Lajmidites.com

Tag: stradner

  • Analiza: Kanalet proruse në Telegram si “armë informative” kundër Kosovës

    Analiza: Kanalet proruse në Telegram si “armë informative” kundër Kosovës

    telegram

    KOSOVË- Kanale të shumta në Telegram që prezantohen si “zëri i Rusisë në Serbi” ose përdorin simbole ruse, si flamurin, fokusohen kryesisht te Kosova. Aty promovohen mesazhe që delegjitimojnë institucionet e Kosovës, mohojnë pavarësinë e saj dhe shpesh nxisin retorikë radikale, përfshirë thirrje për ndërhyrje ushtarake.
    Gjuha e urrejtjes ndaj shqiptarëve shfaqet pothuajse në çdo postim që lidhet me Kosovën. Shumica e këtyre kanaleve u krijuan pas pushtimit rus të Ukrainës në shkurt të vitit 2022 dhe sot kanë nga 10.000 deri mbi 80.000 ndjekës, të cilët marrin dhe shpërndajnë përmbajtje çdo ditë.
    Postimet janë qartazi pro Rusisë, mbështesin pushtimin e Ukrainës, kundërshtojnë anëtarësimin e Serbisë në BE dhe kritikojnë bashkëpunimin me vendet perëndimore. Viteve të fundit, sidomos në mjedisin rus, Telegrami është bërë jo vetëm një aplikacion mesazhesh, por edhe një rrjet për përhapjen e përmbajtjes politike dhe propagandistike, falë enkriptimit dhe anonimitetit të përdoruesve.
    Ivana Stradner, bashkëpunëtore e Fondacionit joqeveritar për Mbrojtjen e Demokracive në Uashington, thotë për Radion Evropa e Lirë se Moska zyrtare i përdor kanalet në Telegram si “armë informacioni”. Ajo thotë se këto kanale përbëjnë një kërcënim që qytetarët e zakonshëm nuk mund ta shohin, ndiejnë apo prekin – dhe për këtë arsye, në pamje të parë, postimet në këtë rrjet duken si teori konspirative.
    Stradner nënvizon se perceptimi ka rol kyç, pasi rrjetet sociale mundësojnë formësimin e bindjeve të njerëzve, “në funksion të arritjes së objektivave të sigurisë”. Përndryshe, krijimi në masë i kanaleve të Telegramit që trajtojnë temën e Kosovës, përkoi me rritjen e tensioneve në veri të vendit, pas tërheqjes së serbëve nga institucionet kosovare në nëntor të vitit 2022.
    Atëkohë, Qeveria e Kosovës këmbëngulte në zbatimin e vendimeve që kryesisht kishin të bënin me konsolidimin e pushtetit në atë rajon, ku popullsia shumicë është serbe. Një tjetër karakteristikë e përbashkët e kanaleve proruse në Telegram, që publikojnë përmbajtje rreth Kosovës, është veprimi i tyre i koordinuar, d.m.th. ato veprojnë si një rrjet i vetëm për përhapjen e një narrativi të caktuar.
    Kështu, më 29 tetor, kanali “Bunker” në Telegram njoftoi se në Mitrovicë të Veriut janë shfaqur grafite të reja: “Kosova është Serbi”, “Serbët dhe rusët janë vëllezër përgjithmonë Z”, “Nuk ka dorëzim”.
    Brenda disa minutash, këtë postim e shpërndanë edhe kanalet “Srpska Sparta-Info”, “Bunt je stanje duha”, “Koridor” dhe “Code 17”, të cilat së bashku kanë mbi 130.000 përdorues.
    Radio Evropa e Lirë nuk arriti ta konfirmonte këtë informacion në Policinë e Kosovës. Postime për Kosovën në gjuhën serbe publikojnë edhe kanalet: “Hrabro za Kosmet”, “Slovenski medved”, “Uz svoj narod” e të tjera.
    Ka, gjithashtu, edhe kanale në gjuhën ruse që publikojnë lajme për Kosovën, si “Сербия – LIVE” (Serbia Live), “Великая Россия” (Rusia e Madhe) dhe “Сербский Вестник” (Gazeta Serbe).
    Cilat janë narrativët kryesorë?
    Një nga narrativët kryesorë të kanaleve proruse në Telegram që publikojnë lajme rreth Kosovës, është paraqitja e pjesëtarëve të komunitetit serb si “viktima të terrorit” nga autoritetet e Kosovës. Aty delegjitimizohen edhe institucionet e Kosovës, të cilat shpesh quhen me terma përçmues për shqiptarët. Për shembull, kanali “Bunker” postoi më 28 tetor lajme rreth ndërtimit të një shkolle në Mitrovicën e Veriut, duke shkruar:
    “Terroristët ‘shiptarë’ [ministri në detyrë i Punëve të Brendshme të Kosovës, Xhelal] Sveçla dhe [kryetari i Komunës së Mitrovicës së Veriut, Erden] Atiq vendosën sot gurthemelin për një shkollë tjetër ‘shiptare’ në pjesën veriore të Mitrovicës”.
    Po atë ditë, kanali “Koridor” publikoi lajme rreth stërvitjes së Forcës së Sigurisë së Kosovës në poligonin e stërvitjes pranë Gjakovës, por me gjuhë të urrejtjes.
    “Terroristët ‘shiptarë’ dhe terroristët e NATO-s zhvilluan stërvitje ushtarake së bashku në Gjakovë”, thuhej në postim.
    Përndryshe, kanali “Koridor” është përdorur më parë edhe nga “Brigada e Veriut”, e cila së bashku me “Mbrojtjen Civile” janë shpallur organizata terroriste nga Qeveria e Kosovës në qershor të vitit 2023. Atëkohë, në këtë kanal u bë e ditur se kjo nuk do t’i pengojë të luftojnë “për serbizmin dhe unitetin”, por se, për arsye sigurie, nuk do të informojnë më publikisht për veprimet e tyre.
    Thirrjet për linçim
    Një nga narrativët në kanalet në Telegram është emërtimi i pjesëtarëve të komunitetit serb që janë të punësuar në institucionet e Kosovës, ose që, në njëfarë mënyre, promovojnë bashkëjetesën.
    Në fund të qershorit, në kanalin “Koridor” u publikua një deklaratë e një punonjësi të Policisë së Kosovës nga radhët e komunitetit serb, i cili foli publikisht për presionet që përjetonte, pasi nuk pranoi të largohej nga pozita e tij gjatë largimit kolektiv të serbëve nga institucionet, në nëntor të vitit 2022.
    Në postim ai u përshkrua si “spiun shqiptar, të cilit i është ofruar të punonte në ndonjë nga institucionet e Serbisë”, por se “ai zgjodhi të qëndronte dhe të punonte për institucionet shqiptare, pasi, përveç pagës, merrte edhe bonus për spiunazh”.
    Në të njëjtin kanal, edhe avokati serb, Ivan Niniq, u përshkrua si “avokat i paguar nga [kryeministri në detyrë i Kosovës, Albin] Kurti”, i cili mbron serbët që janë bashkëpunëtorë të tij, përfshirë Dragan Nikolliqin nga Leposaviqi.
    Në vitin 2023, REL-i shkroi për rastin e Dragan Nikolliqit, i cili u arrestua nga organet serbe të sigurisë për “bashkim kundër rendit kushtetues të Serbisë” dhe “thirrje për ndryshim të dhunshëm të rendit kushtetues të Serbisë”.
    Nikolliq u lirua përfundimisht nga akuzat, për shkak të mungesës së provave për akuzat kundër tij. Për shkak të linçimit publik në grupin “Ariu Sllav” në Telegram, në maj të vitit 2023, Mlladen Peroviq nga Zveçani, në veri të Kosovës, u frikësua gjithashtu për sigurinë e tij.
    Peroviq ndihmoi gazetarët nga komuniteti shqiptar të arrinin tek automjetet e tyre dhe ua hapi edhe dyert e kafenesë së tij, për t’i mbrojtur nga përleshjet që po ndodhnin mes një grupi serbësh dhe misionit paqeruajtës, KFOR.
    Përputhja e narrativit me politikën zyrtare serbe
    Termat fyes ndaj shqiptarëve të Kosovës përdoren shpesh edhe nga politikanët serbë, gjatë paraqitjeve të tyre publike, edhe pse një vendim gjykate në Serbi e ka shpallur termin “shiptar” si politikisht jokorrekt dhe ofendues.
    Për shembull, në mars të këtij viti, gjatë një debati me opozitën në Kuvend, kryeparlamentarja serbe, Ana Bërnabiq, iu referua mediave të Kosovës si “shiptare”, teksa foli për incidentet në Kuvendin e Serbisë, të raportuara prej tyre.
    Gjithashtu, institucionet zyrtare serbe, siç është Zyra për Kosovën në Qeverinë e Serbisë, shpesh përdorin narrativë si “autoritetet e Kosovës duan t’i persekutojnë serbët”, se “ata po terrorizohen” e të ngjashme.
    Për shembull, përfaqësuesi i kësaj zyre, Igor Popoviq, u arrestua në korrik të këtij viti, pasi, gjatë qëndrimit në Rahovec, e quajti Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës “organizatë terroriste”.
    Gjithashtu, shumica e mediave në Serbi ndjekin politikën zyrtare ndaj Kosovës, duke e quajtur shpesh “të ashtuquajtur”, ose duke u thirrur në “institucionet e përkohshme të Prishtinës”.
    Këto gjetje u konfirmuan edhe nga Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë në hulumtimin e saj me titull: “Si dezinformatat nxisin radikalizimin etno-politik në Kosovë”.
    Sipas këtij hulumtimi – i publikuar në shtator të këtij viti – Telegrami është platformë “e përshtatshme për përhapjen e narrativëve prorusë dhe proserbë”, me fokus të veçantë në Kosovë.
    “Këto kanale kanë mijëra anëtarë dhe brenda pak minutash i shndërrojnë incidentet lokale në Kosovë, veçanërisht në veri, në thirrje nacionaliste për mobilizim”, thuhet ndër të tjera në të.
    Si ndikojnë mesazhet në perceptimet e përdoruesve?
    Ndërkohë, është formuar edhe i ashtuquajturi “Rrjeti Serb Info”, që grupon disa kanale në Telegram në gjuhën serbe, të cilat e përshkruajnë veten si “të pavarura nga censura” dhe ofrojnë “burimet më të besueshme të informacionit, analiza dhe komente nga fusha të ndryshme”.
    Në këtë rrjet përfshihen edhe kanale që publikojnë lajme për Kosovën. Stradner shpjegon se qëllimi i këtyre kanaleve në Telegram është “të ngjallin” emocione te njerëzit – përmes zemërimit, frikës apo apatisë – në mënyrë që ata të jenë “të paralizuar” dhe të mos mund të nxjerrin përfundime vetë.
    “Rusia e kupton shumë mirë se në Ballkan ka ende tensione etnike dhe fetare dhe, përmes mesazheve sensacionale në Telegram, njerëzit ‘ndizen’, teoritë e konspiracionit ushqehen dhe dezinformatat përhapen”.
    “Një person që i ndjek këto kanale… nuk është e nevojshme të besojë menjëherë në ata narrativë. Por, kur bombardohesh gjithë ditën me propagandë, ajo shndërrohet në bindje”, thekson Stradner.
    Ajo shpjegon se për Moskën, edhe nëse te njerëzit zgjon vetëm apati dhe i bën të ndihen të pafuqishëm për të ndryshuar diçka, kjo konsiderohet sukses.
    “Rusia provon narrativë të ndryshëm, disa më të suksesshëm e disa më pak, por çelësi është që hapësira informative të vërshohet me pikëpamje të ndryshme, që njerëzit të mos dinë çfarë të besojnë”, thotë Stradner.
    Cilat janë pasojat?
    Stradner thotë se pasojat e narrativit radikal prorus në kanalet e Telegramit janë tashmë të dukshme në vendet e Ballkanit Perëndimor, sepse, prej vitesh, përhapet propagandë antiperëndimore që polarizon shoqëritë.
    Si shembull, ajo përmend faktin se një numër i madh i qytetarëve të Serbisë janë kundër BE-së, edhe pse BE-ja ofron ndihmë të konsiderueshme për vendin e tyre.
    “Kjo ndodh pikërisht për faktin se propaganda përhap narrativë dhe formëson opinione. Rusia nuk ka nevojë të dërgojë tanke dhe aeroplanë në rajon, sepse mund t’i arrijë qëllimet e saj në hapësirën e informacionit”, thotë Stradner.
    Ajo shton se është shumë e vështirë të zhvillosh luftë informacioni si një demokraci, sepse “ka rregulla dhe ligje të qarta që e ndalojnë përhapjen e propagandës”.
    “Pikërisht për këtë arsye, Rusia dhe Kina janë shumë të suksesshme, sepse e kanë vënë Perëndimin në pozitë mbrojtëse”, thotë Stradner.
    Sipas saj, BE-ja duhet të dërgojë ekipe për luftë hibride në vendet e Ballkanit, në mënyrë që shoqëritë të mësojnë të mbrohen kundër operacioneve informative./REL

