Hasan Masurica ndërtoi pushkën me një, pesë dhe njëzetë e pesë fishekë, të cilat i demonstroi para Sulltan Abdul Hamidit në Stamboll, ku ishin prezent dhe për këtë ngjarje kanë rrëfyer më vonë: Azem, Sherif dhe Osman Sedllari nga fshati Sedllar i komunës së Kamenicës, të cilët atëbotë ishin truproje personale të sulltanit në Stamboll.
Nga viti 1914 gjer në vitin 1925, Hasan Masurica bëri kalendarin, në të cilin përcaktoi pozitën dhe rrugën e planetëve në gjithësi nga viti 52 gjer në fund të vitit 1952 të erës sonë, e të tjera.
Populli shqiptar në Kosovë, ndonëse i robëruar shekuj me radhë, nga gjiri i tij nxori njerëz, të cilët në saje të punës së tyre të parreshtur e të frytshme ia rritën famën kombit e vendit të vet anembanë botës. Nga ky truall e nga ky nënqiell, për fat të keq, shumë njerëz të tjerë, përkundër mundit të madh e të frytshëm, në vend që të arriturat e tyre të bëhen krah i fortë i diturisë, i shkencës, dhe i përparimit të kombit et ë vendt dhe të mbarë njerëzimit kanë mbetur në harresë gjer në ditët tona. Në kushte e rrethana të tilla, nën sundimin e Perandorisë Osmane dhe të regjimit të krajlit të Jugosllavisë së vjetër, jetoi e punoi edhe Hasan Islami, i njohur në popull si Hasan Masurica.
Hasan Masurica ndonëse nga fëmijëria mësoi të shërbejë si imam xhamie dhe të ligjërojë në shkolla (mekteb), ai në orët e lira merrej me punë shkencore hulumtuese dhe inovacione. Hulumtimet shumevjeçare që i kam bërë në Kosovë, pastaj në Shkup, në Stamboll (Turqi), Moskë (BRSS) dhe në Kajro (Egjipt) dëshmojnë se Hasan Masurica ishte njeri që i ka kontrubuar mjaft shkencës por për fat të keq, të dhënat që siguruam me tri qendrat botërore: në Moskë, Stamboll dhe Kajro janë të pakta. Por të dhëat që mblodhëm anembanë Kosovës mbi punën e Hasan Masuricës, dëshmojnë se sa ai bëri inovacione të tilla, të cilat siku të ekzistonin kushte e rrethana të tjera ekonomike, shoqërore e politike nga ato, nën të cilat jetoi e punoi ai, do të bënin ndkim të madh në përparimin e shkencës dhe të teknikës së kohës.
Hasan Islami, i njohur në popull si Hasan Masurica, u lund më 22 janar të vitit 1869, në fshatin Krilevë, sot komuna e Kamenicës. Babai i tij, Islami ë, kështu që Hasani një pjesë të fëmijërisë e kaloi në Krilevë e një pjesë tjetër në Gjilan. Nëna e Hasanit quhej Gjylsime. Ajo lindi katër djem dhe dy vajza. Hasani ishte fëmija i parë, pastaj lindën Hyseni, Salihu, Shabani, Elmazja dhe Zejnepja. Hasani pasi kreu shkollën tetëvjeçare (Ruzhdije) në Gjilan, shokllën Darul Mualimin e kreu në Shkup më 1907. Ai punoi si imam xhamie dhe mësues në fshatrat Zarbicë, Dobërçan dhe Muçivërc. Hasan Masurica ndërroi jetë në fshatin Muçivërc të Kamenicës me 1942.
