnë të përshtatin TVSH-në për të përmbushur objektivat fiskale dhe zhvillimore. Ajo tregon se, me strategji dhe zbatim të kujdesshëm, këto taksa mund të riformulohen për të nxitur industrializimin, për të inkurajuar diversifikimin dhe për të siguruar stabilitet ekonomik afatgjatë.Për ekonomitë në zhvillim, shumë prej të cilave po përballen sot me kufizime të forta buxhetore dhe nevojën për të krijuar vende pune produktive dhe me pagesë të mirë për popullata në rritje, mësimi është i qartë: për të thyer ciklin e varësisë që i mban pas, ato duhet të reformojnë TVSH-në.* Rabah Arezki, ish-nënkryetar i Bankës Afrikane të Zhvillimit, është drejtor kërkimesh në Qendrën Kombëtare Franceze për Kërkime Shkencore dhe studiues i lartë në Shkollën Kennedy të Harvardit.Grégoire Rota-Graziosi është profesor ekonomie në Universitetin Clermont-Auvergne.Rick van der Ploeg është profesor ekonomie në Universitetin e Oksfordit dhe profesor i ekonomisë mjedisore në Universitetin e Amsterdamit./ Project Syndicate  Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.

  • Kina hap rrugën për reformimin e OBT-së duke hequr dorë nga përfitimet e statusit ‘vend në zhvillim’

    Kina hap rrugën për reformimin e OBT-së duke hequr dorë nga përfitimet e statusit ‘vend në zhvillim’

    Kina ka bërë një lëvizje të rëndësishme në drejtim të reformimit të Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT), duke deklaruar se nuk do të kërkojë më përfitime të veçanta që i jepen vendeve në zhvillim në negociatat tregtare, një vendim që pason kundërshtimet e kahershme të Shteteve të Bashkuara ndaj kësaj praktike.Kryeministri i Kinës, Li Qiang, njoftoi vendimin në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara në Nju Jork, duke sinjalizuar një hap të rëndësishëm përpara në përpjekjet për reformimin e OBT-së, që prej kohësh janë përplasur me bllokime politike.“Sipas marrëveshjeve aktuale dhe të ardhshme të OBT-së, Kina nuk do të kërkojë trajtim të veçantë dhe diferencial,” tha Li, zyrtari i dytë më i rëndësishëm në hierarkinë shtetërore pas presidentit Xi Jinping, sipas agjencisë shtetërore të lajmeve Xinhua.Drejtoresha e përgjithshme e OBT-së, Ngozi Okonjo-Iweala, e cilësoi këtë vendim si një “moment vendimtar” për organizatën. “Vendimi i Kinës pasqyron një përkushtim ndaj një sistemi më të balancuar dhe të drejtë të tregtisë globale. Ai dërgon një sinjal të fortë mbështetjeje për reformën e OBT-së dhe do të ndihmojë në krijimin e një fushe loje më të barabartë për të gjithë anëtarët,” tha ajo.OBT-ja ka lejuar për një kohë të gjatë që vendet në zhvillim të përfitojnë nga “trajtimi i veçantë dhe diferencial”, duke përfshirë periudha më të gjata tranzicioni për zbatimin e marrëveshjeve tregtare. Megjithatë, përcaktimi i statusit të një vendi si “në zhvillim” ka qenë vetëdeklarues, pa kritere objektive. Kina e ka ruajtur këtë status që nga anëtarësimi në OBT, duke u bazuar në të ardhurat që kishte atëherë.Ky vetëdeklarim është bërë një pengesë për reformën e OBT-së, pasi ka pasur mospajtime mbi cilat vende, përfshirë ekonomitë e mëdha në zhvillim si India, duhet të përfitojnë nga këto lehtësira.Përveç kësaj, OBT-ja përpiqet gjithashtu të reformojë mekanizmin e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve, i cili është bllokuar që nga viti 2019, kur SHBA ndaluan emërimin e gjyqtarëve në trupin apelues, duke e bërë atë të paaftë për të funksionuar.Ministrat e tregtisë nga mbarë bota pritet të mblidhen në Kamerun në mars të vitit të ardhshëm për Konferencën e 14-të ministrore të OBT-së, ku do të diskutohet një axhendë e re reformash.Megjithëse Kina ka përfituar nga trajtimi si vend në zhvillim në të kaluarën, ajo ka treguar një gatishmëri për të hequr dorë vullnetarisht nga ky status në disa marrëveshje të fundit të OBT-së. Ajo ka rënë dakord, për shembull, të heqë dorë më shpejt nga subvencionet e dëmshme për peshkimin sesa do të kërkohej në kushte normale.Në vitin 2022, Kina gjithashtu lehtësoi një marrëveshje që i mundësonte vendeve në zhvillim të prodhonin vaksina kundër COVID-19 pa lejen e mbajtësve të të drejtave të pronësisë intelektuale në rast pandemie, dhe u zotua se do të hiqte dorë nga kjo e drejtë për vete.Ndërkohë, vendi ndodhet nën presion për të reformuar modelin e tij ekonomik të mbështetur në eksporte.Jens Eskelund, president i Dhomës së Tregtisë BE-Kinë, që përfaqëson bizneset europiane në vend, paralajmëroi para këtij njoftimi se Kina rrezikon një reagim të fortë global në formën e tarifave.Ai theksoi se prodhimi industrial po tejkalon rritjen ekonomike, dhe se rënia e vlerës së renminbit po bën që mallrat kineze të bëhen më konkurruese dhe të dëmtojnë prodhuesit vendas në vende të tjera. “Po përpiqemi t’ua bëjmë të qartë se një trajektore ku rrisin pjesën e tyre në eksportet globale me 1 për qind çdo vit nuk është e qëndrueshme. Do të ishte më mirë të flisnin për mënyrat e ribalancimit të tregtisë me mallra të prodhuara, përpara se gjërat të shpërthejnë,” tha ai.Pas njoftimit të kryeministrit Li, negociatori kryesor tregtar i Kinës, Li Chenggang, u shpreh në një konferencë për shtyp se, edhe pse Kina do të heqë dorë nga përfitimet që vijnë me klasifikimin si vend në zhvillim, ajo ende e konsideron veten si e tillë.Në aspektin gjeopolitik, ky klasifikim është i rëndësishëm për objektivat strategjike të Kinës, të cilat synojnë ta vendosin atë në krye të një grupimi të ri të vendeve të “Jugut global” që kundërshtojnë rendin ndërkombëtar të udhëhequr nga SHBA dhe i bazuar në rregulla.SHBA dhe BE pritet të vazhdojnë të ushtrojnë presion ndaj Kinës për të hequr dorë zyrtarisht nga ky status, ndërsa deficitet tregtare bilaterale vazhdojnë të zgjerohen.Deklarata e Li Qiang u bë gjatë një takimi për “Nismën për Zhvillimin Global” të Kinës, në margjinat e Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së, një ndër disa nisma të politikës së jashtme të Pekinit që synojnë të konturojnë një rend të ri global, alternativ ndaj sistemit të udhëhequr nga SHBA. / FTKy është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.

