Tag: vlora

Albert Vataj
Eqerem Bej Vlora ishte një nga figurat më të spikatura të historisë shqiptare të shekullit XX, një personalitet me kontribute të shumta në politikë, diplomaci dhe historiografi. Ai ishte një përfaqësues i shquar i familjes Vlora, një nga familjet më të rëndësishme të Shqipërisë, e cila kishte luajtur një rol të madh në politikën e vendit për shekuj me radhë.

Rinia dhe arsimiEqerem Bej Vlora, lindi në Vlorë në vitin 1885, në një familje aristokratike me lidhje të gjera në Perandorinë Osmane dhe Evropën. I ati, Syrja bej Vlora, ishte një nga figurat e shquara të administratës osmane, ndërsa e ëma, Mihri Toptani, vinte nga një tjetër familje fisnike shqiptare. Arsimi i tij ishte i nivelit më të lartë për kohën: kreu studimet në liceun prestigjioz “Theresianum” në Vjenë, ku u ekspozua ndaj mendësisë perëndimore dhe ideve të iluminizmit evropian. Më vonë, vazhdoi studimet për drejtësi në Stamboll, një qendër e rëndësishme e dijes dhe administratës së Perandorisë Osmane.
Angazhimi politik dhe Pavarësia e ShqipërisëNë rininë e tij, Eqerem bej Vlora shërbeu në administratën osmane, duke mbajtur poste të ndryshme. Megjithatë, ai e kuptoi shpejt se e ardhmja e Shqipërisë nuk mund të lidhej më me Perandorinë Osmane. Duke ndjekur xhaxhanë e tij, Ismail Qemalin, ai u përfshi në Lëvizjen Kombëtare Shqiptare dhe ishte një nga delegatët që shpalli Pavarësinë e Shqipërisë më 28 Nëntor 1912. Pas shpalljes së pavarësisë, ai u zgjodh nënkryetar i Pleqësisë, një institucion i rëndësishëm për qeverisjen e parë shqiptare.
Lufta e Parë Botërore dhe qëndrimi ndaj Fuqive të BoshtitGjatë Luftës së Parë Botërore, Eqerem Vlora mbështeti Fuqitë Qendrore, duke e parë këtë si një mundësi për ta shpëtuar Shqipërinë nga copëtimi nga fqinjët. Megjithatë, pas përfundimit të luftës, ai u arrestua nga italianët për shkak të pozicioneve të tij pro-gjermane dhe austro-hungareze. Më vonë, ai u lirua dhe u angazhua në politikën shqiptare, duke promovuar marrëdhënie të ngushta midis Shqipërisë dhe Italisë, të cilën ai e shihte si një faktor të rëndësishëm në stabilizimin e vendit.
Karriera diplomatike dhe politike në monarkiNë vitin 1924 u zgjodh deputet i Vlorës në Asamblenë Kushtetuese dhe në 1925 u bë senator. Në vitet pasuese, ai shërbeu në disa poste diplomatike të rëndësishme:Në vitin 1928 u emërua ambasador i Shqipërisë në Londër, një detyrë delikate në një kohë kur Shqipëria po përpiqej të forconte marrëdhëniet me Perëndimin.
Në vitin 1930 u transferua si ambasador në Athinë, ku u përpoq të përmirësonte marrëdhëniet shqiptaro-greke, një mision mjaft sfidues për shkak të çështjes çame dhe tensioneve historike mes dy vendeve.Në vitin 1933 u emërua Sekretar i Përgjithshëm i Ministrisë së Jashtme dhe në 1937 u rikthye si deputet i Vlorës.
Roli gjatë Luftës së Dytë BotëroreGjatë Luftës së Dytë Botërore, ai mbajti disa pozicione kyçe në qeveritë shqiptare të asaj kohe. Në vitin 1942, në kabinetin e Mustafa Krujës, ai u emërua Ministër i Tokave të Liruara, një post i krijuar për të administruar territoret shqiptare që iu bashkuan Shqipërisë gjatë pushtimit italian të Jugosllavisë. Në vitin 1944, në qeverinë e Fiqri Dines, ai shërbeu si Ministër i Jashtëm dhe i Drejtësisë. Eqerem Vlora, ashtu si shumë nacionalistë të tjerë, besonte se bashkimi i trojeve shqiptare mund të realizohej përmes aleancës me Fuqitë e Boshtit.