  • Kanalet proruse në Telegram si “armë informative” kundër Kosovës

    Kanalet proruse në Telegram si “armë informative” kundër Kosovës

    Kanale proruse në Telegram po promovojnë narrativë kundër Kosovës, duke synuar që të delegjitimojnë institucionet e saj dhe nxisin retorikë radikale.
    Narrativët shpërndahen në mënyrë të koordinuar, dhe Telegrami është shndërruar në një rrjet për përhapjen e përmbajtjes politike dhe propagandistike
    Ekspertët paralajmërojnë për përhapje të propagandës antiperëndimore dhe dezinformatave në Ballkan.
    Kanale të shumta në Telegram që prezantohen si “zëri i Rusisë në Serbi” ose përdorin simbole ruse, si flamurin, fokusohen kryesisht te Kosova.
    Aty promovohen mesazhe që delegjitimojnë institucionet e Kosovës, mohojnë pavarësinë e saj dhe shpesh nxisin retorikë radikale, përfshirë thirrje për ndërhyrje ushtarake.
    Gjuha e urrejtjes ndaj shqiptarëve shfaqet pothuajse në çdo postim që lidhet me Kosovën.
    Shumica e këtyre kanaleve u krijuan pas pushtimit rus të Ukrainës në shkurt të vitit 2022 dhe sot kanë nga 10.000 deri mbi 80.000 ndjekës, të cilët marrin dhe shpërndajnë përmbajtje çdo ditë.
    Postimet janë qartazi pro Rusisë, mbështesin pushtimin e Ukrainës, kundërshtojnë anëtarësimin e Serbisë në BE dhe kritikojnë bashkëpunimin me vendet perëndimore.
    Viteve të fundit, sidomos në mjedisin rus, Telegrami është bërë jo vetëm një aplikacion mesazhesh, por edhe një rrjet për përhapjen e përmbajtjes politike dhe propagandistike, falë enkriptimit dhe anonimitetit të përdoruesve.
    Ivana Stradner, bashkëpunëtore e Fondacionit joqeveritar për Mbrojtjen e Demokracive në Uashington, thotë për Radion Evropa e Lirë se Moska zyrtare i përdor kanalet në Telegram si “armë informacioni”.
    Ajo thotë se këto kanale përbëjnë një kërcënim që qytetarët e zakonshëm nuk mund ta shohin, ndiejnë apo prekin – dhe për këtë arsye, në pamje të parë, postimet në këtë rrjet duken si teori konspirative.
    Stradner nënvizon se perceptimi ka rol kyç, pasi rrjetet sociale mundësojnë formësimin e bindjeve të njerëzve, “në funksion të arritjes së objektivave të sigurisë”.
    Përndryshe, krijimi në masë i kanaleve të Telegramit që trajtojnë temën e Kosovës, përkoi me rritjen e tensioneve në veri të vendit, pas tërheqjes së serbëve nga institucionet kosovare në nëntor të vitit 2022.
    Atëkohë, Qeveria e Kosovës këmbëngulte në zbatimin e vendimeve që kryesisht kishin të bënin me konsolidimin e pushtetit në atë rajon, ku popullsia shumicë është serbe.
    Një tjetër karakteristikë e përbashkët e kanaleve proruse në Telegram, që publikojnë përmbajtje rreth Kosovës, është veprimi i tyre i koordinuar, d.m.th. ato veprojnë si një rrjet i vetëm për përhapjen e një narrativi të caktuar.
    Kështu, më 29 tetor, kanali “Bunker” në Telegram njoftoi se në Mitrovicë të Veriut janë shfaqur grafite të reja: “Kosova është Serbi”, “Serbët dhe rusët janë vëllezër përgjithmonë Z”, “Nuk ka dorëzim”.
    Brenda disa minutash, këtë postim e shpërndanë edhe kanalet “Srpska Sparta-Info”, “Bunt je stanje duha”, “Koridor” dhe “Code 17”, të cilat së bashku kanë mbi 130.000 përdorues.
    Radio Evropa e Lirë nuk arriti ta konfirmonte këtë informacion në Policinë e Kosovës.
    Postime për Kosovën në gjuhën serbe publikojnë edhe kanalet: “Hrabro za Kosmet”, “Slovenski medved”, “Uz svoj narod” e të tjera.
    Ka, gjithashtu, edhe kanale në gjuhën ruse që publikojnë lajme për Kosovën, si “Сербия – LIVE” (Serbia Live), “Великая Россия” (Rusia e Madhe) dhe “Сербский Вестник” (Gazeta Serbe).
    Cilat janë narrativët kryesorë?
    Një nga narrativët kryesorë të kanaleve proruse në Telegram që publikojnë lajme rreth Kosovës, është paraqitja e pjesëtarëve të komunitetit serb si “viktima të terrorit” nga autoritetet e Kosovës.
    Aty delegjitimizohen edhe institucionet e Kosovës, të cilat shpesh quhen me terma përçmues për shqiptarët.
    Për shembull, kanali “Bunker” postoi më 28 tetor lajme rreth ndërtimit të një shkolle në Mitrovicën e Veriut, duke shkruar:
    “Terroristët ‘shiptarë’ [ministri në detyrë i Punëve të Brendshme të Kosovës, Xhelal] Sveçla dhe [kryetari i Komunës së Mitrovicës së Veriut, Erden] Atiq vendosën sot gurthemelin për një shkollë tjetër ‘shiptare’ në pjesën veriore të Mitrovicës”.
    Po atë ditë, kanali “Koridor” publikoi lajme rreth stërvitjes së Forcës së Sigurisë së Kosovës në poligonin e stërvitjes pranë Gjakovës, por me gjuhë të urrejtjes.
    “Terroristët ‘shiptarë’ dhe terroristët e NATO-s zhvilluan stërvitje ushtarake së bashku në Gjakovë”, thuhej në postim.
    Përndryshe, kanali “Koridor” është përdorur më parë edhe nga “Brigada e Veriut”, e cila së bashku me “Mbrojtjen Civile” janë shpallur organizata terroriste nga Qeveria e Kosovës në qershor të vitit 2023.
    Atëkohë, në këtë kanal u bë e ditur se kjo nuk do t’i pengojë të luftojnë “për serbizmin dhe unitetin”, por se, për arsye sigurie, nuk do të informojnë më publikisht për veprimet e tyre.
    Thirrjet për linçim
    Një nga narrativët në kanalet në Telegram është emërtimi i pjesëtarëve të komunitetit serb që janë të punësuar në institucionet e Kosovës, ose që, në njëfarë mënyre, promovojnë bashkëjetesën.
    Në fund të qershorit, në kanalin “Koridor” u publikua një deklaratë e një punonjësi të Policisë së Kosovës nga radhët e komunitetit serb, i cili foli publikisht për presionet që përjetonte, pasi nuk pranoi të largohej nga pozita e tij gjatë largimit kolektiv të serbëve nga institucionet, në nëntor të vitit 2022.
    Në postim ai u përshkrua si “spiun shqiptar, të cilit i është ofruar të punonte në ndonjë nga institucionet e Serbisë”, por se “ai zgjodhi të qëndronte dhe të punonte për institucionet shqiptare, pasi, përveç pagës, merrte edhe bonus për spiunazh”.
    Në të njëjtin kanal, edhe avokati serb, Ivan Niniq, u përshkrua si “avokat i paguar nga [kryeministri në detyrë i Kosovës, Albin] Kurti”, i cili mbron serbët që janë bashkëpunëtorë të tij, përfshirë Dragan Nikolliqin nga Leposaviqi.
    Në vitin 2023, REL-i shkroi për rastin e Dragan Nikolliqit, i cili u arrestua nga organet serbe të sigurisë për “bashkim kundër rendit kushtetues të Serbisë” dhe “thirrje për ndryshim të dhunshëm të rendit kushtetues të Serbisë”.
    Nikolliq u lirua përfundimisht nga akuzat, për shkak të mungesës së provave për akuzat kundër tij.
    Për shkak të linçimit publik në grupin “Ariu Sllav” në Telegram, në maj të vitit 2023, Mlladen Peroviq nga Zveçani, në veri të Kosovës, u frikësua gjithashtu për sigurinë e tij.
    Peroviq ndihmoi gazetarët nga komuniteti shqiptar të arrinin tek automjetet e tyre dhe ua hapi edhe dyert e kafenesë së tij, për t’i mbrojtur nga përleshjet që po ndodhnin mes një grupi serbësh dhe misionit paqeruajtës, KFOR.
    Termat fyes ndaj shqiptarëve të Kosovës përdoren shpesh edhe nga politikanët serbë, gjatë paraqitjeve të tyre publike, edhe pse një vendim gjykate në Serbi e ka shpallur termin “shiptar” si politikisht jokorrekt dhe ofendues.
    Për shembull, në mars të këtij viti, gjatë një debati me opozitën në Kuvend, kryeparlamentarja serbe, Ana Bërnabiq, iu referua mediave të Kosovës si “shiptare”, teksa foli për incidentet në Kuvendin e Serbisë, të raportuara prej tyre.