  • Vendet në zhvillim po paguajnë shumë për të marrë borxh

    Vendet në zhvillim po paguajnë shumë për të marrë borxh

    Nga Ishac Diwan dhe Vera Songwe*Pse kostoja e huamarrjes së jashtme të vendeve me të ardhura të ulëta dhe të mesme të ulëta (LLMICs) është kaq e lartë? Çështja ka zënë një vend të dukshëm në debatet globale këtë vit. Rezoluta e Seviljes (rezultati i Konferencës së Katërt Ndërkombëtare për Financimin e Zhvillimit në qershor) dhe Raporti Jubilee (komisionuar nga Papa Françesku i ndjerë) përshkruan parime të përbashkëta për trajtimin e problemit. Pyetja tani është nëse presidenca e Afrikës së Jugut në G20 mund t’i kthejë këto parime në marrëveshje praktike.Çështja është urgjente sepse ndihma zyrtare pritet të bjerë ndjeshëm në vitet 2025-26. Jo vetëm që Shtetet e Bashkuara kanë mbyllur Agjencinë e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID), donatorin më të madh dypalësh në botë, por disa vende europiane kanë shkurtuar gjithashtu buxhetet e tyre të ndihmës. Për më tepër, këto lëvizje vijnë pas një shtrëngimi të fortë në tregjet tradicionale të kapitalit. Që nga viti 2022, vendet në zhvillim kanë humbur aksesin në financat tregtare, duke e bërë jashtëzakonisht të kushtueshme – ose thjesht të pamundur – të rifinancojnë borxhin që maturohet.Angazhimi i Seviljes dhe Raporti Jubilee rekomanduan zgjerimin e bankave të zhvillimit, rritjen e aksesit në flukset e kapitalit privat, forcimin e rregullave më të drejta për investimet e huaja, forcimin e rrjetit global të sigurisë financiare dhe futjen e taksave globale për të financuar të mirat publike globale. Ata gjithashtu bënë thirrje për një qasje më të drejtpërdrejtë ndaj situatave të zakonshme të “zonës gri”, ku borxhet e jashtme nuk janë aq të larta sa për ta bërë një vend të falimentuar, por janë mjaft të mëdha sa të përjashtojnë shpenzimet për zhvillim.Në praktikë, kjo do të nënkuptonte zbatimin e “qasjes me 3 shtylla” të propozuar nga Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar, e cila rekomandon: përpjekje të brendshme për të rritur më shumë të ardhura; financim shtesë zyrtar për vendet që bëjnë përpjekje të vendosura për përshtatje strukturore për t’u rritur jashtë borxhit; dhe, mbi të gjitha, uljen e shërbimit të borxhit ndaj kreditorëve tregtarë gjatë periudhës së përshtatjes.Jo shumë kohë më parë, rekomandimi i parë do të dukej i jorealist. Por ekspertët nga vendet në zhvillim kanë njohur gjithnjë e më shumë nevojën për rritje taksash, shkurtime shpenzimesh ose një kombinim të të dyjave. Shumë pranojnë premtimin e modelit të Bregut të Fildishtë, ku reformat e suksesshme ulin diferencat e tregut dhe ndihmojnë në kthimin e barrës së shërbimit të borxhit në nivele të menaxhueshme. Por reforma të tilla duhet të përgatiten me kujdes. Rritja e taksave ose shkurtime të shpenzimeve shumë shpejt mund të çojnë në protesta destabilizuese, të dhunshme, siç pamë së fundmi në Kenia. Kur kjo ndodh, rreziqet e tregut janë edhe më të larta.Shtylla e dytë ka të bëjë me financimin, i cili është i nevojshëm për të nxitur çdo rikuperim të rritjes. Fatkeqësisht, vala e huadhënies kundërciklike gjatë pandemisë nga FMN-ja, Banka Botërore dhe bankat rajonale të zhvillimit është shuar. Deri në vitin 2023, transferimet neto nga këto institucione dhe Klubi i Parisit i kreditorëve sovranë për LLMICs kishin rënë tashmë në rreth 30 miliardë dollarë, më pak se gjysma e 70 miliardëve dollarë në vitin 2020, dhe transferimi neto i vetë FMN-së ishte kthyer negativ. Me rënien e financimit, rritja e kapacitetit financiar të këtyre institucioneve, qoftë me të drejta të veçanta të tërheqjes (rezervë e FMN-së) apo me kapital të ri, është bërë një prioritet urgjent.Shtylla e tretë – reduktimi i shërbimit të borxhit ndaj kreditorëve tregtarë – është i nevojshëm për të mbështetur dy shtyllat e tjera. Transferimet neto për LLMICs në vitin 2025 pritet të jenë negative për të pestin vit radhazi, për shkak të tërheqjeve të mëdha të kapitalit privat. Nëse burimet nga institucionet financiare ndërkombëtare (IFI) vazhdojnë të shkojnë drejt shlyerjes së kreditorëve tregtarë në vend që të investohen në ekonominë vendase, gjasat për falimentime sovrane do të rriten.Problemi kryesor është kostoja e huamarrjes, e cila është shumë e lartë për t’i lejuar vendet debitore të rifinancojnë borxhet e tyre tregtare. Ndërsa FMN-ja supozon, ndoshta në mënyrë tepër optimiste, se tregjet mund të vetërregullohen, diferencat për LLMIC-të më të varfra mbeten të larta (mediana u rrit nga 200 pikë bazë në 2018 në 700 në 2025), edhe pse ato për vendet me të ardhura të mesme të larta janë normalizuar.Siç njeh Rezoluta e Seviljes, pa përpjekje të përbashkëta për të parandaluar daljet e kapitalit, vendet në zhvillim nuk mund të rriten jashtë borxhit. Në fakt, IFI-të po bëhen pjesë e problemit. Kërkimi ynë i fundit gjen se një pjesë e madhe e borxhit të IFI-ve përfundimisht rrit koston e financimit nga sektori privat. Për shkak se huatë e IFI-ve gëzojnë status de facto më të lartë, ato ulin vlerën e rikuperimit për kreditorët e tjerë në rast vështirësish, duke i nxitur këta investitorë të kërkojnë më shumë për huatë e reja. Pra, huadhënia e IFI-ve ka një kosto të nënvlerësuar oportune. Nëse nuk i ndihmon vendet të rriten jashtë borxhit, përfundon duke e përkeqësuar gjendjen, duke u rritur kostot e përgjithshme të huamarrjes.Pjesa e borxhit të jashtëm të LLMIC-ve që i detyrohet IFI-ve është rritur nga një mediane prej 35% në 2018 në 45% në 2023. Më keq akoma, ka rreth 20 vende ku kjo përqindje e tejkalon 75%, dhe 56 vende ku e tejkalon 50%. Meqënëse mbështetja e pamjaftueshme e IFI-ve financon paketat e shpëtimit për kreditorët në vend që të nxisë rimëkëmbjen e këtyre ekonomive, po krijon një spirale vdekjeprurëse të borxhit që kërcënon jo vetëm vendet debitore, por edhe vetë bilancet e IFI-ve.Trajtimi i kësaj rrjedhjeje të fondeve drejt huadhënësve privatë kërkon një përpjekje të përbashkët për të përmirësuar transparencën dhe bashkëpunimin midis të gjithë kreditorëve. Mbështetja e kthimit vullnetar të vendeve në zhvillim, që kanë mungesë likuiditeti, në treg është e nevojshme për disa. Në shumë raste të tjera, megjithatë, kërkohet gjithashtu një rishikim i negociuar. Kjo është një kërkesë e madhe, duke pasur parasysh stigmën që mbart ristrukturimi i borxhit. Kjo është arsyeja pse kemi nevojë për rregulla të qarta, jo për diskrecion. FMN-ja tashmë ka mjete për të detyruar një rishikim kur është e nevojshme, siç është huadhënia në kushtet e mospagimit. Ndërsa këto mjete zakonisht rezervohen për vendet në vështirësi borxhi, ato mund të zbatohen gjithashtu për rastet e zonës gri.Një rregull për të siguruar disiplinë dhe ndarje të drejtë të barrës mund të ngjasojë me propozimin e juristit Sean Hagan për të kufizuar huadhënien me akses të jashtëzakonshëm të FMN-së duke vendosur një kufi të fortë për të gjithë borxhin e ngurtë (senior) për vendet që përballen me kushte të zonës gri. Për shembull, kur borxhi i ngurtë arrin në 60-65%, një program i FMN-së do të kërkonte automatikisht që borxhet tregtare të rishikohen, duke siguruar kështu që fondet e mjaftueshme të mbeten në vendin debitor për të mbështetur një rikuperim të rritjes.Meqë G20 e Afrikës së Jugut do të pasohet nga pritja e G7 në Francë, ekziston një mundësi unike për të formuar një koalicion të vullnetarëve që do të përfshinte shumicën e shteteve anëtare të G7 dhe Kinën. Por nëse Afrika e Jugut nuk mund të ndërmjetësojë bashkëpunimin midis Veriut dhe Jugut Global, mundësia për të zgjidhur krizën e sotme të borxhit mund të humbasë për një gjeneratë. Kjo mund të jetë mundësia e fundit për të parandaluar një katastrofë borxhi, që do të ndalonte progresin në zhvillim ekonomik dhe në zbutjen e ndryshimeve klimatike, si dhe do të vinte në rrezik vetë sistemin e Bretton Woods.* Ishac Diwan është Drejtor i Kërkimeve në Finance for Development Lab.Vera Songwe, bashkëpunëtore e lartë jo-rezidente në Institutin Brookings, është themeluese dhe kryetare e Liquidity and Sustainability Facility dhe bashkëkryetare e Expert Review on Debt, Nature, and Climate.Copyright: Project Syndicate, 2025www.project-syndicate.orgKy është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.

