Studiuesit në Izrael po përdorin inteligjencën artificiale për të zbuluar sekretet nga koleksioni më i madh në botë i dokumenteve mesjetare hebraike.
Geniza e Kajros, koleksioni më i madh i dokumenteve mesjetare hebraike në botë, ka qenë objekt i orëve të panumërta studimi nga studiuesit për më shumë se një shekull, por vetëm një pjesë e mbi 400,000 dokumenteve të saj janë hulumtuar plotësisht. I gjithë koleksioni është dixhitalizuar dhe është i disponueshëm në internet si imazhe, por shumica e artikujve mbeten të pakataloguar dhe shumë ekzistojnë si fragmente të çrregullta nga vepra më të gjata.
Vetëm rreth një e dhjeta janë transkriptuar në tekst të lexueshëm, duke e bërë kërkimin gjithëpërfshirës jashtëzakonisht të vështirë dhe që kërkon shumë kohë për studiuesit.
Duke trajnuar një model të inteligjencës artificiale për të lexuar dhe transkriptuar tekstet e lashta, studiuesit tani mund të hyjnë në të gjithë koleksionin shumë më shpejt sesa lejojnë metodat tradicionale. Sistemi u mundëson atyre të kryqëzojnë emrat ose fjalët nëpër mijëra dokumente dhe të bashkojnë fragmentet në dorëshkrime të plota të shkruara në hebraisht, arabisht, aramaisht dhe jidish duke përdorur shkrime të ndryshme të shkruara me dorë. Daniel Stokl Ben Ezra nga Ecole Pratique des Hautes Etudes në Paris, një studiues kryesor në projektin e transkriptimi, i tha Reuters se ekipi i projektit po punonte vazhdimisht për të përmirësuar aftësinë e makinës për të deshifruar shkrimet e lashta. Projekti ka bërë tashmë përparim të konsiderueshëm dhe mund t’i hapë këto dokumente të ndryshme për shumë studiues të ndryshëm, shpjegoi ai.
Transkriptet nga dorëshkrime më të vështira rishikohen nga studiues njerëzorë për saktësi, gjë që ndihmon në përmirësimin e procesit të trajnimit të inteligjencës artificiale.
Stokl Ben Ezra vuri në dukje se teknologjia moderne e përkthimit është bërë tepër e përparuar, duke i bërë këto tekste historike shumë më të arritshme për lexuesit e përgjithshëm sesa vetëm për studiuesit e specializuar.
Projekti i financuar nga Këshilli Evropian i Kërkimit bazohet në bazën e të dhënave dixhitale të Bibliotekës Kombëtare të Izraelit dhe bashkon studiues nga disa universitete dhe institute.
Midis dokumenteve të transkriptuara tashmë është një letër jidish e shekullit të 16-të nga Rachel, një vejushë nga Jerusalemi, drejtuar djalit të saj në Egjipt, me përgjigjen e tij që përshkruan përpjekjet e tij për të mbijetuar një murtajë që përfshiu Kajron. Një Geniza shërben si depo e sinagogës për dokumente të rëndësishme që në fund të fundit synohen për varrim ritual. Ajo e zbuluar në sinagogën Ben Ezra të Kajros kishte një atmosferë të thatë, ideale për ruajtjen e letrës së vjetër dhe për shekuj të akumuluar materiale fetare dhe administrative.
Kajro ia kaloi Damaskut dhe Bagdadit gjatë Mesjetës për t’u bërë qyteti më i madh i Lindjes së Mesme, duke shërbyer si një qendër e tregtisë globale, të të mësuarit dhe të shkencës. Ajo strehonte një komunitet të lulëzuar hebre që më vonë u zgjerua me refugjatë që iknin nga Spanja e sapokrishterë, përfshirë filozofin e madh hebre Maimonides, i cili shërbeu si mjek për familjen e Saladinit ndërsa adhuronte në sinagogën Ben Ezra.
Ndërsa dinastitë dhe perandoritë u ngritën dhe ranë rreth tyre, komuniteti vazhdoi në heshtje jetën e tij të përditshme. Autoritetet fetare e mbushën Genizën me argumente rabinike, të dhëna qytetare dhe materiale të tjera nga biznesi administrativ dhe intelektual, duke krijuar një arkiv të paparë të jetës mesjetare hebraike. Grumbulli mahnitës i të dhënave dhe dokumenteve të koleksionit, përfshirë disa të shkruara nga vetë Maimonides, u zbulua nga studiuesit në fund të shekullit të 19-të. Edhe pse është studiuar vazhdimisht që atëherë, madhësia e madhe do të thotë se mbeten boshllëqe të mëdha në kuptimin e këtij thesari informacioni historik.