Mërgimi dhe veprimtaria shkencorePas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore dhe ardhjes në pushtet të regjimit komunist, Eqerem Vlora u detyrua të emigronte, fillimisht në Itali dhe më pas në Austri. Në emigrim, ai iu përkushtua studimeve historike dhe kulturore, duke lënë pas një trashëgimi të pasur intelektuale.Disa nga veprat e tij më të rëndësishme janë:“Aus Berat und vom Tomorr”, Sarajevë, 1911 (botuar në shqip si “Nga Berati në Tomorr dhe kthim”, Tiranë, 2003)“I dolori del popolo Albanese” (“Dhembjet e popullit shqiptar”)“Lebenserinnerungen”, vëll. I & II, Mynih, 1968 (botuar në shqip si “Kujtime”, Tiranë, 2001)Kujtimet e tij janë një burim i paçmuar për të kuptuar zhvillimet historike të Shqipërisë në periudhën e Pavarësisë dhe gjatë viteve të monarkisë.
E vërteta e ditës së Pavarësisë në librin “Kujtime” Eqerem bej Vlora, ka dhënë variantin e tij, për historinë e flamurit që u ngrit nga plaku Ismail Qemali, më 28 Nëntor të vitit 1912. Dëshmia e Eqerem bej Vlorës, për arsye të seriozitetit të tij, por edhe fakteve të pakontestuara cilësohet si një nga dëshmitë më të vërteta, por edhe të bukura. Pjesët e mëposhtme janë marrë nga libri i Eqrem bej Vlorës “Kujtime”.

Ç’thotë Eqerem bej VloraAi thotë shprehimisht:“E zgjata ca historinë e ngritjes së flamurit, sepse vitet e fundit kanë qarkulluar variante krejt të pavërteta dhe unë dëshiroj që ngjarja e saktë të përshkruhet e të mbetet njëherë e përgjithmonë”. Ja se çfarë shkruan Eqerem Bej Vlora në kujtimet e tij.
Kthimi në Vlorë“Me t’u kthyer nga Kuçi, unë shkova menjëherë në shtëpinë e tim kushëriri, Xhemilit, për të takuar Kryetarin e Qeverisë së Përkohshme, shtëpia ishte kopje e zvogëluar e haramllëkut nuk kishte katër, por tri kate. Përmes derës ndërmjetëse hyra në katin përdhes ku ishin shkallët e mëdha. Oborri, sallat poshtë e lartë , shkallët ishin mbushur plot nga njerëz me fytyra, sjellje e veshje që nuk i kisha parë kurrë në Vlorë. Të gjithë bisedonin me zë të lartë dhe kur mërziteshin në një vend, lëviznin lirshëm dhe pateklif sikur të ishin në shtëpinë e tyre. Në katin e sipërm ishte një sallon i madh i pajisur me mobilie të bukura të stilit bidermajer, dera e të cilit ishte krejt e hapur. Përpara saj njerëzit ngjisheshin e shtyheshin për të dëgjuar seç thuhej brenda. Unë ndalova për disa çaste për të përshëndetur një mori të njohurish dhe pastaj hyra në sallon. Ismail beu po rrinte në një divan me një pamje të ligështuar, sa mua m’u dhimbs. Kisha tre vjet pa e parë dhe tani m’u duk më i plakur dhe i drobitur. Ai vuante në këtë mjedis të ri dhe të huaj për të. Për vite me radhë Ismail beu kishte qenë nënpunës i lartë i administratës turke dhe vali, poste këto, kur largësia me të lartit dhe të ultit mbahej vetiu. Kështu, ai kishte rënë në një kaos kontrastesh shoqërore, të cilit nuk po ja gjente dot anën. Unë iu afrova i putha dorën me nderim dhe u ula pranë tij. Të paktën divanin, njerëzit që mbushnin hapësirën kishin pasur mirësinë t’ia linin. Ai më bëri pyetje të zakonshme: si ia çoja, ku ishte im atë a kishte hequr keq në Kuç me këtë mot të keq e kështu me radhë. Pastaj unë u ngrita për të ikur. Por, ai më mbajti dhe më pyeti me zë të ulët: “ dua të të bëj një vizitë. Është edhe te ty si këtu?” Unë iu përgjigja se po të donte të vinte tek unë, do të vija ta merrja vetë. “Jo, -tha ai. Xhemioli më ka thënë se dera ndërmjetëse është ende. Unë vij vetë”. Sidoqoftë edhe tek unë nuk ishte më mirë. Por falë manisë sime për protokoll, falë karakterit të paafruar dhe të mbyllur, largësia sidoqoftë ruhej. Po përse të shkaktohej kjo rrëmujë e kjo gjullurdi në një shtëpi private, mund të pyesë ndokush. Nga koha atërore dhe stërgjyshore Ismail beu kishte mësuar se banesa e sanxhakbeut ishte edhe seli qeveritare. Ndaj edhe selamllëku i shtëpive të bejlerëve, quhej në shqip zapana. Kështu edhe Ismail beut nuk i pëlqente të rrinte në bashki. Dhe njerëzit, që me punë a pa punë, duhej të takonin kryetarin e shtetit, vinin turma-turma në banesën e tij private. Ditët që pasuan, unë takova zyrtarët e lartë të qeverisë së re , të emëruar më 4. 