    Gjithashtu, institucionet zyrtare serbe, siç është Zyra për Kosovën në Qeverinë e Serbisë, shpesh përdorin narrativë si “autoritetet e Kosovës duan t’i persekutojnë serbët”, se “ata po terrorizohen” e të ngjashme.
    Për shembull, përfaqësuesi i kësaj zyre, Igor Popoviq, u arrestua në korrik të këtij viti, pasi, gjatë qëndrimit në Rahovec, e quajti Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës “organizatë terroriste”.
    Gjithashtu, shumica e mediave në Serbi ndjekin politikën zyrtare ndaj Kosovës, duke e quajtur shpesh “të ashtuquajtur”, ose duke u thirrur në “institucionet e përkohshme të Prishtinës”.
    Këto gjetje u konfirmuan edhe nga Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë në hulumtimin e saj me titull: “Si dezinformatat nxisin radikalizimin etno-politik në Kosovë”.
    Sipas këtij hulumtimi – i publikuar në shtator të këtij viti – Telegrami është platformë “e përshtatshme për përhapjen e narrativëve prorusë dhe proserbë”, me fokus të veçantë në Kosovë.
    “Këto kanale kanë mijëra anëtarë dhe brenda pak minutash i shndërrojnë incidentet lokale në Kosovë, veçanërisht në veri, në thirrje nacionaliste për mobilizim”, thuhet ndër të tjera në të.
    Si ndikojnë mesazhet në perceptimet e përdoruesve?
    Ndërkohë, është formuar edhe i ashtuquajturi “Rrjeti Serb Info”, që grupon disa kanale në Telegram në gjuhën serbe, të cilat e përshkruajnë veten si “të pavarura nga censura” dhe ofrojnë “burimet më të besueshme të informacionit, analiza dhe komente nga fusha të ndryshme”.
    Në këtë rrjet përfshihen edhe kanale që publikojnë lajme për Kosovën.
    Stradner shpjegon se qëllimi i këtyre kanaleve në Telegram është “të ngjallin” emocione te njerëzit – përmes zemërimit, frikës apo apatisë – në mënyrë që ata të jenë “të paralizuar” dhe të mos mund të nxjerrin përfundime vetë.
    “Rusia e kupton shumë mirë se në Ballkan ka ende tensione etnike dhe fetare dhe, përmes mesazheve sensacionale në Telegram, njerëzit ‘ndizen’, teoritë e konspiracionit ushqehen dhe dezinformatat përhapen”.
    “Një person që i ndjek këto kanale… nuk është e nevojshme të besojë menjëherë në ata narrativë. Por, kur bombardohesh gjithë ditën me propagandë, ajo shndërrohet në bindje”, thekson Stradner.
    Ajo shpjegon se për Moskën, edhe nëse te njerëzit zgjon vetëm apati dhe i bën të ndihen të pafuqishëm për të ndryshuar diçka, kjo konsiderohet sukses.
    “Rusia provon narrativë të ndryshëm, disa më të suksesshëm e disa më pak, por çelësi është që hapësira informative të vërshohet me pikëpamje të ndryshme, që njerëzit të mos dinë çfarë të besojnë”, thotë Stradner.
    Stradner thotë se pasojat e narrativit radikal prorus në kanalet e Telegramit janë tashmë të dukshme në vendet e Ballkanit Perëndimor, sepse, prej vitesh, përhapet propagandë antiperëndimore që polarizon shoqëritë.
    Si shembull, ajo përmend faktin se një numër i madh i qytetarëve të Serbisë janë kundër BE-së, edhe pse BE-ja ofron ndihmë të konsiderueshme për vendin e tyre.
    “Kjo ndodh pikërisht për faktin se propaganda përhap narrativë dhe formëson opinione. Rusia nuk ka nevojë të dërgojë tanke dhe aeroplanë në rajon, sepse mund t’i arrijë qëllimet e saj në hapësirën e informacionit”, thotë Stradner.
    Ajo shton se është shumë e vështirë të zhvillosh luftë informacioni si një demokraci, sepse “ka rregulla dhe ligje të qarta që e ndalojnë përhapjen e propagandës”.
    “Pikërisht për këtë arsye, Rusia dhe Kina janë shumë të suksesshme, sepse e kanë vënë Perëndimin në pozitë mbrojtëse”, thotë Stradner.
    Sipas saj, BE-ja duhet të dërgojë ekipe për luftë hibride në vendet e Ballkanit, në mënyrë që shoqëritë të mësojnë të mbrohen kundër operacioneve informative.
    REL

  • Kanalet pro ruse në Telegram si “armë informative” kundër Kosovës

    Kanalet pro ruse në Telegram si “armë informative” kundër Kosovës

    Kanale të shumta në Telegram që prezantohen si “zëri i Rusisë në Serbi” ose përdorin simbole ruse, si flamurin, fokusohen kryesisht te Kosova.
    Aty promovohen mesazhe që delegjitimojnë institucionet e Kosovës, mohojnë pavarësinë e saj dhe shpesh nxisin retorikë radikale, përfshirë thirrje për ndërhyrje ushtarake.
    Gjuha e urrejtjes ndaj shqiptarëve shfaqet pothuajse në çdo postim që lidhet me Kosovën.
    Shumica e këtyre kanaleve u krijuan pas pushtimit rus të Ukrainës në shkurt të vitit 2022 dhe sot kanë nga 10.000 deri mbi 80.000 ndjekës, të cilët marrin dhe shpërndajnë përmbajtje çdo ditë.
    Postimet janë qartazi pro Rusisë, mbështesin pushtimin e Ukrainës, kundërshtojnë anëtarësimin e Serbisë në BE dhe kritikojnë bashkëpunimin me vendet perëndimore.
    Viteve të fundit, sidomos në mjedisin rus, Telegrami është bërë jo vetëm një aplikacion mesazhesh, por edhe një rrjet për përhapjen e përmbajtjes politike dhe propagandistike, falë enkriptimit dhe anonimitetit të përdoruesve.
    Ivana Stradner, bashkëpunëtore e Fondacionit joqeveritar për Mbrojtjen e Demokracive në Uashington, thotë për Radion Evropa e Lirë se Moska zyrtare i përdor kanalet në Telegram si “armë informacioni”.
    Ajo thotë se këto kanale përbëjnë një kërcënim që qytetarët e zakonshëm nuk mund ta shohin, ndiejnë apo prekin – dhe për këtë arsye, në pamje të parë, postimet në këtë rrjet duken si teori konspirative.
    Stradner nënvizon se perceptimi ka rol kyç, pasi rrjetet sociale mundësojnë formësimin e bindjeve të njerëzve, “në funksion të arritjes së objektivave të sigurisë”.
    Përndryshe, krijimi në masë i kanaleve të Telegramit që trajtojnë temën e Kosovës, përkoi me rritjen e tensioneve në veri të vendit, pas tërheqjes së serbëve nga institucionet kosovare në nëntor të vitit 2022.
    Atëkohë, Qeveria e Kosovës këmbëngulte në zbatimin e vendimeve që kryesisht kishin të bënin me konsolidimin e pushtetit në atë rajon, ku popullsia shumicë është serbe.
    Një tjetër karakteristikë e përbashkët e kanaleve proruse në Telegram, që publikojnë përmbajtje rreth Kosovës, është veprimi i tyre i koordinuar, d.m.th. ato veprojnë si një rrjet i vetëm për përhapjen e një narrativi të caktuar.
    Kështu, më 29 tetor, kanali “Bunker” në Telegram njoftoi se në Mitrovicë të Veriut janë shfaqur grafite të reja: “Kosova është Serbi”, “Serbët dhe rusët janë vëllezër përgjithmonë Z”, “Nuk ka dorëzim”.
    Brenda disa minutash, këtë postim e shpërndanë edhe kanalet “Srpska Sparta-Info”, “Bunt je stanje duha”, “Koridor” dhe “Code 17”, të cilat së bashku kanë mbi 130.000 përdorues.
    Radio Evropa e Lirë nuk arriti ta konfirmonte këtë informacion në Policinë e Kosovës.
    Postime për Kosovën në gjuhën serbe publikojnë edhe kanalet: “Hrabro za Kosmet”, “Slovenski medved”, “Uz svoj narod” e të tjera.
    Ka, gjithashtu, edhe kanale në gjuhën ruse që publikojnë lajme për Kosovën, si “Сербия – LIVE” (Serbia Live), “Великая Россия” (Rusia e Madhe) dhe “Сербский Вестник” (Gazeta Serbe).
    Cilat janë narrativët kryesorë?
    Një nga narrativët kryesorë të kanaleve proruse në Telegram që publikojnë lajme rreth Kosovës, është paraqitja e pjesëtarëve të komunitetit serb si “viktima të terrorit” nga autoritetet e Kosovës.
    Aty delegjitimizohen edhe institucionet e Kosovës, të cilat shpesh quhen me terma përçmues për shqiptarët.

