Jeta në Tokë është përballur me trazira të papritura, dramatike në të kaluarën e largët, por jo të gjitha janë kuptuar plotësisht. Ndërsa vullkanet dhe ndikimet e asteroideve shpesh marrin fajin, disa ngjarje zhdukjeje mbeten një mister.
Sipas 9News , studiuesit po hetojnë nëse këto shpërthime masive yjore mund të kenë ndryshuar në heshtje rrugën evolucionare të planetit, duke lëshuar rrezatim që riformoi atmosferën e Tokës dhe ndoshta zhduku ekosisteme të tëra.
Supernovat janë vdekjet shpërthyese të yjeve masive. Kur largohen, ato lëshojnë shpërthime intensive të rrezatimit kozmik të aftë për të depërtuar thellë në atmosferat planetare. Nëse një do të ndodhte mjaft afër Tokës – brenda rreth 65 vite dritë – mund të zhvesh shtresën e ozonit, mburojën e Tokës kundër rrezatimit ultravjollcë.
Shpërthimet e supernovës sjellin elementë të rëndë kimikë në mjedisin ndëryjor, të cilët më pas përdoren për të formuar yje dhe planetë të rinj, tha Alexis Quintana , autori kryesor i studimit.
Por nëse një planet, përfshirë Tokën, ndodhet shumë afër kësaj lloj ngjarjeje, kjo mund të ketë efekte shkatërruese.
Pa këtë mbrojtje, rrezet e diellit bëhen toksike. Rritet ekspozimi ndaj ultravjollcës , ekosistemet destabilizohen dhe mund të pasojë një efekt ftohës—ndoshta edhe akullnaja. Shkencëtarët tani besojnë se një ngjarje e tillë mund të ketë shkaktuar dy periudha të mëdha zhdukjeje, Devonianin e Vonë (~ 372 milionë vjet më parë) dhe Ordovicianin e Vonë (~ 445 milionë vjet më parë).
Nëse një yll masiv do të shpërthente si një supernova afër Tokës, rezultatet do të ishin shkatërruese për jetën në Tokë – tha Nick Wright , një astrofizikan në Universitetin Keele në Mbretërinë e Bashkuar.
Ky studim sugjeron se kjo mund të ketë ndodhur tashmë.
Këto dy zhdukje kanë habitur prej kohësh studiuesit. Ngjarja Ordovician vrau rreth 85% të specieve detare, ndërsa Devoniani zhduku një gamë të gjerë bimësh dhe peshqish të hershëm. Asnjë shpjegim i vetëm – vullkanet, ndryshimi i nivelit të detit ose ndikimi i asteroidit – nuk llogarit plotësisht asnjërën.
Lidhja e tyre me ato zhdukje masive, veçanërisht me Ordovicianin e Vonë, është sepse një pasojë e sugjeruar e një shpërthimi të tillë afër Tokës do të ishte akullnaja, që ne e dimë se ndodhi atëherë,
shpjegoi Mike Benton , një profesor i paleontologjisë së vertebrorëve në Universitetin e Bristolit.
Pra, është një hipotezë e hapur, por nuk ka prova .
Teoria e re nuk pretendon se një supernova shkaktoi drejtpërdrejt zhdukjet. Në vend të kësaj, ai sugjeron një shkas të besueshëm që përputhet me kohën, bazuar në shkallën e llogaritur të supernovave lokale. Shkencëtarët vlerësojnë se Toka goditet nga shpërthime të tilla rrezatimi rreth një herë në 400 milionë vjet – pikërisht dritarja e kohës në të cilën ndodhën këto dy zhdukje.
Do të doja të shihja një kalibrim të ngjarjeve të tilla historike për të treguar se njëra ndodhi në të njëjtën kohë me zhdukjen masive në fjalë – ne i kemi ato ngjarje gjeologjike të datuara mjaft mirë, por na duhet një mënyrë për të datuar shpërthimet e supernovave të së kaluarës së thellë – shtoi Benton.
Pra, si e dimë nëse një shpërthim ylli ka prekur Tokën miliona vjet më parë? Përgjigja mund të qëndrojë në elementët gjurmë si hekuri-60, një izotop radioaktiv i krijuar në supernova, por që rrallë gjendet natyrshëm në Tokë. Shkencëtarët po kërkojnë shtresat e lashta të sedimentit për këto gjurmë gishtash atomike.
Një e dhënë kryesore në një zhdukje të ndryshme – ajo që i dha fund dinosaurëve – erdhi nga një burim i papritur: iridiumi, një element tjetër kozmik. Prania e tij në shkëmbinj në mbarë botën ndihmoi në konfirmimin e teorisë së ndikimit të asteroidit. Hipoteza e supernovës ka nevojë për një “armë duhanpirëse”.
Ndërsa Toka nuk është nën kërcënim të menjëhershëm, disa yje masivë si Betelgeuse dhe Antares po vëzhgohen nga afër. Të dyja janë më shumë se 500 vite dritë larg, kështu që edhe nëse shpërthejnë, ndoshta janë mjaft larg për të shmangur dëmtimin.
Por ideja se Toka tashmë është prekur – dy herë – nga yjet që shpërthejnë i jep peshë të re cenueshmërisë së planetit tonë ndaj hapësirës së thellë. Ai gjithashtu riformulon vendin tonë në galaktikë: jo vetëm i formuar nga ajo që ndodh në Tokë, por nga ajo që ndodh vite dritë larg.
Supernovat janë thelbësore për jetën. Ata prodhojnë karbonin në qelizat tona, hekurin në gjakun tonë dhe kalciumin në kockat tona. Pa to, nuk do të kishte planetë, njerëz, as jetë siç e njohim ne.
Megjithatë, të njëjtat shpërthime që krijojnë jetë mund të jenë gjithashtu përgjegjëse për rivendosjen e saj. Nëse gjetjet e reja qëndrojnë, do të thotë se zhdukjet masive mund të mos vijnë gjithmonë nga Toka – por nga vetë universi.
Hapi tjetër? Kërkimi i shkëmbit të lashtë për gjurmët e gishtërinjve kozmikë dhe rishkrimi se si e kuptojmë jetën, vdekjen dhe rilindjen në planetin tonë.