  • Hapet qarkullimi i rrugës Qukës -Qafë Plloçë, Balluku: Aksi i ri do jetë degëzim i Korridorit 8

    Hapet qarkullimi i rrugës Qukës -Qafë Plloçë, Balluku: Aksi i ri do jetë degëzim i Korridorit 8

    Është inauguruar përfundimi i punimeve të aksit Qukës- Qafë Plloçë, ku prej ditës së sotme do të jetë i aksesueshëm për të gjithë automjetet.Përfundimi i punimeve në këtë aks pritet jo vetëm të lehtësojë qarkullimin drejt juglindjes, por edhe të krijojë mundësi zhvillimi për të gjithë zonën, duke nxitur më tej turizmin, por edhe sektorin bujqësor.Kryeministri Edi Rama dhe zëvendëskryeministrja, njëherësh Ministër i Infrastrukturës dhe Energjisë, Belinda Balluku ishin të pranishëm në hapjen e rrugës.Ministrja e Infrastrukturës dhe Energjetikës Belinda Balluku tha se ky aks do të jetë një degëzim i rëndësishëm i korridorit 8, ku punimet po ecin me ritme optimale.Balluku theksoi gjithashtu se me përfundimin e punimeve do të nisë një sfidë tjetër ajo e mirëmbajtjes, sepse zona është malore dhe do të ketë prezencë ngricash, por të gjitha kompanitë që do të ofrojnë mirëmbajtjen janë me eksperiencë.Sakaq prej mesit të muajit korrik, rruga ka nisur të përshkruhet nga banorët e zonës për lehtësi dalje në qytetet e Pogradecit apo drejt Korçës, duke evituar kalimin nëpërmjet rrugës së vjetër të paasfaltuar.Ky projekt infrastrukturor strategjik për zonën e Mokrës u projektua në vitin 2009 nga qeveria e asaj kohe dhe filloi zbatimin në terren në vitin 2011. Në vitin 2013, pas ndryshimit të qeverisë, projekti u rishikua për të reflektuar zhvillimet e reja në infrastrukturë. Fillimisht ishte parashikuar të përfundonte në vitin 2019, por deri më sot afatet janë shtyrë katër herë, për shkak të vështirësive teknike dhe financiare.Kostoja përfundimtare për realizmin e projektit arriti 240 mln USD.Nga kjo shumë:-Vetëm 2.9 km të segmentit janë ndërtuar me fonde të buxhetit të shtetit (vlerë 4-5 milionë USD).-Pjesa tjetër është financuar nga kredia e Bankës Islamike për Zhvillim (IsDB) dhe Fondit Saudit për Zhvillim.Pavarësisht zhvillimit që pritet t’i sjellë zonës së Mokrës, e cila mbështetet në blegtori disa inxhinierë kanë kritikuar kostot e larta të ndërtimit të rrugës. Fillimisht sipas tyre projekti parashikohej të kushtonte 150 mln USD, por për shkak të terrenit të thyer malor, kostoja u rrit ndjeshëm.ARRSH e ka pranuar vështirësinë teknike të realizimit, duke theksuar se terreni i thyer ishte një nga faktorët kryesorë që solli shtyrjet dhe rritjen e kostove të punimeve.Projekti parashikon ndërtimin e:-43.3 km rrugë, me gjerësi totale 12 metra (2 korsi × 3.75 m, 2 bankina asfaltike × 1.5 m dhe 2 bankina të pa asfaltuara × 1 m).-Më shumë se 20 ura e viadukte, mure mbajtës dhe pritës.-Një tunel me gjatësi 375 metra.-Rruga kalon për 10 km përgjatë lumit Shkumbin, për të vijuar më pas në zonën malore të Mokrës.Financimi është ndarë në:-Lotin 0 (0.0 – 2.9 km): me fonde nga buxhetit i shtetit.-Lotin 1 dhe 2 (2.9 – 33.8 km): financuar nga Banka Islamike për Zhvillim.-Lotin 3 (33.8 – 40.5 km): financuar nga Fondi Saudit për Zhvillim.Ky aks do të jetë gjithashtu pjesë e Korridorit VIII Pan-Europian, duke krijuar lidhje të rëndësishme në infrastrukturën kombëtare dhe ndërkombëtare.     Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.

  • Vendet në zhvillim zëvendësojnë borxhin në dollarë për të ulur kostot e huamarrjes

    Vendet në zhvillim zëvendësojnë borxhin në dollarë për të ulur kostot e huamarrjes