Familja e Islam Masuricës nga fshati Dllugajnicë afër Masuricës, atëbotë rrethi i Vranjës, ishte shpërngulur disa vjet para Kongresit të Berlinit dhe ishte vendosur ng Gjilan. Siç dihet nga tëdhënat faktografike, nga rrethina esome e Toplicës, e Leskovcit, e Vranjës dhe e Nishit u shpërngulën me dhunë nga qytetet e lartpërmendura dhe 511 fshatra shqiptare më se 21 mijë familje shqiptare me më se 360.000 anëtarë dhe u vendosën në Kosovë. Shumica e familjeve shqiptare ishin detyruar që brenda 48 orësh të shpërngulën nga shtëpitë e tyre, duke marrë me veti anëtarët e familjes dhe plaçkat e domosdoshme shtëpiake e duke lënë plang e shtëpi të paprekura në mëshirën e serbëve të kohës. Ato familje që arriteme kohë të shpërngulen, shpëtuan erzin e namuzin, ndërkaq një numër i konsiderueshëm i tyre, që nuk kishin mundur t’ia kthenin shpinën shtëpisë dhe pasurisë, kishin pësuar shumë keq: pas afatit që ua kishet caktuar qeveria serbosllave, serbët morën nga dy derrkucë e nga një sishe me raki dhe ua mësynë familjeve të mbetura shqiptare dhe hynë në shtëpitë e tyre. U thanë:
“Nga dita e sotme ju nuk jeni turq e as shqiptarë muslimanë! Ju jeni serbosslav sikurse që jemi ne të fesë ortodoksë. Andaj për forcimin e vëllezërisë ju kemi sjellu dhuratë nga dy dërrkucë dhe nga një shishe raki kumbullash. Tash e tutje do të mërrni vajzat tona për djemtë tuaj dhe do të jepni vajza për djemtë tanë. Varrimet dhe dasmat do t’i kemi të përbashkëta.” Kështu rrëfente Bajrami, gjyshi i Hasan Masuricës. Mijëra familje shqiptare që kishin mbetur në trojet e tyre nga dhuna e pa dashjen e tyre, u shkrinë me kohë në serbosllavë. Në këtë kohë të pakohë ishte shpërngulur dhe Islam Bajrami, babai i Hasanit. Islami, që t’ua ruajë fëmijëve të vet prejardhjen, si mijëra familje të tjera shqiptare që paën vepruar, sapo vendoset në Gjilan, për mbimër merr emrin e vendlindjes nga ishte shpërngulur me dhunë – nga Masurica, ndonëse ishin të lindur në fshatin e vogël Dllugajnicë, ndërmjet të Vranjës e të Leskovcit. Ardhja e Islam Bajramit-Masuricës në Gjilan përputhjet me ngjarjet e rëndëshishme historike kur Turqia ishte e zënë në luftë me Rusinë dhe kur popujt e Ballkanit kishin filluar luftën për t’u çliruar nga Perandoria Osmane, nën të cilën kishin qenë më se pesë shekuj.
Hasan Masurica fëmijërinë pjesërisht e kaloi në Krilevë e pjesërisht në Gjilan. Fëmijëria e tij ishte e ngjashme me fëmijërinë e fëmijëve shqiptarë të kohës: luante shumë, kureshtja e tij ishte të prishte dhe të ndreqte vet lodrat e tij. Hasani kishte fantazi të bujshme. Ai më vonë konstruktoi gjëra të ndryshme, të cilat u treguan të suksesshme edhe në praktikë dhe mahniti bashkëkohësit e tij.
Në shkollën tetëvjeçare, Hasan Islami mësoi bukur turqishten, arabishten dhe persishten, të cilat i përsosi në shkollën Darul Mualimin (shkolla normale). Në saje të njohjes shumë të mirë të tri gjuhëve orientale, leximit të librave në këto tri guhë dhe njohjes së këtyre tri kulturave, Hasan Islami posedonte dituri të gjerë. Babai i tij, Islami, kohë pas kohe blente mall sidomos krip në Selanik dhe sillte në nahinë e Gjilanit. Ai blente edhe libra për nevojat e veta dhe të bijve të tij. Andaj Hasani qysh në fëmijëri kishte pasion leximin e librave të ndryshme, sidomos librat mbi shkencat natyrore. Merret vesh se ai më shumë lexonte libra. Zbulimet e mëdha të shkencëtarëve arabë, persianë dhe grekë kishin bërë që fantazia e Hasanit, jo vetëm të pasurohej por edhe të cytej për të krijuar vetë gjëra të reja. Çfarë nxënësi i mirë ishte në shkollë Hasan Islami, mësojmë nga dëftesa e shkollës tetëvjeçare (Shkolla Ruzhdije) të lëshuar me 9 korrik 1883, në Gjilan në të cilën shkruan: “Hasan (Islam) Masurica kreu shkollën tetëvjeç dhe tregoi këtë sukses: arabisht- 10, persisht-9, histori-9, matematikë-7, amali-8, vizatim teknik-9, gjeografi-9, shkrim ka-10, drejtshkrimi i gjuhës turke-9.” Hasan Masurica edhe shkollën normale për mësues (Darul Mualimin) e kreu me sukses të shkëlqyeshëm – të të gjitha lëndët kishte marrë 9-she e 10-tëshe dhe këshilli i arsimtarëve i kishte porositur me shkrim ministrisë së atëherëshme të arsimit, që Hasan Masuricës t’i mundësohej shkollimi i mëtejmë në Stamboll ose në Kajro e me shpenzime të shtetit.