Stokl Ben Ezra përshkroi potencialin për të rindërtuar atë që ai e quajti një version mesjetar të rrjeteve sociale moderne, duke krahasuar të dhënat e ndërlidhura të komunitetit me platforma si Facebook që zbulojnë marrëdhënie dhe ndërveprime të përditshme përgjatë shekujve.
Tag: studiues
-
Në kërkim të thesarit hebraik, si u zbuluan nga inteligjenca artificiale shkrimet e vjetra mesjetare?
-
“Ndikimi i fotografëve italianë në vendet e Mesdheut gjatë shekullit XIX”, studiues dhe historianë mblidhen në Shkodër
Nga Julia Vrapi
Fotografët italianë, që udhëtuan nëpër Mesdhe, themeluan studio fotografike dhe krijuan praktika profesionale. Ndikimi i fotografëve italianë, që udhëtuan nëpër Mesdhe do të jetë edhe pjesë e një konference shkencore ndërkombëtare, që mbledh studiues dhe ekspertë fotografie në Shkodër. Konferenca “Ndikimi i fotografëve italianë në vendet e Mesdheut gjatë shekullit XIX” organizohet nga muzeu kombëtar i fotografisë “Marubi” në Shkodër në bashkëpunim me Fondacionin Alinari për Fotografinë dhe me mbështetjen e Institutit Italian të Kulturës në Tiranë dhe Ministrisë së Turizmit, Kulturës dhe Sportit dhe në datat 24 dhe 25 tetor mbledh studiues, historianë dhe ekspertë të fotografisë nga Mesdheu e më gjerë. Muzeu bën me dije se konferenca do të zhvillohet në auditoriumin e gjimnazit “Atë Pjetër Meshkalla , Shkodër. “Konferenca do të trajtojë ndikimin e rëndësishëm të fotografëve italianë që udhëtuan nëpër Mesdhe, themeluan studio fotografike dhe krijuan praktika profesionale që vijojnë të jetojnë në traditat lokale, në ndjeshmëritë artistike dhe në dokumentimin vizual të rajonit”, thuhet nga muzeu “Marubi” për këtë konferencë që do të zhvillohet këto dy ditë. Sesioni i parë në ditën e parë të konferencës do të moderohet nga Luçjan Bedeni, drejtor i muzeut kombëtar të fotografisë “Marubi” në Shkodër, ku në vijim do të ketë referime të profesionistëve dh ekspertëve të tjerë. Konferenca që është në bashkëpunim edhe muzeu kombëtar i fotografisë “Marubi” në qytetin e Shkodrës është në vijim dhe të tjera aktiviteteve më parë, ku ky muze ka qenë pjesëmarrës.
Pjesëmarrës në konferencë
Studiues, historianë arti dhe kuratorë ndërkombëtarë do të jenë në një forum të dedikuar trashëgimisë fotografike italiane në Mesdhe përgjatë dy ditëve, ku ndër pjesëmarrësit përmendim Cosimo Chiarellin, historian i fotografisë dhe kulturës vizuale dhe aktualisht asistent profesor i Artit Bashkëkohor në Universitetin e Pizës dhe hulumtues i asociuar në Universitetin e Lisbonës apo Simona Turcon që është arkiviste shtetërore dhe mban detyrën e Përgjegjëseve të Kabinetit Kombëtar të Fotografisë pranë Institutit Qendror për Katalogimin dhe Dokumentimin (ICCD). Pjesëmarrës në konferencë edhe Vittorio Mirto, që është një arkeolog dhe studiues i doktoraturës në Universitetin e Bolonjës, kërkimi i të cilit heton peizazhet e lashta të Shqipërisë së jugut përmes një qasjeje ndërdisiplinore që integron arkeologjinë, gjeomorfologjinë dhe dokumentacionin historik. Në materialin për konferencën janë edhe Alessandro Laita dhe Chiaralice Rizzi diplomuar në Arte Pamore në Universitetin IUAV të Venedikut apo dhe Silvia Paoli që është konservatore e trashëgimisë kulturore dhe përgjegjëse e Arkivit Fotografik të Qytetit të Milanos. Ndërsa nga Mali i Zi përmendim historianët Tatjana Koprivica dhe Slavko Burzanović, por në këtë konferencë do të referojnë dhe emra të tjerë që janë pjesëmarrës. -
Çfarë zbuloi arkeologu britanik në Shqipërinë e viteve ’30.