    Për shembull, kanali “Bunker” postoi më 28 tetor lajme rreth ndërtimit të një shkolle në Mitrovicën e Veriut, duke shkruar:
    “Terroristët ‘shiptarë’ [ministri në detyrë i Punëve të Brendshme të Kosovës, Xhelal] Sveçla dhe [kryetari i Komunës së Mitrovicës së Veriut, Erden] Atiç vendosën sot gurthemelin për një shkollë tjetër ‘shiptare’ në pjesën veriore të Mitrovicës”.
    Një nga postimet në Telegram lidhur me vendosjen e gurthemelit për ndërtimin e një shkolle në Mitrovicë të Veriut.
    Po atë ditë, kanali “Koridor” publikoi lajme rreth stërvitjes së Forcës së Sigurisë së Kosovës në poligonin e stërvitjes pranë Gjakovës, por me gjuhë të urrejtjes.
    “Terroristët ‘shiptarë’ dhe terroristët e NATO-s zhvilluan stërvitje ushtarake së bashku në Gjakovë”, thuhej në postim.
    Përndryshe, kanali “Koridor” është përdorur më parë edhe nga “Brigada e Veriut”, e cila së bashku me “Mbrojtjen Civile” janë shpallur organizata terroriste nga Qeveria e Kosovës në qershor të vitit 2023.
    Atëkohë, në këtë kanal u bë e ditur se kjo nuk do t’i pengojë të luftojnë “për serbizmin dhe unitetin”, por se, për arsye sigurie, nuk do të informojnë më publikisht për veprimet e tyre.
    Thirrjet për linçim
    Një nga narrativët në kanalet në Telegram është emërtimi i pjesëtarëve të komunitetit serb që janë të punësuar në institucionet e Kosovës, ose që, në njëfarë mënyre, promovojnë bashkëjetesën.
    Në fund të qershorit, në kanalin “Koridor” u publikua një deklaratë e një punonjësi të Policisë së Kosovës nga radhët e komunitetit serb, i cili foli publikisht për presionet që përjetonte, pasi nuk pranoi të largohej nga pozita e tij gjatë largimit kolektiv të serbëve nga institucionet, në nëntor të vitit 2022.
    Në postim ai u përshkrua si “spiun shqiptar, të cilit i është ofruar të punonte në ndonjë nga institucionet e Serbisë”, por se “ai zgjodhi të qëndronte dhe të punonte për institucionet shqiptare, pasi, përveç pagës, merrte edhe bonus për spiunazh”.
    Në të njëjtin kanal, edhe avokati serb, Ivan Niniç, u përshkrua si “avokat i paguar nga [kryeministri në detyrë i Kosovës, Albin] Kurti”, i cili mbron serbët që janë bashkëpunëtorë të tij, përfshirë Dragan Nikoliç nga Leposaviçi.
    Një mesazh kërcënues ndaj avokatit Niniç i postuar në Telegram
    Në vitin 2023, REL-i shkroi për rastin e Dragan Nikoliç, i cili u arrestua nga organet serbe të sigurisë për “bashkim kundër rendit kushtetues të Serbisë” dhe “thirrje për ndryshim të dhunshëm të rendit kushtetues të Serbisë”.
    Nikoliç u lirua përfundimisht nga akuzat, për shkak të mungesës së provave për akuzat kundër tij.
    Për shkak të linçimit publik në grupin “Ariu Sllav” në Telegram, në maj të vitit 2023, Mlladen Peroviç nga Zveçani, në veri të Kosovës, u frikësua gjithashtu për sigurinë e tij.
    Peroviç ndihmoi gazetarët nga komuniteti shqiptar të arrinin tek automjetet e tyre dhe ua hapi edhe dyert e kafenesë së tij, për t’i mbrojtur nga përleshjet që po ndodhnin mes një grupi serbësh dhe misionit paqeruajtës, KFOR.
    Përputhja e narrativit me politikën zyrtare serbe
    Termat fyes ndaj shqiptarëve të Kosovës përdoren shpesh edhe nga politikanët serbë, gjatë paraqitjeve të tyre publike, edhe pse një vendim gjykate në Serbi e ka shpallur termin “shiptar” si politikisht jokorrekt dhe ofendues.
    Për shembull, në mars të këtij viti, gjatë një debati me opozitën në Kuvend, kryeparlamentarja serbe, Ana Bërnabiç, iu referua mediave të Kosovës si “shiptare”, teksa foli për incidentet në Kuvendin e Serbisë, të raportuara prej tyre.
    Gjithashtu, institucionet zyrtare serbe, siç është Zyra për Kosovën në Qeverinë e Serbisë, shpesh përdorin narrativë si “autoritetet e Kosovës duan t’i persekutojnë serbët”, se “ata po terrorizohen” e të ngjashme.
    Për shembull, përfaqësuesi i kësaj zyre, Igor Popoviç, u arrestua në korrik të këtij viti, pasi, gjatë qëndrimit në Rahovec, e quajti Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës “organizatë terroriste”.
    Gjithashtu, shumica e mediave në Serbi ndjekin politikën zyrtare ndaj Kosovës, duke e quajtur shpesh “të ashtuquajtur”, ose duke u thirrur në “institucionet e përkohshme të Prishtinës”.
    Këto gjetje u konfirmuan edhe nga Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë në hulumtimin e saj me titull: “Si dezinformatat nxisin radikalizimin etno-politik në Kosovë”.
    Sipas këtij hulumtimi – i publikuar në shtator të këtij viti – Telegrami është platformë “e përshtatshme për përhapjen e narrativëve prorusë dhe proserbë”, me fokus të veçantë në Kosovë.
    “Këto kanale kanë mijëra anëtarë dhe brenda pak minutash i shndërrojnë incidentet lokale në Kosovë, veçanërisht në veri, në thirrje nacionaliste për mobilizim”, thuhet ndër të tjera në të.
    Si ndikojnë mesazhet në perceptimet e përdoruesve?
    Ndërkohë, është formuar edhe i ashtuquajturi “Rrjeti Serb Info”, që grupon disa kanale në Telegram në gjuhën serbe, të cilat e përshkruajnë veten si “të pavarura nga censura” dhe ofrojnë “burimet më të besueshme të informacionit, analiza dhe komente nga fusha të ndryshme”.
    Në këtë rrjet përfshihen edhe kanale që publikojnë lajme për Kosovën.
    Stradner shpjegon se qëllimi i këtyre kanaleve në Telegram është “të ngjallin” emocione te njerëzit – përmes zemërimit, frikës apo apatisë – në mënyrë që ata të jenë “të paralizuar” dhe të mos mund të nxjerrin përfundime vetë.
    “Rusia e kupton shumë mirë se në Ballkan ka ende tensione etnike dhe fetare dhe, përmes mesazheve sensacionale në Telegram, njerëzit ‘ndizen’, teoritë e konspiracionit ushqehen dhe dezinformatat përhapen”.
    “Një person që i ndjek këto kanale… nuk është e nevojshme të besojë menjëherë në ata narrativë. Por, kur bombardohesh gjithë ditën me propagandë, ajo shndërrohet në bindje”, thekson Stradner.
    Ajo shpjegon se për Moskën, edhe nëse te njerëzit zgjon vetëm apati dhe i bën të ndihen të pafuqishëm për të ndryshuar diçka, kjo konsiderohet sukses.
    “Rusia provon narrativë të ndryshëm, disa më të suksesshëm e disa më pak, por çelësi është që hapësira informative të vërshohet me pikëpamje të ndryshme, që njerëzit të mos dinë çfarë të besojnë”, thotë Stradner.
    Cilat janë pasojat?
    Stradner thotë se pasojat e narrativit radikal prorus në kanalet e Telegramit janë tashmë të dukshme në vendet e Ballkanit Perëndimor, sepse, prej vitesh, përhapet propagandë antiperëndimore që polarizon shoqëritë.
    Si shembull, ajo përmend faktin se një numër i madh i qytetarëve të Serbisë janë kundër BE-së, edhe pse BE-ja ofron ndihmë të konsiderueshme për vendin e tyre.
    “Kjo ndodh pikërisht për faktin se propaganda përhap narrativë dhe formëson opinione. Rusia nuk ka nevojë të dërgojë tanke dhe aeroplanë në rajon, sepse mund t’i arrijë qëllimet e saj në hapësirën e informacionit”, thotë Stradner.
    Ajo shton se është shumë e vështirë të zhvillosh luftë informacioni si një demokraci, sepse “ka rregulla dhe ligje të qarta që e ndalojnë përhapjen e propagandës”.
    “Pikërisht për këtë arsye, Rusia dhe Kina janë shumë të suksesshme, sepse e kanë vënë Perëndimin në pozitë mbrojtëse”, thotë Stradner.
    Sipas saj, BE-ja duhet të dërgojë ekipe për luftë hibride në vendet e Ballkanit, në mënyrë që shoqëritë të mësojnë të mbrohen kundër operacioneve informative.
    /REL