Hasan Masurica pas kryerjes së shkollës fillore tetëvjeçare për arsye të shpërnguljes së dy vëllezërve në Turqi dhe shuarjes së vëllait të tretë shumë herët, si dhe për arsye të rrethanave ekonomike një koohë të gjatë ndërpreu shkollimin dhe qëndroi në shtëpi. Ai gjatë asaj kohe kishte ndërtuar një punëtori të vogël në shtëpinë e tij gjegjësisht në Plevicë në Gjilan dhe merrej me inovacione. Ai së pari bënte skica në letër e pastaj ato i realizonte në vepër. Kështu, Hasan Masurica më 1899, ndërtoi aeroplanin (ballonin) nga dërrasat e plepit dhe përlhura të lyerë me dyll, në fshatin Zarbicë atëbotë rrethi (kazaja) e Vranjës, me të cilin i biri, Muharremi 12-vjeçar u ngrit në ajër 50 deri 70 metra lart duke kaluar një distancë perj afro katër kilometra. Kjo ngjarje mahniti pa masë fshatarëte Zarbicës dhe të fshatrave përreth. Në ndërtim e aeroplanit, që kishte krahë dhe bishin sikur aeroplanët e sotëm, atij i kishte ndihmuar frakatari i fshatit me emrin Abdyl. Atë ditë kur aeroplani (të cilin ata e kishin quajtur ballon) ishte ngritur në ajër, e pjesëmarrës, përveç Hasan Masuricës dhe të birit, Muharremit, kishin qenë farkatari Abdyl dhe Mahmut Rrapi nga fshati Zabicë, ndërkaq fluturimin e aeroplanit e kishin parë qindra e qindra fshatarë e barinj, që punonin në fushë ose kullotnin bagëtinë.
Në fshatin Zarbicë, sot komuna e Bujanocit, Hasan Masurica gjithashtu ka ndërtuar edhe mullirin, i cili ka punuar me ujë dhe me ndihmën e erës. Ai më parë bërë skicën në letër e pastaj e kishte bërë konstruktimin e mullirit. Kur bënte vera thatë e nuk kishte ujë, mulliri punonte me ndihmëen e erës, sepse ai ishte ngritur në maje të një bregoreje; kur kishte ujë, në pranverë, vjeshtë dhe në dimër, me qenë se ujit ia kishte ndërruar rrugën, kishte sjellë me kanal, të cilin e kishte ndërtuar me ndihmën e fshatarëve, mulliri mund të bluante nga 800 deri 1000 kilogram drithë në ditë. Hasan Masurica më vonë bëri skicat dhe realizoi konstriktimin e suksesshëm të orës precize të murit, e cila punoi deri vonë, tricikletën, mullirin për bluarjen e kafës me tëcilën familja u shërbye për shumë vjet e shumë gjëra të tjera.
