Në një shënim të shkruar me dorë, kryetari i bashkisë së kryeqytetit të Shqipërisë, i zgjedhur në mënyrë demokratike, rrëfeu se është e vështirë të bëjë punën e tij. Ai ka qenë i mbyllur në një qeli burgu për nëntë muajt e fundit. Erion Veliaj ishte, dhe ndoshta është ende, një politikan i fuqishëm në Partinë Socialiste në pushtet në Shqipëri. Si një ish-aktivist shoqëror dhe kryebashkiak popullor i Tiranës, ai mund të kishte ndjekur shembullin e paraardhësve të tij për t’u bërë kryeministër ose president. Në vend të kësaj, e ardhmja e tij është e errët, për të mos thënë më shumë. Veliaj, 45 vjeç, u arrestua në shkurt dhe u akuzua në korrik për korrupsion, pastrim parash dhe fshehje pasurie. Tani, ai është i detyruar të komunikojë me mbështetësit e tij përmes letrave të dërguara nga familja e tij. Por ai nuk është pa burime. Ai gjithashtu ka një ekip konsulentësh të marrëdhënieve me publikun dhe avokatësh në Londër dhe Uashington.
Kryetari i bashkisë, i zgjedhur tre herë, është një nga disa zyrtarë të lartë në Shqipëri dhe vendet fqinje që po ndiqen nga prokurorë të rinj agresivë, pjesë e një përpjekjeje ambicioze për të reformuar sistemet e drejtësisë në vendet që synojnë të anëtarësohen në Bashkimin Evropian. Ecuria e çmendur në Shqipëri tregon sfidat. Veliaj mbetet kryetar bashkie. Ai gjithashtu mbetet në burg në pritje të gjyqit. Zgjedhjet për ta zëvendësuar atë u anuluan nga Gjykata Kushtetuese. Në një nivel, ndjekja penale muskuloze e politikanëve në detyrë tregon se askush nuk është mbi ligjin, në një vend të njohur për krimin e organizuar dhe marrëveshjet e dyshimta. Por për të pandehur si kryetari i bashkisë së Tiranës, prokurorët specialë janë një forcë “e pazgjedhur, e paprekshme”, tha ai, me “pushtet të pakontrolluara dhe të papërgjegjshme”, një “Frankenstein ballkanik”. Në një letër drejtuar mbështetësve të tij, ai e krahasoi hetimin për punët e tij me një kolonoskopi dhe pyeti: “Cili bos droge i është nënshtruar kësaj? Cili vrasës serial e ka parë të gjithë familjen dhe rrjetin e tij të përfshirë në një hetim?”.
I pyetur nëse mund të kryejë detyrat e tij zyrtare, Veliaj u përgjigj “mezi”. I pyetur pse u ndalua dhe nuk u lirua me kusht ndërsa priste gjyqin, një nga këshilltarët e tij ligjorë konfirmoi se prokurorët e shohin atë si një rrezik arratisjeje. “Kryesisht lexoj dhe shkruaj në qeli, pa internet, pa kompjuter për të lexuar çështjen time, kam telefonata të kufizuara me gruan dhe nënën”, shkroi Veliaj në përgjigje të pyetjeve nga “The Washington Post”, të cilat ia kaloi vëllai i tij. Veliaj tha se prokurorët i kanë refuzuar kërkesat e tij për t’u takuar me zyrtarët bashkiakë, si dhe me avokatët ndërkombëtarë. Ai mohon çdo shkelje. “Këto akuza janë një shaka e plotë”, shkroi ai. Me ndihmën dhe mbështetjen e Shteteve të Bashkuara dhe BE-së, Shqipëria krijoi një organ të pavarur përgjegjës për hetimin dhe ndjekjen penale të korrupsionit të nivelit të lartë, krimit të organizuar dhe terrorizmit, i njohur si Gjykata e Prokurorisë Speciale Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, ose SPAK, i cili u bë funksional në vitin 2019. Prokurorët specialë kanë ndjekur disa nga figurat më të fuqishme të vendit, përfshirë zëvendëskryeministren Belinda Balluku, e cila u padit më parë këtë muaj për ndihmë të dyshuar në manipulimin e një tenderi multimilion dollarësh për ndërtimin e tunelit të Llogarasë, një projekt i kushtueshëm infrastrukturor.
“Më parë njerëzit mendonin se Shqipëria ishte kjo vrimë ferri në mes të Evropës, tani e shohin atë si pjesë të mozaikut evropian”, tha Rama në një intervistë televizive me Euronews në Bruksel. Balluku vazhdon të shërbejë në detyrë dhe i ka mohuar akuzat. Ajo nuk është e vetmja peshk i madh në rrjetë. Në maj, prokurorët e SPAK-ut ngritën padi ndaj Ilir Metës, një ish-president dhe kryeministër, për korrupsion, pastrim parash dhe evazion fiskal, në marrëveshje që përfshinin një vilë luksoze dhe bileta për Beyoncé. Meta i mohon akuzat dhe e kritikoi ashpër prokurorinë, duke e quajtur arrestimin e tij një “rrëmbim” nga një “regjim diktatorial”. Pastaj është Sali Berisha, 81 vjeç, ish-kryeministër dhe udhëheqës i Partisë Demokratike në opozitë, i cili u vu në arrest shtëpiak dhe më pas u akuzua në shtator 2024 nga SPAK për “korrupsion pasiv”, për dyshimin se e ka ndihmuar dhëndrin e tij të përfitojë nga privatizimi i tokës së shpronësuar gjatë epokës komuniste.
Berisha mohon shkeljet dhe e quajti ndjekjen penale të tij të motivuar politikisht. Celia Marr, një nga këshilltaret ligjore të Veliajt në Londër, tha se ai duhet të lirohet për t’u rikthyer në detyrat e tij zyrtare, ndërkohë që lufton akuzat në gjykatë. “Ai është shumë i etur të rikthehet në detyrat e plota aktive si kryetar bashkie”, tha Marr. Duke u paraqitur para Gjykatës Kushtetuese muajin e kaluar, Veliaj tha: “Mund ta burgosësh një person, por jo të vërtetën e tij. Dhe e vërteta është se mungesa ime nuk ka qenë një zgjedhje, por pasojë e një izolimi të imponuar nga shteti, nëpërmjet një vendimi joproporcional… i cili më privoi jo vetëm nga liria ime, por edhe nga qyteti im, përpara se të provohej ndonjë faj”. I pyetur nga The Post nëse do të ishte më mirë të jepte dorëheqjen dhe të luftonte çështjen e tij penale, Veliaj tha jo. “Kjo do të vendoste një standard ku çdo zyrtar mund të vihet në shënjestër të akuzave të rreme dhe të tradhtojë besimin e votuesve për të shërbyer dhe për të dhënë rezultate”, tha ai.