  • REL: Kanalet pro-ruse në Telegram si “armë informative” kundër Kosovës

    REL: Kanalet pro-ruse në Telegram si “armë informative” kundër Kosovës

    Kanale të shumta në Telegram që prezantohen si “zëri i Rusisë në Serbi” ose përdorin simbole ruse, si flamurin, fokusohen kryesisht te Kosova. Aty promovohen mesazhe që delegjitimojnë institucionet e Kosovës, mohojnë pavarësinë e saj dhe shpesh nxisin retorikë radikale, përfshirë thirrje për ndërhyrje ushtarake. Gjuha e urrejtjes ndaj shqiptarëve shfaqet pothuajse në çdo postim që lidhet me Kosovën. Shumica e këtyre kanaleve u krijuan pas pushtimit rus të Ukrainës në shkurt të vitit 2022 dhe sot kanë nga 10.000 deri mbi 80.000 ndjekës, të cilët marrin dhe shpërndajnë përmbajtje çdo ditë.
    Postimet janë qartazi pro Rusisë, mbështesin pushtimin e Ukrainës, kundërshtojnë anëtarësimin e Serbisë në BE dhe kritikojnë bashkëpunimin me vendet perëndimore. Viteve të fundit, sidomos në mjedisin rus, Telegrami është bërë jo vetëm një aplikacion mesazhesh, por edhe një rrjet për përhapjen e përmbajtjes politike dhe propagandistike, falë enkriptimit dhe anonimitetit të përdoruesve. Ivana Stradner, bashkëpunëtore e Fondacionit joqeveritar për Mbrojtjen e Demokracive në Uashington, thotë për Radion Evropa e Lirë se Moska zyrtare i përdor kanalet në Telegram si “armë informacioni”.

    Ajo thotë se këto kanale përbëjnë një kërcënim që qytetarët e zakonshëm nuk mund ta shohin, ndiejnë apo prekin – dhe për këtë arsye, në pamje të parë, postimet në këtë rrjet duken si teori konspirative. Stradner nënvizon se perceptimi ka rol kyç, pasi rrjetet sociale mundësojnë formësimin e bindjeve të njerëzve, “në funksion të arritjes së objektivave të sigurisë”. Përndryshe, krijimi në masë i kanaleve të Telegramit që trajtojnë temën e Kosovës, përkoi me rritjen e tensioneve në veri të vendit, pas tërheqjes së serbëve nga institucionet kosovare në nëntor të vitit 2022.

    Atëkohë, Qeveria e Kosovës këmbëngulte në zbatimin e vendimeve që kryesisht kishin të bënin me konsolidimin e pushtetit në atë rajon, ku popullsia shumicë është serbe. Një tjetër karakteristikë e përbashkët e kanaleve proruse në Telegram, që publikojnë përmbajtje rreth Kosovës, është veprimi i tyre i koordinuar, d.m.th. ato veprojnë si një rrjet i vetëm për përhapjen e një narrativi të caktuar.

    Kështu, më 29 tetor, kanali “Bunker” në Telegram njoftoi se në Mitrovicë të Veriut janë shfaqur grafite të reja: “Kosova është Serbi”, “Serbët dhe rusët janë vëllezër përgjithmonë Z”, “Nuk ka dorëzim”. Brenda disa minutash, këtë postim e shpërndanë edhe kanalet “Srpska Sparta-Info”, “Bunt je stanje duha”, “Koridor” dhe “Code 17”, të cilat së bashku kanë mbi 130.000 përdorues. Radio Evropa e Lirë nuk arriti ta konfirmonte këtë informacion në Policinë e Kosovës. Postime për Kosovën në gjuhën serbe publikojnë edhe kanalet: “Hrabro za Kosmet”, “Slovenski medved”, “Uz svoj narod” e të tjera.
    Ka, gjithashtu, edhe kanale në gjuhën ruse që publikojnë lajme për Kosovën, si “Сербия – LIVE” (Serbia Live), “Великая Россия” (Rusia e Madhe) dhe “Сербский Вестник” (Gazeta Serbe). Një nga narrativët kryesorë të kanaleve proruse në Telegram që publikojnë lajme rreth Kosovës, është paraqitja e pjesëtarëve të komunitetit serb si “viktima të terrorit” nga autoritetet e Kosovës. Aty delegjitimizohen edhe institucionet e Kosovës, të cilat shpesh quhen me terma përçmues për shqiptarët. Për shembull, kanali “Bunker” postoi më 28 tetor lajme rreth ndërtimit të një shkolle në Mitrovicën e Veriut, duke shkruar:
    “Terroristët ‘shiptarë’ [ministri në detyrë i Punëve të Brendshme të Kosovës, Xhelal] Sveçla dhe [kryetari i Komunës së Mitrovicës së Veriut, Erden] Atiq vendosën sot gurthemelin për një shkollë tjetër ‘shiptare’ në pjesën veriore të Mitrovicës”. Po atë ditë, kanali “Koridor” publikoi lajme rreth stërvitjes së Forcës së Sigurisë së Kosovës në poligonin e stërvitjes pranë Gjakovës, por me gjuhë të urrejtjes. “Terroristët ‘shiptarë’ dhe terroristët e NATO-s zhvilluan stërvitje ushtarake së bashku në Gjakovë”, thuhej në postim. Përndryshe, kanali “Koridor” është përdorur më parë edhe nga “Brigada e Veriut”, e cila së bashku me “Mbrojtjen Civile” janë shpallur organizata terroriste nga Qeveria e Kosovës në qershor të vitit 2023.
    Atëkohë, në këtë kanal u bë e ditur se kjo nuk do t’i pengojë të luftojnë “për serbizmin dhe unitetin”, por se, për arsye sigurie, nuk do të informojnë më publikisht për veprimet e tyre. Një nga narrativët në kanalet në Telegram është emërtimi i pjesëtarëve të komunitetit serb që janë të punësuar në institucionet e Kosovës, ose që, në njëfarë mënyre, promovojnë bashkëjetesën. Në fund të qershorit, në kanalin “Koridor” u publikua një deklaratë e një punonjësi të Policisë së Kosovës nga radhët e komunitetit serb, i cili foli publikisht për presionet që përjetonte, pasi nuk pranoi të largohej nga pozita e tij gjatë largimit kolektiv të serbëve nga institucionet, në nëntor të vitit 2022.
    Në postim ai u përshkrua si “spiun shqiptar, të cilit i është ofruar të punonte në ndonjë nga institucionet e Serbisë”, por se “ai zgjodhi të qëndronte dhe të punonte për institucionet shqiptare, pasi, përveç pagës, merrte edhe bonus për spiunazh”. Në të njëjtin kanal, edhe avokati serb, Ivan Niniq, u përshkrua si “avokat i paguar nga [kryeministri në detyrë i Kosovës, Albin] Kurti”, i cili mbron serbët që janë bashkëpunëtorë të tij, përfshirë Dragan Nikolliqin nga Leposaviqi. Në vitin 2023, REL-i shkroi për rastin e Dragan Nikolliqit, i cili u arrestua nga organet serbe të sigurisë për “bashkim kundër rendit kushtetues të Serbisë” dhe “thirrje për ndryshim të dhunshëm të rendit kushtetues të Serbisë”.
    Nikolliq u lirua përfundimisht nga akuzat, për shkak të mungesës së provave për akuzat kundër tij. Për shkak të linçimit publik në grupin “Ariu Sllav” në Telegram, në maj të vitit 2023, Mlladen Peroviq nga Zveçani, në veri të Kosovës, u frikësua gjithashtu për sigurinë e tij. Peroviq ndihmoi gazetarët nga komuniteti shqiptar të arrinin tek automjetet e tyre dhe ua hapi edhe dyert e kafenesë së tij, për t’i mbrojtur nga përleshjet që po ndodhnin mes një grupi serbësh dhe misionit paqeruajtës, KFOR. Termat fyes ndaj shqiptarëve të Kosovës përdoren shpesh edhe nga politikanët serbë, gjatë paraqitjeve të tyre publike, edhe pse një vendim gjykate në Serbi e ka shpallur termin “shiptar” si politikisht jokorrekt dhe ofendues.
    Për shembull, në mars të këtij viti, gjatë një debati me opozitën në Kuvend, kryeparlamentarja serbe, Ana Bërnabiq, iu referua mediave të Kosovës si “shiptare”, teksa foli për incidentet në Kuvendin e Serbisë, të raportuara prej tyre. Gjithashtu, institucionet zyrtare serbe, siç është Zyra për Kosovën në Qeverinë e Serbisë, shpesh përdorin narrativë si “autoritetet e Kosovës duan t’i persekutojnë serbët”, se “ata po terrorizohen” e të ngjashme. Për shembull, përfaqësuesi i kësaj zyre, Igor Popoviq, u arrestua në korrik të këtij viti, pasi, gjatë qëndrimit në Rahovec, e quajti Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës “organizatë terroriste”. Gjithashtu, shumica e mediave në Serbi ndjekin politikën zyrtare ndaj Kosovës, duke e quajtur shpesh “të ashtuquajtur”, ose duke u thirrur në “institucionet e përkohshme të Prishtinës”.
    Këto gjetje u konfirmuan edhe nga Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë në hulumtimin e saj me titull: “Si dezinformatat nxisin radikalizimin etno-politik në Kosovë”. Sipas këtij hulumtimi – i publikuar në shtator të këtij viti – Telegrami është platformë “e përshtatshme për përhapjen e narrativëve prorusë dhe proserbë”, me fokus të veçantë në Kosovë. “Këto kanale kanë mijëra anëtarë dhe brenda pak minutash i shndërrojnë incidentet lokale në Kosovë, veçanërisht në veri, në thirrje nacionaliste për mobilizim”, thuhet ndër të tjera në të. Ndërkohë, është formuar edhe i ashtuquajturi “Rrjeti Serb Info”, që grupon disa kanale në Telegram në gjuhën serbe, të cilat e përshkruajnë veten si “të pavarura nga censura” dhe ofrojnë “burimet më të besueshme të informacionit, analiza dhe komente nga fusha të ndryshme”.
    Në këtë rrjet përfshihen edhe kanale që publikojnë lajme për Kosovën. Stradner shpjegon se qëllimi i këtyre kanaleve në Telegram është “të ngjallin” emocione te njerëzit – përmes zemërimit, frikës apo apatisë – në mënyrë që ata të jenë “të paralizuar” dhe të mos mund të nxjerrin përfundime vetë. “Rusia e kupton shumë mirë se në Ballkan ka ende tensione etnike dhe fetare dhe, përmes mesazheve sensacionale në Telegram, njerëzit ‘ndizen’, teoritë e konspiracionit ushqehen dhe dezinformatat përhapen”. “Një person që i ndjek këto kanale… nuk është e nevojshme të besojë menjëherë në ata narrativë. Por, kur bombardohesh gjithë ditën me propagandë, ajo shndërrohet në bindje”, thekson Stradner.
    Ajo shpjegon se për Moskën, edhe nëse te njerëzit zgjon vetëm apati dhe i bën të ndihen të pafuqishëm për të ndryshuar diçka, kjo konsiderohet sukses. “Rusia provon narrativë të ndryshëm, disa më të suksesshëm e disa më pak, por çelësi është që hapësira informative të vërshohet me pikëpamje të ndryshme, që njerëzit të mos dinë çfarë të besojnë”, thotë Stradner. Stradner thotë se pasojat e narrativit radikal prorus në kanalet e Telegramit janë tashmë të dukshme në vendet e Ballkanit Perëndimor, sepse, prej vitesh, përhapet propagandë antiperëndimore që polarizon shoqëritë. Si shembull, ajo përmend faktin se një numër i madh i qytetarëve të Serbisë janë kundër BE-së, edhe pse BE-ja ofron ndihmë të konsiderueshme për vendin e tyre.
    “Kjo ndodh pikërisht për faktin se propaganda përhap narrativë dhe formëson opinione. Rusia nuk ka nevojë të dërgojë tanke dhe aeroplanë në rajon, sepse mund t’i arrijë qëllimet e saj në hapësirën e informacionit”, thotë Stradner. Ajo shton se është shumë e vështirë të zhvillosh luftë informacioni si një demokraci, sepse “ka rregulla dhe ligje të qarta që e ndalojnë përhapjen e propagandës”. “Pikërisht për këtë arsye, Rusia dhe Kina janë shumë të suksesshme, sepse e kanë vënë Perëndimin në pozitë mbrojtëse”, thotë Stradner. Sipas saj, BE-ja duhet të dërgojë ekipe për luftë hibride në vendet e Ballkanit, në mënyrë që shoqëritë të mësojnë të mbrohen kundër operacioneve informative./REL/