Hasan Masurica pas kryerjes së shkollës fillore tetëvjeçare, si pohuam më parë, shumë vjet ndërpreu shkollimin dhe qëndroi në shtëpi. Gjatë asaj kohe kishte lexuar libra të ndryshme në turqishte, arabishte dhe persishte, libra nga fizika, matematika, shkencat teknikee sidomos nga astronomia. Njëkohësisht në punëtorinë e tij të vogël në plëvicë kishte bërë skicën e pushkës me një fishek. Për arsye të hapësirë në revistën tonë, nuk kemi mundësi të përshkruajmë në detaje punën që ka bërë Hasan Masurica gjatë konstruktimit dhe realizimit të të gjitha inovacioneve të tij. Mirëpo, do teksuar se Hasan Masurica, në kushte tejet të vështira materiale dhe pa vegla të nevojshme, rreth vitit 1901 arriti të përkryejë pushkën me një fishek, e cila mund të vrishte gjer 150 metra larg. Ai punën në përsosjen e kësaj arme e vazhdo. Në vitet 1903.11904, në saje tëndihmës së profesorit (myderrizit) të shkollës normale për mësues (Darul Mualimin) Kamber Krasniqit, që ishte i lindur në fshatin Dajkoc, sot komuna e Kamenicës, konstrukton dhe përsosë funksionimin e pushkëve me pesë dhe me 25 fishekë. Profesori i Hasanit, Kamber Krasniqi i shkruan letër Sulltan Hamidit në Stanboll dhe e njofton për inovacionet përkatësisht për pushkët që kishe konstruktuar Hasan Masurica.
Në Pranverën e vitit 1905, në adresë t’Hasan Masuricës, “Atek Xhami” nr. 144, në Gjilan, arrin një letër e mbyllur me dyll. Mbi dyll ishte shtypur shënji i Sulltan Hamidit. Hasan Masurica e lexon letrën me nxitim. Nuk iu besonte syve të vet: Sulltan Hamidi ishte informuar për inovacionet e tij, sidomos për pushkët, dhe e ftonte në audiencë, në Stamboll. Në letër pastaj lexoi për udhëzimet që i jepeshin Hasan Masuricës, që të shkonte te kajemkami i Gjilanit dhe të siguronte dokumentin e shpenzimet për të udhëtuar në fshehtësinë më të madhe me armët e tij për në Stamboll. Hasan Masurica pasi siguron dokumentin e nevojshëm të udhëtimit dhe parat për rrugë, armët i mbështjellë në mysheme dhe niset për rrugë. Një ditë qëndron te profesori i tij në Shkup, myderrizi Kamber Krasniqi, i cili e njofton se ai i kishte shkruar sulltanit për inovacionet e tij.
Hasan Masurica me të arritur në Stamboll, përmes Shkupit deh Selanikut, natën e parë e kalon në një bujtinë. Të nesermen, para se të arrijë te sarajet e sulltanit, falë adresës që ia kishte dërguar i vëllai i tij, Hyseni, i shpërngulur në Turqi shumë vite më parë, në një librari e gjenë një libër të lashtë arabe mbi astronominë. Kur Hasani ia kërkon librin shitësit, i cili ishte rreth 84-vjeç, shitësi i thotë:
Unë nga fëmijëria e hershme punoj në dyqanin e babait dhe qysh atëherë e kemi librin që ju e kërkoni, por nuk mbaj mend të ketë krkuar kush këtë libër! Zotëria juaj, në qoftë se di të lexojë sëp aku një rresht e ta përkthjejë, unë do t’u falë librin dhe një lir ari të kuqe! Hasani i gëzuar që kishte gjetur librin, që e kishte dëshiruar kaherë, e merr librin në dorë, e shfleton me kujdes dhe fillon, së pari të lexojë në gjuhën arabe e pastaj t’a përkthej atë që e kishte lexuar për ta bindur shitësin se ai, jo vetëm që dinte të lexojnte rrjedhshëm arabisht, por edhe dinte të përkthente në turqishte atë që e kishte lexuar. Atëbotë shitësi i dhuron librin dhe një lirë ari. Fill pastaj, shitësi kishte porositur dy kafe dhe ishte interesuar kush ishte djaloshi dhe nga ishte. Hasani i kishte treguar të gjitha, por nuk i kishte folur shitësit për qëllimin e vizitës së tij Stambollit sepse ruante sekretn ashtu siç ishte porositur me letrën e Sulltan Hamidit. Atë ditë, Hasan Masurica paraqitet në sarajet e sulltanit në “Dollma Bahçe” kurse të nesërmen vetë Sulltan Hamidi e pret në audiencë. Para se Hasan Masurica të bëjë demonstrimin e armëve para sulltanit, këshilltarët e padishahut kishin ftuar të merrnin pjesë edhe tre shqiptarë Azem, Sherif dhe Osman Sedllarin nga fshati Sedllar, atëbotë rrethi i Gjilanit, trupërojet personale të sulltanit.