    Huamarrësit sovranë po i drejtohen normave më të ulëta të interesit në monedha si renminbi kinez dhe franga zviceraneVendet në zhvillim po largohen nga borxhet në dollarë dhe po i drejtohen monedhave me norma interesi shumë të ulëta, si renminbi kinez dhe franga zvicerane.Ky ndryshim, i ndërmarrë nga vende të mbingarkuara me borxhe si Kenia, Sri Lanka dhe Panamaja, pasqyron normat e larta të vendosura nga Rezerva Federale e SHBA-së, të cilat jo vetëm kanë zemëruar presidentin Donald Trump, por edhe kanë rritur kostot e shërbimit të borxhit për vendet e tjera.“Normat e larta të interesit dhe kurba e pjerrët e yield-it të bonove të thesarit të SHBA-së e kanë bërë financimin në dollarë më të rëndë për vendet në zhvillim, edhe me diferenca relativisht të ulëta mbi borxhin e tregjeve në zhvillim,” tha Armando Armenta, zëvendëspresident për kërkime ekonomike globale në AllianceBernstein.“Si rezultat, ato po kërkojnë opsione më me kosto efektive.”Por ai i përshkroi shumë nga këto zhvendosje drejt financimit më të lirë, jo në dollarë, si “masa të përkohshme” nga vende që duhet të “fokusohet në uljen e nevojave të tyre për financim”.Një kalim te huamarrja në renminbi, që vjen teksa monedha kineze ka arritur nivelin më të lartë kundrejt dollarit këtë vit, është gjithashtu pasojë e programit të zhvillimit “Belt and Road” prej 1.3 trilionë dollarësh të Pekinit, i cili u ka dhënë qeverive në mbarë botën qindra miliarda dollarë për projekte infrastrukturore.Edhe pse shifrat e përgjithshme për huamarrjen e re në renminbi nuk janë gjerësisht të disponueshme, pasi Pekini negocion në mënyrë bilaterale me qeveri të tjera, Kenia dhe Sri Lanka po kërkojnë të konvertojnë huatë e tyre të rëndësishme në dollarë në këtë monedhë.Departamenti i Thesarit i Kenias tha në gusht se ishte në bisedime me China ExIm Bank, kreditorin më të madh të vendit, për të kaluar në shlyerje në renminbi të huave në dollarë për një projekt hekurudhor prej 5 miliardë dollarësh që rëndon buxhetin e saj.Presidenti i Sri Lankës gjithashtu i tha parlamentit muajin e kaluar se qeveria e tij po kërkonte huamarrje në renminbi për të përfunduar një projekt të rëndësishëm autostrade, që u bllokua kur vendi dështoi në shlyerje në vitin 2022.Me normën bazë të fondeve federale në SHBA në intervalin 4.25 deri 4.5 për qind, shumë më lart se normat ekuivalente të vendosura nga bankat e tjera qendrore kryesore, kostoja e huamarrjes së re në dollarë është relativisht e lartë për shumë vende në zhvillim, edhe pse diferencat për këtë borxh janë në primet më të ulëta ndaj bonove të thesarit të SHBA-së prej dekadash.Banka Kombëtare e Zvicrës uli normat në zero në qershor, ndërsa norma bazë e REPO-s në Kinë është 1.4 për qind.Shumë nga huatë “Belt and Road” të viteve 2010 ishin në dollarë, në një kohë kur normat e interesit të SHBA-së ishin shumë më të ulëta.Kostoja për të dyja, Kenian dhe Sri Lankën, e këtij borxhi është rritur ndjeshëm që prej atëherë, duke shtuar nxitjen për t’u larguar nga financimi në dollarë.Duke huazuar në monedha si renminbi dhe franga zvicerane, vendet mund të sigurojnë borxh me norma shumë më të ulëta interesi sesa ato që ofrohen nga obligacionet në dollarë.Meqënëse qeveritë rrallë kanë të ardhura nga eksportet në monedha si renminbi apo franga zvicerane, ato mund të duhet të mbrojnë ekspozimin e tyre ndaj kursit të këmbimit përmes instrumenteve derivativë.Panamaja mori gati 2.4 miliardë dollarë ekuivalent në kredi në franga zvicerane vetëm në korrik, ndërsa qeveria e këtij vendi të Amerikës Qendrore po përpiqej të kontrollonte deficitin fiskal dhe të shmangte një ulje të vlerësimit të saj kreditor në nivelin “junk”.Felipe Chapman, ministri i Financave të Panamasë, tha se aksesimi i financimit më të lirë kurseu mbi 200 milionë dollarë krahasuar me emetimin e borxhit në dollarë dhe se huatë e reja ishin të mbrojtura.Ai shtoi se vendi kishte “diversifikuar” menaxhimin e borxhit sovran në euro dhe franga zvicerane “në vend që të mbështetej vetëm në tregjet e kapitalit në dollarë”.Edhe Kolumbia duket se po lëviz drejt huave në franga zvicerane për të rifinancuar obligacionet në dollarë.Javën e kaluar, një grup bankash globale shpalli një ofertë për të blerë obligacione kolumbiane, që investitorët e panë si pjesë të organizimit të një huaje në franga zvicerane për qeverinë, e cila do të përdorte borxhin ekzistues si kolateral.Ndërsa Bogota ende nuk e ka konfirmuar një hua të tillë, Ministria e Financave të vendit sinjalizoi plane për të diversifikuar huamarrjen e saj të jashtme në qershor.Borxhi i vendit në monedhë vendase u ul në nivel “junk” nga S&P atë muaj, pasi qeveria pezulloi një rregull fiskal kyç.Investitorët thanë se emetimi i obligacioneve në franga zvicerane nga qeveritë mund të ndihmojë në kufizimin e faturës së interesave, por në afat të gjatë një huamarrje e tillë nuk mund të zëvendësojë aksesin në tregun shumë më të madh të obligacioneve në dollarë.Edhe kompanitë në tregjet në zhvillim po shesin më shumë obligacione në euro këtë vit, me shumën e këtij borxhi të emetuar që arriti në një rekord prej 239 miliardë dollarësh deri në korrik, sipas JPMorgan. Stoku total i obligacioneve të korporatave të tregjeve në zhvillim në dollarë arrin rreth 2.5 trilionë dollarë.“Këtë vit emetimi në euro po rritet më shumë sesa shohim në emetimin në dollarë,” tha Toke Hjortshøj, menaxher portofoli i lartë në Impax Asset Management. Ai shtoi se emetuesit aziatikë përbëjnë një të tretën e stokut të përgjithshëm në euro, nga 10 deri në 15 për qind 15 vjet më parë. / FTKy është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.