12. 1912, nga i përnderuari kryeministri Ismail beu dhe nënkryeministri fort i nderuari dom Nikollë Kaçorri. Anëtarët e qeverisë së re ishin miq dhe të njohur të mirë, e më duhej të shtoj, se në rrethanat e atëhershme vështirë të bëhej ndonjë zgjedhje më e mirë. Dhe nëse kjo nuk u përgjigjej aspak kërkesave të kohës, nuk ishte faji i saj. Pozita e çdo qeverie përparimtare pas shkatërrimit të sundimit osman nuk mund të ishte e lehtë; vetëm një orë e fortë diktatoriale do të kishte mundur mbase t’ia dilte mbanë qeverisjes. Po ku ishte ky diktator dhe fuqia për të qenë i tillë? Në qeverinë e Ismail Qemal beut dhe të babaxhanit Don Nikollë Kaçorri nuk kishte vend për tiranë mesjetarë, ajo përbëhej krejtësisht nga njerëz të arsyeshëm. Këshilli i Ministrave mblidhej në shtëpinë e Ismail beut, por se ku i kishin selitë ministrat e tij, unë nuk e mora vesh kurrë edhe pse, them se e njihja shumë mirë atë çerdhe mjerane , që quhej asokohe Vlorë. Më mirë nga të tjerët e kishte- këtë e kam parë vetë – ministri i Postëtelegrafës: ai ishte zot i një ministrie të tërë, i Zyrës Posttelegrafike të Vlorës. Asambleja kombëtare që shpalli pavarësinë e Shqipërisë, më 28. 11. 1912, u shpërnda më 7. 12. 1912, pasi zgjodhi më parë, në këmbë të saj, një Këshill Pleqsh, (senat) me 18 anëtarë.
Si e mësoi personazhi i njohur se flamurin e tij e mbante Ismail QemaliEqerem Vlora: Kushëririt i kërkova flamurin e huajturRruga e beut të Vlorës nga Kuçi në qytetin bregdetar
Eqerem bej Vlora“Gjatë kohës që qëndroja në Kuç isha zgjedhur (në mungesë) delegat, e tani u zgjodha senator i Vlorës. Dy nga ministrat ishin miqtë e mi, Myfit bej Libohova dhe Abi bej Toptani. Por nuk kishte dy njerëz më të ndryshëm, madje më të përkundërt nga karakteri. Ndërkohë që Myfit beu i merrte me të përqeshur të gjitha këto: mangësitë e qeverisë së përkohshme, papjekurinë e popullit shqiptar, madje tërë këto fyerje që na kishin pllakosur, Abdi beu, përkundër, pikëllohej dhe dëshpërohej sa s’thuhej kur ishte i detyruar ta paguante me një apo dy javë vonesë marrjen e rrogave në shtetin e ri shqiptar. Po ku e mësuan shqiptarët, pyesnim më shpesh me tallje, konceptin e rrogës mujore? Problemi i financave, që unë do ta quaja me emrin e tij të vërtetë: vështirësitë për të siguruar paratë e nevojshme për të mbajtur aparatin shtetëror dhe këto mori të shpërngulurish më dukeshin të pazgjidhshme. Sipas koncepteve turko-shqiptare, Vlora dhe Berati ishin krahina të pasura. Por të ardhurat nga doganat nuk vileshin më për shkak të bllokadës detare greke dhe me afërsisht 6000 -7000 napolonat që qeveria e përkohshme mund të siguronte në muaj, Abdi beu duhej të bënte çudira, duke përmendur këtu se asnjë nga bejlerët nuk mori kurrë asnjë grosh si rrogë apo si dëmshpërblim. Myfit beu, ministri i Brendshëm, banoi disa javë tek unë, pastaj mori me qera një shtëpizë të këndshme prapa avllisë sonë, ku jetoi gjatë kohës së qëndrimit të tij në Vlorë. Stili në të cilin ai e drejtoi Ministrinë e Brendshme, të kujtonte paksa kohën e Dagobertit, Mbretit të mirë të Frankove: pakëz atëror, pakëz kalorësiak, por edhe pakëz despotik.