Djaloshi 23 vjeçar, i quajtur Nikollas Hammond, një nga profesorët dhe studiuesit më të mirënjohur të Universiteteve të Kembrixhit, Bristolit dhe anëtar i Akademisë Britanike viziton Shqipërinë në vitet ’30. Nuk i interesonin aspak gërmimet e arkeologut Luigji Ugolini në qytetin e Butrintit.
I riu i cili synonte të ishte një ditë arkeolog kishte pasur situata të pakëndëshme në vendin tonë, pasi pasaporta e tij britanike ishte shpërfillur.
Ndoshta 23 vjeçari donte që udhëtimi i tij në Shqipëri të mbetej sekret. Por për humbjen e tij të kohës pasi nuk mundi të zbulonte gjë, Hamond ja vë fɑɉȋɳ ambasadorit francez, pasi tha se rrëfimet e tij ishin të mbushura me ɠȅɳjeshʈɾɑ sa i përket ekzistencës së Epirit. A arrin Nikollas të zbulojë Antigonean e sotme? Gjetjet arkeologjike, studiues dhe arkeologë ngren hipoteza nëse Antigonea është me vendondodhje aty ku është sot, apo jo.
Në Antigone u gjetën rreth 500 monedha të cilat vinin nga vende të ndryshme si Epiri, Dyrrahu etj. Kjo tregonte marrëdhëniet tregtare që ekzistonin mes vendeve.
Dukej se Nikollas mund të ishte zbuluesi i Antigonesë. Gjurmët e tij i kishin ndjekur edhe autoritetet shqiptare, por duke e braktisur sërish këtë kodër duke u ɖeɱȯɾɑɭȋɀuɑɾ pasi nuk do të gjenin gjë. Por në kodrën e Jermës u bënë edhe studime të tjera arkeologjike, duke zbuluar ekzistencën e një qyteti antik.
Në dhjetor të vitit 1912, në mesin e kolonave të usɧʈɾȋsȅ greke që po pusɧʈȯɳȋɳ ʈeɾɾȋʈȯɾȋɳ e shtetit të saposhpallur shqiptar bënte pjesë edhe një grup i fshehtë. Ky repart i usɧʈɾȋsȅ greke, përbëhej nga studiues arkeologjikë grekë. Kjo bëhej me qëllim ɀɧɖukjeɳ e historisë dhe arkeologjisë shqiptare.
-
Tre vite nga vdekja e Ali Mukës, studiues i njohur i arkitekturës popullore
Para dy vitesh, ka vdekur në moshën 84-vjeçare prof. dr. Ali Muka, studiues i njohur i arkitekturës popullore e veçanërisht i artit fshatar të ndërtimit.
“Trashëgimia kulturore dhe kultura shqiptare në përgjithësi humbën një studiues të vyer, që ia dedikoi gjithë jetën hulumtimit dhe dokumentimit të së bukurës shqiptare”, kishte shkruar ministrja Margariti për profesor Mukën, i cili do të lërë një vend bosh në radhët e studiuesve të palodhur.
Prof. dr. Ali Muka lindi më 10 dhjetor 1938 në Përmet. Pasi përfundoi shkollën e mesme profesionale (Teknikumin e Ndërtimit) në Tiranë me rezultate të larta, në shtator 1960 u dërgua për të studiuar në Universitetin e Bratislavës (Çekosllovaki), ku studioi vetëm një vit. Pas situatës së krijuar në vitet ’60, i vazhdon studimet në Universitetin e Tiranës pranë Fakultetit të Inxhinierisë (dega e Ndërtimit) nga shtatori i vitit 1961 deri në korrik 1966 dhe diplomohet si inxhinier për ndërtime qytetare.
Në vitin 1969 emërohet punonjës shkencor për studimin e kulturës materiale e veçanërisht të banesës tradicionale fshatare, pranë Institutit të Historisë e Gjuhësisë (IGJH), pjesë e Fakultetit të Historisë e Filologjisë të Universitetit të Tiranës. Që nga viti 1978 e derisa doli në pension në vitin 2008 ishte pjesë e Institutit të Kulturës Popullore në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, në rolin e punonjësit shkencor.