  • Grenell: Trump i angazhuar për Kosovën, fokus te zhvillimi ekonomik

    Grenell: Trump i angazhuar për Kosovën, fokus te zhvillimi ekonomik

    Përfaqësuesi special i presidentit amerikan Donald Trump, Richard Grenell, ka zbuluar planet e administratës së tij për t’u përfshirë në çështjen e Kosovës, duke theksuar se qasja do të jetë “hap pas hapi” dhe me fokus te zhvillimi ekonomik.Në një intervistë ekskluzive për Klan Kosova, Grenell u shpreh se angazhimi për Kosovën është i plotë, por prioriteti kryesor mbetet nxitja e rritjes ekonomike.“Mendoj se do të shkojmë hap pas hapi. Sigurisht jemi plotësisht të angazhuar në këto çështje, por po bëjmë zhvillim ekonomik gjithandej botës. Ky është fokusi,” tha ai.I pyetur nëse ekziston mundësia për t’u rikthyer në temat e mëparshme si korrigjimi i kufijve, Grenell e përjashtoi kategorikisht këtë opsion.“Nuk ka kthim mbrapa në asgjë. Planet kanë qenë gjithmonë plani ekonomik. Ne gjithmonë jemi përqendruar në zhvillim ekonomik si shtytës për zgjidhje të problemeve dhe do të vazhdojmë ta bëjmë këtë,” theksoi ai.Materialet e publikuara nga “Diaspora Shqiptare” janë të mbrojtura nga të drejtat e autorit. Rishpërndarja, riprodhimi, modifikimi apo përdorimi i tyre, i pjesshëm ose i plotë, pa lejen e shprehur të redaksisë, është i ndaluar dhe shkel ligjet mbi të drejtat e pronës intelektuale.Përfaqësuesi special i presidentit amerikan Donald Trump, Richard Grenell, ka zbuluar planet e administratës së tij për t’u përfshirë në çështjen e Kosovës, duke theksuar se qasja do të jetë “hap pas hapi” dhe me fokus te zhvillimi ekonomik.Në një intervistë ekskluzive për Klan Kosova, Grenell u shpreh se angazhimi për Kosovën është i plotë, por prioriteti kryesor mbetet nxitja e rritjes ekonomike.“Mendoj se do të shkojmë hap pas hapi. Sigurisht jemi plotësisht të angazhuar në këto çështje, por po bëjmë zhvillim ekonomik gjithandej botës. Ky është fokusi,” tha ai.I pyetur nëse ekziston mundësia për t’u rikthyer në temat e mëparshme si korrigjimi i kufijve, Grenell e përjashtoi kategorikisht këtë opsion.“Nuk ka kthim mbrapa në asgjë. Planet kanë qenë gjithmonë plani ekonomik. Ne gjithmonë jemi përqendruar në zhvillim ekonomik si shtytës për zgjidhje të problemeve dhe do të vazhdojmë ta bëjmë këtë,” theksoi ai.

