Tag: shqip

EDITORIAL / Në bregdetin tonë, për një kafe “ekspres” mund të të duhet të porositësh anglisht, sepse ai që të shërben është punonjës i huaj, që sapo ka ardhur në vend dhe nuk e di shqipen.Kjo është ironia jonë verore: Shqipëria renditet ndër vendet e fundit në Europë për njohuritë për anglishten (vendi 30 nga 35, sipas EF English Proficiency Index 2024), por tashmë qytetarët vendas, sidomos ata më të moshuar, duhet të kalojnë “testin e B1” për të porositur një kafe, drekë, apo ndonjë shërbim tjetër.Italia dhe Franca — që në këtë indeks janë edhe më poshtë se ne (përkatësisht në vendin e 32 dhe 33 në Europë) — e kanë “zgjidhur” ndryshe: tregu atje e imponon gjuhën vendase. Në frontin e shërbimit, pa mësuar italisht/frëngjisht nuk futesh dot.Te ne? Bëjmë të kundërtën: meqë stafi vendas ikën jashtë dhe nuk gjejmë dot njerëz, importojmë me shpejtësi punëtorë të huaj që nuk dinë shqip — dhe mbetemi pa gjuhë të përbashkët me klientin.Realiteti i tregut na ka kapur me shpejtësi: stafi vendas është pakësuar – një pjesë kanë emigruar, të tjerë i shmangin punët sezonale me orare të zgjatura dhe pagë të ulët krahasuar me mundësitë jashtë. Sidomos bizneset e hotelerisë e gastronomisë po i mbushin boshllëqet me punonjës të huaj.Në disa struktura bregdetare me marka ndërkombëtare, rreth një e katërta e stafit është i huaj gjatë sezonit; një hotel në Jug raportoi 40–45 punonjës të huaj nga 190 (Filipine, Indi, Ukrainë, Gjeorgji, Turqi), me akomodim e ushqim të siguruar – një panoramë relativisht e re për resortet dhe hotelet me markë ndërkombëtare gjatë sezonit. (lexo shkrimin në faqet e brendshme).Le ta themi troç, me pak ironi miqësore:Nëse punëtori i huaj paguhet sa për të kaluar verën dhe pastaj largohet drejt BE-së për kushte më të mira, cikli i mungesës fillon nga e para.Nëse u kërkojmë të huajve të bëjnë mrekullinë, por nuk komunikojmë dot me ta (sepse ata s’dinë shqip dhe ne s’ditkemi anglisht), kemi dizajnuar një recetë për keqkuptime në vend të shërbimit.Në fund të ditës, edhe ata pak të huaj që i kemi sjellë me shumë mund, – zënë rreth 2.2% të punësimit në sektorin privat, sipas të dhënave të fundit të INSTAT për vitin 2024 — i mbajmë me spango: sapo mbaron gushti, pagat e ulëta, mungesa e strehimit dhe oraret maratonë i kthejnë në emigrantë të radhës, veçse jo tanët dhe nuk u lënë kohë të mësojnë shqip.Ndërkohë ne bëjmë moral me “mësoni anglisht”, sikur gjyshja që ka punuar gjithë jetën do të hyjë nesër në “Zoom” për B2. Jo, zgjidhja nuk është anglishtja e shpejtë, sepse moshat e mëdha s’e kapin dot ritmin dhe as të rinjtë nuk rrinë gjatë për “tips”.Zgjidhja është ta bëjmë punën këtu të vlejë: kontrata të rregullta, paga që mbajnë stafin, strehim sezonal të mundshëm, orare të parashikueshme dhe trajnim i paguar në vendin e punës.Kur kushtet janë të favorshme, kërkesa për punë do të rritet; kur kushtet janë të këqija, as anglishtja e Oksfordit s’na mban dot as ne, as të huajt, që nuk do të qëndrojnë mjaftueshëm sa për të mësuar disa fjalë shqip.Pra, ose e rregullojmë punën që shqiptarët ta shohin si alternativë reale këtu, ose do të vazhdojmë të renditemi nga fundi — jo vetëm për anglishten, por për aftësinë për të mbajtur njerëz, sepse, jo vetëm shqiptarët, por dhe punonjësit e huaj po na ikin emigrantë.Le ta mbyllim në shqip: nëse duam që kafeja të vijë pa pantomimë dhe sezoni të zgjasë më shumë se një status në Instagram, duhet ta bëjmë punën këtu të vlejë — kontrata, paga, strehim, orare që mbajnë njerëzit.Anglishtja pastaj vjen vetë aty ku duhet. Përndryshe, do të mbajmë kurs anglishteje për gjyshet — e të mbetemi duke përkthyer “Can I take your order, please?” në gjuhën e mungesës së stafit.     Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.