“Asnjë gjuhë tjetër nuk ka fjalë aq të bukura se sa shqipja për urime.” – Edith Durham
Shprehjet e bukura popullore urimtare shqipe vërtet kanë një shprehësi e kolorit të veçantë si në asnjë gjuhë tjetër, si: T’u rrittë nderi!, Të paça!, T’u bëftë dielli urë!, T’patë e mira!, T’punoftë ora!, T’punoftë shendja!, Të hëngërt goja mjaltë!, Të lumshin duart!, Të lumshin këmbët!, Të lumshin krahët!, Të lumtë dora!, Të lumtë goja!, Përshumëjetë!, Paç këmbën e mbarë!, Ëmbël e mirë qofshi!, etj. Porse sot këto po rrëgjohen dhe pothuajse ikin nga përdorimi, janë rrudhur në disa urime formale: Përshëndetje!, Gëzuar!, Urime!, e në disa artificializma: Kënaqësi me ju pas në studio!, Kënaqësia është e imja! “Keqardhje të shohësh se çka ndodhi sot.” Bën sens (fr. faire des siennes) – në vend të: bën të tijat, bën marrëzirat e zakonshme.
Nga Qemal Murati
Veçanërisht një kolorit e shprehësi të madhe te shqiptarët kanë urimet për jetëgjatësi dhe jetë të bardhë (me fat e pa brenga):
Tungjatjeta! t’u zgjattë jeta! (një shprehje që nuk e gjen te gjuhët e tjera).
T`u rrittë jeta!
T’u rrittë jeta e tungjatjeta! (përsëritje për përforcim të jetëgjatësisë).
Më rrofsh!
Na rrofsh!
Rrënofsh sa pulëbardha! paç jetë shumë të gjatë! Në përgjigje: Sa të thotë Zoti! (Shestan).
Rrofsh sa hutat e bardha! rrofsh treqind vjet, sa thuhet se ka jetuar shpendi huta e bardhë (Kërçovë).
Rrofsh sa Baba Tomorri! (Skrapar).
Rrofsh sa mali i Tomorrit! (Skrapar).
Rrofsh sa Sharri plak!
Rrofsh sa dielli e hënëza! (Kozencë).
Rrofsh sa mosha e kësaj toke!
Rrofsh sa rron vera me bukën! (Kozencë).
Një mijë vjet të bardha! urim për jetëgjatësi (arbëreshët e Italisë – Kozencë).
Me të ëmbël na shkoftë moti! ur. (Skrapar).
Pashë mirë sa ka deti! (arbëreshët e Italisë – Kozencë).
Qofsh jetëbardhë! e paç jetën të bardhë, qofsh me fat! (Tropojë).
T’u bëftë diell! të vaftë mbarë!
T’u bëftë dielli urë! shkoftë mbarë, paç gëzim e lumturi (Gurgurnicë – Tetovë).
T’u bëftë dita një mijë! t’u zgjattë jeta!, rrofsh e qofsh sa malet! Edhe: T’u bëftë dekika motmot! I thuhet dikujt, për të cilin dëshirojmë që të ketë jetë të gjatë.
Vetëm gjuha shqipe ka togfjalësha të tillë mrekullues si: bëj falmeshëndet, shkoj për kryeshëndoshë, t’u rrittë jeta e tungjatjeta!, A je burrë!, Mirëmbarë!, Mirënlog!, Falëmeshëndet!, etj. Në rrafshin krahasues në gjuhë dhe bashkësi shoqërore të ndryshme të Europës, mund të thuhet se shqiptarët dhe gjuha shqipe karakterizohen si një nga bashkësitë më të pasura me përshëndetje dhe urime të bukura. Ato janë të mbërthyera në një bosht leksikosemantik që tregon cilësitë e larta dhe fisnikërinë e shpirtit shqiptar. Tejendanë përshëndetjeve dhe urimeve shqiptare si një bosht madhor dhe i plotvlershëm qëndrojnë mbemrat: (i, e) mirë, (i, e) mbarë, (i, e) gëzuar, (i, e) shëndoshë, si dhe emrat: jetë e gjatë, shëndet, gaz e gëzim etj. (Gjovalin Shkurtaj).
Filologu i shquar Mustafa Kruja për përshëndetjet shqiptare do të shprehet: “Të mrekullueshme i ka shqipja të përshëndetunat, e gati kurrë përgjegja s’është e njëmendtë me falën e atij që e bën së pari. Në krahasim me tonat, ato të çdo gjuhe tjetër që njoh më duken qesharake.”
Autori i këtyre radhëve ka përgatitur për botim “Fjalor i urimeve dhe mallkimeve” me një lëndë prej mbi 3500 përshëndetjesh, urimesh, bekimesh, betimesh, mallkimesh e sharjesh, me shprehje të ngulëta popullore, që përdoren për çdo ditë në gojë të shqipfolësve, që i japin gjuhës shqipe një karakter të veçantë, një rrjedhje të ëmbël në lëmin e urimtrisë dhe të ashpër e të vrazhdë në mallkimtari.
Fjalori përfshin gjashtë krerë:
Të përshëndoshura 97
Uresa e urime 744
Betime 244
Mallkime 1730
Nushëllime 44
Fjalë e shprehje përçmuese 700.
Ky fjalor sjell një regjistër prej kund 244 betimesh të qëmtuara nga goja e popullit dhe nga literatura, ku thuhet se: Shqiptari i jep më tepër rëndësi betimit “Për qiell e për dhe” se atij “Për Zotin”, “Për Allahun”, “Për Krishtin” (Krist Maloki). Khs. dhe betimin e vjetër te shqiptarët: “Për atë diell që vete lodhët.” (Kurvelesh).
ObserverKult