Përgjatë veprimtarisë së tij shkencore për një periudhë gati 40-vjeçare, prof. Muka u shqua veçanërisht në fushën e gjurmimit, dokumentimit e studimit të arkitekturës popullore, me theks vendbanimet, ndërtimet dhe artin fshatar të ndërtimit. Bilanc i gjurmimeve mbi 30-vjeçare është materiali grafik, fotografik e përshkrimor, i depozituar në Arkivin Etnografik të Institutit të Kulturës Popullore. Falë kësaj veprimtarie të dendur në terren, duke filluar nga viti 1974 e në vazhdim, prof. Muka botoi mbi 140 artikuj në revistat periodike shkencore.
Në veprimtarinë e gjerë kërkimore shkencore dhe botuese të prof. Ali Mukës zënë vend të spikatur dy prej monografive më të rëndësishme në fushën e studimit të banesës tradicionale të zonave rurale shqiptare, siç është monografia (“Banesa fshatare dhe familja e madhe”, (2001) dhe “Ndërtimet tradicionale fshatare-monografi etnologjike” (2007).
Gjithashtu ai ka patur edhe një aktivitet pedagogjik si pedagog e lektor i jashtëm në universitetet shqiptare, duke i drejtuar studentët në ekspedita e praktika në terren apo edhe si udhëheqës i temave të tyre të diplomës. / KultPlus.com
-
Studiues nga tre vende trajtojnë rolin e diasporës për çështjen e Kosovës
Akademia e Shkencave e Shqipërisë, në bashkëpunim me dy institute nga Kosova dhe Maqedonia e Veriut, organizoi më 3 dhe 4 qershor në Prishtinë konferencën shkencore me temë “Diaspora shqiptare dhe çështja e Kosovës 1912–2008”.Veprimtaria u zhvillua nga Instituti i Historisë “Ali Hadri”, Prishtinë, në bashkëpunim me Institutin e Historisë, Tiranë – pjesë e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë – dhe Institutin për Trashëgimi Shpirtërore dhe Kulturore të Shqiptarëve, Shkup.Konferenca u hap nga drejtoresha e Institutit “Ali Hadri”, znj. Teuta Shala-Peli, e cila theksoi rolin jetik të diasporës shqiptare në mbështetjen dhe ndërkombëtarizimin e çështjes kombëtare ndër vite.Në fjalën përshëndetëse, drejtori i Institutit të Historisë në Tiranë, prof. dr. Hamit Kaba, nënvizoi se diaspora ka qenë dhe mbetet katalizator për ruajtjen e identitetit dhe interesave kombëtare, si dhe theksoi rëndësinë e studimeve të vazhdueshme mbi këtë kontribut.Fjalë përshëndetëse mbajti edhe prof. dr. Skënder Hasani nga Shkupi, i cili e vlerësoi diasporën si bartëse të kujtesës kolektive dhe promotore të sensibilizimit ndërkombëtar për të drejtat e shqiptarëve.Në katër seanca shkencore, rreth 50 studiues nga tre institute trajtuan kontributin historik të diasporës shqiptare në përpjekjet për liri dhe shtetformim, duke e vendosur në qendër të vëmendjes veprimtarinë e saj nga viti 1912 deri në shpalljen e pavarësisë së Kosovës në vitin 2008.Studiues nga Instituti i Historisë, Tiranë – si akad. Marenglen Verli, akad. Beqir Metaj, prof. dr. Romeo Gurakuqi, prof. asoc. Sali Kadria, prof. asoc. Gjon Boriçi, dr. Eduart Caka, dr. Eralba Çiraku, dr. Jorina Verli e të tjerë – paraqitën kumtesa mbi figura e ngjarje kyçe që dëshmojnë për rolin aktiv të diasporës në të gjitha fazat e historisë shqiptare.Kumtesat përfshinë temat: mërgata shqiptare në Egjipt dhe në SHBA, dokumente diplomatike mbi masakrat serbo-malazeze të viteve 1912–1913, dhe rolin e emigracionit politik gjatë periudhës ndërmjet dy luftërave botërore.Konferenca u vlerësua si një hap domethënës në drejtim të ndriçimit të mëtejshëm të rolit të diasporës shqiptare në mbrojtje të identitetit dhe të drejtës historike të shqiptarëve në Kosovë.
