Nga ILIR ÇUMANI
Sot, artisti sarandit Theofil Haxhijani feston 86 vite jetë…Janë 86 vite muzikaliteti të brendshëm, humori të rrallë, dhuntie të lindur dhe mirësie njerëzore — 86 vite dritë që ka ditur t’ia falë publikut me një bujari të admirueshme.
Ai erdhi në jetë më 14 nëntor 1939, në Delvinën e thjeshtë e të bukur, të rrëzuar mbi gurë e dritë, qytet që di t’i rrisë njerëzit me një qetësi të thellë e karakterformuese që vjen nga tradita.
Aty u ndez për herë të parë shkëndija e talentit të tij: fillimisht si këngëtar me zë të pastër e melodioz, pastaj si kupletist me një intuitë të jashtëzakonshme të së qeshurës.
Shumë shpejt të gjithë e kuptuan se Theofili nuk ngjitej në skenë vetëm për të interpretuar — ai ngjitej për t’i falur publikut copëza gëzimi të shpirtit të tij, për ta çliruar një grimë nga pesha e jetës së përditshme.
Në qershor të vitit 1965, fati e ngjiti përgjithmonë me Sarandën, qytetin vezullues mbi det, që ai e deshi si shtëpi, si skenë dhe si vend të frymëzimit të tij të përhershëm.
Pikërisht aty, në këtë qytet të diellit dhe dritës, ai do të bëhej një nga emrat më të dashur, më të respektuar dhe më të pazëvendësueshëm të Estradës së Varietesë Profesioniste.
Tridhjetë vite karrierë nuk ishin thjesht punë: ato ishin një betim i nënshkruar me shpirt, një përkushtim i dlirë ndaj artit të humorit, një dëshmi se arti komik mund të jetë fisnik, i menduar, i pastër dhe i thellë.
Me interpretimet e tij, Theofili tregoi se një njeri mund të qeshë e të mendojë njëkohësisht, se një parodi e ndërtuar me inteligjencë, finesë dhe kulturë mund të shkundë pluhurin e përditshmërisë dhe të sjellë dritë në zemrat e njerëzve.
Ai e zotëroi skenën me një larmi të pabesueshme: monologë, skeçe, parodi, kuplete, role komike, drama të lehta dhe komedi të muzikuara.
Megjithatë, kulmi i artit të tij — momenti ku publiku e pa në formën e tij më të plotë — ishte roli i Sokratit në komedinë muzikore “Me plot dëshirë” (1977), me muzikë të mjeshtrit Agim Prodani.
Ai rol nuk ishte thjesht një interpretim, por një shkreptimë e shpërthim i formatit të tij të rrallë komik, një kupolë ku shkëlqeu si aktor me dimension të vërtetë.
Por bota ku ai mbeti si një artist sui generis, i pakonkurrueshëm, i pangjashëm, i paarritshëm, ishte parodia.
Rreth njëqind parodi dhe kuplete i interpretoi i vetëm në skenë, dhe mbi dhjetë të tjera në duet — shumica me bashkëshorten e tij, aktoren e talentuar Violeta Haxhijani, me të cilën krijuan një simbiozë artistike të pashoqe.
Të dy bashkë qenë si dy zëra të një simfonie humori familjar, të ngrohtë, të sinqertë: dy artistë që e kuptonin njëri-tjetrin dhe e plotësonin në skenë me elegancë dhe dashuri.
Theofili nuk ishte vetëm interpretues; ai ishte edhe autor i shumë teksteve dhe krijimeve muzikore, të ritmuara me finesën e parodive që realizonte.
Në çdo krijim vendoste kujdesin e artistit të përkorë, sqimën e mjeshtrit, përgjegjësinë e njeriut që e di se publiku është një shenjtëri që nuk lejohet të zhgënjehet.
Vepra e tij u pasurua edhe më tej nga prania në Radio Tirana, në Televizionin Shqiptar, në skenat teatrore të Tiranës, Shkodrës, Përmetit, Memaliajt, Gjirokastrës; në koncerte kombëtare, në festivale e në xhirime filmash artistikë.Ai ishte kudo ku kërkohej arti i mirë, fjala e bukur dhe buzëqeshja e natyrshme.
Edhe kinematografia shqiptare ka ruajtur gjurmën e tij.
Theofil Haxhijani ka interpretuar role dytësore, por të dashura për publikun, në disa filma të rëndësishëm të viteve ’70–’80:• “Udhëtim në pranverë” — 1975• “Nga mesi i errësirës” — 1978• “Pranverë në Gjirokastër” — 1978• “Historiani dhe Kameleoni” — 1988
Këto role, ndonëse të vogla, mbartin vulën e tij karakteristike: natyrshmërinë, spontanitetin, humorin e hollë dhe prani skenike që i jepte jetë edhe çastit më të shkurtër filmik.
Për gjithë kontributin e tij artistik, vlerësimet erdhën njëra pas tjetrës, aq të merituara sa edhe të vonuara për një artist të përmasave të tij:
• Urdhri “Naim Frashëri” (1970)• Anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve (1978)• “Artist i Merituar” (1979)• “Mjeshtër i Madh” (2014)
Në vitin 2015 botoi librin autobiografik “Një mendje, hiç mendje”, ku i dha jetë kujtimeve, përjetimeve dhe botës së tij të brendshme, gjithmonë me aromën e humorit që e shoqëroi në çdo hap.
Sot, në 86-vjetorin e tij, dashamirësit kudo nëpër Shqipëri i urojnë ditëlindjen një artisti që mbetet i pashlyeshëm në kujtesën e qyteteve, në duartrokitjet e sallave, në gjuhën e publikut që ende përmend skeçet, paroditë dhe rolet e tij.
Njeriu që e bëri Sarandën dhe gjithë Shqipërinë të buzëqeshë në kohë të vështira, me një gaz hareje që nuk është shuar kurrë.
Gëzuar ditëlindjen, i dashur Theofil Haxhijani!Urojmë që vitet t’i shtohen jetës tënde me të njëjtën qetësi, fisnikëri dhe humor të hollë që i ke falur publikut për dekada të tëra.
Saranda, Shqipëria dhe skena shqiptare janë më të pasura sepse ti ke ekzistuar për to.