(Për këtë ngjarje, përveç vetë Hasan Masuricës, më vonë kanë rrëfyer edhe Azem, Sherif dhe Osman Sedllari nga Sedllari i sotëm i Kamenicës, pas kthimit në Kosovë më 1912). Sulltan Hamidi mahnitet me funksionin e pushkëve që kishte konstruktuar Hasan Masurica, andaj i premton kushte të mira pune e shpërblim përrallorë Stamboll. Mirëpo Azemi, Sherifi dhe Osman Sedllari që ishin të informuar mirë për vëlimet në Turqi, e sidomos për përgaditjen e kryengritjes së popujve të robëruar të Ballkanit, pra edhe të shqiptarëve kundër Perandorisë osmane, pas bisedës së fshehtë me Hasan Masuricën, një natë Hasani hudhë skicat dhe armët në Bosofor dhe i ndihmuar nga vendasit e tij ikën nga Dollma Bahçeja dhe i veshur si një dervish arrinë të kalojë kufirin në Edre dhe të kthehet në Kosovë. Në vitin 1909, Hasan Masurica u bashkohet shumë patriotëve të shquar të Gjilanit me rrethinë për hapjen e shkollave shqipe në Gjilan dhe fshatrat e tij. Nga viti 1911 gjer në vitin 1925, Hasan Masurica bënë kalendarin mbi pozitën e planeteve në gjithësi, bën kalendarin rrethor në të cilin ka mbërthyer përmbajtjen e Kur’anit, që është një enigmë e vërtetë sikur edhe kalendari mbi pozitën e planetev në gjithësi.
Hasan Masurica në Luftën Ballkanike mori pjesë aktive kundë ushtrisë bullgare në fshatrat e komunës së sotme shqiptare të Vranjës e të Bujanovcit, me ç’rast qe plagosur në fytyrë, më 1916, kur bullgarët e dogjën fshatin Zarbicë merrej me inovacione. Atëbotë bullgarët ia kishin djegur shtëpine dhe bibliotekën shumë të pasur rreth 400 ekzemplarë.
Hasan Masurica ishte vizionar i vërtetë. Në saje të rrëfimeve të bashkëkohësve të tij, Mahmut Rrapit nga fshati Zarbicë, plak 100-vjeçar, Sabedin Thaqit nga Muçivërci, Kamber Krasniqi nga fshati Dajkovc, dy ish nxënësit e tij – Qerim Ibrahimi nga fshati Qarr dhe Qerim Hajdari gjithashtu nga fshati Qarr, Hasani ishte jo vetëm imam i mirë, mësues i aftë, por ai ishte inovator dhe vizionar i mah. Ai rreth vitit 1900, fliste se njeriu brenda disa decenieve do të fluturojë dhe do të arrijë në planetet tjera, sepse njeriu do të flasë nga një kontinent tjetër e do ta shohim e dëgjojmë në dhomë, njerëzimi do të zbulojë armë, që do të jenë në gjendje brenda disa minutash të shkatërrojë gjallesat e bimët në planetin tonë e të tjera.
Hasan Masurica, mësuesi ynë në mekteb na thoshte se rreth vitit 2100, njerëzit do ta zhvillojnë e përparojnë aq shumë shkencën e teknikën, sa që nuk do të kenë nevojë të punojnë fizikisht fare. Kjo do të ndikojë që njeriut t’i dobësohen gjymtyrët e trupit, trupi i njeriut do të zvoglohet, kurse koha e toj do të rritet shumë së bashku me trupin rrëfen Qerim Ibrahimi, njëri nga nxënësit e shumtë të Hasanit. Bashkëkohës të shumtë të Hasan Masuricës nga Zarbica, Muçivërci, Dajkoci, Rogaçica… na thanë se ai ishte imam i rregullt në xhami, mësues i shkëlqyeshëm, por edhe dijetar e inovator i madh i kohës. Ai ishte njeri i urtë dhe shumë i sjellshë me fshatarë. Ai posedonte dituri të gjerë dhe shpjegonte orë të tëra pa u lodhur fare. Njëherit ai mësonte rininë shkollore edhe për jetë të gjallë. Ai posedonte dituri të gjërë nga lëndët shoqërore dhe ekzakte. Për këtë, Hasan Masuricës i kishte dalë nami anembanë Kosovës. Mu për këtë, në vitin 1942, kur ndërroi jetë ai në fshatin Muçivërc, komuna e sotme e Kamenicës, ku edhe u varros me nderime të mëdha, morën pjesë mijra veta nga të gjitha territoret e Kosovës.