  • Rikonceptimi i zhvillimit në një epokë pasigurie globale

    Rikonceptimi i zhvillimit në një epokë pasigurie globale

    Nga Mohamed A. El-Erian*Për shumë vende në zhvillim, peizazhi ekonomik global ka ndryshuar ndjeshëm vitet e fundit. Rritja më e ulët, zinxhirët e furnizimit të ndërprerë, reduktimi i ndihmave dhe rritja e paqëndrueshmërisë në tregjet financiare përbëjnë pengesa të mëdha. Në themel të këtyre ndryshimeve qëndron një ristrukturim themelor, i udhëhequr nga bota e zhvilluar, i rendit ekonomik dhe financiar të pasluftës. Në këtë kontekst, një sërë faktorësh po bëhen kritikë për mirëqenien aktuale dhe të ardhshme të vendeve në zhvillim, dhe për të mirën e institucioneve shumëpalëshe.Për pjesën më të madhe të periudhës pas Luftës së Dytë Botërore, rendi ekonomik dhe financiar global funksiononte si një konstrukt bërthamë-periferi, me Shtetet e Bashkuara në qendër. SHBA-ja ofronte të mira publike globale, udhëhiqte bashkërendimin e politikave shumëpalëshe dhe vepronte si menaxher krizash, në përputhje me një grup rregullash dhe standardesh të pranuara gjerësisht. Qëllimi përfundimtar ishte konvergjenca, për të garantuar një ekonomi botërore gjithnjë e më të integruar dhe të begatë.Por tre faktorë ndikuan këtë rend. Së pari, iu kushtua vëmendje e pamjaftueshme pasojave shpërndarëse gjithnjë e më destabilizuese, gjë që çoi në një ndjenjë të përhapur përjashtimi dhe marxhinalizimi brenda segmenteve me influencë politike të shoqërisë. Në vend që të vazhdonte të ndikonte politikën, ekonomia iu nënshtrua asaj.Së dyti, rendi ekzistues pati vështirësi të integronte vendet e mëdha në zhvillim që po zgjeroheshin me shpejtësi. Shembulli më i dukshëm është Kina, ekonomia e madhe e së cilës, por me të ardhura për frymë relativisht të ulëta, krijoi një mospërputhje të vazhdueshme mes prioriteteve të saj të brendshme zhvillimore dhe përgjegjësive të reja globale. Bota nuk ishte më në gjendje të përthithte në mënyrë të qetë pasojat e jashtme të strategjisë ekonomike të Kinës, duke krijuar tensione që strukturat e qeverisjes ndërkombëtare kanë pasur vështirësi t’i zgjidhin.Faktori i tretë ishte transformimi i SHBA-së nga një forcë stabilizuese në një burim paqëndrueshmërie. Në këtë zhvillim kontribuuan kriza financiare globale e vitit 2008 (që nisi në SHBA), përdorimi i tarifave si armë ndaj Kinës në vitin 2018 dhe përdorimi në rritje i sanksioneve përmes sistemeve të pagesave. Kjo përshpejtohet edhe më shumë në vitet e fundit me dështimin për të siguruar një shpërndarje të drejtë globale të vaksinave kundër COVID-19, përdorimin e tarifave si armë ndaj aleatëve dhe kundërshtarëve, shkatërrimin e sistemit amerikan të ndihmës së jashtme dhe indiferencën e vazhdueshme ndaj krizave humanitare shkatërruese dhe shkeljeve të përsëritura të së drejtës ndërkombëtare.Ndërsa modeli tradicional bërthamë–periferi është i papërshtatshëm për të përballuar gjithë këtë, nuk ekziston asgjë për ta zëvendësuar atë, duke rezultuar në një udhëtim të trazuar drejt një destinacioni të paqartë. Megjithatë, vendet në zhvillim e kanë përballuar mjaft mirë këtë peizazh në ndryshim. Suksesi i tyre i deritanishëm u detyrohet kryesisht arritjeve të fituara me shumë mund në politikë, përfshirë forcimin e rregullave dhe institucioneve makroekonomike gjatë dekadave të fundit.Por për të ruajtur këtë trajektore pozitive në një mjedis të jashtëm gjithnjë e më sfidues, vendet në zhvillim duhet të mbështesin katër prioritete kryesore të politikave. I pari është ruajtja e stabilitetit makroekonomik, duke adresuar në mënyrë agresive çdo cenueshmëri strukturore dhe financiare, përfshirë tregjet financiare të brendshme, kornizat rregullatore të dobëta dhe mangësitë në qeverisje.Prioriteti i dytë është forcimi i lidhjeve ndërkombëtare që rrisin qëndrueshmërinë, përmirësojnë aftësitë përshtatëse dhe zgjerojnë mundësitë. Kjo kërkon përpjekje të bashkërenduara, shumëvjeçare, për të harmonizuar rregulloret, për të nxitur integrimin financiar rajonal dhe për të ndërtuar infrastrukturë tregtare.Së treti, vendet në zhvillim duhet të përgatiten për të shfrytëzuar mundësitë e reja që krijohen nga inovacionet, nga përmirësimi i produktivitetit në sektorët tradicionalë, deri te përmirësimet në sektorët socialë, ku investimi në kapitalin njerëzor sjell kthimet më të larta. Inteligjenca artificiale, në veçanti, ka potencial