-
Kosovë/ Nis “Java e Albanologjisë”, marrin pjesë 107 studiues
Në Institutin Albanologjik të Prishtinës ka nisur edicioni i gjashtëmbëdhjetë i “Javës së Albanologjisë”. Kjo ngjarje mbledh studiues të njohur nga fusha të ndryshme të albanologjisë.Për gjatë kësaj jave, do të zhvillohen pesë sesione tematike që mbulojnë fusha qenësore të dijes shqiptare: historinë, folklorin dhe etnomuzikologjinë, letërsinë, etnologjinë dhe gjuhësinë. Çdo ditë do të jetë e dedikuar për një temë qendrore, me pjesëmarrje të studiuesve vendorë dhe ndërkombëtarë.Kryeministri në detyrë, Albin Kurti, e ka vlerësuar punën e studiuesve albanologë dhe rolin thelbësor të tyre në ruajtjen dhe zhvillimin e identitetit kombëtar shqiptar.Kurti theksoi rëndësinë e disiplinave albanologjike për vetëdijen kombëtare dhe kulturën shqiptare, duke mos lënë pa përmendur edhe sfidat dhe keqpërdorimet që këto fusha përballojnë në realitetin politik bashkëkohor.Ushtruesi i detyrës së drejtorit të Institutit Albanologjik, Naim Berisha, theksoi rëndësinë e kësaj ngjarjeje për trashëgiminë shkencore shqiptare.“Java e Albanologjisë është shndërruar në një traditë të qëndrueshme dhe hapësirë të rëndësishme shkencore për paraqitjen dhe analizën e arritjeve në Albanologji. Gjatë këtyre viteve janë hartuar mbi 80 punime… punimet botohen në dy vëllime. Që deri më tani përbëjnë një fond prej 36 numrash të trashëgimisë shkencore të institutit. Në edicionin e sivjetmë, do të marrin pjesë 107 studiues nga vendi, rajoni dhe bota”, tha ai.Ambasadori i Shqipërisë, Petrit Malaj, theksoi se ky aktivitet është një dëshmi që albanologjia është dhe do të mbetet një hapësirë e përbashkët kërkimi, dialogu dhe identiteti kombëtar.“Java…” u hap me Sesionin e Historisë, me temën: “Ndërthurja e identitetit fetar te shqiptarët nga besimet pagane te pluralizmi bashkëkohor”.Studiuesit trajtuan mënyrën se si identiteti fetar ndërtohet dhe ndryshon në hapësirat shqiptare përmes kohëve, duke prekur tema të ndërlidhura me historinë, kulturën dhe përkatësinë shpirtërore të shqiptarëve. RTK
-
Studiues e muzikantë kërkojnë të ruhen vlerat e polifonisë shqiptare
Studiues, këngëtarë të polifonisë dhe artistë të tjerë u bënë bashkë në aktivitetin që solli në vëmendje vlerat e polifonisë shqiptare. Polifonia shqiptare, e cila është vlerësuar si kryevepër e pasurisë së njerëzimit dhe që mbrohet nga UNESCO për studiues e bartës të saj është e rrezikuar. Shoqata “Polifonia shqiptare” me rastin e 30-vjetorit të krijimit të saj, në bashkëpunim me Ansamblin e Këngëve dhe Valleve Popullore organizoi një aktivitet kulturor, ku specialistët shprehën shqetësimin se polifonia shqiptare është e regjistruar “iso-polifoni” në UNESCO dhe sipas tyre kjo është e gabuar.
Yzeir Llanaj kryetar i shoqatës “Polifonia shqiptare”, i cili herë pas here ka sjellë në vëmendje problemet me polifoninë thotë se kjo pasuri kulturore është e rrezikuar. “Gjithë këto aktivitete janë shoqëruar me kritika shkencore ndaj prirjeve joshkencore e jokombëtare, për të degraduar vlerat e polifonisë në këtë tranzicion të zgjatur me prurjet turbo- folk e tallava, e deri te ndryshimi i identitetit nga polifoni shqiptare në isopolifoni, me qëllimin e keq për të marrë autorësinë dhe për të shkelur rëndë mbi etnicitetin e kësaj kulture frymore dhe shpirtërore shqiptare. Nëse nuk do të luftojmë fort, kjo pasuri do të mbetet e prejardhur nga sirenat e kishës bizantine greke, gjë që e ardhmja nuk do të na e falë kurrë”, tha Llanaj. Muzikanti Zhani Ciko, i cili është edhe nënkryetar i shoqatës “Polifonia shqiptare” tha se duhet më shumë përkrahje edhe nga organet e tjera për polifoninë shqiptare.