  • Hijet e ’90-ave, Vuçiçi dhe mosangazhimi i Perëndimit

    Hijet e ’90-ave, Vuçiçi dhe mosangazhimi i Perëndimit

    Vitet ‘90 rikthehen si paralajmërim për Ballkanin Perëndimor, i cili po kalon një nga periudhat më të trazuara politike në disa dekada. Nga bllokada institucionale në Kosovë, te protestat masive në Serbi, retorika separatiste në Bosnje e Hercegovinë dhe përçarjet në Mal të Zi – tabloja është një mozaik krizash. Ekspertët paralajmërojnë se indiferenca e Perëndimit, në një kohë kur Rusia përpiqet t’i shfrytëzojë dobësitë e rajonit, mund ta shtyjë Ballkanin drejt një spiraleje të rrezikshme.

    Ballkani ka treguar se nacionalizmi nuk është vetëm retorikë, por shpesh pararendës i luftës.

    Në vitet ‘90, ideologjia e Sllobodan Millosheviqit ndezi konflikte që lanë plagë të thella në rajon. Sot, hije të ngjashme po rikthehen përmes udhëheqësve aktualë. Në qendër të tyre, shumë vëzhgues vendosin Aleksandar Vuçiçin e Serbisë.

    Në pushtet nga viti 2014, fillimisht si kryeministër, pastaj si president, ai ndjek një strategji që kombinon nacionalizmin me pragmatizmin politik, dhe shtrihet edhe përtej kufijve të Serbisë: në Kosovë, përmes sfidimit të autoritetit shtetëror; në Bosnje e Hercegovinë, përmes mbështetjes së hapur për separatizmin e liderit serb, Millorad Dodik; dhe në Mal të Zi, përmes ndikimit mbi grupet proserbe.

    Në një gjendje të tillë kritike, Ivana Stradner nga Fondacioni për Mbrojtjen e Demokracisë në Uashington vëren se Vuçiç i përshkallëzon ose qetëson vetë krizat – jo për stabilitetin e rajonit, por për pushtetin e tij, duke rrezikuar ekuilibrat anekënd, sipas saj.

    “Asgjë nuk është e izoluar, gjithçka është e ndërlidhur. Gjithçka që ndodh tani në Serbi lidhet shumë edhe me atë që ndodh në Bosnje, me Dodikun, me situatën në Kosovë dhe me polarizimin në Mal të Zi. Sepse, fatkeqësisht, ajo që ndodh në Beograd, e përcakton drejtimin e gjithë rajonit”, thotë Stradner për programin Expose të Radios Evropa e Lirë.

    E, rajoni duket se është mbërthyer në një cikël krizash që po thellohen.

    Në Kosovë kanë kaluar mbi 200 ditë nga zgjedhjet, por institucionet nuk janë konstituuar. Përplasjet politike e kanë lënë Kuvendin pa nënkryetar serb, ndërsa vendi prej vitesh gjendet edhe nën masa ndëshkuese të BE-së, i bllokuar në procesin e anëtarësimit në organizata ndërkombëtare dhe shpesh në qendër të kritikave për një qasje të perceptuar si të pakoordinuar.

    Në Mal të Zi, në pushtet janë partitë proserbe dhe proruse. Bashkë me Kishën Ortodokse Serbe, ushqejnë përçarjet etnike dhe kërkojnë lidhje më të ngushta me Serbinë.

    Por, situata është akoma më e nxehtë në Bosnje e Hercegovinë, ku lideri serb, Millorad Dodik, sfidon hapur autoritetin e shtetit, duke injoruar vendimin e gjykatës që i ka hequr mandatin e presidentit të Republikës Sërpska.

    Ai përhap urrejtje etnike, madhëron kriminelët e luftës, mohon gjenocidin e Srebrenicës dhe lobon hapur për shkëputjen e Republikës Sërpska nga pjesa tjetër e Bosnjës dhe bashkimin e saj me Serbinë.

    Në krah të vetin, Dodik ka edhe Vuçiçin, ndonëse të sfiduar nga protestat e studentëve – që janë ndër më të mëdhatë në historinë e Serbisë.

    Shkëndijë që ndezi zemërimin e tyre para dhjetë muajsh, ishte shembja e çatisë së një stacioni hekurudhor në Novi Sad, ku humbën jetën 16 persona. Katastrofa iu atribua korrupsionit qeveritar dhe nxiti thirrje për zgjedhje të parakoshme.

    Me rritjen e zemërimit në rrugë, reagimi i regjimit të Vuçiçit u bë më drakonian. Pa asnjë provë, ai akuzoi ‘agjitatorët e huaj’ për përpjekje për revolucion dhe nisi një goditje të ashpër ndaj organizatave të shoqërisë civile me fonde nga jashtë, ndërsa turmat e orkestruara sulmuan protestuesit.

    “Do të parandalojmë çdo përpjekje për të na çuar në konflikt qytetar dhe në rrezikim të sigurisë dhe paqes në vendin tonë. Do t’u themi edhe atyre jashtë, që kanë organizuar gjithçka, se nuk kanë pasur sukses dhe nuk do të kenë kurrë”, tha Vuçiç pas një proteste të dhunshme në gusht.

    Në vitin 1998, autokrati jugosllav, Sllobodan Millosheviq, e emëroi Vuçiçin ministër të Informimit. Në këtë rol, ai zbatonte disa nga ligjet më kufizuese në Evropë kundër lirisë së shprehjes.

    Gati tri dekada më vonë, Vuçiç kontrollon gjithçka në Serbi – nga mediat te gjyqësori, nga marrëveshjet për infrastrukturë deri tek ato për armatim – dhe qëllimi i tij është t’i heshtë protestuesit me çdo mjet, thotë Maja Bjellosh, nga Qendra e Beogradit për Politika të Sigurisë.

    “Njerëzit e dinë se çdo dalje në rrugë mund të rezutojë me dhunë brutale nga policia, por, megjithatë, dalin dhe i kundërvihen regjimit dhe policisë. Ata ndiejnë se lufta e tyre për një shoqëri më të mirë është legjitime”, thotë Bjellosh për Exposenë.

    Stradner tërheq një paralele të fortë midis situatës aktuale në Ballkan dhe kaosit të viteve 1990 që çoi në shpërbërjen e Jugosllavisë së atëhershme.

    “Është tronditëse që në vitin 2025 flasim për një tjetër regjim autoritar – pothuajse 25 vjet pas rënies së regjimit të Millosheviqit. Serbia nuk ka përjetuar protesta të tilla që nga rënia e regjimit të Millosheviqit… Edhe ajo që po ndodh në Mal të Zi me polarizimin etno-nacionalist, në Kosovë me përshkallëzimet e mundshme, në Bosnje e Hercegovinë me lëvizjet e mundshme separatiste, më bën të kuptoj se një rikthim i viteve ’90, fatkeqësisht, mund të jetë në horizont”, thekson Stradner.