të jashtëzakonshëm për të revolucionarizuar mjekësinë, arsimin dhe bujqësinë, dhe kjo mund të ndihmojë këto vende të kapërcejnë disa faza tradicionale të zhvillimit. Ndërtimi i një ekosistemi mbështetës kërkon investime në infrastrukturën dixhitale, zhvillimin e një fuqie punëtore të kualifikuar dhe një mjedis rregullator që nxit inovacionin.Së fundmi, me shumë asete amerikane që duken të mbivlerësuara dhe me rritjen e paqëndrueshmërisë së bonove të thesarit të SHBA-së, një nëngrup i vogël por strategjikisht i rëndësishëm i vendeve në zhvillim, ato me rezerva të larta valutore dhe pasuri financiare të konsiderueshme në dollarë, po nxitojnë të rishqyrtojnë rezervat e tepërta të aktiveve amerikane. Ky proces do të jetë i gjatë dhe kompleks, dhe do të kërkojë një ndarje më të kujdesshme të aktiveve, metodologji të reja për shpërndarjen e aseteve dhe një mënyrë të re të të menduarit për investimet që shkon përtej strehëve tradicionale të sigurta.Institucionet shumëpalëshe si Banka Botërore dhe bankat rajonale të zhvillimit kanë një rol thelbësor për të luajtur në ndihmën ndaj anëtarëve të tyre për të ndjekur këtë qasje. Për t’u bërë këshilltarë të besuar, këto institucione duhet të përmirësohen në mbledhjen dhe shpërndarjen e praktikave më të mira për teknologjitë e reja dhe në zhvillim që mund të përmirësojnë shëndetin, arsimin dhe produktivitetin, dhe të bëjnë më shumë për të nxitur përvetësimin e tyre. Për shembull, stafi i tyre duhet të jetë i përgatitur të përgjigjet ndaj pyetjeve për ndërveprimin me agjentët e inteligjencës artificiale, përdorimin e inovacioneve për ofrimin e shërbimeve bazë dhe menaxhimin e rreziqeve të lidhura me to.Institucionet shumëpalëshe gjithashtu duhet të inkurajojnë lidhjet dhe projektet rajonale që lehtësojnë tregtinë, zgjerojnë infrastrukturën ndërkufitare dhe nxisin menaxhimin e përbashkët të burimeve. Dhe në një botë gjithnjë e më e ndikuar nga goditje të shpeshta, është urgjente forcimi i instrumenteve për financimin në raste emergjente, për shembull duke përmirësuar mjetet për ndarjen e rrezikut.Sigurisht, kjo nuk duhet të dëmtojë punën thelbësore që këto institucione kryejnë në vendet në zhvillim. Duke pasur parasysh dëshmitë se modelet tradicionale të zhvillimit hasin vështirësi të mëdha në vende me sfida serioze të qeverisjes dhe sigurisë, edhe kjo është një fushë që kërkon mënyra të reja dhe më krijuese të të menduarit.Inteligjenca artificiale dhe teknologjitë e tjera të reja u ofrojnë vendeve në zhvillim një mundësi të rrallë për të hapur rrugë të reja drejt rritjes ekonomike gjithëpërfshirëse. Por përfitimi nga kjo mundësi historike nuk është aspak i sigurt. Nëse vendet në zhvillim nuk krijojnë kushtet e nevojshme për përhapjen efikase dhe të drejtë të këtyre inovacioneve në ekonomitë e tyre, duke filluar, në mënyrë thelbësore, nga sektori i shëndetësisë dhe arsimit, ato rrezikojnë të mbeten edhe më shumë prapa, duke thelluar pabarazitë brenda dhe mes vendeve, dhe duke përshpejtuar fragmentimin e rendit global.* Mohamed A. El-Erian është President i “Queens’ College” në Universitetin e Kembrixhit, profesor në Wharton School në Universitetin e Pensilvanisë, këshilltar i Allianz dhe Kryetar i Gramercy Fund Management. Ai është autor i The Only Game in Town: Central Banks, Instability, and Avoiding the Next Collapse (Random House, 2016) dhe bashkautor (me Gordon Brown, Michael Spence dhe Reid Lidow) i Permacrisis: A Plan to Fix a Fractured World (Simon & Schuster, 2023).Copyright: Project Syndicate, 2025www.project-syndicate.orgKy është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.

  • PD: Shqipëria në fund të Europës për zhvillim shkencor dhe universitar

    PD: Shqipëria në fund të Europës për zhvillim shkencor dhe universitar

    Drejtuesja e departamentit të Arsimit në Partinë Demokratike, Lili Sula thotë se Shqipëria renditet e fundit në Europë për mbështetjen financiare për kërkim dhe zhvillim shkencor dhe universitar. Sipas saj buxheti i qeverisë për kërkim shkencor është më pak se 10 milionë euro ose 0,06% i PBB.
    ”Diferenca e thellë në krahasim me mesataren e Bashkimit Evropian që është 0,71% e PBB, ose afro 128 miliardë euro, tregon hendekun e pamatshëm mes kolapsit ku gjendet Shqipëria dhe vendeve që investojnë në mënyrë të qëndrueshme për dijen, inovacionin dhe zhvillimin teknologjik”, tha Sula.

