Blerja e një apartamenti, veçanërisht ‘në gropë’, është një hap me risk të lartë për familjet shqiptare. Agjenti për shit-blerjen e pronave, Armand Shkëmbi, i ftuar në ‘Kush Paguan’ në Syri TV, me moderatore Klaudia Karabolli dhe Flavia Shahinaj, dha një sërë këshillash praktike për të minimizuar rreziqet.
Ai theksoi rëndësinë absolute të reputacionit të ndërtuesit dhe se blerja nga kompani anonime ose pa një histori të provuar është tejet e rrezikshme. Zgjidhja ideale, sipas agjentit, është përdorimi i një kredie bankare ku banka merr si garanci (kolateral) pronat e vetë ndërtuesit. Ky mekanizëm ofron një nivel sigurie shumë më të lartë për blerësin, pasi përfshin një verifikim të thelluar nga ana e bankës. Të joshur nga një çmim më i ulët, shumë blerës neglizhojnë këto masa sigurie, duke vënë në rrezik kursimet e një jete.
Armando Shkëmbi: Ka elementë të riskut, pse? Ti investon në një pallat në ndërtim e sipër, sidomos kur është herët. Si garantojnë lekët e tua? Nëse një bankë do hynte dhe do investonte në një ndërtim, dhe bankat shqiptare nuk përzihen me firmat e ndërtimit. Pra nuk investojnë në ndërtim e sipër. Do kërkonte garanci për lekët e veta. Ti si konsumator tani, vete blen në ndërtim e sipër, ti nuk ke garanci për lekët e tua. Garancia jote është kjo kontratën e porosisë, sipërmarrje, ka lloj-lloj emrash. Kanë filluar dhe nga kontrata premtim-shitje tani. Pra çfarë bëjnë një pjesë e ndërtuesve? Del leja. Që para se t’u zbardhur lejen, që të zbardhin lejen duhet të paguajnë taksën e infrastrukturës, që është 8% e çmimit të referencës të pallatit, që për hir të së vërtetës është e fryrë.
Dhe në këtë pikë nuk kanë shumë faj ndërtuesit sepse është shumë e lartë si taksë. Do ta parapaguash pa filluar ndërtimin fare. 8%-shin plus i kanë dhe 3% të pastrehët, që duhet t’i japin dhe 3% lekë ose apartamente. Por po themi, e ka për të paguar këtë. Që mos të konsumojë likuiditetet e veta, fillojnë dhe shesin me kontratë premtim-shitje, pa iu zbardhur leja e vet. Por kjo është ligjërisht e pranueshme tani, nuk e pengon njeri. Risku është që konsumatori i thjeshtë është i ekspozuar. Pra larg qoftë, një firmë ndërtimi falimenton. Një ndërtues, ku di gjë unë, ka vese dhe i konsumon ato lekët, ku do vesh do ta gjesh të drejtën?
Ky është risku për familjet. Prandaj unë njerëzve u sugjeroj, bli kur ndërtimi të ketë avancuar çikë. Bli nga një ndërtues që ka reputacion, pra është një kompani që ka një emër për të ruajtur. Përpiqu të paguash me këste. Idealisht, merr kredi e cila si kolateral ka pronat e ndërtuesit. Ka ndërtues që me ndihmën e bankave të ndihmojnë ty të marrësh kredi në ndërtim e sipër por kolateral, pra garancinë, ka lënë prona të tjera. Këto janë më të sigurta se me shku në një pallat që është në fazat fillestare dhe t’i çon 90 apo 100% të lekëve për të marrë një çmim të mirë. Dhe ne shqiptarët e kemi trigër çmimin. Ne po na dhe çmim, i lëshojmë që të gjitha.