Shpikësi i Kallashnikovit ishte shqiptar?
Shpikësi i pushkës automatike Kallashnikov, Mikhail Kallashnikov ka ndërruar jetë në moshën 94 vjeçare.
Kjo pushkë e projektuar nga ai u bë një ndër armët më të përdorura në botë për kohë të gjatë. Sipas të dhënave nga burime tjera zbuluesi i vërtetë i kësaj pushke automatike është Hoxhë Hasan Masurica.
Që prej vitit 1901 e deri në vitin 1905 Mulla Hasan Masurica konstruktoi pushkët me një, pesë dhe njëzet e pesë fishekë dhe demonstroi funksionimin e tyre para Sulltan Abdyl Hamidit në Stamboll në vitin 1905. Edhe kjo ngjarje ka pasur dëshmitare okulare, të cilit ishin bashkëvendasit e Hasan Masuricës, Azem Saliu, Sherif Osmani dhe Osman Zahiri nga Sedllari, sot Komuna e Kamenicës, të cilët atë kohë ishin truproje personale të Sulltan Abdyl Hamidit . Ata, sipas dëshmive të bashkëkohësve, kanë treguar se si Sulltan Hamidi u impresionua nga kjo shpikje e shqiptarit dhe planifikonte fillimin e konstruktimit të pushkëve në fabrika . Plus Sulltani e mirëpriti Hasan Masurica me shumë të mira dhe i ofroi disa beneficione dhe i dha një nga vendet më të mira në Dollma Bahçe të rrinte e të punonte. Sulltani i premtoi Hasanit se do e ndihmonte të rindërtonte aeroplanin aty në Stamboll . Hasan Masurica e mahniti Sulltanin me edukatën dhe mjeshtërinë e tij intelektuale në komunikim,me një turqishte të përsosur,me fjalë të zgjedhura dhe me një kulturë të gjithanshme.
Nuk ishte vetëm një mësues a një shkencëtar i rrallë, por edhe një patriot e atdhedashës i veçantë. Tre truprojat e Sulltanit ku Mulla Hasani takohet në një mbrëmje,me shumë kujdes, ku Hasani kërkon ndihmën e tyre që të ikë nga oborri mbrëtëror dhe të kthehet në shtëpi . Nuk deshi që me skicat e tij të punohen pushkët me të cilat mund të përdoreshin kundër vëllezërve të tij. Këto janë të dëshmuara nga bashkëkohës në vitin 1912, kur këta oficerë u kthyen në vendlindje dhe tregonin me imtësi pritjen e Hasan Masuricës në Stamboll nga vetë Sulltan Hamidi si dhe planin e tyre për ta përcjellë Mulla Hasanin në atdhe , pa lenë gjurmë apo skica.
Thuhet se ai i hodhi në Bosfor armët , por jo edhe skicat . Largimi i tij shkoi mirë deri në Sofje të Bullgarisë përmes shoqëruesve të fshehur , por në Sofje u zu dhe u burgos , ku edhe detyrohet të shpjegoj skicat që kishte me vete. Ka shumë supozime se ku kan përfunduar ato skica , kush i mori, pse përmendet Ambasadori i Rusisë në Bullgari e disa detaje të reja. Mbesim me shpresë që hulumtuesit shqiptarë do të mund të vërtetojn në arkivat e Bullgarisë dhe të Turqisë ndonjëherë deri në imëtsi për hulumtimet e inovatorit Hasan Masurica.
Mund të supozohet , që idet për pushkët automatike ruse , kallshnikovët , mund ta kenë prejardhjen pikërisht nga pushka automatike me njëzetë e pesë fishekë që Hasan Masurica e pat projektuar , shpikur dhe demonstruar para Sulltan Hamidit në Stamboll dhe ambasadorit rus në Sofje./InforCulture.info