    Duke iu referuar Eurostat, Sula tha se investimet publike në kërkim shkencor dhe zhvillim janë kyçe për konkurrueshmërinë dhe zhvillimin e qëndrueshëm, ndaj mbetja në fund të listës përbën një thirrje për reflektim dhe ndryshim të drejtimit strategjik të vendit.

    ”Nëse vendet evropiane e kanë rritur financimin me 3,4% krahasuar me vitin 2023 (123,7 miliardë euro) dhe një rritje prej 59,5% krahasuar me vitin 2014, (kur kjo shumë ishte rreth 80,2 miliardë euro), ne mbetemi në vendnumëro me gjithë shfaqjet pompoze për arritje në arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor. Nënfinancimi i vijueshëm dhe mungesa e infrastrukturës moderne akademike lidhet jo vetëm me mungesën e një politike të qartë kombëtare për kërkim dhe zhvillim, por shumë më tepër me urrejtjen e shpallur që partia shtet ka për elitën e shoqërisë”, tha Sula.

  • Buxheti qesharak, Sula: Shqipëria renditet në fund të Europës për zhvillim shkencor dhe universitar

    Buxheti qesharak, Sula: Shqipëria renditet në fund të Europës për zhvillim shkencor dhe universitar

    Drejtuesja e departamentit të Arsimit në PD, Lili Sula ka reagur në një deklaratë për mediat nga selia e PD për për mbështetjen financiare nga qeveria për kërkimin dhe zhvillim shkencor dhe universitar.

    Sipas zyrtares së PD, Shqipëria renditet në fund të Europës për mbështetjen financiare për kërkim dhe zhvillim shkencor dhe universitar. “Buxheti i alokuar nga qeveria shqiptare ishte vetëm 0.19% e PBB-së, ose 40.9 milionë euro”, tha ajo.

    Deklarata e drejtueses së departamentit të Arsimit në PD, Lili Sula:

    Sipas Eurostat, për vitin 2024, Shqipëria renditet në fund të Europës për mbështetjen financiare për kërkim dhe zhvillim shkencor dhe universitar.

    Buxheti i alokuar nga qeveria shqiptare ishte vetëm 0.19% e PBB-së, ose 40.9 milionë euro. Edhe pse kjo shifër është e fryrë, sepse qeveria e ka shtuar duke raportuar shpenzimet për qendrën e Transferimit të Teknologjive Bujqësore, me fondin e pagave të Akademisë së Shkencave, apo Agjenci qeveritare si ajo e Mjedisit, Agjencia e Inovacionit dhe Ekselencës, drejtoresha e së cilës, siç kanë njoftuar mediet, merrej me inovacione në transferimin e votave.

    Pra edhe pse shumë e fryrë – përsëri ajo mbetet në nivelin më të ulët në Europë.

    Realisht buxheti i qeverisë për kërkim shkencor është më pak se 10 milionë euro ose 0,06 % i PBB.

    Diferenca e thellë në krahasim me mesataren e Bashkimit Europian që është 0.71% e PBB- ose afro 128 miliardë euro, tregon hendekun e pamatshëm mes kolapsit ku gjendet Shqipëria dhe vendeve që investojnë në mënyrë të qëndrueshme për dijen, inovacionin dhe zhvillimin teknologjik

    Sipas Eurostat, investimet publike në kërkim shkencor dhe zhvillim janë kyçe për konkurrueshmërinë dhe zhvillimin e qëndrueshëm, ndaj mbetja në fund të listës përbën një thirrje për reflektim dhe ndryshim të drejtimit strategjik të vendit.

    Nëse vendet europiane e kanë rritur financimin me 3.4% krahasuar me vitin 2023 (123.7 miliardë euro) dhe një rritje prej 59.5% krahasuar me vitin 2014, (kur kjo shumë ishte rreth 80.2 miliardë euro), ne mbetemi në vendnumëro me gjithë shfaqjet pompoze për arritje në arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor.

    Ekspertët e lidhin këtë nivel shumë të ulët financimi në Shqipëri me mungesën e vëmendjes institucionale ndaj kërkimit shkencor dhe me prioritetet e ekonomisë shqiptare të përqendruar kryesisht tek ndërtimi dhe turizmi – të cilët nuk nxisin kërkim, teknologji apo risi.

    Nënfinancimi i vijueshëm dhe mungesa e infrastrukturës moderne akademike lidhet jo vetëm me mungesën e një politike të qartë kombëtare për kërkim dhe zhvillim por shumë më tepër me urrejtjen e shpallur që partia shtet ka për elitën e shoqërisë, me përçmimin dhe shtypjen e çdo mendimi të lirë në ato që duhej të ishin tempujt ku ndërtohet e ardhmja, me presionet dhe shantazhet që thyejnë çdo standard e godasin integritetin e pedagogut, me zbatimin e metodave të diktaturës si në vitin 1946, me ngritjen e klaneve që përdorin deri edhe studentë për të diskriminuar stafet akademike e kërkimore.

    Largimi nga puna i pedagogut të nderuar dhe dekan me kontribute të çmuara, ndërprerja e marrëdhënieve të punës e specialistëve të mirëfilltë, vetëm se kanë mendim të ndryshëm nga rilindja, shantazhet e kulisat për të tjerë profesorë që duhet të bëhen dhe do të bëhen publike kanë vetëm një emërues; lënie pa dinjitet, nëpërkëmbje dhe përdorje e botës universitare- pasaporta që këto 12 vite qeverisjeje na ka lënë në fund të Europës, pasaporta që i ka dyert e mbyllur për në Europë.
    Nuk mund te presesh me shume prej nje qeverie qe shpenzon qindra miliona euro per te vjedhur zgjedhjet.

    Kur zgjedhjet jane farsë çdo gjë tjetër është farsë!