    Ajo thotë se nuk parashikon një luftë si në vitet ’90, por paralajmëron se përmes formave moderne të luftës hibride, mund të arrihen qëllime destabilizuese.

    David Kanin, profesor i Studimeve Evropiane në Universitetin Johns Hopkins, pajtohet, por po ashtu vëren se një aspekt është ndryshe nga të ’90-tat. Atëherë thotë se Shtetet e Bashkuara ishin shumë të fuqishme dhe se Rusia bashkëpunonte me to, ndërsa sot – përballë luftës në Ukrainë, konfliktit në Gazë, rrezikut në rritje nga Kina – janë shumë më pak të angazhuara në Ballkan.

    “Kjo për disa mund të jetë lajm i mirë, se fuqitë e mëdha nuk janë më aq dominuese dhe rajoni mund të veprojë më shumë vetë. Por, lajmi i keq është se, duke vepruar vetë, rajoni mban përgjegjësi të plotë për të ardhmen e tij dhe nuk mund të mbështetet më në ndërhyrjet nga jashtë”, thotë Kanin për Exposenë.

    Por, lajmi i keq nuk përfundon këtu, thonë analistët, sepse Rusia, duke shfrytëzuar dobësitë e rajonit dhe mungesën e angazhimit të Perëndimit, ndërhyn me strategji të sofistikuara politike dhe ekonomike për të zgjeruar ndikimin e saj. Nga mbështetja e udhëheqësve serbë e proserbë, deri te përdorimi i energjisë dhe investimeve strategjike si instrument presioni, Moskës i mjafton të krijojë destabilizim gradual pa përdorur ushtarë e tanke, thotë Stradner.

    Ajo kujton se, vetëm këtë vit, Vuçiç ka takuar dy herë presidentin rus, Vladimir Putin, e ngjashëm edhe Dodik, i cili ka thënë se, gjatë tetorit, pritet ta takojë sërish atë.

    “Putin po kërkon mundësi të reja për të sfiduar Perëndimin dhe për të krijuar kaos në atë pjesë të botës. Kështu, ai do të mund të paraqitej si një ndërmjetës, dhe pastaj ta shantazhonte Perëndimin duke i thënë: nëse nuk doni që situata të dalë jashtë kontrollit, do të duhet të negocioni me mua”, thotë Stradner.

    Në një anketë të kryer nga Instituti Ndërkombëtar Republikan vitin e kaluar, 43% e respondentëve në Serbi e kanë bërë përgjegjës Perëndimin për “konfliktin ushtarak mes Rusisë dhe Ukrainës” dhe vetëm 6% e kanë bërë Rusinë.

    Për krahasim, 73% e të anketuarve në Kosovë e kanë bërë përgjegjëse Rusinë dhe vetëm 8% Perëndimin.

    Shtetet e Bashkuara, përmes ambasadorit në NATO, Matthew Whitaker, e kanë bërë të qartë se duan stabilitet në Ballkanin Perëndimor.

    “Po ndjekim me shumë kujdes gjithçka që po ndodh si në Republikën Sërpska, ashtu edhe në Serbi. Aktualisht, jemi të përqendruar që situata të mos shndërrohet në një konflikt të mundshëm rajonal”, tha ai.

    I pyetur nëse NATO-ja do të ndërhynte në rast të konfliktit të armatosur, sidomos në Bosnje e Hercegovinë apo Serbi, Whitaker u përgjigj se aleanca vepron me unanimitet, duke shtuar se “jemi larg një skenari të tillë”.

    E, për ta mbajtur larg këtë kërcënim, Kanin thotë se Perëndimi – sidomos Bashkimi Evropian – duhet ta mbajë rajonin në fokus dhe t’i zbatojë premtimet e dhëna.

    “Ai është i përçarë, tepër burokratik dhe i ngadalshëm në veprim, ndërsa politika e tij e zgjerimit ka humbur besueshmërinë për vendet e Ballkanit që nuk janë ende pjesë. Është e rëndësishme për BE-në që ta anëtarësojë Malin e Zi deri më 2030. Nëse ky afat shtyhet dhe asnjë vend tjetër nuk pranohet, atëherë reputacioni i BE-së – aq sa ka mbetur – do të shkatërrohet”, thotë Kanin.

    Në Serbi, për shembull, Bashkimi Evropian ka leva të forta, pasi mbi 60% e investimeve të huaja vijnë prej tij. BE-ja ka bërë thirrje për përmbajtje nga të gjitha palët në këtë vend, por frika se Beogradi mund të afrohet më shumë me Rusinë, duket se e ka bërë që t’i zbusë kritikat ndaj Vuçiçit, i cili këtë javë ka paralajmëruar marrëveshje të reja gazi me Moskën.

    Stradner thotë se tani është koha për shkopinj dhe jo karrota.

    Pas rënies së Bashkimit Sovjetik dhe Jugosllavisë, ajo thotë se Perëndimi ka besuar se ekonomitë e forta dhe tregjet e hapura do t’i parandalonin luftërat e reja në rajon, porse kjo qasje ka dështuar.

    Sipas saj, Serbia është bërë vend kandidat për në BE, por orientimi i saj ideologjik ka mbetur i lidhur me Rusinë dhe Kinën.

    Ndaj, BE-ja duhet të flasë gjuhën e sanksioneve me këdo që kërcënon stabilitetin rajonal, thotë Stradner.

    “Vuçiç ka frikë nga sanksionet perëndimore dhe gjithashtu ka frikë nga mungesa e parave perëndimore, sepse ato janë arsyeja e vetme që ai është në të ashtuquajturën trajektore drejt BE-së”, shton ajo.

    Për Bjelloshin në Beograd, Vuçiç duhet të largohet.

    “Është çështje kohe se kur do të ndodhë kjo. Ajo që ka krijuar ai, kjo gjendje jonormale në të cilën ne jetojmë, nuk është më as e pranueshme, as e durueshme për një numër të konsiderueshëm qytetarësh”, thotë ajo.

    Me fjalët e profesorit Kanin, ideja e rikthimit të qetësisë në Ballkan është mashtruese, sepse pasiguria është normë në këtë rajon prej shekujsh. Zgjidhja, thotë ai, nuk qëndron te stabiliteti i palëkundur, por tek ecja përpara drejt diçkaje më të mirë. Largimi i Dodikut nga pushteti dhe organizimi i zgjedhjeve të lira mund të jenë një hap modest përpara – gjithnjë nëse rajoni mbetet nën ombrellën e Perëndimit, përfundon njohësi i Ballkanit./REL

  • Hijet e ’90-ave, Aleksandër Vuçiqi dhe mosangazhimi i Perëndimit

    Hijet e ’90-ave, Aleksandër Vuçiqi dhe mosangazhimi i Perëndimit

    Vitet ‘90 rikthehen si paralajmërim për Ballkanin Perëndimor, i cili po kalon një nga periudhat më të trazuara politike në disa dekada. Nga bllokada institucionale në Kosovë, te protestat masive në Serbi, retorika separatiste në Bosnje e Hercegovinë dhe përçarjet në Mal të Zi – tabloja është një mozaik krizash. Ekspertët paralajmërojnë se indiferenca e Perëndimit, në një kohë kur Rusia përpiqet t’i shfrytëzojë dobësitë e rajonit, mund ta shtyjë Ballkanin drejt një spiraleje të rrezikshme.
    Ballkani ka treguar se nacionalizmi nuk është vetëm retorikë, por shpesh pararendës i luftës.

