FMN vlerëson se në të ardhmen Shqipëria do të përballet me një valë të re presionesh fiskale që kërkojnë veprim të menjëhershëm.
Edhe pse borxhi publik është më i ulët se në shumë vende të BE-së, hapësira për shpenzime të reja është e kufizuar, vlerëson raporti i FMN-së “Long-Term Spending Pressures in Europe”, i cili analizon rreziqet afatgjata për financat publike të vendeve evropiane, përfshirë Shqipërinë.
Sipas raportit, suksesi do të varet nga aftësia për të krijuar institucione fiskale afatgjata, të cilat do të mund të rrisin të ardhurat pa dëmtuar rritjen ekonomike. Këto të ardhura duhet të jenë në gjendje të përballojnë objektivat sociale dhe ato të klimës në buxhet.
Në mungesë të këtyre reformave, Shqipëria dhe rajoni i Ballkanit Juglindor do të përballen me rreziqe të larta për qëndrueshmërinë e borxhit dhe për arritjen e standardeve evropiane deri në mesin e këtij shekulli, vlerëson Fondi.
Sipas raportit, Shqipëria ka nivel më të ulët të të ardhurave në raport me PBB-në, borxh publik më të ulët se mesatarja e BE-së, por ka hapësirë të kufizuar fiskale për të përballuar presionet e reja.
FMN thekson se pensionet dhe kujdesi shëndetësor do të bëhen burimi kryesor i presionit mbi shpenzimet publike në afatin e gjatë, për shkak të plakjes së popullsisë dhe largimit të të rinjve nga tregu i punës.
Kujdesi shëndetësor dhe afatgjatë do të kërkojë gjithashtu fonde shtesë, pasi jetëgjatësia po rritet, ndërsa sistemi publik në vende si Shqipëria financohet kryesisht përmes kontributeve të punësimit, që do të bien me tkurrjen e forcës punëtore.
Sektori i mbrojtjes është një tjetër burim presioni, për shkak të përfshirjes në strukturat e NATO-s dhe nevojës për të rritur buxhetin për shkak të këtij angazhimi. Rajoni i Ballkanit Lindor, sipas raportit, është më i ekspozuar ndaj rreziqeve gjeopolitike dhe parashikohet të shpenzojë për mbrojtje 2,5–3% të PBB-së në mesataren afatmesme.
Tranzicioni klimatik do të ketë kosto të menjëhershme për vendet jo-anëtare të BE-së, përfshirë Shqipërinë. FMN paralajmëron se mosveprimi do të rëndojë ndjeshëm financat publike dhe do të zhvendosë barrën mbi brezat e ardhshëm. Në rastin e Shqipërisë, ku deficiti dhe borxhi publik janë ende të ndjeshëm pas krizave të fundit, çdo shtyrje e reformave në pensione, kujdes shëndetësor apo energji do të përkeqësojë qëndrueshmërinë fiskale.
Për më tepër, nëse investimet në tranzicionin e gjelbër dhe përshtatjen ndaj klimës vonohen, kostoja e përshtatjes do të jetë shumëfish më e lartë në të ardhmen. FMN rekomandon se duhen të rriten të ardhurat buxhetore, pasi niveli i tyre është më i ulët se në BE. FMN sugjeron mobilizim të ri fiskal përmes zgjerimit të bazës tatimore dhe reduktimit të informaliteti. /Monitor/