“Duhet të propozojmë që për polifoninë shqiptare të caktohet një ditë, që të jetë dita e polifonisë”, tha Ciko. Ndërsa Sokol Marsi, drejtues i Ansamblit Kombëtar të Këngëve dhe Valleve Popullore tha se është në misionin e ansamblit, që t’i përcjellë këto vlera dhe t’i ketë në repertorin e tij. Ai tha se prej shumë vitesh ansambli e ka polifoninë pjesë thelbësore të repertorit. Në këtë takim organizuar të shtunën paradite nga shoqata “Polifonia shqiptare” në bashkëpunim me TKOB dhe me Ansamblin e Këngëve dhe Valleve Popullore nga të pranishmit u fol edhe për festivalin ndërkombëtar “BylisPolifonia”. -
Virologia shqiptare shkëlqen në programin Fulbright
Dr. Arta Lugaj, lektore dhe studiuese në Virologjinë Molekulare pranë Universitetit të Tiranës, ka përfunduar me sukses programin prestigjioz Fulbright për Studiues të Huaj në Universitetin Shtetëror të Mississippi-t, SHBA.Gjatë qëndrimit të saj akademik, Dr. Lugaj u fokusua në studimin e evolucionit gjenetik të viruseve kryesore të frymëmarrjes te gjedhët, duke analizuar strategjitë më efikase për kontrollin e tyre. Puna e saj kontribuon në rritjen e sigurisë biologjike në fushën veterinare dhe ka rëndësi të veçantë për sektorin e bujqësisë dhe shëndetit publik.Pjesë e përvojës së saj në SHBA ishte edhe pjesëmarrja në seminarin pasurues për studiuesit Fulbright – Fall 2024 Fulbright Scholar Enrichment Seminar – mbajtur në Cleveland, Ohio. Aty ajo pati mundësi të krijojë kontakte me studiues nga vende të ndryshme të botës dhe të vizitojë klinikën e njohur Cleveland Clinic, një nga institucionet kryesore mjekësore në Shtetet e Bashkuara.Me energjinë e kësaj eksperience ndërkombëtare, Dr. Lugaj kthehet e përkushtuar për të çuar përpara kërkimin shkencor në Shqipëri dhe për të forcuar kapacitetet akademike në fushën e virologjisë.Materialet e publikuara nga “Diaspora Shqiptare” janë të mbrojtura nga të drejtat e autorit. Rishpërndarja, riprodhimi, modifikimi apo përdorimi i tyre, i pjesshëm ose i plotë, pa lejen e shprehur të redaksisë, është i ndaluar dhe shkel ligjet mbi të drejtat e pronës intelektuale.Dr. Arta Lugaj, lektore dhe studiuese në Virologjinë Molekulare pranë Universitetit të Tiranës, ka përfunduar me sukses programin prestigjioz Fulbright për Studiues të Huaj në Universitetin Shtetëror të Mississippi-t, SHBA.Gjatë qëndrimit të saj akademik, Dr. Lugaj u fokusua në studimin e evolucionit gjenetik të viruseve kryesore të frymëmarrjes te gjedhët, duke analizuar strategjitë më efikase për kontrollin e tyre. Puna e saj kontribuon në rritjen e sigurisë biologjike në fushën veterinare dhe ka rëndësi të veçantë për sektorin e bujqësisë dhe shëndetit publik.Pjesë e përvojës së saj në SHBA ishte edhe pjesëmarrja në seminarin pasurues për studiuesit Fulbright – Fall 2024 Fulbright Scholar Enrichment Seminar – mbajtur në Cleveland, Ohio. Aty ajo pati mundësi të krijojë kontakte me studiues nga vende të ndryshme të botës dhe të vizitojë klinikën e njohur Cleveland Clinic, një nga institucionet kryesore mjekësore në Shtetet e Bashkuara.Me energjinë e kësaj eksperience ndërkombëtare, Dr. Lugaj kthehet e përkushtuar për të çuar përpara kërkimin shkencor në Shqipëri dhe për të forcuar kapacitetet akademike në fushën e virologjisë.