Pas një javeNjë javë pas kthimit tim në Vlorë, çova Murat bej Toptanin dhe Hydaj efendin tek Ismail Qemali, duke iu lutur të më kthente flamurin që i pata huajtur. Më premtuan të ma kthenin atë menjëherë, sapo zonja Marigo Posjo (një atdhetare e madhe demokrate, por që i pëlqente reklama) ta kishte qepur e qëndisur flamurin e ri. E pra, më 28 nëntor kryeobjekti i ditës, flamuri si simbol i pavarësisë, me atë pakujdesin tipike shqiptaro-lindore ishte harruar. Për më tepër shumica nuk e dinte sesi ishte ai. Kurrkush më përpara as e kishte parë, as e kishte mbajtur. Askush në Vlorë nuk kishte flamur në shtëpi. Shtetformuesit ranë në hall dhe vështruan njëri-tjetrin të hutuar.
Atëherë ngrihet miku im Hydai efendiu dhe thotë se në dhomën e gjumit të Eqrem beut varet në mur një flamur shqiptar, i futur në një kornizë të bukur. Dhe pyeti se a mund të merrej pa qenë aty i zoti? Ismail beu i dha leje dhe kështu flamuri që dikur don Aladro Kastrioti më kishte dhuruar solemnisht në Paris, shtegtoi në konakun fqinj dhe ra në duart e Ismail beut, i cili ia dorëzoi Murat bej Toptanit, me porosinë ta varte jashtë, ndërkohë që vetë qëndronte në dritare. Mijëra njerëz u mblodhën në sheshin para shtëpisë dhe në kopësht, duke brohoritur “rroftë, rroftë“ edhe pse shumë prej tyre nuk e kuptonin edhe aq se ç’po bëhej. Më vonë kur unë në ditët festive të shpalljes së pavarësisë si shtet i lirë dhe i pavarur, ngrita flamurin shqiptar në ballin e shtëpisë sonë, disa kosovarë të mirë më thanë: “Shumë mirë e bëtë ju të diturit që ngritët flamurin e babë Kralit (pra të perandorit Franc Jozef) se tani nuk ka më se ç’të na bëjë as serbi i poshtër, as malazezi morracak. Kur pyeta se ku e kam parë shqiponjën e zezë m’u përgjigjën krenarisht : “Tek ushtarët e babë Kralit, në Pazarin e Ri”. Por natyrisht, pati edhe të tillë si një farë Haxhi Muhamet efendiu, një klerik i rëndësishëm e fanatik në Vlorë dhe ithtar i fortë i tim eti, i cili shprehej me zemërim se Ismail beu kishte zgjedhur një korb si simbol të Shqipërisë së lirë. (Ah ta kishte bërë Shqipërinë Syria beu, ankohej ai,- tani do të kishim në flamur syret e bukura të kuranit. Po ç’mund të presësh tjetër nga Ismail beu, që ka e kaluar të gjithë jetën në vendin e frëngjve?)! Kur ia rrëfeva historinë Ismail beut, ai qeshi me të madhe, por edhe më kërcënoi me gisht se do t’i tregonte hoxhës që flamurin nuk e kishte gjetur ai, por unë!”
Vdekja dhe rikthimi në atdheEqerem Bej Vlora ndërroi jetë më 30 mars 1964 në Austri. Megjithëse e kaloi pjesën e fundit të jetës në mërgim, ai nuk e harroi kurrë Shqipërinë. Në vitin 2014, me rastin e 50-vjetorit të vdekjes së tij, eshtrat e tij u kthyen në Shqipëri, duke përmbushur amanetin e tij për të pushuar në atdhe.Eqerem Bej Vlora mbetet një figurë komplekse dhe me ndikim në historinë shqiptare. Ai ishte një aristokrat dhe diplomat i shkolluar në Perëndim, një nacionalist i bindur dhe një studiues i pasionuar i historisë shqiptare. Megjithëse shpesh i diskutuar për orientimet e tij politike, veprimtaria e tij mbetet një pasuri e çmuar për të kuptuar të kaluarën e Shqipërisë dhe sfidat me të cilat u përball kombi ynë gjatë shekullit XX.