    Në vitet ‘90, ideologjia e Sllobodan Millosheviqit ndezi konflikte që lanë plagë të thella në rajon. Sot, hije të ngjashme po rikthehen përmes udhëheqësve aktualë. Në qendër të tyre, shumë vëzhgues vendosin Aleksandar Vuçiqin e Serbisë.
    Në pushtet nga viti 2014, fillimisht si kryeministër, pastaj si president, ai ndjek një strategji që kombinon nacionalizmin me pragmatizmin politik, dhe shtrihet edhe përtej kufijve të Serbisë: në Kosovë, përmes sfidimit të autoritetit shtetëror; në Bosnje e Hercegovinë, përmes mbështetjes së hapur për separatizmin e liderit serb, Millorad Dodik; dhe në Mal të Zi, përmes ndikimit mbi grupet proserbe.
    Në një gjendje të tillë kritike, Ivana Stradner nga Fondacioni për Mbrojtjen e Demokracisë në Uashington vëren se Vuçiq i përshkallëzon ose qetëson vetë krizat – jo për stabilitetin e rajonit, por për pushtetin e tij, duke rrezikuar ekuilibrat anekënd, sipas saj.
    “Asgjë nuk është e izoluar, gjithçka është e ndërlidhur. Gjithçka që ndodh tani në Serbi lidhet shumë edhe me atë që ndodh në Bosnje, me Dodikun, me situatën në Kosovë dhe me polarizimin në Mal të Zi. Sepse, fatkeqësisht, ajo që ndodh në Beograd, e përcakton drejtimin e gjithë rajonit”, thotë Stradner për programin Expose të Radios Evropa e Lirë.
    E, rajoni duket se është mbërthyer në një cikël krizash që po thellohen.
    Në Kosovë kanë kaluar mbi 200 ditë nga zgjedhjet, por institucionet nuk janë konstituuar. Përplasjet politike e kanë lënë Kuvendin pa nënkryetar serb, ndërsa vendi prej vitesh gjendet edhe nën masa ndëshkuese të BE-së, i bllokuar në procesin e anëtarësimit në organizata ndërkombëtare dhe shpesh në qendër të kritikave për një qasje të perceptuar si të pakoordinuar.
    Në Mal të Zi, në pushtet janë partitë proserbe dhe proruse. Bashkë me Kishën Ortodokse Serbe, ushqejnë përçarjet etnike dhe kërkojnë lidhje më të ngushta me Serbinë.
    Por, situata është akoma më e nxehtë në Bosnje e Hercegovinë, ku lideri serb, Millorad Dodik, sfidon hapur autoritetin e shtetit, duke injoruar vendimin e gjykatës që i ka hequr mandatin e presidentit të Republikës Sërpska.
    Ai përhap urrejtje etnike, madhëron kriminelët e luftës, mohon gjenocidin e Srebrenicës dhe lobon hapur për shkëputjen e Republikës Sërpska nga pjesa tjetër e Bosnjës dhe bashkimin e saj me Serbinë.
    Në krah të vetin, Dodik ka edhe Vuciqin, ndonëse të sfiduar nga protestat e studentëve – që janë ndër më të mëdhatë në historinë e Serbisë.
    Shkëndijë që ndezi zemërimin e tyre para dhjetë muajsh, ishte shembja e çatisë së një stacioni hekurudhor në Novi Sad, ku humbën jetën 16 persona. Katastrofa iu atribua korrupsionit qeveritar dhe nxiti thirrje për zgjedhje të parakoshme.
    Me rritjen e zemërimit në rrugë, reagimi i regjimit të Vuciqit u bë më drakonian. Pa asnjë provë, ai akuzoi ‘agjitatorët e huaj’ për përpjekje për revolucion dhe nisi një goditje të ashpër ndaj organizatave të shoqërisë civile me fonde nga jashtë, ndërsa turmat e orkestruara sulmuan protestuesit.
    “Do të parandalojmë çdo përpjekje për të na çuar në konflikt qytetar dhe në rrezikim të sigurisë dhe paqes në vendin tonë. Do t’u themi edhe atyre jashtë, që kanë organizuar gjithçka, se nuk kanë pasur sukses dhe nuk do të kenë kurrë”, tha Vuçiq pas një proteste të dhunshme në gusht.
    Në vitin 1998, autokrati jugosllav, Sllobodan Millosheviq, e emëroi Vuçiqin ministër të Informimit. Në këtë rol, ai zbatonte disa nga ligjet më kufizuese në Evropë kundër lirisë së shprehjes.
    Gati tri dekada më vonë, Vuçiq kontrollon gjithçka në Serbi – nga mediat te gjyqësori, nga marrëveshjet për infrastrukturë deri tek ato për armatim – dhe qëllimi i tij është t’i heshtë protestuesit me çdo mjet, thotë Maja Bjellosh, nga Qendra e Beogradit për Politika të Sigurisë.
    “Njerëzit e dinë se çdo dalje në rrugë mund të rezutojë me dhunë brutale nga policia, por, megjithatë, dalin dhe i kundërvihen regjimit dhe policisë. Ata ndiejnë se lufta e tyre për një shoqëri më të mirë është legjitime”, thotë Bjellosh për Exposenë.
    Stradner tërheq një paralele të fortë midis situatës aktuale në Ballkan dhe kaosit të viteve 1990 që çoi në shpërbërjen e Jugosllavisë së atëhershme.
    “Është tronditëse që në vitin 2025 flasim për një tjetër regjim autoritar – pothuajse 25 vjet pas rënies së regjimit të Millosheviqit. Serbia nuk ka përjetuar protesta të tilla që nga rënia e regjimit të Millosheviqit… Edhe ajo që po ndodh në Mal të Zi me polarizimin etno-nacionalist, në Kosovë me përshkallëzimet e mundshme, në Bosnje e Hercegovinë me lëvizjet e mundshme separatiste, më bën të kuptoj se një rikthim i viteve ’90, fatkeqësisht, mund të jetë në horizont”, thekson Stradner.
    Ajo thotë se nuk parashikon një luftë si në vitet ’90, por paralajmëron se përmes formave moderne të luftës hibride, mund të arrihen qëllime destabilizuese.
    David Kanin, profesor i Studimeve Evropiane në Universitetin Johns Hopkins, pajtohet, por po ashtu vëren se një aspekt është ndryshe nga të ’90-tat. Atëherë thotë se Shtetet e Bashkuara ishin shumë të fuqishme dhe se Rusia bashkëpunonte me to, ndërsa sot – përballë luftës në Ukrainë, konfliktit në Gazë, rrezikut në rritje nga Kina – janë shumë më pak të angazhuara në Ballkan.
    “Kjo për disa mund të jetë lajm i mirë, se fuqitë e mëdha nuk janë më aq dominuese dhe rajoni mund të veprojë më shumë vetë. Por, lajmi i keq është se, duke vepruar vetë, rajoni mban përgjegjësi të plotë për të ardhmen e tij dhe nuk mund të mbështetet më në ndërhyrjet nga jashtë”, thotë Kanin për Exposenë.
    Por, lajmi i keq nuk përfundon këtu, thonë analistët, sepse Rusia, duke shfrytëzuar dobësitë e rajonit dhe mungesën e angazhimit të Perëndimit, ndërhyn me strategji të sofistikuara politike dhe ekonomike për të zgjeruar ndikimin e saj. Nga mbështetja e udhëheqësve serbë e proserbë, deri te përdorimi i energjisë dhe investimeve strategjike si instrument presioni, Moskës i mjafton të krijojë destabilizim gradual pa përdorur ushtarë e tanke, thotë Stradner.
    Ajo kujton se, vetëm këtë vit, Vuçiq ka takuar dy herë presidentin rus, Vladimir Putin, e ngjashëm edhe Dodik, i cili ka thënë se, gjatë tetorit, pritet ta takojë sërish atë.
    “Putin po kërkon mundësi të reja për të sfiduar Perëndimin dhe për të krijuar kaos në atë pjesë të botës. Kështu, ai do të mund të paraqitej si një ndërmjetës, dhe pastaj ta shantazhonte Perëndimin duke i thënë: nëse nuk doni që situata të dalë jashtë kontrollit, do të duhet të negocioni me mua”, thotë Stradner.
    Në një anketë të kryer nga Instituti Ndërkombëtar Republikan vitin e kaluar, 43% e respondentëve në Serbi e kanë bërë përgjegjës Perëndimin për “konfliktin ushtarak mes Rusisë dhe Ukrainës” dhe vetëm 6% e kanë bërë Rusinë.
    Për krahasim, 73% e të anketuarve në Kosovë e kanë bërë përgjegjëse Rusinë dhe vetëm 8% Perëndimin.
    Shtetet e Bashkuara, përmes ambasadorit në NATO, Matthew Whitaker, e kanë bërë të qartë se duan stabilitet në Ballkanin Perëndimor.
    “Po ndjekim me shumë kujdes gjithçka që po ndodh si në Republikën Sërpska, ashtu edhe në Serbi. Aktualisht, jemi të përqendruar që situata të mos shndërrohet në një konflikt të mundshëm rajonal”, tha ai.
    I pyetur nëse NATO-ja do të ndërhynte në rast të konfliktit të armatosur, sidomos në Bosnje e Hercegovinë apo Serbi, Whitaker u përgjigj se aleanca vepron me unanimitet, duke shtuar se “jemi larg një skenari të tillë”.
    E, për ta mbajtur larg këtë kërcënim, Kanin thotë se Perëndimi – sidomos Bashkimi Evropian – duhet ta mbajë rajonin në fokus dhe t’i zbatojë premtimet e dhëna.
    “Ai është i përçarë, tepër burokratik dhe i ngadalshëm në veprim, ndërsa politika e tij e zgjerimit ka humbur besueshmërinë për vendet e Ballkanit që nuk janë ende pjesë. Është e rëndësishme për BE-në që ta anëtarësojë Malin e Zi deri më 2030. Nëse ky afat shtyhet dhe asnjë vend tjetër nuk pranohet, atëherë reputacioni i BE-së – aq sa ka mbetur – do të shkatërrohet”, thotë Kanin.
    Në Serbi, për shembull, Bashkimi Evropian ka leva të forta, pasi mbi 60% e investimeve të huaja vijnë prej tij. BE-ja ka bërë thirrje për përmbajtje nga të gjitha palët në këtë vend, por frika se Beogradi mund të afrohet më shumë me Rusinë, duket se e ka bërë që t’i zbusë kritikat ndaj Vuçiqit, i cili këtë javë ka paralajmëruar marrëveshje të reja gazi me Moskën.
    Stradner thotë se tani është koha për shkopinj dhe jo karrota.
    Pas rënies së Bashkimit Sovjetik dhe Jugosllavisë, ajo thotë se Perëndimi ka besuar se ekonomitë e forta dhe tregjet e hapura do t’i parandalonin luftërat e reja në rajon, porse kjo qasje ka dështuar.
    Sipas saj, Serbia është bërë vend kandidat për në BE, por orientimi i saj ideologjik ka mbetur i lidhur me Rusinë dhe Kinën.
    Ndaj, BE-ja duhet të flasë gjuhën e sanksioneve me këdo që kërcënon stabilitetin rajonal, thotë Stradner.
    “Vuçiq ka frikë nga sanksionet perëndimore dhe gjithashtu ka frikë nga mungesa e parave perëndimore, sepse ato janë arsyeja e vetme që ai është në të ashtuquajturën trajektore drejt BE-së”, shton ajo.
    Për Bjelloshin në Beograd, Vuçiq duhet të largohet.
    “Është çështje kohe se kur do të ndodhë kjo. Ajo që ka krijuar ai, kjo gjendje jonormale në të cilën ne jetojmë, nuk është më as e pranueshme, as e durueshme për një numër të konsiderueshëm qytetarësh”, thotë ajo.
    Me fjalët e profesorit Kanin, ideja e rikthimit të qetësisë në Ballkan është mashtruese, sepse pasiguria është normë në këtë rajon prej shekujsh. Zgjidhja, thotë ai, nuk qëndron te stabiliteti i palëkundur, por tek ecja përpara drejt diçkaje më të mirë. Largimi i Dodikut nga pushteti dhe organizimi i zgjedhjeve të lira mund të jenë një hap modest përpara – gjithnjë nëse rajoni mbetet nën ombrellën e Perëndimit, përfundon njohësi i Ballkanit.
    Valona Tela / REL